Page 16 - DIVYA BHASKAR 070921

Friday, July 9, 2021 | 16

�
ે
લગભગ બે દાયકા �હ�લા� ��ા�નક લોકોએ �ાયો��ત બ�દર સામ ખૂબ સ���� કય� હતો, �યાનમા રા�યા િવના તથાકિથત િવકાસ લોકોના માથે થોપે. કોઈક કારણસર,
�
ગુજરાત રા�યની �થાપનાથી લઈને લગભગ હ�મેશા એવુ� થતુ� આ�યુ� છ� ક�,
�ેમા� ચીન-ય��ના હીરો કન�લ �તા� સાવેનો ભોગ લેવાયો હતો એક પછી એક સરકાર ��ોિગક અને આિથ�ક િવકાસ માટ� પયા�વરણીય
���ટએ ખૂબ સ�� અને નાજુક િવ�તાર હોય ક� �યા� ખેતીવાડી, િસ�ચાઈ માટ�
�ો��-�ો�લ���સ : મરોલી- વાડી ધરાવતો િવ�તાર હોય ક� અýડ પરવાળા�થી સ�� ýમનગર આસપાસનો
પાણી અને ઉપýઉ જમીન હોય તેવા િવ�તારો જ પસ�દ કરે છ�.
પછી એ વલસાડ-વાપીની આસપાસનો એક જમાનામા� ખૂબ સ�� ખેતી-
કા�ઠો હોય. િબનઉપýઉ જમીન અને એવા િવ�તારોમા� ��ોિગક �ે�ો ઊભા
ઉમરગામ �વ�તારમા� મહા-બ�દર કરવાની બદલે �ાક�િતક સ�િ�ના ભોગે જ ખૂબ ફળ�ુપ અને પયા�વરણીય
રીતે સ�વેદનશીલ િવ�તારોમા� જ આવો િવકાસ થયો છ�. �વાભાિવક છ� ક� આ
િવ�તારમા રહ�તા અને પેઢીઓથી અહીંની જમીન સાથે ýડાયેલા લોકો આવો
�
િવકાસ પસ�દ ન કરે. પ�રણામે સý�ય છ� સ�ઘષ�.
ઉમરગામ નøકના નારગોલ-મરોલી િવ�તારમા લગભગ બે દાયકા
�
પહ�લા �યારે યુનોક�લ અને નાટ�લકો નામની િવદેશી ક�પનીઓએ મસમોટ��
�
બ�દર જે અનેક ગામો પર ફ�લાયેલુ� હોય તે બનાવવાનો �લાન કય�, �યારે
�થાિનક લોકો �ારા તેનો ખૂબ મોટો િવરોધ થયો. કારણ એ હતુ� ક� મહા-બ�દર
અનેક ગામોને આવરી લેવાનુ� હતુ�.
અહીંની હýરો એકર ફળ�ુપ જમીન, ફળના બાગ, ખેતરો બધુ� જ
બ�દરગાહમા� હોમાઈ જવાનુ� હતુ� અને લાખોની વ�તીને �થળા�ત�રત કરવી
પડત. ખૂબ િવશાળ પાયે થનારા� બા�ધકામને કારણે તથા ��ોિગક ��િતઓ
અને દ�રયાઈ વાહન�યવહારને કારણે અહીંના નાજુક પયા�વરણનુ� સ�તુલન
ખોરવાઈ ýય તેમ હતુ�.
