Page 12 - DIVYA BHASKAR 032621
P. 12
¾ }ગુજરાત Friday, March 26, 2021 12
Friday, March 26, 2021 | 12
મ�સ�ર અલી ખાન પટૌડી
અને રાજ કપૂરના પ�રવારો પા�� પેઢીની લોકિ�ય�ા
આજે ચોથી પેઢીએ
લોક�દ�મા એ જ �થાન
�
ે
ે
ધરાવ ��. કરીના કપૂરને
જ�મેલો બીý દીકરો બ�ને વૈભવ અન વારસો
તરફથી લોકિ��તા અને
ઈિતહાસ લઈને જ���ો ��
�ક�િ� સાથ એક�પ થાવ
ે
�યારે જ પરમા�માનો
અવાજ સ�ભ�ાય
કલાપીએ �ાય��: �યા� �યા� નજર મારી ઠરે યાદી ભરી
�યા� આપની. નજર ઠરવી ��એ. િ�� �ય� નહ�,
પણ એકા� થવ�� ��એ
મા ણસ મ�િદરમા� રોજ ýય છ�. આપણે ýણીએ છીએ ક� મ�િદર �તે
તો પ�થરની ઇમારત છ�, પણ એની સાથે માણસની ��ા ýડાય
�
પણ એમને ક��ટન તરીક� પસ�દ કરવામા� આ�યા, પરંતુ એમણે ફરી
એટલે એ ઇમારત રહ�તી નથી ભગવાનનુ� મ�િદર બની ýય છ�.
સૈ ફઅલી ખાન પટૌડી અને કરીના કપૂરને �યા જ�મેલુ� પોતાનુ� નામ પાછ�� ખ�ચી લીધુ�. એ વખતે બધાને લા�ય હતુ� ક� એમને માણસના િવ�ાસન એ ક��� બની ýય છ�, �યા� એ પોતાની વેદના-��ો ક�
બીજુ� સ�તાન...પુ� ચાર-પા�ચ િદવસમા� એક મિહનાનો
ુ�
ુ�
થશે. શિમ�લા ટાગોર અને મ�સુરઅલી ખાન પટૌડીનો આ રાý જેવી સગવડો નહીં મળ� એ માટ� તેઓ ટીમ સાથે જવા માગતા નથી. મુ�ક�લીઓ ભગવાન આગળ મૂકી દે છ�. મ�િદર �ાચીન હોઈ શક� ક� નવુ� ન�ોર
પૌ�, િ�ક�ટર બનશે ક� એ�ટર એવી અટકળ મી�ડયાએ અ�યારથી લગાવવાની �તે, 1946મા� એ ક��ટન તરીક� ��લે�ડ ટ�રમા� ýડાયા. એમની રનની એવરેજ હોઈ શક�. મ�િદરનો એક મિહમા છ�. આ મ�િદરનો મિહમા કોને કારણે છ�?
શ� કરી દીધી છ�! કરીના કપૂરના મોટા દીકરા તૈમૂર અલી ખાનના ફોટા સતત ઓછી હતી, પરંતુ ભારતીય િ�ક�ટ એમને ખૂબ આદરથી યાદ કરે છ�. એ મ�િદરનો મિહમા પરમા�માને કારણે છ� ક� ભ�તોને કારણે છ� ? પરમા�મા ને
�
વાઈરલ થતા રહ� છ�. એ નાનકડા બાળકને કદાચ ખબર પણ નહીં હોય એટલી ખૂબ સારા હોકી અને િબિલયડ �લેયર પણ હતા. એ ખૂબ સારા વ�તા અને કારણે પણ છ� અને ભ�તને કારણે પણ છ�.... ભ�ત િવના પરમા�મા પણ
હદે લોકિ�યતા એને મળી ચૂકી છ�. એના ભાઈના જ�મ પછી રણબીર કપૂરે �ય��ત હતા. અધુરપ અનુભવે.
