Page 18 - DIVYA BHASKAR 032621

Friday, March 26, 2021 | 18

આપણા દેશ મા�� કઈ �મ�યા વધુ ઘાતક છ�? કોિવડ ક� તેના કરતા� �ણ ગ�� ઘાતક

મનાતુ� વાયુ �દૂ�ણ? વ�� 10 લાખ લોકોને મારતા વાયુ �દૂ�ણન પણ ભૂલતા નહ�
ે
કોિવડ પછી પણ મા�ક ��ર પહ�ર�,

નિહ તો વાયુ �દૂ�ણ મારશે!

70થી લઈને 88 લાખ લોકો વાયુ �દૂષણને કારણે ��યુના ખ�પરમા� હોમાય અ�ય રાજધાનીઓ કરતા� વધુ છ�. અને હવે એ પણ ýણી લો ક� ભારતમા� દર
છ�. મા� યુરોપમા� જ એક �દાજ �માણે લગભગ 8 લાખ લોકો �દૂિષત વષ� 10 લાખથી વધુ લોકો હવાના �દૂષણને કારણે ��યુ પામે છ�. અને એનુ�
હવાને કારણે ��યુ પામે છ�. અને એમા� લગભગ 80 ટકા સુધીના લોકોને કારણ પણ �પ�ટ છ� ક� િવ� આરો�ય સ��થા �ારા સૂચવાયેલા પીએમ 2.5
�દૂિષત હવાને કારણે �દયની ક� ફ�ફસાની બીમારી લાગુ પડી જતી હોય છ�. �દૂષણના �તરને ભારતના �મુખ શહ�રોની હવા ઘોળીને પી ýય છ� - સૂિચત
�
આ અ�યાસનુ� એક અ�ય તારણ �વ�થ øવન øવવા માટ� ખાસ સમજવુ� �તર કરતા� આપણી હવામા 500% વધારે �દૂષણ હોય છ�!
�
જ�રી છ�. સ�શોધકોનુ� માનવુ� છ� ક� �દૂિષત હવામા રહ�લા સૌથી સૂ�મ કણો ક� િવ�ની સૌથી વધુ �દૂિષત હવા ચીનના હોતાન નામના શહ�રમા� છ�.
જે પીએમ 2.5 નામથી ઓળખાય છ� તે આમ તો હ�મેશા ખૂબ ભયજનક થોડા જ વષ� અગાઉ આપણા કરતા� પણ ખૂબ વધારે �દૂિષત હવા ધરાવતા
�
મનાતા હતા. આપણા વાળ કરતા લગભગ 30 ગણા નાના એવા ચીનમા�, અનેક સરકારી પગલા બાદ હવે પ�ર��થિત થોડી સુધરી રહી
�
હવાના રજકણો અને ધુમાડામા રહ�લી મેશના કણો ��ોક, હોય તેવુ� વૈ�ાિનકોનુ� માનવુ� છ�. તેમનો �દાજ છ� ક� લગભગ
�દયરોગ, દમ, અ�થમા અને ફ�ફસાની ગ�ભીર બીમારીઓનુ� 12.5 લાખ ચીનાઓ દર વષ� �દૂષણને કારણે ��યુ પામે છ�.
મુ�ય કારણ સાિબત થઈ ર�ા છ�. ડણક પરંતુ અનેક �યાસોને કારણે વષ� 2013થી �દૂષણનુ� �તર ધીરે
અલબ�, તાજેતરના અ�યાસોએ બતાવી આ�યુ� છ� ક�
કો િવડને કારણે બદલાયેલી øવનશૈલીનો એક બહ� મોટો ફાયદો મનાતુ� હતુ� તે કરતા� �કડો ખૂબ ખૂબ વધારે ભયજનક છ�. �યામ પારેખ ધીરે નીચુ� આવી ર�ુ� હોવાનુ� જણાય છ�.
