Page 14 - DIVYA BHASKAR 61121

Friday, June 11, 2021 | 14

�
હતી ક� હો��પટલમા� ગયા િવના છ�ટકો નહોતો. ર�તામા, અને �યા ગયા
�
બાદ પણ એ ખૂબ રડી. હવે ભયાનક શારી�રક પીડા થાય �યારે રડવુ� આવે
એ �વાભાિવક છ�, પણ સારવાર કરાવીને ઘેર આ�યા પછી મારી સાથે વાત
��યારે નાની વાતે પણ રડી કરી �યારે એને એક જુદા �કારની લાગણી પણ સતાવી રહી હતી. ‘હ��
પડનારા� �ધા� લોકો ન��ા� નથી ક��સર સવા�ઇવર છ��. એ ભયાનક બીમારી અને એની સારવાર દરિમયાન
મ� બહ� લા�બો સમય પારાવાર પીડા ભોગવી છ�, એની સરખામણીએ આ
�કચન એ��સડ�ટ તો બહ� નાનો કહ�વાય. પરંતુ એ સમયે પણ હ�� �યારેય
�ૂસક�-�ૂસક�, આટલુ� બધુ� રડી હોવાનુ� યાદ નથી. તો હવે શુ� થઇ ગયુ�? હ��
સ�વેદનશીલતા �ફિ�કલી અને મે�ટલી પણ આટલી નબળી થઇ ગઈ છ��?’
હવે હ�� કોઈ �વોિલફાઈડ ડો�ટર ક� મનોવૈ�ાિનક નથી ક� ઉવી�ના ��નો
ન�ર, સાચો જવાબ આપી શક��. �યારે નહીં તો અ�યારે ક�મ એટલુ� રડવુ�
આ�યુ�, એના� ઘણા� કારણો હોઈ શક�, પણ મારી સાથે, મારી નøકના બહ�
સાચવી રાખ� મજબૂત ગણાતા� લોકો સાથે પણ હમણા�-હમણા�થી એવુ� થવા લા�ય છ�.
ુ�
એમને હવે પોતાની જ નહીં બીýની પીડા, તકલીફો પણ અડવા લાગી છ�.
�યારેક તો સાવ નાની વાત, જેની સાથે ખુદને કોઈ સીધો સ�બ�ધ ન હોય
એ ýઈને, અરે સા�ભળીને પણ �ખમા� પાણી આવી ýય છ�. પોલીસમેન
કોઈ શાકવાળાની લારી �ધી પાડી દે એ ýઈને પણ �ખ ભીની થઇ ýય
દદી�ઓ રડ�, સામે ડો�ટરો પણ રડ�.
બીø તરફ એ પણ સ�ય છ� ક� અમુક લોકો સાથે સાવ �ધુ� થયુ� છ�.
આપણા બધા�ની સરકારને. એમા�થી મુ�ીભર લોકોને આવા યશોગાન આવા કપરા કાળનો અમાનવીય ફાયદો ઊઠાવનારા� લોકો પણ આપણી
ે
કરવાથી ફાયદો થતો હશ, ક� િવરોધનો સૂર કાઢતા� બીક લગતી હશ, પણ આસપાસ જ વસે છ�. કોિવડની નકલી દવા બનાવીને વેચનારા માટ� તો
ે
મારા મતાનુસાર એ ઓરક���ામા મોટાભાગના� લોકો ભોળા� છ�, જે ખરેખર ફા�સીની સý પણ હળવી કહ�વાય. એક પ�કારિમ� ફ�રયાદ કરે છ� ક�
�
ે
અ મારા જૂના ઘરમા� કામ કરતી ýનાબાઈન આદત હતી ક� માને છ� ક� ક���મા� સરકાર બદલાઈ અને આપણા નસીબ આડ�થી પા�દડ�� ‘લોકોની સ�વેદનાઓને ýણે કોઈએ �ટ��યૂ કહી દીધુ� છ�. ખબર નહીં �યારે
ઓવર ક� �ી કહ�વાશ.’
