Page 17 - DIVYA BHASKAR_120420

Friday, December 4, 2020 | 17

�ીદેવી : øવન ને શકાય?’ અને પછી એણે હાવભાવ, કપડા� વગેરે િવશ વાત શ� કરી એટલે
ે
સમýયુ� ક� એને રસ પ�ો છ�. પછી થોડ�� િવચારીને ક�ુ�, ‘મેરે ક�રે�ટર ક� િલયે
�ીદેવી જેવ�� અકળ કોઈ ઐસી લાઈન હો ý સી�રયલ ક� ��લર મ� હમ રખ સક� ઔર વો ‘હીટ’ હો �
ýય!’ �યારે મને સમýયુ� ક� 350 �ફ�મો અને સતત 40 વષ� પા�ચ ભાષામા
øવી એવી જ અકળ કામ કરનાર કલાકાર પાસે ક�ટલી શાપ�નેસ હોય છ�. મ� તરત જ ‘આઈ એમ
માિલિન ઐયર... બી.એ. િવથ તાિમલ, ઇસ મ� ���લશ ભી શાિમલ’ લાઈન
ગૂઢતા સાથ જતી રહી! ��ય�ન�� અકળ ��ા�� કહી. તરત જ એ લાઇનને �ીદેવીએ 2-3 રીતે બોલીને બતાડી! પણ પછી પાછી
ે
�
અચાનક સાવ ખામોશ ને અકળ ઉખાણા જેમ ચૂપ!
મ� અનેક િહરોઈનો સાથે કામ કયુ� છ�. �પના અિભમાન ક� સામેનો માણસ
વધારે નøક ના આવી ýય એ માટ� દરેક િહરોઈન એક નકલી કવચ રાખતી
ટાઇટલ હોય છ�, પણ �ીદેવીની આસપાસ તો અભેદ �ક�લો �ક�લો પણ ક�વો? કાચ
કલાકાર મરી ýય ��, પણ ઇમેજ સદાયે øવે ��. જેવો પારદશ�ક તમે એની આરપાર એને ýઈ શકો, પણ �વેશી ના શકો.
ં
(છ�લવાણી) ખરેખર �ીદેવી એના મોતની જેમ એક ઉખા� જ હતી ને છ�ક સુધી રહી. કોઈ
અિભનેતા સુશા�ત િસ�ઘ રાજપૂતના ��યુને મિહનાઓ થઇ ગયા અને એની સાથે વધારે વાતચીત નહીં, પણ એકવાર ક�મેરા ઓન થાય તો હýરો અ�ોની
�
પાછળનુ� રહ�ય હø એમને એમ જ છ�. હવે મી�ડયાવાળાઓ ગોિસપ કરી એનø એનામા� આવે.
કરીને અટકળો કરી કરીને ક� આરોપો મૂકી મૂકીને થાકી ગયા છ�. કલાકારના ક�મેરા ઓફ થાય તો પાછી મૂિત�! િહ�દી કાચુ� એટલે ડાયલો�ઝ યાદ કરવા
ભેદી મોત પાછળ જેટલુ� રાજકારણ રમાવાનુ� હતુ� એ પણ રમાઇ ચૂ�યુ� છ�. એક િહ�દી ભાષી લેડીને સાથે રાખે, પણ કામ દરિમયાન તામારી સાથે હસતી
સુશા�ત જેટલુ� જ એક બીજુ� ભેદી મોત હતુ�: �ીદેવીનુ� મોત. દુબઇની કોઇ બોલતી કાલાકાર શૂ�ટ�ગ પછી સાવ અýણી �ય��ત બની ýય! પછી એ જ
�
�
હોટલમા� 2018મા� બાથટબમા એનુ� શરીર મળી આવેલુ�. કોઇ કહ� છ� હ�યા સી�રયલ માટ� અમે ક�નેડા ગયા. �યા મને એક એિપસોડ �ડરે�ટ કરવાનો
છ� કોઇ કહ� છ� અક�માત, પણ øવનમા� ક� મોતમા� �ીદેવી પોતે હતી જ એક મોકો પણ મ�યો.
ઉખા�! તો આજે ભેદી સ�ýગોમા� ચાલી ગયેલી અકળ �ીદેવી સાથેની ઘણી ક�નેડાના િવશાળ એરપોટ�ની ભીડ હોય ક� સડકની હોય-હા, �ીદેવી સાવ
ં
વાતો શેર કરવાનુ� મન થાય છ�. આમ તો બાળ કલાકાર પણ 1976થી સાઉથમા � નવા કલાકારની જેમ કામ કરે. કોઈ ઈગો નહીં, કોઈ નખરા� નહીં. રા� બાર
ે
ે
�ટાર અને પછી 1983મા� �ીદેવી મા� એક જ �ફ�મ િહ�મતવાલાથી ન�.1 ની વાગે તો પણ કચકચ નહીં અને સવારે ઉડીને તરત øમમા� જઈને શરીર સાચવ.
