Page 15 - DIVYA BHASKAR 102921
P. 15
Friday, October 29, 2021
ે
અ�રની શીશી અન અથાણા�ની બરણી!
મનની શા�િતના� કાળા�બýર ન હોય
��� કા ર�તે કરોડપિત થઇ જવાની �િ� માટ� લોભની આબોહવા િદવસો પછી એ આિદમાનવને સમýયુ� ક� ઝૂ�પડીના �ગણામા� કો’ક ન હતી. આજે આટલા� વષ� બાદ મને એમનો �સ�ન ચહ�રો યાદ છ�.
વાસણમા પડ�લુ� પાણી એ દૂર દૂર આવેલા તેýમય ગોળાને કારણે ગરમ
જ�રી છ�. શુ� કોઇ કરોડપિતને તમે સ�તોષપિત, સુખપિત,
�
આદરણીય છોટ�ભાઇ ખરેખર ‘મોટ�ભાઇ’ હતા. એમની ��િતને વ�દન.
શા�િતપિત, મૈ�ીપિત, આરો�યપિત ક� �ેમપિત ýયો ખરો? થાય છ�. એ ગોળાને હýરો સદીઓ પછી ‘સૂય�’ કહ�વાનુ� શ� થયુ�! એ મા�યિમક શાળાના આચાય� છોટ�ભાઇ પોતે એક યુિનવિસ�ટી જેવા હતા!
�
એ માણસ ઘ�ં ખરુ� તાણપિત, ઉચાટપિત, ઉ�ેગપિત, �લડ�ેશરપિત ક� સૂય� મા� અજવાળ નથી આપતો, ઉ�ણતા પણ આપે છ�. એ સૂય�ને કારણે સમાજમા જ�થા�ેમ વધી પડ� �યારે સુગ�ધ�ેમ ઘટી પડ� છ�. હા, એમ જ
��
બેચેનપિત હોય છ�. િમ� િવનુભાઇ મહ�તા વારંવાર કહ�તા : ‘પૈસો છ�ો િદવસરાત થાય છ�. સદીઓ વીતી ગઇ પછી આિદમાનવને સમýયુ� ક� બની ર�ુ� છ�. સ��ગત આચાય� છોટ�ભાઇ સુથાર અ�રની શીશી જેવા હતા.
મહાભૂત છ�.’ પ�રપ�વ મન પૈસાને આવકારે છ�, પરંતુ એની પાછળ એ ગોળો િ�િતજની પાળ પર ધીરે ધીરે ખસ છ�. વષ� અમે�રકામા� સાન હોઝે નામના મહાનગરમા� સુરત બાજુનો એક
ે
�
દોટ નથી મૂકતુ�. પૈસા થકી ઘ�ં બધુ� ખરીદી શકાય છ�, પરંતુ બધુ� પહ�લા ખગોળિવ�ાના ýણકાર એવા આચાય� NRI પટ�લ મોટ�લ ચલાવતો હતો. એ મૂળ� �કસાન�િ� ધરાવતો આદમી
જ નથી ખરીદી શકાતુ�. પાછલી �મરની �સ�નતા પૈસો કદી છોટ�ભાઇ સુથારને વ�લભિવ�ાનગરમા� હતો. એ માણસ પુ�તકમેળામા કોઇ બૂક�ટોલ પર ગયો. એને ગમતા
�
પણ ખરીદી ન શક�. સો ટચની મૈ�ી પૈસા �ારા કદી પણ િવચારોના મળવાનો લહાવો �ા�ત થયેલો. ગુજરાતી લેખકના� બધા� જ પુ�તકોના સેટની �ક�મત 150 ડોલર હતી.
ખરીદી ન શકાય. કકડીને લાગતી ભૂખ પૈસા થકી ન વાતવાતમા એમણે ક�ુ� : એ �કસાને �ટોલ પર ઊભેલા માણસને ક�ુ� : ‘આ સેટના� બધા� જ
�
ખરીદી શકાય. ઘસઘસાટ �ઘ કદી પણ બýરમા� ���ાવનમા� ‘��વી પર ýણી-સમø શકાય પુ�તકો હ�� ખરીદુ� છ��.