શહ�રમા� જ નહીં, ઘરની �દર પણ કોઈ સારી, નવી સગવડ
ે
ખ�યુ�, બાકી તો મરી જ જવાના� હતા. અમુક લોકો સાવ ભોળા નહીં
�
ઊભી થાય તો એ તરત િદલથી સરકારને યશ આપી દે. પણ ઉદારિદલ છ�, જે માને છ� ક� નવી સરકાર નવા િવચાર, સારા સ�કટ સમયે લોકોની સારી અને ખરાબ, બ�ને �કારની
ે
ચટણી વાટવા માટ� પ�થરની જ�યાએ આવેલા િમ�સર માટ� પણ એ કહી ઈરાદા સાથે આવી હતી, હવે ભલે ગાડી પાટા પરથી ઉતરી �િ�ઓ ýશભેર બહાર આવતી હશ. એક તરફ છ�ટ� હાથે
દે, ‘ગોરમે�ટને �કતના સબ અ�છા �કયા હ�.’ ગઈ પણ જે થોડ�� સારુ� કયુ� ક� કરવાની કોિશશ કરી એ યાદ દાન અપાય, બીø તરફ બેશરમ લૂ�ટ ચલાવાય. જેટલી
�
રોિજ�દા øવનને થોડા� સરળ બનાવતા સાધનો બનાવવામા કોઈ રાખીએ તો એમને અને આપણને બ�નેને સારુ� લાગે.’ આપણી વાત બહાદુરી દેખાય છ�, એટલી જ બીકના દશ�ન પણ થાય.
�
ે
�ય��તની બુિ� અને મહ�નત કામે લાગી હશ, એ સાથે ýનાબાઈન કોઈ આ ‘મેરી સરકાર, �યારી �યારી અ�છી સરકાર’ ઘણા નાની મદદ કરીને મોટા બે�ડ વગાડ�. આપણે
ે
�
લેવાદેવા નહોતી. એવુ� કહ�વાય છ� ક� સવ� દેવોને કરેલા નમ�કાર �તે ક�શવ વગ�ને હવે હ�� ýનાબાઈ ગ�ગ કહ�� છ�� અને બને �યા સુધી ખુ�લા પડી ર�ા� છીએ. બીýની સામે જ નહીં, ýત
�
�
�
ભણી ýય છ�, એમ ýનાબાઈની ક�ત�તાનુ� વહ�ણ સરકાની િદશામા વહ�તુ� એમની સાથે દલીલમા� નહીં ઊતરવાનો �યાસ કરુ� છ��. વષા પાઠક સામે પણ. દરેક આપિ� વખતે એવુ� થાય છ�, પણ આ
રહ�તુ�. મને �યારે રમૂજ થતી પણ �યારેય એનો �મ તોડવાની કોિશશ એ ભલે એમના મનોરા�યમા� ખુશ રહ�તા. અફકોસ� દર વખતે સ�કટકાળ લા�બો ચા�યો એટલે લોકો જેવા� છ�, એવા�
નહોતી કરી. દરેક ચૂ�ટણીમા� વોટ આપવા જતી ýનાબાઈ આમ તો બહ� વખતે ýત પર કાબૂ નથી રહ�તો. ગુ�સો, ગાળાગાળી અને દેખાવા લા�યા છ�. અને આ સારુ� જ છ�. ફરી એકવાર કહીશ
�
�
તેજિમýø હતી, પણ પોતાની સરકારથી ખુશ હતી, મારે શુ� કામ Ó�ગામા � તકરારનો માહોલ ýમી ýય છ�, પણ પછી ઘણી વાર રડવુ� ક� દુિનયામા ખરાબ કરતા� સારા માણસોની સ��યા વધુ છ�.
ટા�કણી ભ�કવી ýઈએ? આવી ýય છ�. એવા �સ�ગે સવાલ પણ થાય ક� હ�� આટલી રોતલ એ લોકો પોતાની જ નહીં બીýની વેદના ��યે પણ વધુ
ે
એ વાતને હવે તો વષ� થઇ ગયા� છ�. ઘરનુ� એ��સ બદલાઈ ગયુ�, ક�મ થઇ ગઈ, ખડ�સ અને માથાભાર તરીક� ઓળખાતી હ�� હવે સાવ નબળી સ�વેદનશીલ, સે��સ�ટવ થઇ ર�ા� છ�. મને લગભગ ખાતરી છ� ક� આ વા�ચી
�
ે
ýનાબાઈ સાથેનો સ�પક� કપાઈ ગયો. અ�યારે એ શુ� માનતી હશ, એ પડી રહી છ��? પણ રહ�લા તમામ લોકોએ વત�માન સ�ýગોમા� પોતાની રીતે કોઈને મદદ કરી
હ�� ýણતી નથી, પણ હøયે એના જેવા બીý માણસો મળી ýય છ�. એવુ�યે ýયુ� છ� ક� આવુ� મા� મારી સાથે નથી થતુ�. હમણા� મારી િમ� ઉવી� જ હશ. કરતા રહ�ý. આજના સમયે તમે શુ� કયુ�, એનો જવાબ મા�ગવાનો
ે
�
�
એવા લોકો જે આજની તારીખમા પણ દેશમા બનતી બધીયે સારી વાતનો કોણ ýણે ક�વી રીતે, પણ �કચનની �દર િમ�સર �ાઈ�ડરમા� િશ�ગદાણાની અિધકાર બીýને નથી. ýત સાથે િહસાબ સમø લેý. અને, પેલી
યશ સરકારને આપે છ�, અને એ પણ રા�ય સરકાર નહીં, ક���મા� બેઠ�લી સાથે પોતાની એક �ગળીને પણ �શ કરી બેઠી. હાલત એટલી ખરાબ સ�વેદનશીલતાને બુ�ી નહીં થવા દેતા�.