ે
106 દેશોમા� કરાયેલા અ�યાસ મુજબ િસ�ગાપોર,
આપણને લા�બા ગાળ� થવાનો છ�, જે િવશ આપણે ખાસ અવગત
નથી અથવા એ બહ� �ુ�લક હોય તેવી વાત લાગે છ�. એ છ� અને બહ� બધી ફ�ફસા ક� �ાસની બીમારી તથા �દય અને બીિજ�ગ અને બ�ગકોકના વાયુ �દૂષણમા� �દાજે 20 ટકા જેવો
મા�કનો ઉપયોગ. કોિવડનો �યાપ વધતા� જ િવ� આરો�ય સ��થા, દરેક તેને લગતી બીમારીઓનુ� મુ�ય કારણ આ પીએમ 2.5 કણો ઘટાડો ન�ધાયો છ�. ýક� 2018 અને તે પૂવ�ની સરખામણીમા આ
�
દેશની સરકારો તથા તબીબોના અિભ�ાયોને અનુસરીને આપણે મા�ક સાિબત થઈ ર�ા છ�. મતલબ સાફ છ� - �દૂિષત હવામા �ાસ વષ� લગભગ દરેક �દૂિષત ભારતીય શહ�રની હવાની ગુણવ�ામા�
�
પહ�રવાનુ� ચાલ કયુ�. પ�રણામે કોિવડ સામે તો આપણને બચાવ મ�યો, પરંતુ લેવાથી આપ�ં આયુ�ય પહ�લા મનાતુ� હતુ� તેના કરતા� ખૂબ વધારે સુધારો ન�ધાયો છ�. અ�યાસે પણ ન�ધ લીધી છ� ક� 2019ના વષ�
ુ
�
સાથે સાથે હવાના �દૂષણથી પણ થોડો ઘણો બચાવ જ�ર મળશે અને તેનો ટ��કાઈ ýય છ�. કરતા� 2020ના વષ�મા� પ�ýબના� ખેતરો સાફ કરવા માટ� લગાડતી આગની
ફાયદો ટ��કા નહીં પરંતુ લા�બા ગાળ� ખૂબ મોટો મળશે, એ વાત હજુ� બધાને આ મિહનાની શ�આતમા� ‘આઈ �યુ એર’ નામની સ��થા �ારા ýહ�ર ઘટનાઓમા� લગભગ 46 ટકા વધારો ન�ધાયો છ�. ન�ધનીય છ� ક� િદ�હી અને
�
�યાનમા આવી નથી. કરવામા� આવેલા ‘વ�ડ� એર �વોિલટી �રપોટ�’ના િદલધડક �કડાઓ આ તેની આસપાસના િવ�તારોમા� થતા હવાના �દૂષણનુ� એક �મુખ કારણ આ
તાજેતરના� વષ�મા વૈ�ાિનકો એક િન�કષ� પર આ�યા છ� ક� - હવે ધૂ�પાન ર�ા�! િવ�ના 10મા�થી 6 ગણો, ક� પછી 15મા�થી 13, અને 30 મા�થી 22 પણ છ�. ભિવ�યમા� ઓછ�� �દૂષણ ધરાવતા� શહ�રોમા� વસવાટ કરનારા કદાચ
�
ે
નહીં પરંતુ વાયુ �દૂષણ દર વષ� િવ�ભરમા� વધુ લોકોને મારે છ�. િવ� અને 50મા�થી 35 - સૌથી વધુ �દૂિષત હવા ધરાવતા� શહ�રો મા� ભારતમા� વધુ લા�બુ� øવતા હશ. અને મા�ક પહ�રી રાખવાને કારણે કદાચ �દૂિષત
આરો�ય સ��થાના એક �દાજ મુજબ �દાજે 70 લાખ લોકો દર વષ� ધૂ�પાનને જ છ�! આ 50 અિત �દૂિષત શહ�રની યાદીમા� 37મા ન�બરે ગુજરાતનુ� પણ શહ�રોમા� વસતા લોકોમા� પણ �દૂષણને કારણે થતી બીમારીઓમા� ઘટાડો
કારણે ��યુ પામે છ�. આ સામે, િવિવધ અ�યાસ અનુસાર િવ�ભરમા� �દાજે યોગદાન છ� - વાપી! ýક�, નવી િદ�હીનુ� વાયુ �દૂષણ દુિનયાની કોઈ પણ ન�ધાઈ શક� છ�.�
ગા�ધીøની સાદગી, બોલવા બાપુ હ� �ક છ��તા નહ� તો સાદગી અપનાવો. સાદાઈથી øવન øવવાનો �ય�ન કરો... અમને આ
આઇ�ડયા ગ�યો ક� ‘સાદગીની આડમા� બધી બુરાઈ છ�પાઈ જશે.’ સાદગીની
�
- લખવા માટ અલગ �� ફો�યુ�લા અપનાવવાનો િવચાર ગ�યો.
