Page 16 - DIVYA BHASKAR 120321

Friday, December 3, 2021 | 13

માતા-િપતાની વાત હોય ક� ‘સા�ભળી’ શકીએ તો
øવનસાથીની, બોસની વાત હોય
ક� કોઈ પડોશીની, સહઅ�યાયીની
ક� િશ�કની... �યા�ે પણ
આપણને ‘સલાહ’ આપવામા �
ે
આવ �યા�ે આપણને લાગ �� ક�, ‘સ�ભાળી’ શકીએ
ે
�
એ �ય��ત આપણને ‘�ોક’ ��

‘અ �યારે નહીં...’ , ‘શ� ના કરીશ...’, ‘એકની એક વાત ‘તમે જે કયુ� છ� એ પછી તમને આ કહ�વાનો હ� નથી...’ આ �િતભાવ બહ�
હા�યા�પદ છ� કારણ ક�, જેણે ભૂલ કરી હોય એને સલાહ આપવાનો અિધકાર
ક�ટલીવાર કહીશ?’, ‘ચૂપ રહ�...’ ‘બકવાસ ના કર...’, ‘જ�ટ
શટ અપ’... આ શ�દો આપણે ક�ટલીવાર ક�ા અને સા�ભ�યા સૌથી વધારે હોવો ýઈએ. જે માણસે પોતે ભૂલ કરી હોય એને જ ખબર હોય
��
છ�. સામા�ય રીતે કોઈપણ માણસ અણગમતી વાત, ક� અણગમતા સૂરમા� ક� પોતાની ભૂલનુ� પ�રણામ ક�ટલુ� ભયાનક આ�યુ� અને એની પીડા એણે પોતે
આપણે ન સા�ભળવી હોય એવી વાત શ� કરે એટલે આપણે એને તરત જ બ�ધ અને એની આસપાસના ક�ટલા લોકોએ, �યા� સુધી ભોગવવી પડી છ�... જેણે સ�રા��ન ભાતીગળ
કરવાનો �ય�ન કરીએ છીએ. આ વત�ન �વાભાિવક છ�. મોટાભાગના લોકોને ભૂલ કરી છ� અથવા જે øવનમા� �યારેક ખોટા ર�ા છ� ક� પ�ા છ�, એ �યારે
અણગમતી વાત સા�ભળવી ગમતી નથી... એક જ વાત એકથી વધારે સલાહ આપે છ� �યારે એને ઉતારી પાડવાને બદલે ક� એને એની ભૂલ �ýøવન કથાવાતા�મા�
�
વાર કહ�વામા આવે તો પણ આપણને એ સા�ભળવાનો ક�ટાળો વારેવારે યાદ કરાવીને ‘ચૂપ’ કરી દેવાને બદલે ý એની વાત
આવે છ� અથવા ચીડ ચડ� છ� ! સમજવાનો �ય�ન કરીએ તો આપણે કદાચ એ ભૂલ કરતા
માતા-િપતાની વાત હોય ક� øવનસાથીની, બોસની એકબીýને પહ�લા જ અટકી જઈએ. ��મ રીતે આલેખનાર કિવ
�
વાત હોય ક� કોઈ પડોશીની, સહઅ�યાયીની ક� િશ�કની... આજકાલ સોિશયલ મી�ડયા ઉપર એક જબરજ�ત ���ડ
�યારે પણ આપણને ‘સલાહ’ આપવામા� આવે �યારે ગમતા� રહીએ ચા�યો છ� ક�, કોઈપણ �ય��તને એના ભૂતકાળની કોઈ
ે
આપણને લાગે છ� ક�, એ �ય��ત આપણને ‘ટોક�’ છ�. કોઈ વાત યાદ કરાવીને, ‘ચોપડાવીને’ ક� એના ભૂતકાળમા�થી �ýની મ�ા�દા� અન સમાજøવનની
ે
કારણ વગર ટોકતુ� ક� સલાહ આપતુ� નથી એ વાત આપ�ં કાજલ ઓઝા વૈ� કશુ�ક ખોદી કાઢીને એના િવશ ખરાબ લખવુ�... �યારે કોઈ
ે
મન �વીકારવા તૈયાર નથી હોતુ�. મોટાભાગના લોકોને એવુ� �ય��ત સોિશયલ મી�ડયા ઉપર કઈ સારુ� શેર કરવાનો �ય�ન �ટીઘૂ�ટી� આલેખવા સાથ મ���ાને
લાગે છ� ક� એમને જે ક�ઈ સલાહ આપવામા� આવે છ� અથવા કરે �યારે એ �ય��તને અપમાિનત કરવી... નવાઈ લાગે એવી રાજકારણની સોગ�ા�બાø વણ�વતા� આવ��
એમની વત��ક �ય��ત�વને ક� િવચારોને બદલાવ લાવવા માટ�ના વાત છ�, પરંતુ આપણને હવે સારામા�થી પણ ખરાબ શોધવાની ટ�વ
જે સૂચનો કરવામા� આવે છ� એ નકામા છ� અને એમણે પોતાના �વભાવ ક� પડવા લાગી છ� ! પણા �િસ� નવલકથાકાર-વાતા�કાર ચુનીલાલ મ�ડયાની જ�મ-
�
ે
ે
�ય��ત�વમા, વત��કમા� ક� �યવહારમા કશુ� જ બદલવાની જ�ર નથી બ�ક�, ક�ટલાક લોકોને બીø �ય��ત િવશ ખરાબ ક� ઘસાતુ� લખીને એક િવિચ� આ શતા�દીનુ� આ વષ� ચાલ છ�. એમનો જ�મ 12-8-1922મા�
�
સામેના માણસે પોતાના સમજવાની ક� પોતાની વાતને �વીકારવાની જ�ર છ�. ýતની મý આવતી હોય છ�. આમા� કશુ� મેળવી લેવાનુ� નથી. બીýની સારી ધોરાø વતન-ગામમા� થયો હતો. િપતા કાિલદાસ અને બા
�
�
દરેક વખતે આ વાત સાચી નથી હોતી, ક�ટલીકવાર આપણે સાચે જ ખોટા વાત કાપી ના�યાનો િવક�ત આન�દ લઈને ક�ટલાક લોકો ‘ø�યા !’ એવુ� માને કસુ�બાબહ�ન! �થમ પ�ની હતા ક�સુમબહ�ન. બીý પ�ની દ�ાબહ�ન! એમને
ે
હોઈએ છીએ. આપણી વત��ક ક� �યવહાર સાચે જ સુધારવાની જ�ર હોય છ�, છ�. જે સારાઈન, સાચી સલાહન ક� કોઈ સારી વાતને પણ કડવાશમા� ફ�રવી બે દીકરા: અપૂવ� અને અિમતાભ! દીકરી પૂવી�. અિમતાભ મ�ડયા ýણીતા
ે
ુ�
પરંતુ આપણને કોઈની કહ�લી વાત સા�ભળવા ક� સમજવાનુ� કા� તો સમય નથી શક� એને �મા કરવા િસવાય, એની દયા ખાવા િસવાય બીજુ શુ� થઈ શક� ? િચ�કાર છ�. મ�ડયાના સાિહ�યન એમણે સ�પાદન કયુ� છ�.
હોતો અને કા� તો આપણો અહ�કાર આપણને સામેની �ય��તની વાત સા�ભળવા ટીકા, િવરોધ, સલાહ સાચે જ મદદ�પ હોય છ�, ý એને સાચી રીતે અને સારા ચુનીલાલ મ�ડયાએ થોડો અ�યાસ વતનમા� કરેલો. 1939મા� મેિ�ક થઈને
ક� સમજવા દેતો નથી. ઉ�ે�યથી રજૂ કરવામા� આવે તો ! દરેક વખતે આવુ� નથી હોતુ�... ખાસ કરીને, અમદાવાદની એચ.એલ. કોલેજ ઓફ કોમસ�મા� દાખલ થયેલા. મુ�બઈની
આપણને સુધારવાનો ક� સલાહ આપવાનો �ય�ન કરનાર દરેક �ય��ત સોિશયલ મી�ડયામા� તો દરેક ટીકા કરનાર ક� સલાહ આપનાર સાચા અને શુ�ધ િસડનહામ કોલેજમા�થી 1945મા� બી.કોમ પૂણ� કરેલુ�! 1946મા� જ�મભૂિમમા�
�
આપણી િવરોધી ન પણ હોય. એ દરેક �ય��તને આપણને ઉતારી પાડવામા ક� ઉ�ેશથી નથી જ લખતા એ આપણે બધા જ ýણીએ અને સમøએ છીએ. ýડાયેલા. 1950મા� ‘યુસીસ’મા� ગુજરાતી િવભાગમા સેવા આપવાનુ�
�
ટોકવામા� જ રસ હોય એવુ� જ�રી નથી. સૌથી મહ�વની વાત એ છ� ક� આપણને એની સામે, ક�ટલાક લોકો સાચે જ આપ�ં સારુ� ઈ�છ� છ�. એમની રીત �વીકારેલુ�. 1955મા� અમે�રકા �વાસ કરેલો. 1962મા� ‘યુસીસ’ છો�ુ�.