ુ�
સુરેશભાઈની વાતા��મા� લેખકના લોહીની ધાર હોય �� ક� શા�ત �ચ�ન સ�રીલુ� વાદન તે તમે ýણો
સુરેશ ��ી, લાહ�લ�વલાક�વત!
‘I t is only when you open your veins and bleed કરતા. સુરેશભાઈના પ�રવાર તથા (હાલ બનતા� સુધી બો�ટનિનવાસી)
onto the page a little that you establish contact
ડો. મધુકર શાહ સાથે અ�ડરસાઇ�ડને એકલા જગ�નાથ પુરીની યા�ાએ
with your reader.’ – Paul Gallico જવાનુ� થયેલુ�. �યારે સાત-સાત િદવસ સુધી ચોવીસે કલાકના સ�ગાથમા�
ે
પૌલ િવિલયમ ગેિલકો નામે એક અમે�રકન સાિહ�યકાર �યા�ક ક�ુ� એમની માનવ�ક�િત િવશ અભણ અ�ડરસાઇ�ડને ઘ�ં ýણવા મળ�લુ�.
ે
છ� ક� તમે લખવા બેસો �યારે ર�તવાિહનીઓને કાપી કાગળ ઉપર તમારુ� લેખક તરીક� સુરેશભાઈ ક�વા હતા અને વાતા�મા� ઘટનાનુ� િતરોધાન
લોહી રેડો તો જ તમે વાચક સાથે વાત કરી શકો. કોઈ લેખક કહ� છ� ક� વગેરેની ચચા� કરવાનુ� ગજુ� અઢાર વષ�ના ગભરુ મધુ રાયનુ� ન હતુ�.
સડ�લા સફરજનની ગ�ધ આવતી હોય �યારે મને લખવાન ગમે છ�, ને હાલા��ક તે પછી મુ�બઈમા મધુ રાયના પહ�લા વાતા�સ��હના એક�એક
ુ�
�
�
�
કોઈ કહ� છ� ક� હ�� �યારે સખત ગુ�સામા હો� �યારે લખવ ગમે છ�, અને પાના�ની, એક�એક લીટીની, ફાઇન ખોદણી રા.રા. �ી રિસક શાહ,
ુ�
�
કોઈ વળી દા� પીને લખવાના આદી હોય છ�: ‘Write drunk, edit રા.રા. �ી જય�ત પારેખ અને ધ.ધુ.પ.પૂ. સુરેશ ýષીએ વીસબાવીસ
�
sober.’ સુરેશ ýષીના એક પુ�તકમા� પહ�લા પાને લેખક� એક સાિહ�ય–ચાતકો સામે કરેલી ને અભણ અ�ડરસાઇ�ડ� િબલક�લ
��ેø અવતરણ ટા�ક�લુ� ક� ‘મારુ� િચ� બરફ જેવુ� ઠ�ડ��ગાર પીછ�હઠ કયા� િવના, મનોમન મલકાતા મલકાતા એ સૌની
�
�
હોય �યારે હ�� લખવા બેસુ� છ��.’ એક�એક દલીલનો ભા�ગીને ભુ�ો કરેલો.
�
િમ� અિનલ ýષીએ યાદ દેવડા�યુ� ક� આ મે માસની નીલે ગગન મલકાતા તે માટ� ક� આટલા બધા જણ આપણા
૩૦મી તારીખે સુરેશ હ�ર�સાદ ýષીની જ�મશતા�દી લખાણમા ભૂલુ� કાઢવા જેટલોયે રસ �યે છ�!