ે
ે
પોિઝશનમા� આવી ગયેલી. જે ��ેø અખબાર �ીદેવી િવશ િહ�મતવાલાના કામની તૈયારી, કામ માટ�નુ� પેશન તો �ીદેવી પાસેથી શીખવા જેવી
�ર�યૂમા� ભ�ી, અિભનય �િતભા િવનાની, �થૂળ ને િવિચ� લખેલુ� એ જ વાત. સી�રયસના અમુક એિપસોડ બ�યા પછી એને �યા�ક કચાશ
અખબાર �ૂપના ‘�ફ�મફ�ર’ મેગેિઝનમા� �ીદેવી કવરપેજ પર ચમકી. મારા લાગી તો ફરી શૂ�ટ�ગ કયુ�. સી�રયલોમા� આવુ� કોણ કરે? અને
પ�પા ‘છ�લ’ના પાટ�નર પરેશ દ�ના પ�ની લીના દ� �યારે �ફ�મ લાઈનમા � �દા�ે બયા� એ પણ સહારા જેવી નાની ચેનલ માટ�!
ન�બર 1 ��સ �ડઝાઈનર હતા. એક િદવસ એમને ઘરે હ�� બેઠો હતો �યા રેખા મ� �ીદેવી જેવી �ફ�મના મા�યમની સમજ ભા�યે જ કોઇ
�
�
એમને મળવા આવી ને �ીદેવીની વાત નીકળી. �યારે રેખાએ તરત ક�ુ� થઈ. એક ચુ�બ�કય મોહક ��મત સાથે મને ��લનબો�ડ કરી િહરોઇનમા� ýઇ છ�... શૂ�ટ�ગ વખતે �ીદેવીની પીઠ પાછળ
‘અિમતø કી ફ�વ�રટ હ� આજકલ! કલ કી સુપર�ટાર હ�’ �યારે મને સમýઈ ના�યો. �ફ�મો છો�ાના વરસો બાદ પણ એ જ �પ, એ સ�જય છ�લ કશેક દૂર પણ કોઈ લાઈટ ઓફ થઇ ýય તો પણ ચાલ ુ
ગયેલુ� ક� �ીદેવી ક�ટલી મોટી �ટાર છ� ક� થવાની છ�! જ ઠ�સો અને એક �ખોમા� ગૂઢ ઉખા�, અ�લ એના મોત શોટમા� �ીદેવીને ખબર પડી ýય! અિભનય કરતી વખતે
ં
�ીદેવી સાથે મારી પોતાની અમુક યાદો છ�. ઘણી બધી નથી, પણ િદલચ�પ જેવુ� જ! કદાચ એ પોતાની બહાર નીકળીને પોતાને ýઈ શકતી! કદાચ
યાદો છ�! 2003-4ના અરસામા �ીદેવીના પિત બોની કપૂરે (અિનલ કપૂરના ઇ�ટરવલ પરકાયા �વેશ એ કરી શકતી! ý એવુ� ખરેખર હોય તો એ શુ�
�
મોટા ભાઇ), સહારા પ�રવારના સુ�તો રોય પાસેથી સારુ� એવુ� ફાઈના�સ સુરમઇ ����ય� મ ન��ા મુ�ના એક સપના દે ý. ýતી હશ ખુદમા�? એક પ�ની, એક સોર �ટાર ક� એક ગુમસુમ ઉદાસ
ે
�
ં
લીધેલુ� અને સહારા ચેનલ માટ� સી�રયલ બનાવવાનુ� ન�ી કરેલુ�. અનેક (સદમા �ફ�મ) ��ી? એ બધા� સવાલ એના મોતની જેમ ઉખા� જ રહ�શે. સુશા�ત િસ�ઘના
�
લેખકોને બોનીએ એ�ોચ કય�, પણ �ીદેવીની ટ�લે�ટને અનુ�પ કોઇ ����ટ ...પણ એ િદવસે પહ�લી મુલાકાતમા મ� �ીદેવીનુ� અલગ જ �પ ýયુ�. સાવ મોતની જેમ જ �યારે 2018મા� �યૂઝ ચેનલવાળાઓએ �ીદેવીની કા�પિનક
�
ે
મળી નહીં. પછી �ડરે�ટર-અિભનેતા સતીશ કૌિશક� મને પૂ�ુ� ને �ીદેવી માટ� સામા�ય �િહણીની જેમ સૌની આગતા-�વાગતા કરતી હતી. પિતની દવાઓ લાશન બાથટબમા સૂતેલી દેખાડીને ýત ýતની ગોિસપ કરેલી, એના ��યુ
