Page 13 - DIVYA BHASKAR 61121

Friday, June 11, 2021 | 13

આ મા�યમો થકી દેશમા� અરાજકતા ��લાવવાન��

ખતરનાક કામ થઈ ર��� ��

િનણ�યો વગેરેનો ઉપયોગ કરીને ઊહાપોહ અને આ�ેપો સાથે ખોટા (ફ�ક)
�
સમાચારો ફ�લાવવામા આ મા�યમ અસરકારક છ�.
અલગાવવાદ ફ�લાવવા માટ� એક િનિ�ત એજ�ડા મુજબ અખબારોમા �
લેખો, યુિનવિસ�ટીઓમા� કા�મીરથી મા�ડીને બીø ઘટનાઓ સામે દેખાવો,
િવવેકાન�દ ક� ગા�ધીની �િતમાઓનુ� ભ�જન, નમ�દા ક� કાવેરી જેવી નદીના�
નામે િવ�થાિપતોનો મુ�ો ઊઠાવવાની અને છ�ક વ�ડ� બે�ક સુધી પહ�ચવાની
િહકમતો, �કસાન, શાિહન બાગ જેવા� �દોલનોને ટ�કો અને તેવા લેખો,
રમખાણોનો ઉપયોગ, આિદવાસી શોષણના નામે અબ�ન ન�સલ ક� એવા�
�
બીý સ�ગઠનો… આ બધા� સોિશયલ મી�ડયાનો ભરપૂર ઉપયોગ કરે છ� તેની
િચ�તા સરકારને થઈ એટલી બીý િવચારકોને ક� િવરોધ પ�ોને થઈ નથી.
તેનાથી િવપરીત ક��ેસે તો ઉ�ર કો�રયાના પગલાનુ� પુનરાવત�ન જેવો
િનણ�ય ગણા�યો. હવે બીý પણ મેદાને પડશે. પણ આનાથી કોઈ ન�ર
ઉપાય થોડો મળવાનો છ�? સામૂિહક મા�યમો પર જેમનો ક�ý છ� તેમનો
મુ�ય હ�તુ બýરવાદનો જ હોય, પણ છ�વટ� તેમની પણ દેશ ��યે, સમાજ
સોિશયલ મી��યા: આદાન�દાનનો અદાલતમા થઈ છ�. આનુ� કોઈક �યવ�થાત�� ગોઠવવુ� એ જે તે ક�પનીઓની
��યે જવાબદારી છ�.
કોઈએ સમાજિવરોધી ઉપયોગ કય� તેની ખબર ક�મ પડ�? આવી દલીલ પણ
�
જવાબદારી બની ýય છ�.
લોકત�� અને પ�રવત�નોનુ� એક વ�િ�ક પ�રણામ એ પણ છ� ક� મોકળાશનો
મ�� ક� નાય�ાનો િવનાશકારી ધોધ? ખરાબ ઉપયોગ �યાપક રીતે પણ થાય છ�. ઈ��ડયા ઇ�ટરનેશનલના િદ�હી
��થત પ�રસ�વાદમા� એક વાર આ ��ની ચચા� થઈ �યારે એક અમે�રકન
પ�કારે બે ઉદાહરણ ��તુત કયા� હતા તે યાદ આવે છ�. તે સમયે ઈલે��ોિનકનો
�
એટલો �ભાવ નહોતો એટલે િ��ટ મી�ડયાની વાત કરી, જે તેણે નજરોનજર
ýઈને અ�યાસ કય� હતો. થાઈલે�ડ અને કો�રયા, બે નાના દેશો �વાત��ય
હ મણા� િમિન�ટરી ઓફ ઇલે��ોિન�સ એ�ડ ઇ�ફમ�શન ટ��નોલોø �વજનોને સા��વના માટ� ઓનલાઇન બેસણાનો �રવાજ શ� થઈ ગયો. અને સમાનતાના હ�તુ સાથે �થાિપત શાસન પચાવી શ�યા નહીં.