�
�યારે પણ ક�ઈ કહ�વામા આવે, સૂચના ક� સલાહ આપવામા� આવે �યારે સાચી હોય ક� નહીં, વાત જ�ર સાચી હોય છ�. માતા-િપતાનો અનુભવ હોય 1966થી ‘રુિચ’ સાિહ�ય સામિયક શ� કરેલુ�, જેમા� જય�ત પાઠકની �મરણકથા
આપ�ં પહ�લુ� �રએ�શન અથવા �િતભાવ એવો હોય છ� ક� િશ�કની સૂચના, િમ�ની સલાહ હોય ક� øવનસાથીની કાળø... આપણે ‘વના�ચલ’ હ�તાવાર �ગટ થઈ હતી. મ�ડયા નવલકથા-વાતા�ના માણસ…
�
ક�, ‘પહ�લા ýતને આ બધી બાબતોને લેબલ આપી દઈએ છીએ, ‘કચકચ’ એનુ� એમને િન�યનુ� ખ�ચાણ! પ�કાર�વ પણ એમના રસનો િવષય! દેશ-
તપાસો...’ અથવા ‘કકળાટ’. િવદેશનુ� સાિહ�ય વા�ચનારા મ�ડયાએ કથાવાતા�ના� ઉ�મ િવવેચનો આપવા
અથવા લોકો સતત આપણી �શ�સા કયા� જ કરે અથવા સાથે કથાવાતા�ની િવભાવનાઓ િવશ પણ લેખો કરેલા!
ે
‘પહ�લા પોતે આપણામા� મા� ગુનો જ જુએ એવો આ�હ તો બારથી વધારે નવલકથાઓ અને દસથી વધારે વાતા�સ�ચયો આપનાર
�
સુધરો...’ બેવક�ફી છ�. આપણામા� અનેક અવગુણો છ�. આપણે મ�ડયાએ છ જેટલા� નાટક-એકા�કીના ��થો અને ચારથી વધુ િવવેચનના� પુ�તકો
અથવા આ અવગુણને ýઈ શકતા નથી અથવા ýવા ઉપરા�ત અનુવાદો અને સ�પાદનો પણ આ�યા� છ�. મુ�ય�વે કથાસાિહ�યના
માગતા નથી. �યારેક કોઈની સલાહ ક� ટીકા, સજ�ક-િવવેચક લેખે તેઓ ýણીતા છ�.
કોઈનો િવરોધ ક� વઢ આપણને �પ�ટ અને સાચ ુ� ‘�યાજનો વારસ’, ‘�ધણ ઓછા� પ�ા�’, ‘વેળા વેળાની છા�યડી’, ‘લીલુડી
ýવામા મદદ કરે છ�. ‘સા�ભળવા’મા� આપણો ધરતી-1-2’, ‘ક�મક�મ અને આશકા’, ‘સધરા
�
અહ�કાર ઘવાતો નથી, બ�ક� �યારેક આપ�ં જેસ�ગનો સાળો-1-2’ અને ‘આલા ધા�ધલનુ�
�વમાન ન ઘવાય, આપણને નુકસાન ન થાય ઝીંઝાવદર’ એમની ન�ધપા� નવલો છ�.
ક� આપણે કોઈ પીડા ન ભોગવવી પડ� એવો શ�દના સોરઠની ધીંગી ધરાના� એવા� જ પાણીદાર
આપણા �વજનનો ઉ�ેશ હોય છ�. પા�ો વડ� મ�ડયાએ મેઘાણી પછી સોરઠ
ý �વજનને, િ�યજનને ‘સા�ભળી’ મલકમા� �દેશના બહ��તરીય �ýøવનને
શકીએ તો કદાચ øવનના ઘણા �સ�ગો તાગવાનો સ�િન�ઠ �યાસ કય� છ�.
અને સ�બ�ધો વધુ મહ�નત કયા� વગર મિણલાલ હ. પટ�લ ‘ક�મક�મ અને આશકા’ ઐિતહાિસક
‘સ�ભાળી’ શકીએ. નવલ લેખે �યાન ખ�ચે છ�. ભીમદેવના
તસવીર ूતીકાत्મક છે
ુ�
વખતનુ� સોમનાથ આલેખાય છ�. મ�ડયાનુ�
મહ�વનુ� �દાન એમની �ણ-ચાર હા�યરસની
પૈસાદારો િવમાનોની ��� િપટના બે��મમા� ઘૂસણખોરી નવલો છ�. ‘સધરા જેસ�ગનો સાળો’ વગેરે આજે પણ વાચન�મ
છ�. �ýની મયા�દાઓ અને સમાજøવનની �ટીઘૂ�ટીઓ આલેખવા સાથે
માિલકી નથી જણાવતા! પર�ટાર ��ડ િપટના બેડ�મમા� એક સવારે 19 મ�ડયાને રાજકારણની સોગઠા�બાø વણ�વતા� આવડ� છ�.
1946મા� �કાિશત થયેલી અને મ�ડયાની �યાનપા� ગણાયેલી નવલકથા
દુ િનયાભરમા� ખાનગી જેટની સ��યામા� �ણ સુ વષ�ની એક અýણી યુવતી મળી આવી. તેના ‘�યાજનો વારસ’ નવલકથાના� �થાિપત ધોરણોથી ‘જરા હટક�’ ચાલ છ� છતા �
ે
એનુ� રચના-િવધાન �માણમા� �ઢબ�ધ છ�. સૌરા��મા ધીરધાર કરનારા એક
શરીર પર તેના� પોતાના� કપડા�ને બદલે ��ડ
ગણો વધારો છ��લા બે દાયકામા� ન�ધાયો
�
છ� અને 60% જેટ મા� અમે�રકામા� જ છ�. િપટના� શટ�-પે�ટ અને ટ�િનસ શૂઝ હતા. લોસ એ�જલસમા� ક�ટ��બની ખટપટ લીલાઓ અહી આલેખાઈ છ�. આભાશાની િમલકતના
�
ં
અહી ‘ખાનગી’ શ�દ હોિલવૂડ િહ�સ િવ�તારમા િપ�સના બેડ�મમા� એથેના મેરી એકમા� વારસ રીખવનુ� યુવાનીમા� જ ��યુ થાય છ� અને આભાશાની િમલકત
�
ં
મહ�વનો છ�. તવ�ગરો રોલે�ડો નામની એ યુવતી રા� ચોરીછ�પીથી ઘૂસી ગઈ હતી પચાવી પાડવાના ઉધામા શ� થાય છ�. ýક�, �તે લ�મીનો સાચો ઉપયોગ
ે
પાસે �દશ�ન કરવા માટ� અને ટ���ટયુ� વળીને સૂઈ ગઈ. સવારે તેણે �ખો ખોલી �યારે કરનારા તીથ��ે� જેવા માણસો યો�ય વહીવટ કરે છ�, કરાવે છ�.
વૈભવી િવલાઓ, છ પોલીસ અિધકારીઓ તેની સામે ઊભા હતા. તરત તેની મ�ડયાની બીø ‘કીિત�દા’ ક�િત છ� : ‘લીલુડી ધરતી-1-2’ ગુ�દાસર ગામના
નૌકાઓ, જરઝવેરાત, ધરપકડ કરવામા� આવી. બાદમા તેને પા�ચસો ડોલરના ક�િષ-પ�રવેશ વ�ે અ�ઢ કથાવ�તુ લઈને ચાલતી આ �યોગશીલ નવલકથામા�
�
કપડા�, ઘરેણા�, મોટરકારો ýમીન પર છોડી દેવાઈ. પોલીસને શ�કા છ� ક� એ છોકરી ��ડ કથાકથન કરતા� વધારે તો સ�વાદોની મý છ�. મ�ડયામા�નો ના�કાર અહી ં
વગેરે ચીý છ�, પણ િપટ પાછળ ગા�ડી હોવી ýઇએ. પરંતુ એ છોકરી કહ� છ�, દેખાશ. એક સગભા� પરિણતા (સ�તુ)ના પિતના અવસાન પછી એના પર કલ�ક
ે
િવમાનોના માિલક હોવાનુ� ýહ�ર થાય તેવુ� એ લોકો ‘આમા� હીરો પાછળના ગા�ડપણનો સવાલ જ પેદા નથી લગાડતુ� આળ મૂકાય છ� ને કથામા� ખરા સ�ઘષ�ની જમાવટ થાય છ�. સ�તુ-ગોબર
ઈ�છતા નથી. તેઓ ઓળખ છ�પાવેે છ�, ક�મ ક� તેમણે થતો. વાત ફ�ત એટલી હતી ક� મને બહ� ઠ�ડી લાગી રહી મા�ડણની મુ�ય કથામા� મા�ડણની ખલતા અને સ�તુની �ામાિણકતા તથા ધીરજ
અનેક સમ�યાનો સામનો કરવો પડ�. એમના વતી કોઈ હતી. એવામા� મ� એક મકાનની બારી ખુ�લી ýઈ. હ�� એ ખરેખર �યાનપા� છ�.
બીý દેખાવ પૂરતા માિલકો હોય છ�. બારીમા�થી �દર ઘૂસી અને સૂઈ ગઈ.’ (�ન����ાન પાના ન�.18)