ે
‘હમારી બહ� માિલિન ઐયર’ નામે મ� સી�રયલ લખી. એક પ�ýબી પ�રવારમા� િવશ પૂછતી હતી ને પલા�ઠી વાળીને સી�રયલ િવશ વાતો શ� કરી. મ� એને પાછળ પણ �ેમ �કરણથી મા�ડીને કોઇ કાવતરા જેવી અનેક અટકળો ઊભી
ે
સાઉથ ઇ��ડયન વહ�ના ક�વા હાલ થાય એની કોમેડી હતી. મારી પહ�લા 10-12 ક�સે�ટ અને ‘માલીની ઐયર’ નુ� પા� સ�ભળા�ય. સામેથી કોઈ જ �રએ�શન થયેલી, પણ એ બધાથી પર સુપર �ટાર �ીદેવી તો જેવુ� અકળ øવી એવી જ
�
ુ�
મોટા રાઈટરોને ‘ના’ પાડી ચૂકી હતી. હવે બધો આધાર �ીદેવીની એક ‘હા’ પર નહીં! મ� વાત અટકાવીને ‘મેડમ’ ને પૂ�ુ� ક� ‘તમને ઈ�ટરે��ટ�ગ લાગે છ�? રીતે એક અકળ ગૂઢતા સાથે જતી પણ રહી!
હતો માટ� હ�� નવ�સ હતો. બોની કપૂરના ઘરે સા�જે મી�ટ�ગ થઈ. સતીશ કૌિશક, તો જ આગળ સ�ભળાવ’ ુ� એ�� ટાઇટ�સ
બોની કપૂર, અિનલ કપૂર વગેરે બધા હાજર હતા, પણ મેડમ �ો�ગ �મમા � �યારે �ીદેવીએ ગૂઢ �માઈલ આ�યુ� અને ધીમેથી બોલી, ‘મારે તમારો આદમ : નવુ� વરસ ક�વુ� ýય છ�?
દેખાતા નહોતા. થોડીવારે ‘મેડમ’ સફ�દ સલવાર-કમીઝમા� આ�યા�. ઓળખાણ ‘�લો’ અટકાવવો નહોતો. હ�� િવચારતી હતી ક� ક�વી રીતે આને ભજવી ઇવ : જૂના લોકડાઉન જેવુ�!
�
�ે�ના �ક�ર વા�ત�વક øવન�ા� પણ કોઇ બે �ય��તના� �ન�ા Ôટતા હોય ��
�ણયની દરેક ઘટના પરાકા��ા હોય ��

� ક�ર �યારે કોના મનમા� Ôટશે, એની ખબર પડતી નથી. એ વખતે સ�ગીતશાળા અને સ�ગીતકારોને આિથ�ક સહાય કરતી. પિતના અવસાન પછી
એ એકા�તમા� રહ�તી હતી. કોઈ �ય��તને એના ઘરમા� �વેશની છ�ટ નહોતી. એક
બે �ય��ત વ�ેના �મર, આિથ�ક, સામાિજક ક� એવા કોઈ
તફાવતનુ� મહ�વ રહ�તુ� નથી. દુિનયાભરના� લોકસાિહ�ય અને િદવસ પીટરની સ�ગીતરચના સા�ભળીને નાદેઝદા ખુશ થઈ ઊઠી. એમનો સ�બ�ધ
�િશ�ટ સાિહ�યમા િવલ�ણ �ેમકથાઓ મળ� છ�. øવનમા� પણ એવી ઘટના બ�ધાય જે કળાકાર અને �શ�સકની મૈ�ીમા�થી ઉ�કટ ચાહનામા િવકસતો ર�ો.
�
�
બને છ�. ýણીતા કિવ-િનબ�ધકાર ય�ેશ દવેએ એવી સ�ય �ેમકથાને િન�પતા પીટરને રિશયાના અને િવ�ના મહાન સ�ગીતકારની �ચાઈએ પહ�ચાડવામા �
પુ�તક ‘િબલવેડ ���ડ’નો ગુજરાતીમા� અનુવાદ કય� છ�. અ�યારે ‘શ�દસર’ નાદેઝદાનુ� �ો�સાહન �ેરકબળ બ�યુ�.
સામિયકમા હ�તાવાર છપાય છ�. થોડા સમય પછી પુ�તક�પે �ા�ત થશે. પીટર અને નાદેઝદા મા� �ણેક વાર આક��મક સામસામ આ�યા� હતા.
