Page 16 - DIVYA BHASKAR 102921
P. 16
Friday, October 29, 2021 | 12
દોર ચા�યો. બારડોલીમા� તેમનુ� લોક-પદ ‘સરદાર’ �ા�ત થયુ�. 1929મા� લાહોર એક જ �ય��તમા� આટલી ઊý�નો ���ડ ધોધ!
અિધવેશનના �મુખ થવાના હતા, એ ભારતીય �વરાજ-ઘોષણાનુ� અિધવેશન
ે
હતુ�, પણ મોતીલાલની ઇ�છા જવાહરલાલની. ગા�ધીøનો ટ�કો મ�યો. સરદારે આજની ઘડીએ આપણા� ને��વ અન ક���વ ��ને
પોતાની ઉમેદવારી પાછી ખ�ચી. 1947મા� વડા�ધાન બનવાના �સ�ગે પણ માટ� અિનવાય� થઇ રહ� તેવી સરદાર વ�લભભા�ની
‘�યાગી’ ર�ા. દા�ડીક�ચ પૂવ� અને 1941મા� જેલવાસી થયા, 1942મા� વળી
�
ઓગ�ટ-42થી જૂન 1945 યરવડા જેલમા ર�ા. �વત��તા પૂવ�ની રાજરમતમા� ભૂિમકા હતી
અડગ ર�ા. તમામ રાજરજવાડા� અને અલગ થતા મથતા હ��ાબાદ-જૂનાગઢને
પણ િવલીનીકરણના �ચ�ડ પુરુષાથ�થી ‘ભારત’ની એકતાના માગ� લઇ ગયા.
ે
િતબેટ િવશ નેહરુને ચેત�યા. થોડાક સમય પછી બીમાર પ�ા. 15 �ડસે�બર, સમ�યાઓનો સામનો કય� તેને પણ અધ�શતા�દી વીતી ગઇ! આજે સરદાર
1950 મુ�બઇમા તેમણે �ખો મીંચી. હોત તો વૈિ�કરણથી મા�ડીને બýરવાદ સુધી ક� કા�મીર-પૂવ��ર ભારતથી
�
એક ��ાથ�થી શ�આત કરીએ- ચીન-પા�ક�તાન સુધીના ��ોને કઇ રીતે મૂલ�યા હોત એ ‘ý’ અને ‘તો’નુ�
અનુમાન મા� મનોરંજક નથી, બદલાતા સમયના ધસમસાટના ��ોના
સરદારના મૂ�યા�કનની આધારિશલા કઇ હોઇ શક�?
સરદાર, કઇ રીતે ઝી�યા હશ, ક�વી, ક�ટલી શ��ત, �યૂહરચનાઓ ગોઠવવા પ�ા� હશ,
ઉક�લનો �દાજ પણ આપે છ�. સરદાર વ�લભભાઇએ આ જટાજૂટ પડકારોને
ે
ે
ક�વા ક�વા િનણ�યો અને �યવહારોની ક�શળતા દાખવવી પડી હશ, તેના� ��ય�
ે
�
ે
પ�રણામ માટ�ના� ક�વા� આયોજન હશ… આ િવચારતા આજે તો આ�ય��ત�ધ
થઇ જવાય છ� : એક જ �ય��તમા� આટલી ઊý�નો �ચ�ડ ધોધ! આજની ઘડીએ
આપણા� ને��વ અને ક���વ બ�ને માટ� અિનવાય� થઇ રહ� તેવી તેમની ભૂિમકા
હતી. તેમણે ને��વને નીિતમ�ાની સાથે ý�ુ� અને આ તમામ પડકારો માટ�નુ�
સામ�ય� તેમણે સા��ક�િતક ભૂિમકાના આધારે સ�યુ�. ભારતના �વત��તા જ�ગ
દરિમયાન સરદારે ચાર પ�રમાણોની સાથે જ કામ કયુ�. પ�રણામે સેવા, સ�ગઠન
તમે �હ� યાદ કોપ�રેશનમા� સરદારની કામગીરી
અને સામૂિહક જન�દોલન – �ણ ‘સ’ સરદારના ‘સ’ બની ગયા�!