�
કરેલી ýહ�રાત પછી સૌથી પહ�લો સવાલ એ જ પૂછવામા આ�યો, ‘તૈમૂર શુ� એમના પુ� મ�સુર અલી ખાન પટૌડી પણ ખૂબ સારા િ�ક�ટર હતા. એમણે ઈ�રે માણસનુ� સજ�ન કયુ� અને માણસે ઈ�રની ક�પના કરી. ઈ�ર
�રએ�ટ કરે છ�?’ રણબીર કપૂરે જવાબ આ�યો, ‘એ પોતાના નાનકડા ભાઈને પણ ભારતના ક��ટન તરીક� અનેક મેચ રમી અને øતાડી. મ�સુર અલી ખાન માણસ કરતા� વધુ શ��તશાળી છ� એ દશા�વવા એને ચાર ભુý આપી એટલે
�
ખોળામા લેવા ત�પર છ�.’ પટૌડીને �ાઉ�ડ ઉપર બોલ વાગવાથી એક �ખ ગુમાવવી પડી, પરંતુ એમણે એ ચ�ભુજ કહ�વાયો. એની અન�ત શ��તના� ગુણગાન માટ� આપણે એને
આપણને આ�ય� થાય એ હદે ચોથી પેઢીએ આ લોકિ�યતા અકબ�ધ રહી િ�ક�ટ રમવાનુ� છો�ુ� નહોતુ�. એ પછી પણ એમણે ભારતીય િ�ક�ટ સાથે પોતાનો હýર હાથવાળો ક�ો. આપ�ં �યાન ચ�ચળ મનને એકા� કરી શકીએ. ઈ�ર
શકી છ�. આ પ�રવાર, મ�સુર અલી ખાન પટૌડી અને રાજ કપૂરના પ�રવારો નાતો ટકાવી રા�યો. મ�સુર અલી ખાન પટૌડી �યારે ટોપના િ�ક�ટ �ટાર હતા સગુણ પણ છ� અને િનગુ�ણ પણ છ�. એને આકાર પણ છ� અને િનરાકાર
�
�
આજે ચોથી પેઢીએ લોક�દયમા� એ જ �થાન ધરાવે છ�. મ�સુર અલી ખાનના �યારે એમના િસમી ગરેવાલ સાથેના �ણય સ�બ�ધોની ચચા� �ફ�મ ઈ�ડ��ીમા� પણ છ�. �ક�િતમા અને માનવ�ક�િતમા એ િવિવધ �પે ��યમાન પણ છ� અને
િપતા ઈ�તેખાર અલી ખાન પટૌડી પણ એક લોકિ�ય િ�ક�ટર હતા. િ�ટીશ સ�ભળાતી હતી. ýક�, 1969ના �ડસે�બરમા એમણે શિમ�લા ટાગોર સાથે અ��ય પણ છ�. રામક��ણ પરમહ�સ, િવવેકાન�દ ક� �ી અરિવ�દ જેવી િવભૂિતમા �
�
રાજના સમયમા� એમનુ� નાનકડ�� િ��સલી �ટ�ટ પટૌડી જે આજે હ�રયાણામા � લ�ન કરી લીધા. ઈ�રના� અને ��ય�ના� દશ�ન થઈ શક�. બુ� ક� મહાવીર ક� નાનક- આ બધા
પડ� છ�, એના એ નવાબ હતા. બહ� ઓછા લોકોને ખબર છ� ક� ઈ�તેખાર અલી એમના �ણય સ�બ�ધનો �ક�સો પણ ખૂબ રસ�દ છ�. �યારેક ઈિતહાસ ýણે ક� પરમા�માના જ અવતાર છ�. પરમા�મા આકાશ છ� અને આકાશમા� સૂય�
ખાનના િપતા નવાબ મહો�મદ ઈ�ાિહમ અલી ખાન અને માતા સહરબાનુ ફરી ફરીને પોતાને જ દોહરાવતો હોય એવુ� આપણને લાગે છ�. 1965ની છ�. એ ચ�� છ� અને અસ��ય ન�� છ�. ધરતી પર Ôલો છ�. એ �� છ�, પહાડ
બેગમ જે લોહારુના નવાબના પુ�ી હતા એ ýણીતા ઉદૂ� શાયર િમઝા� આસપાસ રાજ કપૂરે પોતાની �ફ�મ ‘મેરા નામ ýકર’ શ� કરી. જેમા� રાજ છ�, સમુ� છ�. �ક�િત સાથે ત�લીન થઈએ �યારે
ગાિલબના પ�રવારમા�થી હતા. પા�ક�તાનના �ાઈમ િમિન�ટર કપૂરના બાળપણની ટીચરનો રોલ િસમી ગરેવાલ િનભા�યો. રાજ જ આપણને પરમા�માની વીણા સ�ભળાય
ે
િલયાકત અલી ખાન પણ સૈફના� મોસાળથી એના સગા� થાય છ�. કપૂર અને િસમીની િનકટતાને કારણે મ�સુર અલી ખાન અને છ�. એ જળમા�, �થળમા – સવ�� �યાપક
�
1917મા� નવાબ મહો�મદ ઈ�ાિહમ અલી ખાનના� િસમી વ�ે ક�ટલીક સમ�યાઓ ઊભી થઈ હતી. મ�સુર સોિશયલ છ�. કલાપીએ એટલે જ ગાયુ�: �યા�
��યુ પછી 1931મા� ઈ�તેખાર અલી ખાનને પઘડી બા�ધીને એકબીýને અલી ખાન પટૌડીને કદાચ એવુ� સમýઈ ગયુ� હતુ� ક� િસમી �યા� નજર મારી ઠરે યાદી ભરી �યા �
નવાબ ýહ�ર કરવામા� આ�યા. ભારત આઝાદ થયુ� �યારે �મ�ા� રહીએ ગરેવાલની મા�યતાઓ, િવચારો અને øવનશૈલી પટૌડી ને�વક� આપની. નજર ઠરવી ýઈએ. િચ�
સરકારમા� �વે�છાએ ભળવા તૈયાર થયેલા બહ� ઓછા તહ�િઝબ સાથે મેળ ખાઈ શક� તેમ નથી. મ�સુર અલી �ય� નહીં, પણ એકા� થવુ� ýઈએ.