�
�
અને øવવા માટ અલગ ��. આ દેશમા પરાપૂવ�થી સાદગી અને �યાગનો સોિલડ મિહમા છ�. �ડઝાઈનર
સાદગીને આપણે ભાષણોની, કપડા� પહ�રનારા નેતાઓ, િમડલ �લાસને ગેસની સબિસડી છોડવાનુ� કહી શક�
�
જ��ાણા�ની, દ�ભ અને દેખાડાની આપણા મા�� પઝલ ક� �યોગ? છ�. સો વષ�મા� કરોડો �િપયા બના�યા પછી ક��ેસી નેતા, ગરીબને �યા સૂકી
રોટી ખાઈન સાદાઈનો ટ��ટ લઈ શક� છ�. એક જમાનામા� સાધુ અને સ�તો બધુ�
ે
ચીજ બનાવી દીધી ��! છોડીને સાદગીથી ગુફા-પવ�તો પર રહ�તા, પણ આજના સાધુ-સ�તો પાસે કરોડો
�
હોય છ� તોયે પોતે પોતાની પાસે પાછા એ એક �િપયો પણ નથી રાખતા, કારણ
�ા���� જેમ ક�, િવ�મ સારાભાઇ જેવા લોકો ધારત તો ઇ�પાલા કાર વાપરી શકત પણ ક� ��ટ પાસે બધા પૈસા રાખી મૂક� છ�. આવી સાદગી પણ એક આટ� છ�. આમ
�
દેશમા� એટલા બધા એમ.ø. રોડ �� ક� બધા ગા�ધી માગ ચાલે ��. �ફઆટમા� ફરતા�. મોરારø દેસાઈમા અનેક કમીઓ હતી, પણ પોતે ખાદી પોતાના માટ� નહીં, પણ બીýના માટ� øવવાને બહાને જે સાદગી થાય છ�
�
(છ�લવાણી) કા�તતા અને સાદગીથી રહ�તા. સરદાર પટ�લના ��યુ વખતે બ�કના ખાતામા � એના� ડબલ �લેમર છ�.
લતા મ�ગેશકરને લગતી અફવાઓ છ� ક� એમણે બીø કોઇ ગાિયકાને મા�યામા ન આવે એવી નøવી રકમ હતી અને અમુક ýડી કપડા� ને પગરખા� િહ�દી �ફ�મમા� િહરોઇનો �યારે િબ�કની પહ�રીને ��વિમ�ગ પૂલમા ઊતરે
�
�
�
�
�
આગળ ન આવવા દીધી, પોિલ�ટ�સ રમતા� હતા વગેરે વગેરે… પણ ઉ�તાદ હતા! પણ બધાથી ગા�ધીøની સાદગી અપનાવી શકાતી નથી, છ�, �યારે એમ કહીને પોતાનુ� શરીર દેખાડ છ� ક� અરે, આ તો ����ટની
�
બડ� ગુલામ અલી ખા જેવા શા��ીય સ�ગીતના ખેરખા� પણ કહ�તા ક�, ‘ક�છ ભી કારણ ક� એની અરજ �દરથી આવવી ýઇએ. એક વખત �ડમા�ડ છ� એટલે... એ જ રીતે પોતે બધી મý કરી લેવી પણ
હો સસુરી ગાતી હ� બહ�ત સૂર મ� ઔર બહ�ત િદલ સે!’ ગા�ધીøનુ� પણ એવુ� જ િવદેશ �વાસમા િમ� સાથે �મ શેર કરવાનુ� થયુ�. િમ� સાદગીને નામે એ મý કરવી, જે પેલી ����ટની �ડમા�ડ જેવી
�
છ�. અમુક માણસો �ા�ડ બનવા જ��યા હોય છ�. આજે આઝાદીના� 75 વષ�ના સ�જન, ધમ�િ�ય, સાદગીમા� માનનારા સ�જન. જ વાત છ�!
મુકામે પણ ગા�ધીø એક એવી ઇ�ટરનેશનલ �ા�ડ છ� ક� જેના િવના કોઇ નેતાને એમની સાદગીને ýઈને માન અને ઇ�યા�ની ડો�ટરો, સાદો ખોરાક, સાદી લાઈફ�ટાઈલ િવશ ે
ે
�
ચાલ એમ નથી, કારણ ક� ગા�ધીøના કદનો મહામાનવ થયો જ નથી લાગણી અમારામા જ�મી, પણ પછી એક પેશ�ટોને સલાહ આપીને ત�દુર�ત રહ�વા માટ� સમýવે
�
ને થશે પણ નહીં. ગા�ધીના િવચારોમા� નહીં માનનારાઓ, ગા�ધી િદવસ ખબર પડી ક� �યા અમે�રકામા� છ�, પણ પછી પોતે થાઈલ�ડથી લઈને અમે�રકાના
હ�યારાઓને પૂજનારાઓને ચુનાવી �ટ�કટ અાપનારાઓ અને રાગ બનેલા ભ�ય અને િવશાળ મ�િદરમા� લાસવેગાસ સુધી રý માણવા જતા� રહ� છ� અને
સ�સદમા� ‘ગમે તેમ તોયે ગોડસે દેશભ�ત તો હતો જ, હ�.’ તેઓ હ�શભેર દશ�ન કરવા ગયા હતા! પોતાના� વજન વધારીને આવે છ�! લ�નોની ýહ�રાતમા�
ે
જેવુ� કહ�નારાઓને પણ ગા�ધીø િવના ચાલ એમ નથી. �યા િબ�દા� ધમ�મા� સાદગીની વાત અને �યવહારમા � �યસનહીન, સાદગીપૂવ�ક øવનારા� યુવક-યુવતીઓની �ડમા�ડ
હ� �ક બાપુ હ� �ક છ�ટતા નહીં! ભ�યતા ક�મ? ખેર, એમા� કોઈ વા�ધો નથી, બધે છ�! લેખકો-િચ�તકો-વ�તાઓ, સાદાઈથી ક�મ øવવુ� અને
ે
ે
પણ શુ� ગા�ધીના પો�ટરો લગાવવાથી, સરકારી સૂ�ો સ�જય છ�લ પણ આ િવરોધાભાસ સમýતો નથી. વળી પોતે ક�ટલા� સાદા-સરળ છ� એ િવશ વારંવાર લખ રાખે છ� પણ એ
બનાવવાથી આપણે ગા�ધી િવચાર અપનાવીએ છીએ? કમ- ���રવલ જ લેખકને તમે તમારે �યા ભાષણ આપવા બોલાવો �યારે ફાઈવ�ટાર
�
સે-કમ િબચારી �ý તો ગા�ધી માગ� ચાલવાનો દાવો નથી કરતી, બચક� રહ�ના વો સાદગી સે ભી, હોટલ, ગાડી, િવમાન �ટ�કટ, મોટા� પુર�કારની માગણી કરે છ�.