પ�રણામે અહીંના લોકો �ારા �કનારા બચાવો સ�ઘષ� સિમિતની રચના
થઈ. ભારતભરમા� �થમ વાર સøવ ખેતી એટલે ક� ઓગ�િનક ફાિમ�ગ શ�
�
કરનાર અને આ િવ�તારમા ઋિષ સમાન માનતા ભા�કર સાવેના ભાઈ અને
1962ના ચીન સામેના યુ�ના એક હીરો એવા કન�લ �તાપ સાવેએ આ
સ�ઘષ�ની આગેવાની લીધી હતી. �યાર બાદ રાજકારણ કહો ક� ધ�ધાકીય લોભ
ક� પછી પોલીસનુ� ખુ�નસ - જેમનુ� ખૂબ સ�માન કરવુ� ýઈએ એવી
�ય��તને સરાýહ�ર મારવામા આ�યા અને તેમની ધરપકડ બાદ
�
એવા જુ�મ થયા ક� સ�મ શરીરના આ કન�લ ભેદી રીતે અકાળ
ડણક ��યુ પા�યા.
ે
ýક� ભરપૂર લોક િવરોધ અને �તરરા��ીય �ે� પણ
�યામ પારેખ પડઘા પડ� એવી આ ઘટનાઓ બાદ ગુજરાત સરકાર �ારા
આ બ�દરનો �ોજે�ટ ત�પૂરતો કોરાણે મુકાયો, પરંતુ �યાર
બાદ વારંવાર અહીંયા ફરીથી બ�દર બનાવવાની વાતો થતી રહી
ગુ જરાતના કા�મીર તરીક� ઓળખાતા અને �ાક�િતક સ�પિ�થી અિત પારસીઓનુ� તીથ� અને સ�ýણમા� �થમ વાર પગ મૂકવાનો છ� અને મોટી ક�પનીઓએ રસ બતા�યો છ�. હાલમા જ સમાચાર
�
�
ઇિતહાસ, આને કારણે આ િવ�તારમા પારસીઓની વ�તી હજુ
સુ�દર તથા ફળ, ��ો, શાકભાøથી લચી પડતા બાગ અને સાથે
સાથે મ��યો�ોગથી પણ મબલખ કમાણી કરતો આ િવ�તાર પણ છ� અને તેમના દાયકાઓ જૂના ભ�ય બ�ગલાઓ અને સેનેટો�રયમ છ� ક� આ બ�દર માટ�નુ� કામકાજ ટ��ક સમયમા� િવશાળ પાયે ચાલ થશે.
ુ
�
ýયો ન હોય તેમણે એક વાર જ�ર જવા જેવુ�. અહીંની સા��ક�િતક શાન હજુ પણ વધારે છ�. ýક�, ભૂતકાળમા થયેલા લોક િવરોધ છતા આ જ િવ�તારમા ફરી બ�દર
�
�
નøક હોવાને કારણે મુ�બઈ અને મહારા�� સાથે ખૂબ િનકટનો નાતો લોક આ�ોશ ક� લોક સ�ઘષ� આ લોકશાહી દેશના કોઈ પણ રા�ય માટ� નવી બનાવવાની øદ પાછળ થોડ�� રાજકારણ પણ છ�. ગુજરાત અને મહારા��
�
ધરાવતા આ િવ�તારમા આમ જુઓ તો ગુજરાતના અ�ય િવ�તારો કરતા� વાત નથી, પરંતુ સામા�ય રીતે આવા સ�ઘષ�, �યારે સý�ય છ� �યારે સરકાર બ�ને િવશાળ દ�રયાકા�ઠો ધરાવતા� રા�યો છ�. ગુજરાત પાસે મહારા�� કરતા�
ગરીબી ખૂબ ઓછી અને અ�ર�ાન પણ વધારે. નøકના ઉદવાડામા � પોતાનો ઉ�ેશને યો�ય રીતે સમýવી ન શક� અથવા લોકિહત ક� લોકઇ�છાને (�ન����ાન પાના ન�.18)
�
ે
થો ડા િદવસ પહ�લા એક િમ� સુ�દર િવચારકિણકા પો�ટ કરી : માણસ હોવાની સાચી સે��ી
‘આપણી િજ�દગી માનવ હોવા અને માનવ બનવા વ�ેની યા�ા
છ�.’ માનવનો અવતાર મળવાથી જ કોઈ �ય��ત સાચા અથ�મા�
માનવ બની જતી નથી, માનવતા જ માણસને માણસ બનાવે છ�. દુિનયાભરના
સ�તો અને મહા�માઓએ માણસાઈના ગુણ પર ભાર મૂ�યો છ�. સુરેશ ýશીએ
એક �વચનમા� ક�ુ� હતુ� : ‘તમે માણસને ઉ�લ�ઘીને ઇ�ર પાસે જઈ શકો નહીં.’