�
નવાબોમા�થી ઈ�તેખાર અલી ખાન એક હતા, એટલુ� જ ખાન પટૌડીએ એક િદવસ સ�ાવાર રીતે િસમી સાથેના �કશોર મકવાણા �યા� ��ા હોય �યા શ�કા ન હોય.
નહીં એમણે બીý નવાબોને સમýવવામા પણ સરદાર કાજલ ઓઝા વૈ� પોતાના સ�બ�ધો પૂરા થયાની ýહ�રાત કરી દીધી. એ વાત �યા� ��ા હોય �યા ભય ન હોય. �યા�
�
�
ે
પટ�લની મદદ કરી હતી. ઈ�તેખાર અલી પહ�લા લાહૌર િસમી ગરેવાલ એક ઈ�ટર�યૂમા� બહ� રસ�દ રીતે જણાવી �ેમ હોય �યા વહ�મ ન હોય. માણસે
�
અને પછી ઓ�સફડ�મા� ભ�યા. ભોપાલના નવાબની બીø હતી, મ�સુર અલી ખાન પટૌડી એમને મળવા ગયા હતા. િસમી ��ાના આસન પર બેસવાનુ� છ�. તમે �યારે
ે
દીકરી બેગમ સાિજદા સુલતાન સાથે એમના લ�ન થયા હતા. વી. ગરેવાલ અ�ય�ત આ�હ કયા� પછી એમણે લીંબુ શરબત પીવાની હા મ�િદરમા� ýવ છો �યારે મા� પ�થરની �િતમાને નમતા નથી, પણ
�
પી. મેનનના પુ�તક ‘ધી �ટોરી ઓફ ઈ�ટીગેશન ઓફ ઈ��ડયન �ટ��સ’મા� પાડી. મ�સુર અલી ખાન પટૌડીએ િસમીને �પ�ટ ક�ુ�, ‘મ� કોઈ બીø �ય��ત સદીઓ પહ�લા આ પ�થરની મૂિત�મા� �ýએ જે ��ા મૂકી છ� એ ��ાને પણ
એમણે ઈ�તેખાર અલી ખાનનો ઉ�લેખ કય� છ�, એમણે લ�યુ� છ�, ‘એક સાચા સાથે લ�ન કરવાનુ� ન�ી કરી લીધુ� છ�.’ િસમીએ આખી વાતને બહ� સારી રીતે નમો છો. સાથે સાથે ��ાની સાથે સ�ક�પ પણ ભળ� છ� અને ભ��ત પણ ભળ�
દેશભ�ત જે બહ� નાની �મરે ગુજરી ગયા.’ લેવાનો �યાસ કય�. આટલા લા�બા સમયના સ�બ�ધમા� એમને પણ સમýઈ છ�. રામ મ�િદર પાછળ કરોડો લોકોની ��ા પાછળ રા��ભાવના પણ છ�, એટલે
ઈ�તેખાર અલી ખાનનુ� ��યુ 41 વ��ની �મરે થયુ� હતુ�. એમના ��યુ પછી ગયુ� હતુ� ક�, એ પોતે પણ નવાબના પ�રવાર અને એની સાથે ýડાયેલા ક�ટલાક તો લાખો લોકોએ બિલદાન આ�યા ને હવે �યા બનતા ભ�ય મ�િદર માટ� દસ
�
એમના પુ� મ�સુર અલી ખાન એમની એ�ટ�ટ અને ભોપાલના નવાબનો રીિત�રવાજમા� �ફટ નહીં થઈ શક�... �િપયાથી લઈ લાખો �િપયા�પી પોતાનુ� સમપ�ણ પણ અપ�ણ કરી ર�ા છ�,
િખતાબ મેળવવા માટ� હકદાર બ�યા. ઈ�તેખાર અલી �યારે ��લે�ડમા� ભણતા બ�ને જણા િમ�ો તરીક� છ�ટા� પ�ા� અને øવનભર િમ�ો રહ�વાનુ� પણ ન�ી સમપ�ણ કરનાર ઝૂ�પડામા� રહ�નાર ગરીબ પણ છ� અને ભ�ય બ�ગલામા રહ�નાર
�
હતા �યારે એમ.ø. �લેટર અને ���ક વુિલ પાસે એમનુ� િ�ક�ટનુ� �િશ�ણ થયુ� કયુ�. િસમીø �યારે મ�સુર અલી ખાન પટૌડીને િલ�ટ સુધી મૂકવા ગયા� �યારે કરોડપિતઓ પણ છ�. એની પાછળ મા� ને મા� ��ા.