કોપ�રેશનમા� તેમની કામગીરીથી એવુ� કહ�વાનુ� મન થાય ક� વ�લભભાઇ
આરો�ય અને આયોજન �ધાન બ�યા હોત તો આજે અવરોધક ઘણા બધા
સવાલો ઉક�લાયા હોત! વ�લભભાઇના સાવ�જિનક øવનની આ દીઘ� અને
આવો છો! ક�ઠન યા�ામા તેમણે રા��ીય �તરની રાજનીિતનુ� બહ� જલદીથી નજરે ન
�
ýઇ શકાય એવુ� વાવેતર કયુ�. �વત��તા પૂવ� ક� પછી તેમણે કોઇ લોકરંજની
સમયના (પો�યુિલ�ટ) પગલા� ભરીને વાહ વાહ મેળવી નથી. બલક�, લોકોને
કઠોર સ�ાઇ દશા�વતા ગયા અને સ�જ કરતા ગયા. એ એક દીઘ�કાલીન
ભારતના સાવ�જિનક øવનમા� જ તેનો ��યુ�ર મળ�
સ રદારનુ� હોવુ� પોતે જ એક �મરણીય હ�તા�ર છ�. 1947ની પૂવ� લા�બા સમય સુધી �વત��તા સ�ઘષ� કરીને રાજનીિતનો અ�યાય હતો.
ે
સ�યા�હ અન સરદાર
ઇિતહાસનો અ��ભુત અ�યાય છ�. કરમસદમા�
�
�
િપ�ભૂિમ, ન�ડયાદમા� મોસાળમા જ��યા, િવ�� પ��ા જેમણે �વાધીન ભારતના� �ારંિભક વષ�મા એક યા બીø રીતે કઠલાલથી સ�યા�હની શ�આત થઇ. ખેડા-સ�યા�હમા તેમણે સ�પૂણ�પણે
�
(31 ઓ�ટો. 1875) િપતા ઝવેરભાઇ, માતા લાડબા, સિ�યતા દાખવી, તેમની �િતભાના ઘડતરમા� સૌથી મહ�વની ઝુકા�યુ� ને પછી એક પછી એક, નાના અને મોટા સ�યા�હોથી ગુજરાત ગરø
પેટલાદમા� પણ ભ�યા. અઢારમા વષ� ઝવેરબા સાથે લ�ન થયા�. વાત એ રહી ક� તેઓ �યાપક સ�ઘષ�મા�થી સ�સરવા પસાર થયા ઊ�ુ�. બારડોલીના સ�યા�હ બે�ર�ટર વ�લભભાઇન સરદારમા� બદલી
�
ે
ગોધરામા� ‘�લીડર’ બ�યા, પછી બોરસદ �થળા�તર કયુ�. િવ�લભાઇ હતા. એ સ�ઘષ�એ તેમને અનેક િદશાના અનુભવો કરા�યા. ના�યા. તેમણે દા�ડીક�ચની પૂવ� દા�ડી માગ� જનસભાઓ લીધી, જેલ ગયા.
પહ�લા ��લે�ડ ગયા, પછી વ�લભભાઇ. (1910) 1909મા� પ�નીનુ� ��યુ. જના�દોલનો, સ�યા�હો, સશ�� સ�ઘષ�, જેલ, લાઠીમાર, જનમટીપ સુધીની વળી છ��ા અને જેલવાસી થયા. નાગપુર સ�યા�હમા તો તેમને ગા�ધીøએ
�
�
લ�ડનમા� િમડલ ટ��પલમા� 1912 સુધીમા� અ�યાસ પૂરો કય�. ભારત પાછા સýઓ અને તેની સાથોસાથ જે મૂ�યવાન િનરી�ણ તેમણે કયુ� તે હતુ� રાજકીય પસ�દ કરીને મોક�યા હતા.