કિવ સુ�દરમની આ કા�યપ���ત ઘ�ં કહી ýય છ� : ‘હ�� માનવી માનવ થા� તો
ઘ�ં.’ �ેરણા�મક િવચારોના �સારક રોિબન શમા�એ લ�યુ� : ‘તમે િદવસમા�
એક અý�યા માણસના મ�ઢા પર ��મત લાવી શકો તો તમારો આખો િદવસ
øવવાલાયક બનશે.’
કહ�વાય છ� ક� સમયની સાથે માણસ બદલાયો છ�. કોઈના દુ:ખની વેળાએ
માણસોએ મોઢ�� ફ�રવી લીધુ� હોય એવા� ઘણા� ��ટા�ત ýવા મળ� છ�, પરંતુ એ
વાત સ�પૂણ�પણે સાચી નથી. ક�ટલાય નામી અને અનામી લોકોએ માણસાઈની
મશાલ ��વિલત રાખી છ�. એમણે મોટા�મોટા� દાનનો �વાહ નહીં વહા�યો
હોય, પરંતુ એમનામા� જ�રતમ�દ લોકોને સહાય કરવાની ભાવના હોય છ�.
કોઈ �� ક� સૂરદાસને �ા�ફકમા� ર�તો ઓળ�ગાવાથી મા�ડી ધરતીક�પ ક� કોઈ દુ:ખની વેળાએ માણસોએ મો� ��
�
ુ�
પણ ક�દરતી આફતના સમયે એવા લોકો સેવાભાવનાથી �ે�રત થઈ હાજર ��રવી �ી� હોય એવા ��ટા�ત ýવા
�
�
થઈ ýય છ�. એમને નામ કમાવાની ક� તકતી પર નામ કોતરાવવાની તમા મળ ��, પરંતુ આજના સમયમા પણ
હોતી નથી, સેવા��િ� એમનુ� રોિજ�દુ� અને સહજ વલણ હોય છ�. કોઈ જ માણસાઈના દીવા ટમટમતા ýવા
ભાર નહીં, વળતરની કોઈ આશા નહીં. મહામારીના આ સમયે આપણે ઊભા ડ�બકી મળ ��
�
થવાની કોિશશ કરીએ છીએ �યારે અનેક લોકોએ કરેલી માનવસહાયની ��િ�
ે
િવશ આપણે ý�યુ� છ�. અદના �ર�ાચાલકથી મા�ડી સેિલિ��ટસ કહ�વાય એવા
લોકોએ િન:�વાથ�ભાવે લોકોને સહાયતા કરી છ�. એ બધાના� નામો ઉ�લેખ થયા. એથી �ણ જણે નાછ�ટક� સાઇકલ �ચકી અને નદીમા� વીનેશ �તાણી પોલીસે રો�યા.