�
હતુ�. ક����જની સામે રમાયેલી ઓ�સફડ�ની મેચમા� એમણે પહ�લી સે�ચુરી એમણે ýયુ� ક�, શિમ�લાø િલ�ટ પાસે ટાઈગરની �િત�ા કરી ર�ા� હતા. કિવ સુ�દર� કહ� છ� ક� તુ� કા�ઠમા� છ�, તુ� પ�થરમા� છ�, ��મા� છ�, તુ� સવ�મા�
મારી હતી. એમના અનેક રેકો�સ� આજે પણ ��લે�ડ અને ભારતીય ટીમ િસમી માટ� અ�યાર સુધી જે વાત સહજ હતી એ અચાનક એક બહ�નપણીએ છ�. �યા� �યા� ��ા ઠરી છ� �યા� તુ� છ� જ છ� જ...આમ હ�� પ�થરને નમતો નથી,
માટ� માઈલ�ટો�સ છ�. કરેલા દગામા� પલટાઈ ગઈ. ઘણા વ�� સુધી િસમીø અને શિમ�લાø એકબીý પણ ��ાના આસનને નમુ� છ��. નમવુ� એટલે અહ�કારને ઓગાળવો. �યા� સુધી
1932-33મા� ઈ�તેખાર અલી ખાન પહ�લી ટ��ટ માટ� પસ�દ થયા હતા. સાથે બો�યા નહીં... �તે, ‘રે�ડ�વુ વીથ િસમી ગરેવાલ’મા� શિમ�લાø અને અહ�કાર છ� �યા સુધી ��ા કદી ન �ગટ�. ��ાની �યોતને અહ�કારનો ઝેરી
�
ýમ રણિજત એમના આદશ� હતા. િસડનીની ટ��ટમા� એમણે 100 રન પટૌડીને સાથે િનમ�િ�ત કરવામા� આ�યા� �યારે બ�ને બહ�નપણીઓએ િદલ વાયુ ýતýતામા બુઝાવી દે. ��ા ચ�ચળ નથી, એ અિવચળ છ�. િહમાલય
�
ે
ુ�
કયા� અને ��લે�ડને øતા�. ક��ટન ડગલાસ ý�ડ�નના પુ�તકમા� એમનો ખોલીને િવતેલા સમય િવશ વાત કરી. આ એપીસોડ ‘રે�ડ�વુ વીથ િસમી જેવી અડગ છ�. ��ા માણસનો �ક�િતગુણ છ�. એ પૂરેપૂરો �ગટ થતો નથી.
ખૂબ જ આદરપૂવ�ક ઉ�લેખ કરવામા� આ�યો છ�. બોડીલાઈન ટ��ટી�ટ સામે ગરેવાલ’નો એક િચર�મરણીય એપીસોડ બની ર�ો. િસમી જે રીતે ટાઈગરને આપણા øવનની કરુણતા એ છ� ક� આપણે પૂણ� ��ાથી øવતા નથી. એક
એમણે પોતાનો િવરોધ ýહ�ર કય� હતો. મેલબોન�ની ટ��ટ પછી એ જ કારણે વારેવારે ‘મ�સુર’ કહીને સ�બોધતા હતા એનાથી બ�નેની િનકટતા �પ�ટ રીતે વાર જેનામા� ��ા રાખી, આપણી અવ�થા એવી હોવી ýઈએ ક� આસન
એમને �ોપ કરવામા� આ�યા. 1933મા� એ અનેક કાઉ�ટી મેચો ર�યા. એમને દેખાઈ આવી! સે મત ડોલ. ��ાનુ� �ા� કરનારા માણસો િનø�વ હોય છ�. ��ા પરમ
ભારતના પોસીબલ ક��ટન તરીક� 1932મા� પસ�દ કરવામા� આ�યા હતા, પરંતુ શિમ�લાø ટાગોર િહ�દી અને બ�ગાળી િસનેમાના �ટાર હતા. એમની પરમા�મા જેવી છ�.
એમણે પોતાનુ� નામ પાછ�� ખ�ચી લીધુ�. એ પછી 1936ની ��લે�ડની ટ�ર માટ� (�ન����ાન પાના ન�.19) (�ન����ાન પાના ન�.19)