Page 19 - DIVYA BHASKAR 032621

¾ }ગુજરાત આંતરરાષ્ટ્રીય આવૃત્તિ Friday, March 26, 2021 19
Friday, March 26, 2021 | 18 Friday, March 26, 2021 | 19

�
ુ
ે
�
�
આપણા દેશ મા�� કઈ �મ�યા વધુ ઘાતક છ�? કોિવડ ક� તેના કરતા� �ણ ગ�� ઘાતક પશુધન અને માલધારી માનવ સ�યતાની શ�અાત પશપાલનથી થઇ છ. કિષ કરતાય અા �યવસાય
ે
�
ૂ
જનો છ. ��વી પર અકમા� અા જ અવો �યવસાય છ, જ દશ હýર વષ પછી
ે
�
�
ે
Published in USA by Cinemaya Media Inc.
ે
મનાતુ� વાયુ �દૂ�ણ? વ�� 10 લાખ લોકોને મારતા વાયુ �દૂ�ણન પણ ભૂલતા નહ� સમહોની ક�છ જવી િવિવધતા � માનવ સ�યતાની શ�અાત પણ અટલો જ ટકાઉ અન øવત છ. માલધારીયત જ ચો�સ ઇકો િસ�ટમ
ૂ
ે
ે
ે
�
�
ે
ે
ે
�
�
�
ે
�
ે
�
ે
ે
(પ�રસર ત�)મા િવકસ છ અન પ�રસર ત�ન ટકાવ છ. દશમા� 200 જટલી
Friday, November 30, 2019
Volume 16 . Issue 30 . 32 page . US $1
ભારતના કોઈ પણ �દશમા
ે
કોિવડ પછી પણ મા�ક ��ર પહ�ર�, નથી. �ક, અાજ ચોતરફ � પશુપાલનથી થઈ છ�... રિજ�ટડ� અટલ ક મા�ય પશ �ીડ છ અ તમામ �ીડનો ઉછર અન સવધન ે
�
�
�
ે
ુ
ે
ે
�
ે
�
�
�
માલધારીઅોઅ કયા છ. કદરતી અાફતો અન પયાવરણીય પ�રવત�નો સાથ
ે
ે
�
�
�
ે
ૈ
તાલમળ સાધીન તમણે પોતાની øવનશલી અન �યવસાય સાબત રા�યા છ.
ૂ
ે
ે
ે
�
ે
ચ�રયાણનો પડકાર છ
મા� ક�છ નહી, ભારતના અ�ય �દશોની માલધારીયતનાય �ડા
ં
ે
ે
�
ે
ે
�
�
�
નિહ તો વાયુ �દૂ�ણ મારશે! અ�યાસી અવા રમશ ભ�ી અા િથયરી �ગ િવ��ત વાત કરતા કહ છ ક,
��વીની ઉ�પિત પછીનો માનવીનો સા�થમ �યવસાય પશપાલન છ. માનવ
�
ૈ
ુ
ે
�
ુ
�
ે
પશપાલક બ�યો અન અની અાસપાસ સ�કિતઅો અાકાર પામતી રહી.
�
ૂ
ે
ે
ે
�
�
અમ તો ખતી પણ અટલી જ જની છ, પણ ખતીમા કદરતની જ દણ હતી,
ે
ે
ે
તમા સતત બદલાવ માનવી કરતો ર�ો છ. રાસાયિણક ખાતર સિહતની
�
ે
�
ુ
�
�
ે
ે
ે
અાધિનક ખતીન લીધ બીમારીઅો વધવા લાગતા હવ ફરી કદરતી
ે
ે
ે
70થી લઈને 88 લાખ લોકો વાયુ �દૂષણને કારણે ��યુના ખ�પરમા� હોમાય અ�ય રાજધાનીઓ કરતા� વધુ છ�. અને હવે એ પણ ýણી લો ક� ભારતમા� દર ખતી (અોગ�િનક ખતી) તરફ વળવાની માનવીન ફરજ પડી છ.