ફયા�. 1913મા� ગુજરાત સભા ક� જે ગુજરાત �ા�િતક ક��ેસ સિમિતમા ફ�રવાઇ �વત��તા ક� સ�ાના હ�તા�તરણ પછી સ�સદીય લોકત��ની પાયાની શરતો સાથે નાગ�રક અસહકારથી ભારત છોડો ચળવળ સુધીમા� સરદાર અ�ેસરોમા�ના
�
�
તેના સ�ય થયા અને ��યુ (1950) પય�ત ક��ેસમા ર�ા! 1917મા� ને��વ અને �ýને કઇ રીતે પળોટવા�. બસ, આ બે મુ�ય કસોટીઓમા�થી એક હતા અને એ જ રીતે 1931મા� કરાચી રા��ીય મહાસભાના સભાપિતનુ�
ુ�
અમદાવાદ �યુિન. કોપ�રેશન, ક��ેસમા મ��ી, �લેગ અને દુકાળ, પાણીના ત�કાલીન રાજપુરુષો, મહાપુરુષો ક�વા ક�ટલા પાર થયા તે તેમના મૂ�યા�કનનો �થાન શોભા�ય. આ પદ તેમને વહ�લુ� મ�યુ� હોત પણ એક વાર મોતીલાલ
�
પૂરમા� સેવાકાય�, આ પણ તેમના� કામો. ઓછ�� ýણીતુ� કામ તે ગા�ધીøની સાથે માપદ�ડ હોઇ શક�. નહ�રુ અને બીø વાર જવાહરલાલ પર ગા�ધીøની પસ�દગી ઊતરી. ભિવ�યે
િ��ટશ લ�કરમા� ભરતી અિભયાન (1918)મા� ગા�ધીøને સહયોગ આ�યો. સરદાર વ�લભભાઇ ક� જેમની યુવાનીના� 47 વષ� િ��ટશ સા�ા�યવાદની �વત�� ભારતનુ� વડા�ધાન પદ પણ છોડવા તૈયાર વ�લભભાઇ માટ� આ
�
વાડીલાલ હો��પટલ (1924) તેમના કારણે ઊભી થઇ. ગુજરાત ઘનઘોર ગુલામી હ�ઠળ વી�યા અને મા�ડ 3 વષ� તેમજ થોડાક મિહના અ�ય�પદમા�યે વહ�લામોડ�� થવાનો રંજ નહોતો. સરદાર લા�િણક સ�ગઠનનો
િવ�ાપીઠની રચના માટ� છ�ક બમા જઇને ફાળો ઉઘરાવી આ�યા. સ�યા�હોનો �વત�� ભારતમા� અનુભવાયા. તેમણે ગુલામ તેમજ �વત�� ભારતની જે (�ન����ાન પાના ન�.18)
�
�� �ેસના સમથ�કો પણ કબૂલ કરે છ� ક� ક��ેસ આજે વેરિવખેર પાટી� ��ર �દેશની �ૂ�ટણીન �યાનમા� રાખીને િ�ય�કા ગા�ધી હવે સો�ટ િહ�દ��વન�� કાડ� પણ રમી ર�ા� છ�
ે
છ�. ક��ેસનુ� પતન એકાએક નથી થયુ�. 2014ના વષ�મા�
ક��ેસની ગઠબ�ધનવાળી ક���ીય સરકારની હાર થઈ અને
ક��ેસને ફ�ત 50ની આસપાસ બેઠકો મળી �યારે જ ન�ી થઈ ગયુ� હતુ� ક�
ક��ેસ માટ� કપરા� ચઢાણ છ�. આવનારા મિહનાઓ
આવનારા મિહનાઓમા� પા�ચ રા�યોમા� િવધાનસભાની ચૂ�ટણી છ�. �ણમુલ
ક��ેસથી મા�ડીને આમ આદમી પાટી� સુધીના દરેક પ� પાસે મજબૂત નેતા છ�.
ક��ેસના કાય�કારી �મુખ સોિનયા ગા�ધી નાદુર�ત તિબયતને કારણે પ�ના
��
સ�ચાલનમા કોઈ ખાસ રસ લેતા� નથી. પડદા પાછળના �મુખ રાહ�લ ગા�ધી
�
52 વષ�ની �મરે પણ હø નાદાિનયતતાનુ� �દશ�ન કરી ર�ા છ�. િ�ય�કા ક��ેસન ભિવ�ય ન�ી કરશે?
ગા�ધીની �મતા પણ રાહ�લ ગા�ધી કરતા� વધારે હોય એમ લાગતુ� નથી. ક��ેસ
હાઇકમા�ડથી નારાજ 23 િસિનયર નેતાઓ પણ િન���ય છ�. િદશાહીન ક��ેસે
પ�ને બચાવવા માટ� ચૂ�ટણી �યૂહકાર �શા�ત �કશોરની મદદ લીધી. ýક�,
છ��લા અહ�વાલો �માણે સોિનયા ગા�ધી, રાહ�લ, િ�ય�કા અને �શા�ત �કશોરે હાલત િવધાનસભાની આવતી ચૂ�ટણીઓમા� િવરોધ પ�ોની થાય તો નવાઈ
2024ની લોકસભાની ચૂ�ટણીની �યૂહરચના બનાવવા માટ� િવધાનસભાની નહીં. હવે �ણમુલ ક��ેસ અને આમ આદમી પાટી� જેવા પ�ો રા��ીય ફલક
ચૂ�ટણીઓ પછી ચચા� કરવાનુ� ન�ી કયુ� છ�. પર પોતાની ઓળખ ��થાિપત કરવા મા�ગે છ�, જેને કારણે ક��ેસને નુકસાન
ે
ઉ�ર �દેશના લખીમપુર ખાતે થયેલી િહ�સા બાબત િ�ય�કા ગા�ધી થઈ શક�.