પણ નેતાઓ તો દ�ભ કરે જ છ�. ગા�ધીøની અિહ�સાવાળી વાતને બૈર હો િજસ કો િ��દગી સે ભી! ટ��કમા�, ગા�ધીøની સાદગી, બોલવા-લખવા માટ� અલગ છ� અને
નેતાઓ માનતા હોત તો આટલા� રમખાણો ક� મોબ િલ�િચ�ગ ન થતા� હોત. ગા�ધીø ભલે આøવન સાદગી અને કરકસરમા� માનતા� øવવા માટ� અલગ છ�. સાદગીને આપણે ભાષણોની, જૂ�ાણા�ની,
અપ�ર�હની વાત માનતા હોત તો આિલશાન મકાનોમા� પાટી�, ઓ�ફસો પણ એમના� �મારકો પાછળ કરોડો �િપયા વપરાય છ�! સાદા- દ�ભ અને દેખાડાની ચીજ બનાવી દીધી છ�! સવાલ એ થાય છ� ક�
ન હોત. સાદગીમા� માનતા હોત તો લાખોના સૂટબૂટ, �ાઇવેટ એરો�લેનના સીધા ગા�ધી પર 1981મા� એટનબરોએ બનાવેલી �ફ�મ એ સમયે આપણે બધા આટલા બધા સાદા છીએ, િન��હ લોકો છીએ, તો આ
�
�વાસો અને તમાશાઓની શો-બાø ન કરતા હોત. ગા�ધીøની øવનશૈલીમા � પણ કરોડો �િપયાથી બનેલી… તો મનમા� સતત થાય છ� ક� આ દેશમા આટલો બધો ��ટાચાર, �યાિભચાર, બેશુમાર, લગાતાર કરે
�
‘સાદગી’ એક કોયડો હતો. ગા�ધીø પોતે ખૂબ સાદુ� øવન øવતા�, પણ સાદગી શુ� મ�ઘી ચીજ છ�? અમારો એક �ો�લેમ એ છ� ક� બહ� છ� કોણ?
એમના સાદા øવનને િનભાવવા માટ� ખૂબ ખચ� આવતો. ખુદ સરોિજની કોિશશ કરી પણ તોયે અમારામા લૂ�ટ ક� ધાડ પાડવાની િહ�મત આજે ગા�ધીø હોત તો એમની પાસે જવાબ હોત? ખેર, પ��લિસટી
�
�
નાયડ� ગા�ધીøને સ�ભળાવતા ક�, ‘બાપુ તમારી ગરીબ øવનશૈલી િનભાવવી નથી. રાજકારણમા� જવાની �ેવડ એક વાત છ� અને સ�ય �ડપાટ�મે�ટલ �ટોર જેવુ� િવશાળ ને િવકરાળ છ�.
અમને બહ� મ�ઘી પડ� છ�.’ ગરીબો માટ� સાદગી િવના છ�ટકો નથી, પણ શુ� ઉ� નથી. તો અમારે શુ� કરવુ�? એક ��ડ �ા����
મ�યમ વગ� અને પૈસાદાર વગ� ગા�ધીøની સાદગી પા�ચ ટકા પણ અપનાવી લોકલ નેતાને પૂ�ુ�. એણે ક�ુ� ક� ઇવ : સાદ�� øવન, �� િવચાર- િવશે ત�� શ�� માને ��?
�
શ�યા છ�? ગા�ધીøના øવનથી �ભાવમા આવેલી એક પેઢીએ �ય�ન કરેલા. આ દેશમા �યારે કા�ઈ જ ન સૂઝે આદમ : નથી માનતો! �
