Page 16 - DIVYA BHASKAR 61121
P. 16

Friday, June 11, 2021   |  16



                            ભાનુએ ��મીય અન �િથ�ક બ�ને રીતે પિતને સમથ�ન ��યુ�.
                                                ે
                                તેઓ ખુદ પણ બાળ ક�યાણકારી ��િતઓ કરતા� �તા�

              �ા�િતકારની øવનસ�િગની :





                                 મેડમ ક��ણવમા�






                                                                                                                  કોરોના મ�િદરમા�


                                                                                                              �પનુ� �વાગત છ�!





                                                                                                               ભારત અજબ ��થાનો દેશ છ�. ‘કણ કણ મ�
                                                                                                              ભગવાન’ �વાવાળી �ý છીએ એ કબૂલ, પણ
                                                                                                           વાઇરસના ક� રોગના� મ�િદર બન ���જ નવાઇ લાગે ને?
                                                                                                                                     ે
                                                                                                                               �ાઇ��સ
                                                                                                                    વાઇરસ�ા��� એક રસ ��પા��લો �� (છ�લવાણી)
                                                                                                                         �
                                                                                                             બે એક સદી પહ�લા એક ��ેજે ભારતમા� આવીને આખા દેશની યા�ા
                                                                                                                                �
                                                                                                                                       �
                                                                                                           કરીને કહ�લુ� ક� અહી આ�યા પહ�લા હ�� ઈ�રમા માનતો નહોતો, પણ ભારત
                                                                                                                       ં
                                                                                                           આવીને લા�ય ક� ઈ�ર જેવુ� ક�ઇક તો છ� જ, નહીંતર આ દેશ ચાલી ના શક�!
                                                                                                                    ુ�
                                                                                                           વાત સાચી છ�. આ દેશ અન�ત ઇ�રી અશ�યતાઓનો દેશ છ�. અહી તમને
                                                                                                                                                    ં
                                                                                                           આ�ય�ના સમાચાર કોઇપણ િદશામા�થી મળી શક� છ�.
                                                                                                             આ દેશના સા�સદો શરીર ઉપર ગોબર ચોપડીને કોરોના મટાડવાની વાત
                                                                                                           કરી શક� છ�, તો રામદાસ આઠવલે જેવા નેતા તો ‘ગો કોરોના ગો’ જેવા� ગીતો
                                                                                                                                            �
                                                                                                           ગાઇને કોરોનાને ભગાડવાની વાત કરી શક� છ�. સાઉથમા કોઇ �યૂમરોલોિજ�ટ
           પે�રસમા� પોતાના �રમા� ભારતીયો સાથ મેડમ ક��ણવમા�        પિતપરાયણ ભાનુમતી ખરા અથ�મા� સ��મ��ા�રણી સાિબત થયા�  ઉફ� �કડાશા��ીએ કોરોનાના ��ેø �પેિલ�ગમા� એક ‘એ’ ઉમેરવાની
                                  ે
                                                                                                           વાત         કરીને દાવો કય� છ� ક� એમ કરવાથી કોરોના જતો રહ�શે!