�
છ�. અને બરફ જેવા ઠ�ડાગાર િચ�ની તેમ જ મ� ક� તલે લાહૌલિવલાક�વત!
સુરેશભાઈની એક વાતા ‘કપોલક��પત’નુ� િહ�દી પરંતુ સુરેશ ýષીની પ��ડતાઈની ભા�ગના
�
ભાષા�તર કરેલુ� તેનુ� �મરણ થયુ�. લાહૌલિવલાક�વત! મધુ રાય િપયાલા ઉપર િપયાલા પીવાની અસલી મý આવેલી
કપોલ ક��પત યાને ફ��ટ�સી યાને ક�પનાનુ� �ો�ટન! વડોદરામા�, બાયગોડ! કલક�ાની સાિહ�ય સ��થાના �ક�તુ તે સમજવા છતા તે બહાનાની સરાસર જુ�ાઈથી સુરેશભાઈ
�
અ�ડરસાઇ�ડ �યારે ઇ�ટર સાય�સમા હતો �યારે ‘ક�સૂડા�’ વાિષ�કનો સ�પાદક હ�� બનેલો એક વખત. તે �સ�ન હતા, અને મારી તરફ પ�ý લ�બાવી કહ�તા ક� ‘તૂ� અભણ લેખક
�
�
કલક�ામા� સાિહ�ય ભ�ડાર બુક�ટોર ચલાવતા �વ. રમણીક છપાવવા હ�� ýતે વડોદરા આવેલો અને એક માસ ભૂપેનની છ�.’ ક�સૂડા� છપાતુ� હતુ� તે જ �ેસમા સુરેશભાઈના પુ�તકનુ� �ૂફ પણ હ��
મેઘાણીએ ‘િ�િતજ’ માિસક વા�ચવા આપેલુ�, સ�પાદક સુરેશ ýષી �મમા ઊતરેલો. �યારે લગભગ રોજ રા� સુરેશભાઈન �યા અમે બધા ýતો હતો. તેમા� જ સુરેશભાઈએ બરફ જેવા ઠ�ડા હોવાનુ� અવતરણ
ે
�
�
ે
અને �બોધ ચો�સી. તે પછી તેમના બે વાતા�સ��હો પણ વા�ચવા જતા, ભૂપેન, શેખ, જેરામ પટ�લ, બાબુ છાડવા અને અ�ય. મૂક�લુ�.
�
આપેલા ભ�ડારીøએ, અને તાý જ વાતા લખતા થયેલા અ�ડરસાઇ�ડને અને રોજ સુરેશભાઈ સાિહ�યની ભા�ગ લસોટતા. કોઈ વાર તેમા� મધુ સુરેશભાઈની વાતા�ઓમા� લેખકના લોહીની ધાર હોય છ� ક� શા�ત
ગલોફામા� પૂનામુ�કી તેજતમાક� પાન મૂ�યુ� હોય એવો મીણો ચડ�લો. રાય લપેટમા� આવી જતા, સુરેશભાઈ િસ�ેર ýતના િવદેશ લેખકોના િચ�નુ� સૂરીલુ� વાદન તે તમે ýણો ને તમારુ� કામ ýણે. પચાસ વરસ
સુરેશભાઈ મહાપ��ડત છ� તેમ લાભશ�કર કહ�તા. અને મધુ રાય દાખલા ટા�કતા ને મધુ રાય શેખીથી કહ�તા ક� અમે બીý કોઈનુ� વા�ચતા પહ�લા જેટલા કલાક એમની સાથે મળ�લા તેનુ� �ો�ટન હø પચાસ વરસ
�
અભણ લેખક છ� તેમ સુરેશભાઈ કહ�તા. તે બાબતનો રંજ મધુ રાયને નથી ક�મક� કોઈની અસરથી અમારી ક��વારી ચેતના અભડાઈ ýય. દેખીતુ� પછી પણ આ અભણ લેખકના �ાનત�તુઓને પોષણ આપે છ�. જય
િબલક�લ નહોતો. મધુ રાય તે મહાપ��ડતને બ�ગાળી શૈલીથી ચરણ�પશ� હતુ� ક� તે વાત એક આળસુ, બોદુ� બહાનુ� હતુ�. �ણાલ!