ે
�
ૂ
�
છ�. મા� યુરોપમા� જ એક �દાજ �માણે લગભગ 8 લાખ લોકો �દૂિષત વષ� 10 લાખથી વધુ લોકો હવાના �દૂષણને કારણે ��યુ પામે છ�. અને એનુ� બીø તરફ પશપાલનમા અન ખાસ કરીને ઘમતા-ફરતા
ુ
ે
�
�
�
ે
ૂ
ુ
હવાને કારણે ��યુ પામે છ�. અને એમા� લગભગ 80 ટકા સુધીના લોકોને કારણ પણ �પ�ટ છ� ક� િવ� આરો�ય સ��થા �ારા સૂચવાયેલા પીએમ 2.5 અસા� ક�છ રબારીઅો જવા માલધારીઅોમા હજ હýરો વષ જની
�
�
�દૂિષત હવાને કારણે �દયની ક� ફ�ફસાની બીમારી લાગુ પડી જતી હોય છ�. �દૂષણના �તરને ભારતના �મુખ શહ�રોની હવા ઘોળીને પી ýય છ� - સૂિચત પરંપરાઅો મોજૂદ છ. માલધારીમા બહ અોછા બદલાવ
�
�
�
�
ે
આ અ�યાસનુ� એક અ�ય તારણ �વ�થ øવન øવવા માટ� ખાસ સમજવુ� �તર કરતા� આપણી હવામા 500% વધારે �દૂષણ હોય છ�! અા�યા છ. હા, ડરીઉ�ોગને પગલે જસી ગાય જવી ýતોની
�
�
જ�રી છ�. સ�શોધકોનુ� માનવુ� છ� ક� �દૂિષત હવામા રહ�લા સૌથી સૂ�મ કણો ક� િવ�ની સૌથી વધુ �દૂિષત હવા ચીનના હોતાન નામના શહ�રમા� છ�. કીિત ખ�ી િમ� અોલાદના અખતરા થતા ર�ા છ, પણ માલધારીઅો
�
�
�
ુ
ે
ે
જે પીએમ 2.5 નામથી ઓળખાય છ� તે આમ તો હ�મેશા ખૂબ ભયજનક થોડા જ વષ� અગાઉ આપણા કરતા� પણ ખૂબ વધારે �દૂિષત હવા ધરાવતા અન ખાસ કરીને રબારીઅો જવા િવચરતા સમદાયો હાઇ�ીડ
મનાતા હતા. આપણા વાળ કરતા લગભગ 30 ગણા નાના એવા ચીનમા�, અનેક સરકારી પગલા બાદ હવે પ�ર��થિત થોડી સુધરી રહી અોલાદ �થા �વીકારતા નથી. વળી, હવ તો પશપાલન ��ે
ે
ુ
ે
�
�
ે
�
�
�
હવાના રજકણો અને ધુમાડામા રહ�લી મેશના કણો ��ોક, હોય તેવુ� વૈ�ાિનકોનુ� માનવુ� છ�. તેમનો �દાજ છ� ક� લગભગ જસી જવી િવદશી અોલાદ લાબા ગાળ િન�ફળ નીવડી છ. ટકમા,
�
�
�
ે
ૂ
�દયરોગ, દમ, અ�થમા અને ફ�ફસાની ગ�ભીર બીમારીઓનુ� 12.5 લાખ ચીનાઓ દર વષ� �દૂષણને કારણે ��યુ પામે છ�. મોટા ભાગના માલધારીઅોઅ પરંપરાગત �યવસાય જની પ�િતઅ જ
ે
ે
મુ�ય કારણ સાિબત થઈ ર�ા છ�. ડણક પરંતુ અનેક �યાસોને કારણે વષ� 2013થી �દૂષણનુ� �તર ધીરે ચાલ રા�યો છ. કદરતના બદલાવ ક કદરતને પડકારવાનો �યાસ તઅો કરતા
�
�
�
ે
�
ુ
�
�
�
ે
ે
�
�
ુ
અલબ�, તાજેતરના અ�યાસોએ બતાવી આ�યુ� છ� ક�
�
ે
ે
કો િવડને કારણે બદલાયેલી øવનશૈલીનો એક બહ� મોટો ફાયદો મનાતુ� હતુ� તે કરતા� �કડો ખૂબ ખૂબ વધારે ભયજનક છ�. �યામ પારેખ ધીરે નીચુ� આવી ર�ુ� હોવાનુ� જણાય છ�. ઉગમણી બ�નીમા ઉ�ર ગજરાતના માલધારીઓનો પડાવ નથી. કદરત સાથ અનકળતા કળવી લવાની કનહ સદભ બ દાખલા સમજવા
ુ
�
�
ે
�
�
106 દેશોમા� કરાયેલા અ�યાસ મુજબ િસ�ગાપોર,
જવા છ. અગાઉ બ�નીમા મહ�શ ગાયો માલધારી રાખતા. 1960મા 48000
ે
આપણને લા�બા ગાળ� થવાનો છ�, જે િવશ આપણે ખાસ અવગત
ં
ે
�
�
�
નથી અથવા એ બહ� �ુ�લક હોય તેવી વાત લાગે છ�. એ છ� અને બહ� બધી ફ�ફસા ક� �ાસની બીમારી તથા �દય અને બીિજ�ગ અને બ�ગકોકના વાયુ �દૂષણમા� �દાજે 20 ટકા જેવો ગાયો હતી, પણ પછી પ�ર��થિત બદલાઇ તો ગાયોનુ હાઇ�ીડ સવધન
�
�
ે
મા�કનો ઉપયોગ. કોિવડનો �યાપ વધતા� જ િવ� આરો�ય સ��થા, દરેક તેને લગતી બીમારીઓનુ� મુ�ય કારણ આ પીએમ 2.5 કણો ઘટાડો ન�ધાયો છ�. ýક� 2018 અને તે પૂવ�ની સરખામણીમા આ �છના પશધન અન માલધારી સમહોમા જટલી િવિવધતાઅો છ � જમીન, વન�પિત અન અાબોહવા જદા જદા �કારના છ અન અ મજબ કરવાને બદલ માલધારી ભસપાલન તરફ વ�યા. અ�યાર સવા લાખ ભસો
ૂ
ુ
ે
ે
�
ુ
ે
ે
ે
�
�
ુ
ે
ુ
�
ે
�
ે
�
ે
ુ
�
�
�
ૂ
ુ
ે
�
�
ે
ુ
ે
�
દેશની સરકારો તથા તબીબોના અિભ�ાયોને અનુસરીને આપણે મા�ક સાિબત થઈ ર�ા છ�. મતલબ સાફ છ� - �દૂિષત હવામા �ાસ વષ� લગભગ દરેક �દૂિષત ભારતીય શહ�રની હવાની ગુણવ�ામા� ક તટલી અન તવી િવિવધતા ભારતના અ�ય કોઇ પણ �દશમા� પશઅોની �ýિતઅો અન અ પશઅોને પાળતા પાલકોના સમહ ýવા મળ છ. � છ. રબારીઅોને સબધ છ �યા સધી અક સમય ઘટાના ઊનની �કમત હતી.