એટલે પહ�લી િચ�તા તો ફ�સબુક અને �હો�સએપ જેવા� મા�યમો
(MeitY)એ 2021ના નવા િનયમ અનુસાર સોિશયલ
1961મા� કો�રયામા� ��ટ શાસન સામે સૌએ લડત ચલાવી અને શાસન
�
મી�ડયામા� દેખાતા રા��ીય સુર�ા િવરોધી પ�રબળોની સામે વાપરનારાઓની થઈ ક� અરે, આ બ�ધ થયુ� તો આપ�ં શુ� થશે? કોને બદલાયુ�. આ �વત��તાએ શુ� આ�યુ�? ઊગી નીકળ�લા સ��યાબ�ધ
�
સખત પગલા� લેવાનુ� સૂચ�યુ� �યારે ફ�સબુક અને �હો�સએપના માિલકો ક�મ છો કહીશુ�, કોને ઇમોø મોકલીશુ�, કોને લાઇક કરીશુ�, કોની છાપા�ઓ અને �દોલનો… �ýનો િવ�ાસ એકદમ ઊઠી ગયો
�
�
ખળભળી ઊ�ા અને છ��લા િદવસે અદાલતમા ગયા તેની િ�યા-�િતિ�યા હજુ વાત કરીશુ�, મને અ�યારે સખત માથુ� દુ:ખે છ�… એવો સ�દેશ સમયના અને છ�વટ� લ�કરે સ�ા હાથમા લઈ લીધી. થાઈલે�ડમા� 1973
ુ
�
ચાલ છ�. આ લેખ છપાય તે પહ�લા માની લો ક� ચુકાદો તરફ�ણ ક� િવરોધમા� �યા� મૂકીશુ�? કોની સામે અથ�હીન આ�ેપો કરીશુ�? િવ��ાના સુધી તો એક અબાિધત જુલમી સ�ા હતી. દોઢ દાયકા પછી
આ�યો તો પણ તેના પડઘા શા�ત નહીં થાય. અપચાનુ� શુ� થશે? આપવડાઈ �યા� કરવી? કોઇની વાતમા � હ�તા�ર પહ�લીવાર મુ�ત નાગ�રકની સરકાર બની.
આના એક નહીં, અનેક કારણો પણ છ�. એક તો આ બ�ને મા�યમો પર માથુ� મારવાનુ� બ�ધ થઈ જશે તો... અને મોટી વાત એ ક� સા�યા ધમા�સ��ત તેનો લોકિ�ય શાસક હતો. તેણે
કરોડોની સ��યામા� ઉપયોગકતા�ઓ છ�. કહો ક� એક મોટ�� �યસન બની ગયુ� છ� કાચા�પાકા� કા�યો, ગીતો, ગઝલો િનરાધાર થઈ જશે. હવે િવ�� પ��ા 1974મા� બ�ધારણમા� સુધારો કરીને અખબારી �વાત��યને
જેનો કોઈ હો��પટલમા� ઈલાજ નથી. ઝાડ��-પોતુ� કરતી કામવાળીઓ, શાકભાø તો વેિબનાર નહીં થઈ શક�. ર�ણ આ�યુ�. પ�રણામ એ આ�યુ� ક� આ મોકળા� વાતાવરણથી
વેચનારા ફ��રયા, શાળા-મહાશાળાના યુવકો, �હ�થી મિહલાઓ, અ�યાપકો, આ એક મોટા વગ�ની િચ�તા, પણ તેના કરતા� વધુ મહ�વની તો બેજવાબદારી જ વધી. આ�ેપો, અ�ીલતા, અફવાઓ,