વેચાતી નથી મળતી. એવુ� સહજ બેસતુ� વષ� એટલે તમે બ�ડલ તૈયાર રાખો, હ�� આ મેળામા �ટો મારીને આવુ� �યારે
�
ક�તરાને બટક�� રોટલો નાખો, તો તે જમીન પર મકરસ��ા�િત.’ ગુજરાતે આવા સુ� રકમ ચૂકવીને પુ�તકો લઇ જઇશ.’ બૂક�ટોલ પર ઊભેલા માણસે
આળોટીને ગેલ કરશે, પરંતુ હાથી એવુ� નહીં કરે. હાથીને ગુણવ�ત શાહ અને સ�� આચાય� બીý ýયા હશ ે એક ભૂલ કરી. સેટની �ક�મત 150 ડોલર હતી, તોય એમનાથી
લીલો પાલો નાખો તોય પોતાની ગ�રમા ýળવીને પોતાનો ખરા? મારી સાથે િમ� અરુણભાઇ 95 ડોલર કહ�વાઇ ગયા. દસ-બાર િમિનટ પછી પેલો �ાહક પાછો
આહાર કરશે. પુરુષાથ�નો છ�ડો આવી ýય પછી જ �ાર�ધનો પટ�લ પણ હતા. પાછલી �મરે એમની આવે �યારે કરવુ� શુ�? 95 ડોલર લઇને સેટ આપી દેવો ક� 150
�ારંભ થતો હોય છ�. પ��ડત �ીપાદ દામોદર સાતવળ�કરøએ પાસે ક�વળ �ાનસ�પિ� હતી, િવ�સ�પિત ઝાઝી ડોલર માગવા? �ાહક પાછો પુ�તકો લેવા
ગીતાભા�ય લ�યુ� છ�, જેનુ� મથાળ મૌિલક છ� : ‘પુરુષાથ�બોિધની.’ ગીતા આ�યો �યારે �ટોલ પર ઊભેલા માણસે
��
ે
પુરુષાથ�નો અને પરા�મનો બોધ આપનારી માગ�દિશ�કા છ�. �યારેક પૈસો સાવ િનખાલસભાવ ક�ુ�: ‘હ�� ગજવાના
તો પરા�મહીન એવા િનવી�ય� મનુ�ય પાસે પણ ભૂલથી આવી પડ� છ�. આવો શુ� કોઇ કરોડપિતને પૈસા ýડીને પણ મારુ� વચન પાળીશ
ભૂલથી આવી પડ�લો પૈસો સમાજમા ભારે ઉધમાત મચાવે છ�. કાચો પારો તમે સ�તો�પિત, કારણ ક� ભૂલ મારી છ�.’ પેલા �કસાને
�
ે
તો િસ�હણસૂતને જરે! ન પચેલો પૈસો ક�પા� દાનની ગટરમા� વહી જતો ક�ુ�: ‘હ�� તમારી મુ�ક�લી સમø શક��
હોય છ�. સાચો સાિહ�યકાર આવુ� દાન ન �વીકારે. સુખપિત, છ��. એમ કરીએ? હ�� 125 ડોલર આપુ�
દેશની ઘણીખરી સમ�યાઓના મૂળમા હરામની કમાણી ��યેનુ� તો તમારી ખોટ ઘટ�.’ છ�વટ� એ હ�રતી
�
િવચારશૂ�ય આકષ�ણ રહ�લુ� જણાય છ�. પગારનો �વ�છ પૈસો નથી ગમતો, શા�િતપિત, �કસાને પૂરા 150 ડોલસ� ચૂકવીને જ
પરંતુ ��ટાચાર �ારા �ા�ત થતો હરામનો પૈસો ભારે ગળચટો લાગે છ�. િવદાય લીધી. એ �કસાનનુ� નામ
ક�વળ રાજકારણી લોકોને ગાળો ભા�ડનારા લોકો પણ તક મળ� �યારે સગા મ��ીપિત, હતુ�: ‘ઠાકોર મોરાર.’ બૂક�ટોલ
ભાઇને પણ છોડતા નથી. ‘કૌન બનેગા કરોડપિત’ જેવો કાય��મ ýવાનુ� પર ઊભેલા ભાઇનુ� નામ હતુ�:
સૌને ગમે છ� કારણ ક� રાતોરાત પૈસાદાર થવાની મý માણવાનુ� સૌને ગમે �રો�યપિત ‘સુરે�� કાપ�ડયા.’ સુરે��ને લૉસ
છ�. એટલુ� ઓછ�� હોય તેમ એમા� ‘અિમતાભ બ�ન’ નામનુ� આકષ�ણ એ�જલસના બધા� ગુજરાતીઓ
પણ ઉમેરાય છ�. ક� �ેમપિત ઓળખે છ�. �
નવરાશની પળોમા� �યારે હ�� આકાશવૈભવ, ��વૈભવ, પણ�વૈભવ, �યો ખરો? }}}
પુ�પવૈભવ અને િવચારવૈભવ માણતો હો�, �યારે મને તાતા, િબરલા ક�
�બાણી ગરીબીના� લાચાર સ�તાનો જેવા� જણાય છ�. મેરા ઐસા વૈભવ લૉક એ માણસ ઘ�� પાઘડીનો વળ ��ડ�
�કયા ýય? ø, હા. તમે ��યુની સાવ નøક હો,
ભારતની �ýએ સદીઓ સુધી અ��નની પૂý કરી, �યારે પિ�મની ખરુ� તાણપિત, �યારે ý તમને મા� એક જ ફોન
�
�ýએ અ��નની મદદથી વરાળય��ની શોધ કરી અને ��ોિગક �ા�િતના કરવા દેવામા આવે,
ઉપકારો મા�યા. જે માણસે પ�વી પર વહાણની ગિત માટ� સઢનો ઉપયોગ ઉચાટપિત, ઉ�ે�પિત, તો તમે કોને ફોન કરશો?