�
ે
ે
ે
ે
ે
�
પહ�રવાનુ� ચાલ કયુ�. પ�રણામે કોિવડ સામે તો આપણને બચાવ મ�યો, પરંતુ લેવાથી આપ�ં આયુ�ય પહ�લા મનાતુ� હતુ� તેના કરતા� ખૂબ વધારે સુધારો ન�ધાયો છ�. અ�યાસે પણ ન�ધ લીધી છ� ક� 2019ના વષ� ýવા મળતી નથી. અા વાત ��યાત અન.ø.અો. ‘સહøવન’ પશધનને સબધ છ �યા સધી નવ ýતની િવિવધ અોલાદ િવિશ�ટ �કારની ત અાજ નથી તો તઅો માસ અાધા�રત ઘટા-બકરાના ઉછ�ર તરફ વ�યા છ.
�
ુ
ે
�
�
�
�
ે
�
ુ
�
ે
ુ
ે
�
�
ે
ે
ે
ે
ે
�
�
ે
સાથે સાથે હવાના �દૂષણથી પણ થોડો ઘણો બચાવ જ�ર મળશે અને તેનો ટ��કાઈ ýય છ�. કરતા� 2020ના વષ�મા� પ�ýબના� ખેતરો સાફ કરવા માટ� લગાડતી આગની દાખલા-દલીલ સાથ સાિબત કરી દીધી છ. ક�છના માલધારીઅો સાથના �ણ- છ. જમા બ�ની ભસ અન કાકરેજ ગાય, ખારાઇ �ટ, ક�છી �ટ, ક�છી અા તો મા� દાખલા છ. બાકી અ�યાર અક સાધ ન બ તટ જવી હાલત છ.
ે
ે
ે
�
ે
�
ૂ
�
�
�
�
�
�
ે
ફાયદો ટ��કા નહીં પરંતુ લા�બા ગાળ� ખૂબ મોટો મળશે, એ વાત હજુ� બધાને આ મિહનાની શ�આતમા� ‘આઈ �યુ એર’ નામની સ��થા �ારા ýહ�ર ઘટનાઓમા� લગભગ 46 ટકા વધારો ન�ધાયો છ�. ન�ધનીય છ� ક� િદ�હી અને �ણ દાયકાના અનભવ અન અમની સાથના સવાદ-ચચાના િનચોડ�પે બકરા, ક�છી ઘોડા, ક�છી ગધેડા, મારવાડી-પાટણવાડી ઘટા વગર. અવી જ ચ�રયાણનો �� બ�ની પરતો મયાિદત નથી. ભારતમા સવ� ચ�રયાણની
ૂ
ુ
ે
ે
�
�
ે
ે
�
ે
�
�
ે
�
�
ે
�
�
�
ે
�
�
�
�
�
�
ે
ે
�
�યાનમા આવી નથી. કરવામા� આવેલા ‘વ�ડ� એર �વોિલટી �રપોટ�’ના િદલધડક �કડાઓ આ તેની આસપાસના િવ�તારોમા� થતા હવાના �દૂષણનુ� એક �મુખ કારણ આ માલધારીયત ક માલધારી સ�કિત િવશની જ સમજણ અા સ�થાઅ કળવી છ, રીત જદી જદી માલધારી કામોની ýિતઅોનીયે િવિવધતા છ. રબારીઅોમા � જમીનો હડપ થતી ýય છ. મદાન હોય ક ડગર, જગલ હોય ક પહાડ, �યા �
ે
�
�
ુ
ુ
ે
�
ુ
ે
તાજેતરના� વષ�મા વૈ�ાિનકો એક િન�કષ� પર આ�યા છ� ક� - હવે ધૂ�પાન ર�ા�! િવ�ના 10મા�થી 6 ગણો, ક� પછી 15મા�થી 13, અને 30 મા�થી 22 પણ છ�. ભિવ�યમા� ઓછ�� �દૂષણ ધરાવતા� શહ�રોમા� વસવાટ કરનારા કદાચ અની કદર રા��ીય �તર પણ થતી રહી છ. ક�છી ઢબ�રયા અન વાગ�ડયા, તો અ�ય માલધારીઅોમા અાહીર, સોઢા, ýવ �યા માલ અન માલધારી સમહો પરેશાન છ. ક�છથી કા�મીર સધીનો
ે
ે
�
�
ે
�
ૂ
�
�
ૂ
�
ે
ે
નહીં પરંતુ વાયુ �દૂષણ દર વષ� િવ�ભરમા� વધુ લોકોને મારે છ�. િવ� અને 50મા�થી 35 - સૌથી વધુ �દૂિષત હવા ધરાવતા� શહ�રો મા� ભારતમા� વધુ લા�બુ� øવતા હશ. અને મા�ક પહ�રી રાખવાને કારણે કદાચ �દૂિષત ક�છની િવિશ�ટ પહચાન સમી અા િવિવધતાઅોન અકમા� કારણ છ, ફકીરાણી જત, હાિજયાણી જત, દાણતા જત અન ગરાિસયા જત, બ�નીના પાક સાથનો સરહદી િવ�તાર અન ચીન-ભતાન સાથ સકળાયલી સીમાઅોની
ે
�
ે
ે
ે
�
�
ુ
ે
ે
ે
�
ે
ે
�
આરો�ય સ��થાના એક �દાજ મુજબ �દાજે 70 લાખ લોકો દર વષ� ધૂ�પાનને જ છ�! આ 50 અિત �દૂિષત શહ�રની યાદીમા� 37મા ન�બરે ગુજરાતનુ� પણ શહ�રોમા� વસતા લોકોમા� પણ �દૂષણને કારણે થતી બીમારીઓમા� ઘટાડો તનુ પયા�વરણ. ક�છના જદા જદા િવ�તારોમા ગાય, ભસ, ઘટા, બકરા � હાલપો�ા, રાયશીપો�ા, મતવા, નોડ� જવી સિધ તરીક� અોળખાતી ýતો અાસપાસ સદીઅોથી વસતા માલધારી સમહો િવકટ પડકારોનો સામનો કરી
ં
ૂ
�
ુ
�
�
ુ
ે
ુ
ે
�
ે
�
ે
ે
�
�
�
�
ે
કારણે ��યુ પામે છ�. આ સામે, િવિવધ અ�યાસ અનુસાર િવ�ભરમા� �દાજે યોગદાન છ� - વાપી! ýક�, નવી િદ�હીનુ� વાયુ �દૂષણ દુિનયાની કોઈ પણ ન�ધાઈ શક� છ�.� અન �ટના �યવસાય સાથ સકળાયલી ચાર ýતની માલધારીયત પયાવરણ ઉપરાત ચારણ અન ભરવાડ.. અાટલી બધી િવિવધતા દશના કોઇ પણ ર�ા છ. સમ� રીત ýવા જતા ઘટા-બકરા જવા નાના માલના સતત �થળાતર
ે
�
ે
�
ે
ે
ં
�
ે
�
ે
�
�
�
ૂ
ે
અનસાર િવકસી છ. બ�નીમા ઘાિસયા મદાનોને લીધ ગાય-ભસના પાલકો ખણામા ýવા નહી મળ. અક �દાજ �માણ ક�છના 50 ટકા જટલા કટબો કરતા રહતા માલધારી સમહો તો ભાર �યિથત-િચિતત છ. �
�
ુ
ૂ
ે
�
�
�
ે
�
ે
ે
�
ૈ
�
�
�
પ�કળ �માણમા છ, લખપતમા 28થી 30 રખાલોની અાગવી પહચાન છ, પશપાલન સાથ અ�યાર ýડાયલા છ. સમ� સારા�� િવચરતા માલધારીઅોની ભાતીગળ સ�કિત અન પરંપરાઅો
�
ુ
�
�
ુ
ે
�
ે
�
�
ુ
�
�
�
ુ
�
�
�
ે
ુ
ે
�
�
સ�થાના મોભી સદીપભાઈ કહ છ ક, �ણ દાયકાના અનભવ સમýય છ
�
�
�
�
�
�
ે
ૂ
�
�
ુ
ગા�ધીøની સાદગી, બોલવા બાપુ હ� �ક છ��તા નહ� તો સાદગી અપનાવો. સાદાઈથી øવન øવવાનો �ય�ન કરો... અમને આ તો અબડાસા, માડવી, મ�ાનો કાઠાળ િવ�તાર ઘટા-બકરા માટ અનકળ છ, � ક માલધારીયત ક પશપાલન અ મા� અક �યવસાય નથી અ તો øવનશલી છ. � માટ િવ�યાત છ. અાવા સમહોના ��ોના ઉકલ માટ ‘સહøવન’ રા��ીય
ુ
ે
�
ે
વાગડમા પણ અવ જ છ. કહવાનો સાર અ છ ક ક�છના જદા જદા િવ�તારોમા
�
�
ે
�
�
�
ે
�
ુ
ે
�
આઇ�ડયા ગ�યો ક� ‘સાદગીની આડમા� બધી બુરાઈ છ�પાઈ જશે.’ સાદગીની
ે
ૈ
ુ
ે
ે
�
�તર અનરી પહલ કરી છ, અની વાત ફરી �યારક કરીશ.
�
�
ુ
ુ
ે
�
- લખવા માટ અલગ �� ફો�યુ�લા અપનાવવાનો િવચાર ગ�યો.
�
ુ
ં
�
�
અને øવવા માટ અલગ ��. આ દેશમા પરાપૂવ�થી સાદગી અને �યાગનો સોિલડ મિહમા છ�. �ડઝાઈનર અનસધાન
�
ે
�
�
�
ે
ૈ
સાદગીને આપણે ભાષણોની, કપડા� પહ�રનારા નેતાઓ, િમડલ �લાસને ગેસની સબિસડી છોડવાનુ� કહી શક� ખળભળાટ ન હોય �યાર શાત �વ�થ િચ� કરેલી �ાથનામા ચત�યનુ સામ�ય � દીવાન-એ-ખાસ
�
ે
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
જ��ાણા�ની, દ�ભ અને દેખાડાની આપણા મા�� પઝલ ક� �યોગ? છ�. સો વષ�મા� કરોડો �િપયા બના�યા પછી ક��ેસી નેતા, ગરીબને �યા સૂકી એકબીýન ગમતા રહીએ હોય છ. �ાથનાનો એક જ અથ હોઈ શક ક હ મારા િપડમાથી બહાર નીકળ. ુ � જ�ર પડ� છ. લોકડાઉનમા આ નશાના પદાથ� બધ થઈ ગયા હોવાથી ઘણા �
ુ
ે
ૂ
સવસમપણ કરી દ�. અહ�ન મળથી ઉખડી નાખ. અન ��ા�ડ સાથ માર
�
�
ે
રોટી ખાઈન સાદાઈનો ટ��ટ લઈ શક� છ�. એક જમાનામા� સાધુ અને સ�તો બધુ�
�
�
ે
ે
�
ે
�
્
ચીજ બનાવી દીધી ��! છોડીને સાદગીથી ગુફા-પવ�તો પર રહ�તા, પણ આજના સાધુ-સ�તો પાસે કરોડો પહલી જ �ફ�મ ભારતના લજ�ડરી �ડરે�ટર સ�યøત રાયની �ફ�મ ‘અપર અનસધાન સાધ. �ાથના �દય અન િચ�નો અથવા એમ કહી શકીએ ક � �િમકો હતાશ થઈ ગયા હતા. નાનકડી ઓરડીમા� દસથી પદર જટલા �િમકો
�
ે
�
�
ુ
ે
�
ે
�
�
ુ
�
�
ૂ
ે
ુ
હોય છ� તોયે પોતે પોતાની પાસે પાછા એ એક �િપયો પણ નથી રાખતા, કારણ સસાર’ (1959) હતી. �યાર શિમલાø 14 વષના હતા. િહ�દી િસનમામા � સમ� ચત�યનો િવકાસ છ. � ગગળાઈન રહતા હતા. છવટ સહન નહી થતા તઓ સરત, િદ�હી અન મબઈ
�
�
�
ં
�
�
ૂ
ે
ે
�
�
ે
�
�
ૈ
ે
�
�
ુ
�
�
ે
ે
�
ે
�
�
ે
ે
ે
�
�
�
ે
�
�ા���� જેમ ક�, િવ�મ સારાભાઇ જેવા લોકો ધારત તો ઇ�પાલા કાર વાપરી શકત પણ ક� ��ટ પાસે બધા પૈસા રાખી મૂક� છ�. આવી સાદગી પણ એક આટ� છ�. આમ એમની પહલી �ફ�મ મગા�ટાર શ�મી કપૂર સાથ હતી. એમણે અનક પરમા�મા માટની �યાક�ળતા, તાલાવલી, લગની અન તલસાટ એ �વય � જવા શહરોમા ર�તા પર આવી ગયા. લાખોની સ�યામા �િમકો ચાલતા �
ે
�
�
�
�
ે
ુ
�
�
�
�
�
�
�
દેશમા� એટલા બધા એમ.ø. રોડ �� ક� બધા ગા�ધી માગ ચાલે ��. �ફઆટમા� ફરતા�. મોરારø દેસાઈમા અનેક કમીઓ હતી, પણ પોતે ખાદી પોતાના માટ� નહીં, પણ બીýના માટ� øવવાને બહાને જે સાદગી થાય છ� કોમિશયલ અન �લાિસક �ફ�મો કરી. લગભગ 2010 સધી િસનમાના જગત �ાથના છ. આપમેળ સરી પડતા હરખના �સ એ પણ �ાથનાનો જ �કાર પોતાના વતન તરફ જવા માટ નીકળી પ�ા. પાછળથી સરકારને અ�લ
ુ
ે
ે
�
�
�
ે
�
�
ુ
ે
ે
�
�
�
�
ે
�
(છ�લવાણી) કા�તતા અને સાદગીથી રહ�તા. સરદાર પટ�લના ��યુ વખતે બ�કના ખાતામા � એના� ડબલ �લેમર છ�. સાથ ýડાયલા ર�ા પછી એ સ�સર બોડ ઓફ �ફ�મ સ�ટ�ફકટના હડ ર�ા. છ, પણ આપણે �ાથનાન િ�યાકાડ બનાવી દઈએ છીએ �યાર મ�ક�લી થાય. આવી અન એમને વતન પહ�ચાડવા �નનો બદોબ�ત કરવામા આ�યો.
�
ે
ે
ે
�
�
લતા મ�ગેશકરને લગતી અફવાઓ છ� ક� એમણે બીø કોઇ ગાિયકાને મા�યામા ન આવે એવી નøવી રકમ હતી અને અમુક ýડી કપડા� ને પગરખા� િહ�દી �ફ�મમા� િહરોઇનો �યારે િબ�કની પહ�રીને ��વિમ�ગ પૂલમા ઊતરે અ�યાર એ એમના પટૌડી ખાતના િનવાસ�થાન િન�� øવન ગાળી ર�ા છ. � એટલ �ાથના ભ��ત બન તો જ કામનુ. � શહરી િવ�તારમા રહતા લોકો પર પણ લોકડાઉનને બહાન ઘણા �
ે
�
ે
�
�
�
�
ે
�
ે
�
�
�
�
�
ે
આગળ ન આવવા દીધી, પોિલ�ટ�સ રમતા� હતા વગેરે વગેરે… પણ ઉ�તાદ હતા! પણ બધાથી ગા�ધીøની સાદગી અપનાવી શકાતી નથી, છ�, �યારે એમ કહીને પોતાનુ� શરીર દેખાડ છ� ક� અરે, આ તો ����ટની એમનો દીકરો સાøદ િપતાના આ�હને કારણે થોડો સમય માટ િ�ક�ટ અ�યાચારો થયા હતા. સખત ગરમીમા� રા� અગાસી પર બઠલા એક જ
�
�
�
ુ
બડ� ગુલામ અલી ખા જેવા શા��ીય સ�ગીતના ખેરખા� પણ કહ�તા ક�, ‘ક�છ ભી કારણ ક� એની અરજ �દરથી આવવી ýઇએ. એક વખત �ડમા�ડ છ� એટલે... એ જ રીતે પોતે બધી મý કરી લેવી પણ ર�યો, પરંત એને િ�ક�ટમા િબલકલ રસ નહોતો. એનુ �ાઈવટ કોિચ�ગ કરવામા � પા�ø બાઈય � ુ કટબના સ�યોને સોિશયલ �ડ�ટ��સ�ગનો ભગ કરવાને બહાને પોલીસ પકડી
�
�
�
�
ે
�
�
ુ
ે
હો સસુરી ગાતી હ� બહ�ત સૂર મ� ઔર બહ�ત િદલ સે!’ ગા�ધીøનુ� પણ એવુ� જ િવદેશ �વાસમા િમ� સાથે �મ શેર કરવાનુ� થયુ�. િમ� સાદગીને નામે એ મý કરવી, જે પેલી ����ટની �ડમા�ડ જેવી આ�ય અન એને રણø �ોફી સધી ધક�લવાનો મ�સરઅલી ખાન પટૌડીએ પરો જતી હતી. સ�ાધીશો સમø શકતા નથી ક ભારતની વ�તી 130 કરોડ કરતા �
�
ુ
ુ
�
ૂ
ે
�
ે
ુ
�
ે
ે
�
ે
ે
ૂ
�
છ�. અમુક માણસો �ા�ડ બનવા જ��યા હોય છ�. આજે આઝાદીના� 75 વષ�ના સ�જન, ધમ�િ�ય, સાદગીમા� માનનારા સ�જન. જ વાત છ�! �યાસ કય�. �ત, િપતા સાથના પરા મતભેદ સિહત સાøદ િ�ક�ટને અલિવદા પરની �મ, ટબલ કવર, �કાફ અન મિહલાઓ માટની �ડ�ાઇનર શાલ બનાવ ે વધ છ અન િવ�તાર ઓ��િલયા જવા દશ કરતા 50મા ભાગ જટલો પણ નથી.
�
�
ે
�
ે
ે
�
ે
�
�
�
�
�
�
મુકામે પણ ગા�ધીø એક એવી ઇ�ટરનેશનલ �ા�ડ છ� ક� જેના િવના કોઇ નેતાને એમની સાદગીને ýઈને માન અને ઇ�યા�ની ડો�ટરો, સાદો ખોરાક, સાદી લાઈફ�ટાઈલ િવશ ે કહીન િસનમામા પદાપ�ણ કયુ. આજે આપણે જન સફ અલી ખાન પટૌડી તરીક� છ. તની આ વ�તઓ પાચથી પદર હýર સધીની �કમતમા વચાય છ અન ે મોટા� શહરોમા 50–60 કોરોનાના દદી�ઓ થાય એટલે તરત જ ર�ટોરા� અન ે
ે
ુ
ે
ે
�
ે
�
ુ
ે
�
ૈ
ે
ે
�
ે
�
ે
ે
�
�
�
�
ચાલ એમ નથી, કારણ ક� ગા�ધીøના કદનો મહામાનવ થયો જ નથી લાગણી અમારામા જ�મી, પણ પછી એક પેશ�ટોને સલાહ આપીને ત�દુર�ત રહ�વા માટ� સમýવે ઓળખીએ છીએ. એની પાસ પાચ પઢીનો ઈિતહાસ છ. વાિષક લાખ �િપયાનો વપાર ત િવિવધ સામાિજક �ચાર મા�યમો તથા �ા�ટ લારી-ગ�લા બધ કરાવી દવામા� આવ છ.
ે
�
ે
�
ે
ુ
ે
ે
ને થશે પણ નહીં. ગા�ધીના િવચારોમા� નહીં માનનારાઓ, ગા�ધી િદવસ ખબર પડી ક� �યા અમે�રકામા� છ�, પણ પછી પોતે થાઈલ�ડથી લઈને અમે�રકાના િ��ટશ રાજથી શ� કરીને આજ સધી સફ અલી ખાન પટૌડી એના �લાસ મળાઓની મદદથી કરી રહી છ. આ વ�તઓ બનાવતા 2થી 3 િદવસ જટલો ર�ટોરા� અન લારી-ગ�લા મારફત રોજગારી મળવનારા દશભરમા કરોડો
ે
ે
ે
�
�
ૈ
ુ
�
ે
ે
ે
�
�
ે
હ�યારાઓને પૂજનારાઓને ચુનાવી �ટ�કટ અાપનારાઓ અને રાગ બનેલા ભ�ય અને િવશાળ મ�િદરમા� લાસવેગાસ સુધી રý માણવા જતા� રહ� છ� અને અન �યવહારથી િહ�દી િસનમા જગતમા� સ�માનનીય �થાન ભોગવે છ. સમય લાગી જતો હોય છ. ચપા ભિવ�યમા ઘ�ડયાળ, બારીના પડદા તથા લોકો હશ. અમ�રકા જવા દશમા� �યાર સરકાર કોઈના ધધા-પાણી બધ કરાવ ે
�
�
�
ે
�
ે
ે
ે
સ�સદમા� ‘ગમે તેમ તોયે ગોડસે દેશભ�ત તો હતો જ, હ�.’ તેઓ હ�શભેર દશ�ન કરવા ગયા હતા! પોતાના� વજન વધારીને આવે છ�! લ�નોની ýહ�રાતમા� એમને �યા બીý (�ીý દીકરા)નો જ�મ થયો છ. એમના પહલા લ�ન 21 િવિવધ �ડ�ાઇનર ગામ��સ બનાવવા માગ છ. કઈક નવ કરવાની ધગશ અન ે છ �યાર એમના ખાતામા ચો�સ ડોલર જમા કરાવવામા આવ છ. આપણે �યા �
�
�
ુ
�
�
�
ે
ે
�
�
�
�
�
�
�
ે
ે
�
�
ે
ુ
�
�
�
�
�
�
ે
�
ુ
ે
જેવુ� કહ�નારાઓને પણ ગા�ધીø િવના ચાલ એમ નથી. �યા િબ�દા� ધમ�મા� સાદગીની વાત અને �યવહારમા � �યસનહીન, સાદગીપૂવ�ક øવનારા� યુવક-યુવતીઓની �ડમા�ડ વષની �મર એમનાથી 12 વષ મોટા અ�તા િસઘ સાથ થયા હતા. પટૌડી �બળ ઇ�છાશ��તએ ચપાના øવનમા સફળતાના �ાર ખ�લા કરી દીધા છ. છાસવાર બધ બધ કરાવનારા શાસકો કટલા લારી-ગ�લા ક �ર�ાવાળાઓના
�
ુ
ે
�
�
ે
ે
�
હ� �ક બાપુ હ� �ક છ�ટતા નહીં! ભ�યતા ક�મ? ખેર, એમા� કોઈ વા�ધો નથી, બધે છ�! લેખકો-િચ�તકો-વ�તાઓ, સાદાઈથી ક�મ øવવુ� અને પ�રવારે અ�તા િસઘને બહ �નહથી �વીકાયા નહી, તમ છતા� એમના 15 ‘મન હોય તો માળવ જવાય’ આ ઉ��ત ચપાન સીધી રીત લાગ પડ� છ. ત કહ � ખાતામા સીધા પસા જમા કરાવ છ?