ં
કરવા અહી શ�ય નથી, પરંતુ એમની િવગતો આપણે ýણીએ છીએ. ઊતયા�, બીý સાથીદારો એમને ના પાડતા ર�ા. કોઈ ઉપાય �િમકોના øવ ચપટીમા� આવી ગયા. એમના આ�ય�
�
ગયા રિવવારે અહી િવનોદ કાપરીના પુ�તક ‘1232 �ક.મી. : ધ લો�ગ જની� જ નહોતો. એ �ણ જણ માથાડ�બ પાણીમા� પહ��યા, વેગથી વ�ે બે કો��ટ�બલે સાહ�બની કારમા�થી સારી રીતે પેક કરેલા Ôડ
ં
�
હોમ’ની વાત કરી હતી. એમા� કપરા કાળમા લોકોએ બતાવેલી માનવતાની વહ�તા પાણીમા� કોઈ પણ �ણે તણાઈ જવાનો ભય હતો. એ ýઈને પેક��સ લાવી એમને આ�યા�. કાયદાના પાલનની સાથે માનવીય
ઘટનાઓની સારી એવી િવગતો મળ� છ�. સમ� દેશમા લોકડાઉન ýહ�ર થયા એક માછીમારથી રહ�વાયુ� નહીં. એ બૂમ પાડી ઊ�ો : ‘પાછા વળો, હ�� સ�વેદનાનો ત�તુ ýડાય તો ક�ટલાયના øવ બચે. એક મોડી રાતે એમને
�
પછી હýરો-લાખો �િમકોએ એમને ગામ પહ�ચવા િહજરત કરી. એમના તમને મારી હોડીમા� લઈ જઈશ. વધારેમા� વધારે શુ� થશે, પોલીસ મને મારશે ખાવા-સૂવાની જ�ર હતી. િવનોદ કાપરીના િમ�ના િવ�ાથી� ��યુષે સાતે
જેવા જ િબહારના સાત �િમકોએ સાઇકલ પર એમને ગામ પહ�ચવા ક�ઠન અને હોડી જ�ત કરી લેશે, એટલુ� જ ને?’ એ માછીમાર એની બાકીની િજ�દગી સાત જણને એની �ાઇવેટ હો�ટ�લમા ગરમાગરમ જમા�ા અને માની શકાય
�
�
�
મુસાફરી આદરી. એ �િમકોને ર�તામા ખરાબ અનુભવ થયા, તો માનવતાના માણસ હોવાના સ�તોષ સાથે øવવા માગતો હતો. નહીં, પરંતુ બધાને હો�ટ�લના એ.સી. �મમા સુવડા�યા. બીø સવારે �િમકોને
ે
પણ અનુભવ થયા. લોકડાઉન વખતે હાઇ-વે પર કાયદાનુ� કડકાઈથી પાલન લોકડાઉનમા� લોકોએ દુકાન ખોલવાનુ� ýખમ ઉઠાવીને �િમકોની પા�ચ િદવસ ચાલ એટલા� પૂરી-શાક બા�ધી આ�યા�. એ લોકો જવા નીક�યા �યારે
�
કરાવતી પોલીસનો માર ખાવો પ�ો. એવી સખતાઈથી બચવા સાત �િમકો સાઇકલના પ��ચર કરી આ�યા�, ટાયર બદલી આ�યા�, સૂવાની અને ખાવાની ��યુષે ક�ુ� : ‘તમારે ગામ પહ�ચો �યારે સે�ફી પાડીને મને મોકલý.’ સામા�ય
લપાતા-છ�પાતા ગામડાની કાચી સડક પર આગળ વ�યા. ર�તામા નદી આવી. સગવડ કરી આપી. બે �ાઇવરોએ એમને �કમા� છ�પાવી થોડ�� �તર ઓછ�� પ�ર��થિતમા� આવા� ઉદાહરણ સાધારણ લાગે, પરંતુ લાચાર �િમકોની જેમ
�
આગળ જવા નદી પાર કરવી જ પડ� તેમ હતી. એમણે બે માછીમારોને હોડીમા� કરાવી આ�યુ�. ઉ�ર �દેશના એક ગામ પાસેથી પસાર થતા હતા �યારે પોલીસ મહામારીની વ�ે ર�તે રઝળી પ�ા હોઈએ, �યારે આવી નાનીનાની ઘટના
�
સામે કા�ઠ� લઈ જવા િવન�તી કરી, પણ પોલીસના ડરથી માછીમારો તૈયાર ન ચોકી પાસેથી પસાર થવુ� પ�ુ�. સબ �ડિવઝનલ મેિજ���ટ પણ �યા ઊભા હતા. પણ માનવતાની સાચી સે�ફી બને.