                                                                                                                           હમણા� હદ તો �યારે થઇ ક� દિ�ણમા� કોઇ�બતુર
                                                                                                                             પાસે ઇ�ગર નામના ગામમા� કોરોનાનુ� મ�િદર
                ત છ�, ૧૮૭૯ની. એક િવદેશી િવ�ાન મોિનયર             ભાનુમતીએ જ તેમને �વ�થ રા�યા હશે. અનેકવાર તે હતાશ             �થપાયુ�! ‘કામા�ચીપુરી અિધનામ ��ટ�’ દોઢ
          વા    િવિલય�સન સ��ક�ત િવ�કોષની રચના કરવાની            થઈ ગયા હશ, પણ ભાનુમતીએ જ તેમને પુનઃ સિ�ય કયા� હશ.   �દા�ે બયા�  Ôટના  પ�થરની ‘કોરોનાદેવી’ની  કાળી
                       ે
                                                                         ે
                                                                                                      ે
                ઝ�ખના હતી અને તેના કામ માટ� તેમણે �યામøને સાવ   �ત સુધી �યામø કામ કરી શ�યા તેમા� ભાનુનો બહ� મોટો હાથ           મૂિત� �થાિપત કરી અને �યા કોરોનાની 48
                                                                                                                                               �
        મામૂલી રકમ આપવાની ખાતરી સાથે મદદનીશની નોકરી માટ� ��લે�ડ   હશ. આ કત��યપરાયણ પ�નીએ પળ�પળ તેમને સાચ�યા હશ. તેમના   સ�જય છ�લ  િદવસ સતત પૂý કરવાનુ� ન�ી કરાયુ� છ�.
                                                              ે
                                                                                                 ે
        આવવા ક�ુ�, પણ પાર ક�મ પાડવુ�? �યામøની િચ�તાઓ વધતી હતી ક�   મોટા લોકોના સ�પક� વખતે પણ બધા�નો આદરસ�કાર કરી સાચ�યા હશ અને   તમને કદાચ િવિચ� પણ લાગે, પણ
                                                                                                    ે
                                                                                                 �
        િવદેશનો ખચ� કઈ રીતે ઊઠાવવો? છ�વટ� મદદે તેમના પ�ની આ�યા�, ‘તમારી   આદશ� �િહણીની ભૂિમકા ભજવી જ હશ.                      આવુ� રોગનુ� મ�િદર કોઇ�બતુરમા� પહ�લુ� વહ�લુ�
                                                                                  ે
                                                                                                                                             �
                                                                                                                                                   �
                                                                             �
        �ગિત એ મારી �ગિત છ�.’ અને તેમણે પોતાના� અલ�કારો, લ�ન�સ�ગે   વમા� દ�પતી િનઃસ�તાન હતા પણ તેમને બાળકો ખૂબ ગમતા�. ભાનુ   નથી! છ�ક 1900ની સાલમા �યારે �યા �લેગનો
                                                                                                                                                       �
        પોતાને મળ�લી પૈસાની ભેટો, બચત કરેલી રકમ ભેગી કરીને પિતના હાથે ધરી   �યામøનો જ�મિદન બાળકોને સાથે રાખી ઊજવતા� અને બાળકોને સોનાના   રોગ ફાટી નીકળ�લો અને હýરો લોકો મરી ગયેલા,
        અને  આમ �યામø ��લે�ડ પહ�ચી શ�યા. તે પ�ની ભાનુમતી �યામø   િસ�ા પણ ભેટ આપતા. તેઓ પે�રસ અને િજિનવામા બાળ ક�યાણકારી   અનેક   લોકો શહ�ર છોડીને જતા� રહ�લા. �યારે �યા જ ‘�લેગદેવી’નુ�
                                                                                                                                       �
                                                                                                                                              �
                                                                                           �
                                                                                                                                       �
                                                                                                                             �
        ક��ણવમા�! જેણે ઉદાર હાથે પોતાના પિતને સમથ�ન આ�યુ�- આ�મીય અને   યોજનાઓ પણ ચલાવતા હતા. આમ, ભાનુમતી વમા�ને તેમના પે�રસ   ‘�લેગ મ�રઅ�મા બનાવવામા આવેલુ� અને �યા હજુ આજે પણ પૂý થાય છ�!
                                                                             �
                                                                          �
        આિથ�ક બ�ને રીતે! પિતના �ાનાજ�ન અથ� િવદેશ જવાનુ� થતા� જરા પણ   અને િજિનવાના વસવાટ દરિમયાન �યા�ના� લોકો ‘મેડમ ક��ણવમા�’ના નામે   કોઇ�બતુર માક�ટના ભીડભયા� ર�તા પર આધુિનક મૉલ અને િબગ બાઝાર ક�
                                       �
                                                                �
        ખચકાટ વગર તેમને ટ�કો આ�યો અને ભાનુ મુ�બઈમા થોડા� વષ� એકલા� ર�ા�.   બોલાવતા.                        રાý ��ીટ વ�ે આજે પણ મ�િદર સો વરસથી અડીખમ ઊભુ� છ�!
                �
          મુ�બઈમા એક જ િદવસમા� ઇમારત ઊભી કરનાર શેઠ છબીલદાસની   31 માચ�, 1930ના �� �યામø ક��ણવમા�એ છ��લા �ાસ લીધા. �યારે        ઇ��રવલ:
                                                                                                                                   �
                                                                                                                           �
        બોલબાલા હતી. �લેગની મહામારી વખતે અસ��ય ગરીબોને આવાસની   આ �વાત��ય નાયકની સાથે કોણ હતુ�? પ�ની ભાનુમતી. પ�ચાવન વષ�ના   હર આન �, હર બાત �, હર ��ગ � પહ�ચાન,
                                                                                                                                          �
        સુિવધા આપી સેવા કરી હતી. તેમના પુ� રામદાસ �વામી િવવેકાન�દના   દા�પ�યમા� ખાલીપો સý�યો. પિત સાથે સુખ-દુ:ખ, િદન-રાત, આશા-  આિશક હ� તો િદલબર કો હર ઇક રંગ � પહચાન.(નઝીર અકબરાબાદી)
                                                                                                                                     �
        અનુયાયી હતા અને �વામી પહ�લીવાર મુ�બઈ આ�યા �યારે અઢી   િનરાશા, આન�દ-િવષાદ બધુ� હ�યે લગાવીને દા�પ�યધમ� પાળનાર   ખરેખર, ભારત અજબ આ�થાનો દેશ છ�. આપણે પશુ-પ�ખીથી મા�ડીને
                                                                                       ે
                                          �
        મિહના સુધી તેમના ઘરે રોકાયા હતા. શેઠ છબીલદાસના પા�ચ      પ�ની, ભાનુમતી ભા�ગી પ�ા� હશ, િ�ય સાથી �યામøની   વન�પિતની પણ પૂý કરીએ છીએ, ‘કણ કણ મ� ભગવાન’ ýવાવાળી �ý
                                                                            �
        સ�તાનો પૈકી લાડકી દીકરી તે ભાનુમતી. આ સ�નારીનો જ�મ         સાથે િવતાવેલા અ��નવષ� િવસરાય તેમ ન હતા! તે છતા  �  છીએ એ કબૂલ, પણ સાવ વાઇરસના ક� રોગના� મ�િદર બને �હ�જ નવાઇ
                                                                                                 �
                 �
        સને ૧૮��મા થયો હતો.                      પા�ø બા�યુ�        પુનઃ�ઢ થઈ તેમણે �યામøની વ�તુઓ અને િમલકતનો ઉતમ   લાગે ને? અને વેઇટ, આ વાત મા� મ�િદરની જ નથી, ભારતના નોથ� ઇ�ટ
                                                                                                                 �
          ભાનુના ચારેય ભાઈ ઉ� અ�યાસુ હતા, કોઈ વકીલ                  વહીવટ તો કય� જ, સાથે ��ટ બનાવી લા�બા ગાળા સુધીની   ઇલાકામા એક બા��ટ�ટ ચચ� પણ અનુયાયીઓને એવી િવિચ� અપીલ કરી
        તો કોઇક� �યાયાધીશ તરીક� પોતાની કાર�કદી� કાયમ કરી            �યવ�થા પણ કરી અને એટલે જ સરદારિસ�હ રાણાએ �યારે   છ� ક� રસી લેવાની જ�ર નથી, તમને િજસસ સારા કરી દેશે!
                                                                                                                                        �
                                                                                                                    �
        હતી. આમ, ગભ��ીમ�ત અને િવ�ા�ેમી પ�રવારના� દીકરી   ડો. પૂવી� ગો�વામી   ઈ�દુલાલ યાિ�ક પાસે �યામøનુ� ચ�ર� લખા�ય, �યારે   આપણે �યા મ�િદર, પીર, દરગાહ, ચચ� ક� ધાિમ�ક �થાનકોનો બેતહાશા
                                                                                                  ુ�
        ભાનુમતીએ પણ સદી પહ�લા �નાતક સુધીનુ� િશ�ણ મેળ�યુ�           �યામøની બધી જ િવગતો હાજર હતી. કારણ? ભાનુમતીએ   મિહમા છ�. અરે, સાઉથમા તો સાવ øવતે øવત ખુ�બૂ જેવી િહરોઇનોના�
                                                                                                                           �
                         �
                                                                                        ે
        હતુ�. ભાનુના ભાઈ રામદાસ અને �યામø ક��ણવમા� મુ�બઈની        તે �યવ��થત રીતે ગોઠવી રાખેલ હશ.          મ�િદર પણ બ�યા� છ�! હø થોડા� જ વરસ અગાઉ ગા�ધીøના હ�યારા નથુરામ