�
અને રાહ�લ ગા�ધીએ જે �ટ��ડ લીધુ� એનાથી �શા�ત �કશોર ખુશ થયા નથી. ઉ�ર �દેશની ચૂ�ટણીને �યાનમા રાખીને િ�ય�કા ગા�ધી હવે સો�ટ િહ�દુ�વનુ�
�કશોરનુ� માનવુ� છ� ક� લખીમપુર મામલાને હવા આપવાથી ક��ેસને કોઈ કાડ� પણ રમી ર�ા� છ�. નવરાિ� દરિમયાન તેઓ માતાøની ભ��ત કરે છ�
ે
�
ફાયદો થવાનો નથી. �શા�ત �કશોરના ક��ેસ �વેશ બાબત ક��ેસમા પણ અને કપાળ� મોટો ચા�દલો કરીને ýહ�રસભાને સ�બોધન કરે છ�. ગા�ધી
એક મત નથી. રાહ�લ માની ર�ા છ� ક� પા�ચ રા�યોના� પ�રણામની રાહ ýયા ક�ટ��બ કદાચ એમ માને છ� ક� ભાજપ સામે એમના જ િહ�દુ�વ કાડ�નો
વગર �શા�ત �કશોરને પ�મા� સામેલ કરી દેવા ýઈએ. પ�ýબના મુ�યમ��ી ઉપયોગ કરીને એમની મતબે�કમા� ગાબડ�� પાડી શકાય.
તરીક� ચરણિજત િસ�હ ચ�નીની પસ�દગીમા� પણ �શા�ત �કશોરનો હાથ નથી. દીવાન- ýક�, ક�ટલાક રાજકીય િનરી�કોના માનવા �માણે
ક��ેસના રા�યસભાના નેતા મ��લકાજુ�ન ખરગેના કહ�વાથી રાહ�લ ગા�ધીએ ક��ેસની આ ચાલ બૂમર�ગ સાિબત થઈ શક� છ�. એવુ� પણ
ચ�નીને મુ�ય�ધાન બના�યા છ�. એ-ખાસ બને ક� ભાજપના મતદારો ક��ેસ તરફ નહીં ફ�ટાય અને
�
પ�ýબમા જે નાટક ભજવાયુ� એનાથી કિપલ િસ�બલ અને ગુલામ નબી ક��ેસ લઘુમતીઓના મત પણ ગુમાવે.
�
આઝાદ જેવા નેતાઓ ખૂબ જ નારાજ છ�. ýક�, રાહ�લ ગા�ધીને એમની નહીં થાય અને �ણમુલ ક��ેસ પણ ચૂ�ટણીમા� ઝ�પલાવે તો િવ�મ વકીલ 2024ની લોકસભા ચૂ�ટણી પહ�લા ક��ેસે પોતાનો
નારાજગીની �ફકર નથી. બીø તરફ �ણમુલ ક��ેસે ગોવાના પૂવ� મુ�યમ��ીને ક��ેસના મતોનુ� જ િવભાજન થશે. એજ�ડા અને પોિલસી ન�ી કરી નાખવા પડશે. પા�ચ રા�યોમા�
�
પોતાના પ�મા� લીધા હોવાથી ક��ેસ હાઇકમા�ડ નારાજ છ�. સમાજવાદી પ� એ જ રીતે આમ આદમી પાટી� અને ક��ેસ વ�ે પણ કોઈ આવનારી િવધાનસભાની ચૂ�ટણી ક��ેસ માટ� એક િલટમસ ટ��ટ
અને �ણમુલ ક��ેસ, ભારતીય ક��ેસ સાથે ગઠબ�ધન કરવાની તરફ�ણમા� તાલમેલ નથી. ગુજરાતમા� હાલમા યોýયેલી મહાનગરપાિલકાની જેવી છ�. આવનારા મિહનાઓમા� ન�ી થશે ક� ક��ેસનુ� િભવ�ય ક�ટલુ�
�
નથી. ઉ�ર �દેશની ચૂ�ટણીમા� ý સમાજવાદી પ� સાથે કો�ેસની યુિત ચૂ�ટણીમા� ક��ેસે પોતાની હાર બદલ આપને દોષ આ�યો હતો. આવી જ ઉ�જવળ છ�.