ે
�
ે
�
ે
ં
ે
ૈ
�
�
ે
ે
પણ શુ� ગા�ધીના પો�ટરો લગાવવાથી, સરકારી સૂ�ો સ�જય છ�લ પણ આ િવરોધાભાસ સમýતો નથી. વળી પોતે ક�ટલા� સાદા-સરળ છ� એ િવશ વારંવાર લખ રાખે છ� પણ એ વષના લ�નøવનમા સારા અન ઈ�ાિહમ નામના બ સતાનોનો જ�મ થયો. છ ક ‘અ�યારથી જ મબઈના ��યાત ફશન �ડ�ાઇનર તનો સપક� કરી ર�ા હમણા એવો �ચાર થાય છ ક કોરોના સામના વ��સનસનને કારણે બધ � ુ
ે
�
ે
ે
�
�
�
�
ે
�
�
ુ
ે
�
�
�
ે
�
�
ે
ે
ૈ
�
ે
�
ુ
�
�
ે
ુ
બનાવવાથી આપણે ગા�ધી િવચાર અપનાવીએ છીએ? કમ- ���રવલ જ લેખકને તમે તમારે �યા ભાષણ આપવા બોલાવો �યારે ફાઈવ�ટાર સારા અિભન�ી છ અન ઈ�ાિહમ અિભનેતા બનવાના ર�ત છ. � છ, જઓ ચપાએ તયાર કરેલા વણાટકામના નમૂનાઓને પોતાના �ડ�ાઇનર સાર થઈ જશ. બિલહારી એ છ ક વ��સનસન શ� થયા પછી ગજરાત અન ે
ે
ે
�
�
ે
ે
ે
�
�
�
�
�
�
�
�
ે
�
ુ
ુ
�
�
સે-કમ િબચારી �ý તો ગા�ધી માગ� ચાલવાનો દાવો નથી કરતી, બચક� રહ�ના વો સાદગી સે ભી, હોટલ, ગાડી, િવમાન �ટ�કટ, મોટા� પુર�કારની માગણી કરે છ�. �યારેક આપણે આ�ય� થાય, પરંત પા�રવા�રક પરંપરાઓ બહ રસ�દ હોય કાપડામા ઉપયોગ કરવા માગ છ.’ પરંત ત કહ છ ક ‘િનયમો મને પસદ નથી મહારા�� જવા રા�યમા કોરોનાના કસો વધી ર�ા છ. �
ે
પણ નેતાઓ તો દ�ભ કરે જ છ�. ગા�ધીøની અિહ�સાવાળી વાતને બૈર હો િજસ કો િ��દગી સે ભી! ટ��કમા�, ગા�ધીøની સાદગી, બોલવા-લખવા માટ� અલગ છ� અને છ�. કરીના કપૂરને જ�મેલો બીý દીકરો બન તરફથી પાચ પઢીની લોકિ�યતા �યાર �ડ�ાઇનરને એ લોકોની મરø મજબ કામ તયાર કરી આપવુ પડ�. મારી એક કડવી વા�તિવકતા �વીકારવા જવી છ. કોઈને ગમ ક ન ગમે,
ે
�
ે
ુ
ે
ૈ
�
ે
�
�
�
�
�
�
ે
નેતાઓ માનતા હોત તો આટલા� રમખાણો ક� મોબ િલ�િચ�ગ ન થતા� હોત. ગા�ધીø ભલે આøવન સાદગી અને કરકસરમા� માનતા� øવવા માટ� અલગ છ�. સાદગીને આપણે ભાષણોની, જૂ�ાણા�ની, અન ઈિતહાસ લઈન જ��યો છ. આવો વારસો દરેકને નથી મળતો... કળામા ફરફાર કરવો પડ� તવ હ ઇ�છતી નથી.’ બીý રોગોની જમ કોરોના આપણી વ� લાબા સમય સધી રહવાનો જ
ે
ે
�
ે
�
�
ુ
ુ
�
ે
�
�
�
ે
�
ે
ે
�
�
�
ે
ે
�
�
�
અપ�ર�હની વાત માનતા હોત તો આિલશાન મકાનોમા� પાટી�, ઓ�ફસો પણ એમના� �મારકો પાછળ કરોડો �િપયા વપરાય છ�! સાદા- દ�ભ અને દેખાડાની ચીજ બનાવી દીધી છ�! સવાલ એ થાય છ� ક� ચપાના લવ િવથ અર�જ મરજ થયા છ. હ�તકળા �દશન દરિમયાન ચ�શ છ. કોરોનાના પાચ-પ�ીસ દદી� વધ એટલે �કલ-કોલેજ ક ધધાકીય �થળો
ે
ે
ે
ે
�
ે
ે
�
�
ે
ે
ન હોત. સાદગીમા� માનતા હોત તો લાખોના સૂટબૂટ, �ાઇવેટ એરો�લેનના સીધા ગા�ધી પર 1981મા� એટનબરોએ બનાવેલી �ફ�મ એ સમયે આપણે બધા આટલા બધા સાદા છીએ, િન��હ લોકો છીએ, તો આ સોિશયલ નટવક� સાથ તનો ભટો થયો અન ઘરમા તણ વાત રજૂ કરી, ઘરવાળાઓએ પણ તમના બધ કરી દવાન કોઈ પણ દશન પોસાય નહી. આપણે કોરોના સાથ øવતા
