Page 15 - DIVYA BHASKAR 110521
P. 15
Friday, November 5, 2021 | 14
ે
કિવ �માશ�કરે સરદારન એકતામૂિત� �ણા�યા
બ��ારણસ�ામા સરદારવાણીએ ચમ�કાર સજ�લો
�
‘હ�!!! તુ� દસ �િપયે વારની ખાદી પહ�રશે? શાના ઉપર? બાપકમાઇ
સરદાર પ��લની વાણીમા� ��� થતા ýદુનુ� ઉપર?... કમાવ પહ�લા.’ એમ કહીને એમણે (સરદારે) મારુ� આ�માિભમાન
�
રહ�ય શુ�? જવાબ �� : ‘જે હ�યે તે હોઠ�.’ ý�ત કરી દીધુ� હતુ�.
�સ�ગ નાનો છ�, પરંતુ એમા� કરકસર અને સાધનશુિ� જેવા� બે સ�લ�ણો
સરદાર મહા�મા ન હતા, પરંતુ જૂઠ એમન ે �ગટ થતા� દીસે છ�. સરદાર ખેડ�ત તરીક� જન�યા, ખેડ�ત તરીક� ø�યા અને
જરાય પસ�દ ન હતુ� પછી િવદાય થયા! (ગુજ�ર ભારતી માિસક, િદ�હી).
}}}
સરદાર િવષે ક�ટલુ� લખવુ�? કલમ થાકી મરે એટલી વાતો છ�. ગા�ધીøના
ે
દે વોને દુલ�ભ એવુ� એ ��ય હતુ� : તા. 26મી મે, 1949ને િદવસે મ��ી �યારેલાલ ન�ધેલો �સ�ગ સા�ભળો :
બ�ધારણસભામા� સરદાર પટ�લે એક ઐિતહાિસક �વચન કયુ�,
‘પોતાની આ�ાનુ� પાલન કરતા ગા�ધીø સરદારની �ામાિણકતા અને
�યારે ચમ�કાર સý�યો હતો. બ�ધારણસભામા� બેઠ�લા સૌ �વત�� �િ�ની �ક�મત વધારે લેખતા હતા... તેમણે સરદારને તેમની �ક�િત
આદરણીય સ�યોએ તાળીઓના ગડગડાટથી દેશના સરદારને વધાવી લીધા અનુસાર કામ કરવા દીધુ�. સરદાર અને પ��ડતøના� વલણ અને ���ટમા� મોટો
અને લગભગ �ચકી લીધા હતા. બ�ધારણસભા માટ� એ ��ય અભૂતપૂવ� હતુ� તફાવત હતો. ક�ટલાક લોકો તેમને મુસલમાનો અને પા�ક�તાનના શ� ુ
અને જેમણે તે ýયુ� તેમની ��િતમા એ હ�મેશને માટ� જડાઇ ગયુ�! (વી. શ�કર, લેખતા હતા. આ િબલક�લ ભૂલભરેલો �યાલ છ�. ગા�ધીøના અવસાન બાદ
�
સરદાર પટ�લ, પસ�દ કરેલો પ��યવહાર, ભાગ-2, સ�પાદક : વી. શ�કર, પાગલપણાના એ િદવસોમા� મારે સરદાર પાસે જવાનુ� થયુ� હતુ�. એ કામ
પાન-445) સરદાર પટ�લની વાણીમા� �ગટ થતા ýદુનુ� રહ�ય શુ�? જવાબ છ� ગા�ધીøએ મને સ��ય હતુ�. સરદારે મને પૂરેપૂરો ટ�કો આ�યો અને ક�ટલાક
ુ�
�
: ‘જે હ�યે તે હોઠ�.’ øભ પરથી વહ�તા શ�દોને �યારે �તરા�માનો સથવારો દાખલાઓમા અ�યાય દૂર કરવામા� આ�યો. બીý ક�ટલાક દાખલાઓની
નથી હોતો, �યારે વાણીનુ� તેજ �ગટતુ� નથી. સરદાર મહા�મા ન હતા, પરંતુ બાબતમા તેમણે મને પ��ડતøને મળવા જણા�યુ�. મ� એ િવશ પ��ડતøને
ે
�
જૂઠ એમને જરાય પસ�દ ન હતુ�. સરદારની િનરપવાદ િનર�રતામા� જ એમનો આકરી ભાષામા એક પ� લ�યો અને સરદારને બતા�યો. સરદારે ક�ુ� :
�
સ�યવૈભવ øવનભર �ગટ થતો ર�ો! ‘બરાબર છ�, મોકલી આપો.’ મારી બહ�ન સુશીલા નૈયર સરદારની દા�તર
ગુજરાતના કિવ�ે�ઠ સ��ગત �ી ઉમાશ�કર ýશીએ વષ� 1974મા� તરીક� તેમની સારવારમા હતી. સરદારના ઓરડાની બહાર મ� પગ મૂ�યો
�
‘સ��ક�િત’ના નવે�બર મિહનામા ‘એકતામૂિત�’ મથાળ એક યાદગાર લેખ �યા પ��ડતø આવી પહ��યા. તેમનો ચહ�રો ફીકો પડી ગયેલો હતો. અનેક
�
�
�
�
લ�યો હતો. એ લેખમા ગ� તરીક� લખાયેલા શ�દો પ�ની �ચાઇ પામીને રાતના ઉýગરાથી તેઓ ન�ખાઈ ગયેલા હતા. પ��ડતø ગયા ક� તરત સરદાર
હ�યે વસી ગયા હતા. સા�ભળો : મારી પાસે આ�યા અને પૂ�ુ� : ‘પેલો કાગળ તમે એમને આ�યો?’ મ� ક�ુ�
સરદાર એ સરદાર હતા, : ‘ના.’ સરદારે ક�ુ� : ‘પ��ડતøનો ચહ�રો તમે ýયો? એમના પર એટલો
કારણ ક� મોટા સૈિનક હતા. બધો બોý છ� ક� તમારો કાગળ એમને માટ� અસ� થઈ પડત.’ મ� રાતી
ુ�
સરદાર લોખ�ડી પુરુષ હતા, પે��સલથી ‘રદબાતલ’ એવુ� લખાણ બતા�ય �યારે જ સરદાર િનિ��ત થઈને
કારણ ક� પુ�પ કરતા�યે કોમળ હતા. પાછા વ�યા.’
સરદાર સૌના બની ર�ા, ‘�ેષરિહત મતભેદ’ સરદારની મોટી અમીરાત હતી. �
કારણ ક� એ પોતાના ર�ા ન હતા. િવચારોના }}}
સરદારની િવરાટ �િતભાને આવી અથ�પૂણ� ��ા�જિલ
કિવવર ઉમાશ�કર ýશી િસવાય કોણ આપી શક�? �ંદાવનમા� પાઘડીનો વળ ��ડ�
દેશના છ��લા વાઇસરોય લોડ� માઉ�ટબેટનના ઉપકારો મ તો �ા��ીøને ક�ુ� ક� તમ ે
�
ભૂલવા જેવા નથી. એમની દીકરીની દીકરીનુ� નામ હ�કમ કરતા હો ક� મારી પાછળ પાછળ આવો,
‘ઇ��ડયા’ હતુ�. એના� યાદગાર પુ�તકનુ� નામ ‘India ગુણવ�ત શાહ છ�વટ� પ��ડતøની િજ�ને કારણે સરદારનો અ��નદાહ તો મને તમારા ઉપર એટલી ��ા છ� ક� �ખો મીંચીને દોડ��,
�
Remembered’ છ�. વષ� 1948ની સા�જે સરદાર અને મુ�બઇના ચ�દનવાડી �મશાને યોýયો હતો (મને પ� લખનાર પણ તેઓ તો કહ� છ� ક� હ�� કહ�� છ�� માટ નહીં, પણ તમને પોતાને
�
મહા�મા િબરલા હાઉસમા છ��લી વાર મ�યા. સરદારના જ મહાજનને મુ�બઇના ગુજરાતીઓ સારી રીતે ઓળખે છ�. વળી, સૂઝ પડતી હોય તો આ મા� ચાલો.
�
�
આ�હને કારણે બાપુએ સરદારને પ��ડત નેહરુના �ધાનમ�ડળમા�થી ગુજરાતના સૌ સાિહ�યકારો એમનો આદર કરે છ�). તેઓ આગળ પણ �ેમા મને સૂઝ પડતી ન હોય તેમા સૂઝ પડ� છ�,
�
�
ે
ુ�
�
છ�ટા થવાની અનુમિત આપી પછી લોડ� માઉ�ટબેટને �પ�ટ શ�દોમા� ક�ુ�, લખ છ� : મુ�બઇમા લીલા હો��પટલની ચેઇનના ADC સવ�સવા ક��ટન નૈયર એવ મારાથી શી રીતે કહ�વાય?
ે
‘સરદાર િવના નહીં ચાલ.’ હા, સરદારની પાછલી �મરના� લગભગ �ણ તે િદવસોમા� �હ� મુ�બઇ રા�યના ગવન�રના ADC હતા અને વળી સરદાર મારે અથવા કોઈએ પણ
ે
વષ�નો ��યેક કલાક અિત મૂ�યવાન હતો. જે િનણ�યો લેવાયા તે ઇિતહાસ પટ�લના િસિનયર મ��ી વી. પી. મેનનના ભ�ીý હતા. પ��ડતøનુ� નકારા�મક એમની સાથ બેઈમાની કરવી નહીં ýઈએ.
ે
સજ�નારા હતા. વલણ તથા ખરબચડા શ�દોને કારણે બ�ને અિધકારીઓ સમસમી ��ા હતા, સરદારના સાથી નરહ�ર પરીખ ન�� છ� :
મુ�બઇના એક મહાજને મને પ� લખીને �સ�ગ લખી મોક�યો. સરદારનુ� પરંતુ લાચાર હતા. ‘આ છ��લા વા�યમા� એમની �ા��ીø ��યેની
�
��યુ થયુ� તે િદવસે �હ� મુ�બઇ રા�યના ગવન�રને �યા વાતચીત શ� થઇ. }}} સાચી વફાદારી �ય�ત થાય છ�.’
વાતચીત દર�યાન પ��ડતøની �દરની કટ�તા �ગટ થઇ. વી.પી. મેનન હાજર આજે લખતી વખતે એક િવ�ાનનુ� �મરણ થયુ�. જશવ�ત શેખડીવાળા �ચા (હ�રજનબ�ધુ, 26-1-1951) નરહ�ર પરીખ
હતા અને મુ�બઇની લીલા હો��પટલ (ચેઇન)ના સવ�સવા �ી ન�યર �યારે ગýના િવ�ાન હતા. એમણે ‘સરદાર શતા�દી ��થ’નુ� સ�પાદન કરીને બહ� �
�
મુ�બઇ રા�યના ગવન�ર ADC હતા. પ��ડતø અને મેનન તથા નૈયર વ�ે જે મોટી સેવા કરી છ�. િમ� જય�તી નાઇએ એમનો ��થ મને મોકલી આ�યો. કોની હાક� મડદા� ��ા, �
વાતચીત થઇ તેમા� પ��ડતøના ખરબચડા શ�દો �ગટ થયા. નૈયર સરદારના જશવ�તભાઇ સન 2002 પછીના� વષ�મા ગુજરાતમા� જે સે�યુલર દ�ભ ચા�યો કાયર ક�સરી થઈ તડ��યા,
�
ુ
િવ�ાસ સાથી વી.પી. મેનનના ભ�ીý હતા. બ�ને સરકારી ઓ�ફસરો હતા તેની સામે હતા. એ રુ�ણતા એમને ખૂ�ચતી તેથી મને ટ�કો કરનારા �ણ-ચાર કોની રાડ� કપટી �ુ�ા�
તેથી પ��ડતøની આમ�યા ýળવીને બોલતા ર�ા. એ બ�ને ઉ�ાિધકારીઓ પ�ો લખેલા, જેમા� જણાવેલુ� ક� ‘તમે �પ�ટ અને સાચ લખો છો.’ એ પ�ો �િલમોના �ા� વછ��ા�!