િવિનયોગ કય� તે માણસનુ� નામ પણ આપણે ýણતા� નથી. એણે નાની ફોન ઉપાડનારને તમે શુ� કહ�શો?
હોડીને �ટીમર (આગબોટ) બનાવી દીધી! �લડ�ેશરપિત ક� અરે! તમે શેની �તી�ા
�
આિદમાનવ પોતાની ઝૂ�પડીમા� ક� ગુફામા રહ�તો હતો. દૂર દૂર કરી ર�ા છો?
પૂવા�કાશમા એક તેýમય ગોળો રોજ એની નજરે પડતો હતો. ક�ટલાય બેચેનપિત હોય �� - �ટી�ન લેિનન
�
િચ� બનાવી ના�ખવાની એમની આદત હતી. બ�ટી એમની વાતોમા� તણાઇ જતો. દીકરીને પણ ફાવી ગયુ� છ�. પૈસાવાળા ઘરમા� સુખી રહ�શે મારી ઢીંગલી બીજુ�
શુ�...?’ બોલતા� બોલતા� અýણતા જ િમલનના હાથમા ટ�બલ પર પડ�લુ�
ુ�
�
‘આ �લેટના ક�પાઉ�ડમા� �ક�ટર...’ િમલનકાકાએ આગળ ચલા�ય.
‘આ તો તમારા �ક�ટી જેવુ� જ છ�....’ બ�ટી ખુશ થઇ ગયો.
રબર આવી ગયુ� હતુ� અને વાત કરતા� કરતા� એણે ય��વત ��ી અને
િમલનકાકાએ બા�કનીમા� એક પુરુષ દોય� અને ભેગો જ બ�ટી
‘કાકા, આ ક�મ બગાડી ના�યુ�?’ દૂધ પીને પાછો આવેલો
બોલી ઊ�ો... ‘કાકા... તમે પછી, પહ�લા િમતાકાકી અને લઘુકથા બાળકીને ભૂ�સી ના�યા� હતા. �
�
‘અ ને આ ý… આ મારો �લેટ અને આ �લેટની આગળની મારી બહ�નને દોરો ને?’ બ�ટી િચ� ýઈને મો Óલાવીને ઊભો રહી ગયો. ‘ý ને બેટા
બધા� માટ� બા�કની નાની પડતી હતી.’ ને�સટ ટાઇમ આપણે
‘અરે થાય છ� ધીરે ધીરે...’ િમલનકાકાએ એક ��ી
બા�કની અને આ �લાવર પો�સ.’ �ક�ચ પેપર પર ફરતી
પે��સલની હારોહાર િમલનકાકાની રિન�ગ કોમે��ી ચાલ હતી. અને એક બાળકી પણ દોયા�. ‘બ�ટી બેટા.. દૂધ પી લો..’ હ�મલ વૈ�ણવ મોટા પેપર પર દોરીશુ� હ�, એક મો�ી બા�કની…’
ુ
દર બે અઠવા�ડયે િમલનકાકા બ�ટીના પ�પાને મળવા આવતા. થોડી �કચનમા�થી મ�મીનો અવાજ આ�યો અને બ�ટી ભા�યો. બ�ટીના માથે હાથ ફ�રવીને િમલન સડસડાટ ઘરની બહાર
વાતચીત પછી િલિવ�ગ �મના ટી ટ�બલ પાસે જ પલા�ઠી મારીને બેસી જતા. ‘મોટા ભાઇ, હવે દીકરીની ક�ટડી માટ� ખ�ચતાણ કરવાનો નીકળી ગયો. થોડી વાર પહ�લા બ�ટીના માથે મૂક�લો હાથ, હવે
�
ે
�ક�ચ પેપર પર કશુ�ને કશુ� દોરતા� દોરતા� એ િચ� િવશ ઇ�ટરે��ટ�ગ વાતા � મતલબ નથી. િમતાના બોસ સાથે િમતાને જ નહીં, હવે તો મારી એની ભીની �ખો પર હતો.