�
ે
�
�
આ કથા છ� 19મી સદીના મહાન રિશયન સ�ગીતકાર પીટર એક વાર બ�ને નાદેઝદાના એ�ટ�ટમા� હતા. એક િદવસ પીટર સા�જે
ચા�કોવ�કી અને નાદેઝદા વોન-મેકની. ય�ેશભાઈ ��તાવનામા � ફરવા જવાના સમયથી થોડો વહ�લો નીક�યો અને નાદેઝદા થોડી
જણાવે છ� : ‘આજે 150 વષ� પછી પણ દુિનયાના કોઈ ને કોઈ મોડી હતી. બ�ને સામસામ આ�યા�. નાદેઝદાને ýઈને ડઘાયેલા
ે
ખૂણે પીટર ચા�કોવ�કીનો કોઈ ને કોઈ બેલે, ઓપેરા ક� ��બકી પીટરે હ�ટ પર �ગળી મૂકી એનુ� અિભવાદન કયુ�. એ સા�જે
િસ�ફની ભજવાય છ� અને એનુ� �ેય ýય છ�, પીટરની �ેિમકા એણે પ� લખી એની ભૂલ માટ� �મા માગી. બીý �સ�ગે પીટરે
નાદેઝદાને.’ એમની વ�ે અનેક અસમાનતા હતી. પીટર વીનેશ �તાણી નાદેઝદાને કાફલા સાથે પસાર થતી ýયેલી. �ીø વાર બ�નેએ
�
અપ�રિણત, નાદેઝદા 9 વષ� મોટી ને િવધવા. િથયેટરમા� એકમેકને ýયા� હતા. ��યુમા� પણ �તર ýળ�ય.
ુ�
13 સ�તાનોના કબીલાની ક�ળમાતા. પીટરની આિથ�ક ��થિત પીટરના અવસાન પછી 3 મિહને નાદેઝદા ��યુ પામી.
નબળી, નાદેઝદા �ીમ�ત. એમનો સ�બ�ધ 13 વષ� ચા�યો. એ વષ�મા � પીટર અને નાદેઝદાનો સ�બ�ધ અધી� સદીની �મરના કિવ �ર�ક�
બ�ને મા� 2-3 વાર એકબીý�ને અલપઝલપ દેખાઈ ગયા� હતા. છતા � અને 18 વષ�ની એ�રકા વ�ેના �ેમસ�બ�ધની યાદ અપાવે. એ�રકા અને
�
ે
એમનો સ�બ�ધ િવલ�ણ �ેમસ�બ�ધ સુધી પહ��યો. બ�ને પ�ો લખીને એમનુ� �ર�ક�એ કા�યો �ારા �ેમપ�ો લ�યા હતા. એ િવશ સુરેશ ýશીએ ‘એ�રકાના
�
હ�યુ� ઠાલવતા ર�ા�. આ પ�ો નાદેઝદાના પૌ�ની પ�ની બાબ�રા વોન મેક�ને પ�ો’ િનબ�ધ લ�યો. �ર�ક� એ�રકાના િ�ય કિવ. એ�રકા પણ કા�ય લખતી.
�
વારસામા મ�યા. એણે પ�ોનો રિશયનમા�થી ��ેøમા� અનુવાદ કય�. એ એણે એના� કા�યોનુ� સ�કલન �ર�ક� જેવા મહાન કિવને મોકલવાની િહ�મત કરી.
પ�ોને સા�કળી અમે�રકન લેિખકા ક�થ�રન િ��કર બોવેએ ‘િબલવેડ ���ડ’ પુ�તક એમા�થી શ� થયો પ�ા�મક સ�બ�ધ. એ�રકા પણ �ર�ક�ને એક જ વાર મળી
લ�યુ�. હતી. �ર�ક�ના �ેમમા� ગળાડ�બ એ�રકાએ પ�મા� લ�યુ� : ‘આનો �ýમ શોે?
પીટર અને નાદેઝદાને ýડનારી કડી હતી સ�ગીત. પીટરને એની કળાને એના બદલે હ�� જ�મી ન હોત અને તમારુ� નામ સા�ભ�યુ� ન હોત તો સારુ�.’
ે
�ચાઈ પર લઈ જઈ શક� એવા �ો�સાહક �લેટફોમ�ની જ�ર હતી. તે સ�ઘષ� સુરેશભાઈએ લ�યુ� છ� : ‘આ ��થિત �ણયની પરાકા�ઠા હશ.’ �ણયની ઘટના
કરતો હતો. એવામા� એના øવનમા� નાદેઝદા �વેશી. નાદેઝદા મો�કોની એક પરાકા�ઠા જ હોય છ�.