�
ુ�
વડા�ધાન નેહરુ સમ� ન� રહ�વા માટ� બ�ધાયેલા હતા તેથી થોડાક લાચાર સચવાયા નથી, તે આજે ખૂ�ચે છ�. એમના મૂ�યવાન સ�પાદનમા� એક �કરણ ક�યાણø મહ�તા
પણ હતા. પ��ડતøએ કડવા શ�દો �યો�યા તે ક�વા હતા? ‘દાદાøના� સ��મરણ’ મથાળ સરદારના પૌ� િબિપનભાઇ ડા�ાભાઇ પટ�લે ન�ધ : મીઠા સ�યા�હ માટ� દા�ડીની પસ�દગી ક�યાણøભાઈએ કરી હતી.
�
પ��ડતø : મેનન! �મશાનિવિધની બધી તૈયારી થઇ ગઇ છ�? લ�યુ� છ�. એ �કરણમા� એક rare �સ�ગ િબિપનભાઇએ લ�યો છ�. દાદાનો મોહ�મદઅલી �ીણાના� સાળી મીઠ�બહ�ન િપટીટ ક�યાણøભાઈના આ�મમા�
�
મેનન : યસ સર, એક મહાન નેતાને શોભે તેવી તૈયારી થઈ છ�. એક �સ�ગ િબિપનભાઇએ યાદ કય� છ� : ‘એક બીý �સ�ગ પણ યાદ આવે છ�. (મરોલી) øવનભર ર�ા� હતા. રવી��નાથના એક ભજનનો અનુવાદ પણ
પ��ડતø : અ��નદાહ માટ� કયુ� �થાન પસ�દ કયુ� છ�? એ પણ અમે�રકાથી આ�યા પછી તુરતનો. મારા� મા (અપરમા)એ �ેમથી મને ક�યાણøભાઈએ કય� છ�. મા� બે જ પ���તઓ અહી ��તુત છ� :
ં
મેનન : સર, ચોપાટી પર એ િવિધ થશે. ખાદીનો તાકો ખરીદી આ�યો. એમના� જ કહ�વાથી એ તાકો પૂ�ય દાદાøને કરો ર�ા િવપદ મા�હી,
પ��ડતø : અરે! ચોપાટીનુ� પયા�વરણ બગડ� એવુ� તમે શા માટ� કયુ�? બતાવવા ગયો. (દાદાøએ શુ� ક�ુ�?) ન એવી �ાથ�ના મારી;
મેનન : સર! બીજુ� કયુ� �થાન આવા મહાન નેતાની �િતમ િવિધ માટ� ‘�ક�મત?’ િવપદથી ના ડરુ� કો’િદ
યો�ય ગણાય? ‘દસ �િપયે વાર.’ ��ો એ �ાથ�ના મારી.
ે
ડા િદવસોથી ભારતના ઇિતહાસ િવશ
નવેસરથી સાચો થો ે ખૂબ ચચા� થાય છ�. ઇિતહાસકારોએ ે બાબત પુ�તકો લખીને નવી પેઢીને સાચી માિહતી �વિન છ� ક�, ઇિતહાસકારોએ વીર સાવરકરને ખોટી રીતે
આપવાનો �ય�ન કય� છ�. િવ�મ સ�પથે વીર સાવરકર
�ોજે�ટ કયા� હતા. માહ�રકરે સાવરકરને ભારતના
લખેલો અને ભણાવાતો ઇિતહાસ
ે
ઇિતહાસ લખાશે? બદલવાની કોઈની િહ�મત નહોતી, પરંતુ હવે િવ�મ િવશ બે ભાગમા� પુ�તકો લ�યા છ�, �યારે ઉદય ઇિતહાસના અમૂ�ય ��ટા તરીક� વણ��યા છ�. ભારતની �
સુર�ા િવશેની ખામીઓની ખબર 80 વષ� પહ�લા
માહ�રકરે ‘વીર સાવરકર : ધ મેન હ� ક�ડ હ�વ �ીવે�ટ�ડ
સ�પથ અને ઉદય માહ�રકર જેવા લેખકોએ વીર સાવરકર પા�ટ�શન’ નામનુ� પુ�તક લ�યુ� છ�. બ�ને લેખકોનો એક સાવરકરને હતી, જેની ન�ધ માહ�રકરે લીધી છ�.