                     �
        િવ�સન હાઈ�ક�લમા સાથે ભ�યા હતા. અને 1875મા�, બુિ�           પિતપરાયણ ભાનુમતી છ��લા િદવસો િજિનવામા જ ર�ા� અને   ગોડસે મ�િદર બનાવવાની �ડમા�ડ ઊઠ�લી �યારે લાગેલુ� ક� આ કોઇ મýક છ�…
                                                                                               �
                                                                                                                                       �
                                 ે
        �િતભાથી �ભાિવત થઈ િપતા છબીલદાસ ભાનુમતીના લ�ન �યામø   ઓગ�ટ, 1933મા� તેમણેય �ખો મીંચી લીધી. સમય ધસમસતો રહ�   પણ ના, 2017ની 15મી નવે�બરે �વાિલયરમા એક જમણેરી પાટી�એ વૈિદક
        સાથે કયા� હતા. આ લ�ન એ �યામøના ઉ�રાધ�ના ઘડતર અને િવકાસમા  �  છ�. પાનખર અને વસ�તની હવાના ફફડાટમા� �મશાન�હમા ��ોના� પા�દડા�   મ��ો�ાર કરીને ગા�ધીøના હ�યારા નથુરામ ગોડસેના મ�િદરની �થાપના
                                                                                              �
        જવાબદાર બની ર�ા.                                  સરસર અવાજ કરે છ�.                                કરી જ નાખેલી.
                                                                                 �
                                                                                                                �
                                                                                                                                              ે
          ૧૮૮�મા બે�ર�ટરની પદવી મેળ�યા બાદ �યામø ભારત સરકારના   િજિનવા સે�ટ જયોજ� �મશાન�હમા �ýરની જેસલ-તોરલની સમાિધની   �યા ગોડસેના ચાહકોએ ગોડસે મ�િદરમા� ગોડસે િવશ કાય��મો યોøને
                 �
                                                                                                                                                ે
        બોલાવવાથી ýહ�ર વહીવટની સેવા આપવા સપ�ની વતન પરત ફયા�.   જેમ બાજુ-બાજુમા� સુદૂર દેશના� બે �વાત��યપ�ખીની સમાિધઓ બનાવાઇ.   �ચાર કરવા ઇ�છા ýહ�ર કરેલી, જેથી નવી પેઢીને ગોડસે િવશ ýણવા મળ�
        રાજક�ટ��બોમા� પિતપ�ની બ�ને ýણીતા� હતા. એક વાર લોડ� ડફ�રન સપ�ની   સાત દાયકા સુધી �� પરના� પ�ખી કલરવ કરે છ� અને આખરે આ ýડલાના   અને એમના મહાન િવચારો શીખવા મળ�! મ�ય�દેશની સરકારે આ આખી
                                  �
        ભારત �વાસ દરિમયાન ઇ�દોર ગયા. ઈ�દોરના� મહારાણી અને લેડી ડફ�રન   અ��થકળશ આઝાદ ભારતના મા�ડવી �ા�િતતીથ� ખાતે લઈ આ�યા.   ઘટનાને લોકલ ઘટના ગણાવી નાખેલી અને લોકલ સ�ાવાળાઓએ ક�ુ� ક�
        એકબીýની સાથે વાત કરવા ઝ�ખે, પણ બ�નેની ભાષા અલગ! છ�વટ� ભાનુમતી   ધના�  િપયરમા�  મળ�લા  ઉ�  સ��કારની  ગ�રમાને  લીધે  સમા�તરે   ý કોઇ પોતાની �ાઇવેટ �ોપટી�મા� આવુ� ક�ઇ કરે તો અમે એમા ક�ઇ ના કરી
        મદદે આ�યા� અને બ�નેને એકબીýની વાત ��ેø–મરાઠી-િહ�દીમા� સમýવી   �યામøની �િતમાને પાર આપવા, િવકસાવવા અને સતત ýળવી રાખવામા  �  શકીએ!
        આપવાનુ�- ‘દુભાિષયણ’નુ� કામ કરી આ�યુ� હતુ�.        પ�ની ભાનુમતી ખરા અથ�મા� સહધમ�ચા�રણી સાિબત થયા�. પ��ડત �યામø   સવાલ એ ઊઠ� છ� ક� ý ગોડસેનુ� ખરેખર ભ�ય મ�િદર બ�યુ� હોય તો
                                                                                                             �
                                                                                                                                  �
                                             �
          સમય જતા� �યામø ફરી ��લે�ડ જઈ �વાત��ય ચળવળમા ýડાયા �યારે   ક��ણવમા�ને પ�નીનો સાથ ન મ�યો હોત તો ન તો તેઓ �ખર િવ�ાન,   �યા �સાદ તરીક� શુ� બૂલેટ ચઢાવવામા આવશે? ગોડસેની મૂિત� સામે લોકો
                                                                                                                               ે
        ભાનુ પણ ક�ટ��બ, દેશ બધા�નો �યાગ કરીને સાથે ગયા�. ��લે�ડ, �ા�સ અને   નીડર પ�કાર ક� ક�ર રા��વાદી �ા�િતવીર બની શ�યા હોત. પિતપરાયણ,   મડ�ર કરવા માટ� માનતા રાખશ? �યા મ�િદર પાસે ગોડસેની મૂિત� વેચાશ  ે
                                                                                                                                  �
               �
        િજિનવામા પણ �યામø અનેક તકલીફો વ�ેથી પસાર થયા હતા �યારે   �યાગમૂિત�, આય� િહ�દુનારીને લાખ લાખ વ�દન!�                               (�ન����ાન પાના ન�.18)
   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20   21