�
ં
ુ
ે
ે
ે
ે
�
�
�
�વાસો અને તમાશાઓની શો-બાø ન કરતા હોત. ગા�ધીøની øવનશૈલીમા � પણ કરોડો �િપયાથી બનેલી… તો મનમા� સતત થાય છ� ક� આ દેશમા આટલો બધો ��ટાચાર, �યાિભચાર, બેશુમાર, લગાતાર કરે �મ-પ�રણયને મજરી આપી અન ત પરણીને ભýડી ગામમા �થાયી થઈ છ, શીખવ જ પડશ. છ�લા એક વષ દરિમયાન બગડલી આિથક �યવ�થાન કારણે
ુ
ૂ
�
ે
�
�
ે
ૂ
�
�
ે
ે
ે
�
�
�
�
ે
�
�
�
ુ
�
ુ
�
ે
‘સાદગી’ એક કોયડો હતો. ગા�ધીø પોતે ખૂબ સાદુ� øવન øવતા�, પણ સાદગી શુ� મ�ઘી ચીજ છ�? અમારો એક �ો�લેમ એ છ� ક� બહ� છ� કોણ? મિદરમા િબરાજમાન પરમા�માન �ાથના કરીએ �યાર �ાથના લાચારીમાથી પરંત િન�� માતા-િપતાની ‘પ�ર’ જવી આ દીકરી રોજ એકવાર તમને મળવા આ�મહ�યાના કસોમા� જ વધારો થયો છ, એ હø વધશ. ે
ે
ે
ે
એમના સાદા øવનને િનભાવવા માટ� ખૂબ ખચ� આવતો. ખુદ સરોિજની કોિશશ કરી પણ તોયે અમારામા લૂ�ટ ક� ધાડ પાડવાની િહ�મત આજે ગા�ધીø હોત તો એમની પાસે જવાબ હોત? ખેર, પ��લિસટી નહી, પણ સમપણભાવ �ગટવો ýઈએ. ધન-દોલત, માલ-ખýના માટ � ýય છ અન તમને બનતી મદદ કરે છ. � બીø એક છ�લી વાત, િદ�હીની બોડર પર છ�લા 110 િદવસથી લાખો
�
�
�
�
�
ં
ે
�
ે
�
�
ુ
ે
�
નાયડ� ગા�ધીøને સ�ભળાવતા ક�, ‘બાપુ તમારી ગરીબ øવનશૈલી િનભાવવી નથી. રાજકારણમા� જવાની �ેવડ એક વાત છ� અને સ�ય �ડપાટ�મે�ટલ �ટોર જેવુ� િવશાળ ને િવકરાળ છ�. �ાથના ન હોવી ýઈએ. અ�યત શારી�રક પીડા અન માનિસક યાતના હોય આ�મિનભર �ય��ત �યારય મોટી-મોટી ક�પનાઓમા� નથી øવતી, ખડતો �દોલનકારીઓ વગર મા�ક બઠા છ, એમને કમ કઈ નથી થત? ચટણી
�
ૂ
�
ે
�
�
�
ે
�
�
�
ે
�
ે
�
ે
ે
ુ
ૂ
�
�
ે
અમને બહ� મ�ઘી પડ� છ�.’ ગરીબો માટ� સાદગી િવના છ�ટકો નથી, પણ શુ� ઉ� નથી. તો અમારે શુ� કરવુ�? એક ��ડ �ા���� �યાર �ાથના તમને આ�ાસન આપે ખરી, પણ આ �ાથનામા પણ યાચના જ ત સતત કઈક કરવા માટ િવચાર છ અન તન પર કરે છ. ચપા પણ સભામા હýરો લોકો ભગા થાય છ �યાર કોરોનાનો િવ�ફોટ કમ નથી થતો?
ે
�
�
�
ે
�
�
�
ે
�
ે
�
�
ે
મ�યમ વગ� અને પૈસાદાર વગ� ગા�ધીøની સાદગી પા�ચ ટકા પણ અપનાવી લોકલ નેતાને પૂ�ુ�. એણે ક�ુ� ક� ઇવ : સાદ�� øવન, �� િવચાર- િવશે ત�� શ�� માને ��? હોય છ�. લાચારી હોય છ. આ�મિનણાયક, આ�મિવ�ાસ છ અન તની પાસ પોતાની બિ� અન િવવક ચ�નઇમા જયલિલતાની �િતમાના અનાવરણ �સગ એક લાખ લોકો ભગા
ે
ે
�
ે
�
�
ે
ુ
�
ે
ે
ુ
ે
�
�
�
�
ુ
ે
�
�
�
�
ે
ે
�
શ�યા છ�? ગા�ધીøના øવનથી �ભાવમા આવેલી એક પેઢીએ �ય�ન કરેલા. આ દેશમા �યારે કા�ઈ જ ન સૂઝે આદમ : નથી માનતો! � અસહાયતા હોય છ. તમાર �દય સભર હોય, એમા કોઈ કોલાહલ ક � છ જના થકી ત પોતાના સફળ øવનની િદશામા આગળ વધી રહી છ. � થયા હતા તમને કમ કોરોના નથી થતો? �