રાજકીય નેતાઓ, અિધકારીઓ.. કોણ આમા� બાકાત છ�? હજુ ક�ટલા�ક વષ� બાબત એટલે આ મા�યમોનો એકબીýની િવરુ� લડાઈ કરાવવાનો અધૂરી માિહતી, ગપસપની સામ�ીમા ડાઓ િસયામ ક� ડ�ઇલી �યૂઝ
�
�
�
પહ�લા �ા��ઝ�ટર રે�ડયોની બોલબાલા હતી તો એક િહ�દી પ�કારે અહ�વાલ મનસૂબો ધરાવનારાઓ આનો ઉપયોગ કરે છ�. જેવા� માતબર અખબારો પણ તેવા ર�તે વ�યા. વળી �દોલન. નવી સરકારે
આ�યો તેનુ� શીષ�ક હતુ�: ‘ગોરી ચલે ખેત� મ�, ગીત બજે �ા��ઝ�ટર મ�!’ સા��દાિયક સૌહાદ બગાડ� છ�, એક યા બીý દેશની ýસૂસી કરે છ�, , િસયામ રથના ત��ી ક�ક�રત �મોજે �યાસ કય�, પણ છ�વટ� 1977મા� બ�ધારણ
�
�
ખેતર સુધી પહ�ચી ગયેલી ટ��નોલોø હવે તો �યા�ની �યા� પહ�ચી ગઈ? આ કરાવે છ�, સ��થાઓ રચીને દેશિવરોધી ��િ�ઓ કરે છ�, દેશમા અરાજકતા રદબાતલ. �યાનમારમા અ�યારે ક�વી હાલત છ� તેના જવાબમા �વત��તા અને
�
�
ુ�
કોરોનામા� તો વક� �ોમ હોમ અને ઓનલાઇન �લાસ આવી ગયા. �વગ��થના ફ�લાવવાન ખતરનાક કામ થઈ ર�ુ� છ� તેમા� ગરીબી, �દોલનો, સરકારી �વ�છ�દતાનો જવાબ કદાચ મળી ýય.
2002મા� પણ મોદી િવર�� હમણા જેટલો જ આ�મક ��ાર અન ે
�
�ટ�પણી� થયા� હતા�. આમ �તા� મોદી િવજયી ર�ા હતા
નરે�� મોદી ‘��િન��’! ખરેખર?

�
કો રોનાના સ��મણે િવ� આખાના રાજકીય અને આિથ�ક છ� એ વાતનો નકાર થઈ શક� એમ નથી, આમ છતા મોદીની લોકિ�યતાનો
સમીકરણો બદલી ના�યા� છ�. ભારત પણ એમા�થી બાકાત નથી.
�ાફ ખાસ નીચે આ�યો નથી.
કોરોના ક�દરતી આફત છ� એ વાત સાચી, પરંતુ સ�ાધીશોએ શહ�રી બૌિ�કો એમ માની ર�ા� છ� ક� આ એક અભૂતપૂવ� આફત હતી
�
લીધેલા અપૂરતા� પગલા�ને કારણે લોકોનો ગુ�સો પરાકા�ઠાએ છ�. દવા અને અને એને માટ� મોદી જવાબદાર નથી, બીø તરફ �ામીણ િવ�તારના� લોકોનુ�
�
�
હો��પટલમા� બેડની અછતને કારણે દરેક પ�ની સરકાર પર માછલા ધોવાઈ માનવુ� છ� ક� øવન અને મરણ ભગવાનના હાથમા હોય છ� એમા� કોઈ શુ�
ર�ા� છ�. પહ�લા વેવ કરતા� પણ બીý વેવ વધુ ખતરનાક નીવ�ો છ�. સાથે- કરી શક�? યાદ રહ� ક� આપણા દેશના મતદારોની યાદશ��ત ઘણી ટ��કી છ�.
�
�
સાથે િવરોધપ�ોની આશા પણ બળવ�ર બની રહી છ�. છ��લા 20 ઇ��દરા ગા�ધીએ �યારે દેશમા કટોકટી ના�ખી હતી અને કટોકટી
વષ�થી નરે�� મોદીને હરાવવાના તમામ �ય�નોમા� િન�ફળ દરિમયાન જે અ�યાચારો થયા હતા એને કારણે ઇ��દરા ગા�ધીએ
નીવડ�લા િવરોધપ�ોના øવમા� øવ આ�યો છ�. કોરોના જેવી દીવાન- સ�ા ગુમાવવી પડી હતી. આમ છતા ફ�ત �ણ વષ� પછી જ
�
�
મહામારી અને ડ�બતા અથ�ત��ને કારણે મોદી િવરોધીઓ એટલે ક� 1980મા� એ જ મતદારોએ ઇ��દરા ગા�ધીને ભારે
એકાએક સિ�ય થઈ ગયા છ�. િદ�હીના કો�રડોરમા� ચચા� થઈ એ-ખાસ બહ�મતીથી ચૂ�ટી કા�ા� હતા. કટોકટી દરિમયાન થયેલા
�
�
રહી છ� ક� આવનારી ચૂ�ટણીઓમા� ભાજપના સૂ�પડા� સાપ થઈ અ�યાચારો કોઈ ક�દરતી આફત નહીં હોવા છતા મતદારોએ વાપય� એનો ફાયદો લઈને મોદી ફરીથી ચૂ�ટાઈ આ�યા હતા. �યાર પછીની
જશે અને નરે�� મોદી હવે ખલાસ થઈ ગયા છ�. િવ�મ વકીલ ઇ��દરા ગા�ધીને માફ કરી દીધા� હતા. દરેક ચૂ�ટણીમા� કોઈક વખત ‘ચાયવાલા’ તો કોઈક વખત ‘નીચ માણસ’,
�
ં
શુ� નરે�� મોદી ખરેખર ખલાસ થઈ ગયા છ�? શુ� એમની અહી આપણે 2002નો સમયગાળો પણ યાદ કરી લઈએ. ‘ક�વામા�નો દેડકો’, ‘માસ મડ�રર’.... જેવા� નકારા�મક િવશેષણો મોદી માટ�
રાજકીય આભા ઝા�ખી થઈ ગઈ છ�? આ બધા સવાલના જવાબો ગુજરાતમા� ગોધરા ખાતે ��નમા� કારસેવકોને øવતા સળગાવી ફાયદાકારક સાિબત થયા�.
�
તો ભિવ�યમા� જ મળશે, પરંતુ અ�યારથી જ નરે�� મોદીની રાજકીય ના��યા પછી ગુજરાતભરમા� જે કોમી હ��લડો થયા� હતા �યારે દેશ મોદીના દુ�મનો પણ એ વાતનો નકાર કરી શક� એમ નથી ક� મોદી એક
�
��ા�જિલ લખી ના�ખવી, વધારે પડતુ� છ�. અને દુિનયામા�થી ત�કાલીન મુ�ય�ધાન નરે�� મોદીની ભારે ટીકાઓ થઈ કાબેલ રાજકારણી છ�. ચૂ�ટણીના થોડા સમય પહ�લા જ નારાજ મતદારોને
િવરોધીઓનો અિત ઉ�સાહ બૂમર�ગ સાિબત થઈ શક� એમ છ�. આવતી હતી. પોતાના તરફ ક�મ કરવા એની તમામ ચાલબાøથી તેઓ માિહતગાર
લોકસભાની ચૂ�ટણીને હø �ણ વષ�ની વાર છ�. રાજકારણમા� �ણ રા��ીય અને �તરરા��ીય મી�ડયા એમ માનતુ� હતુ� ક� નરે�� મોદી હવે છ�. મોદી િવરોધીઓએ એમનો દા�ગોળો અ�યારથી જ ફોડવાનો ચાલ ુ
અઠવા�ડયા�નો સમય પણ બાઉ�સબેક કરવા માટ� ઘણો કહ�વાય, �યારે �ણ રાજકીય રીતે ખતમ થઈ ગયા છ�. મોદી પર ટીકાનો મારો સતત અને એટલો કરી દીધો છ�, એટલે મુ�ય ‘યુ�’ પહ�લા જ તેઓ થાકી ýય એવી પૂરી
�
�
�
વષ�નો સમયગાળો ઓછો નથી. છ��લા સો વષ�ના ઇિતહાસમા દેશની સામા�ય આ�મક રીતે ચા�યો ક� ગુજરાતના મતદારોને એમને માટ� સહાનુભૂિત થવા શ�યતા છ�. લડાયક મોદીને ‘ખતમ’ થઈ ગયેલા ýહ�ર કરવુ� ચો�સ જ
જનતા સૌથી મોટી ક�દરતની આફતનો સામનો કરી રહી છ�. લોકોમા� નારાજગી મા�ડી અને એમા� સોિનયા ગા�ધીએ એમના માટ� ‘મોત કા સોદાગર’ જેવો શ�દ કસમયનુ� છ�!