Page 17 - DIVYA BHASKAR 092421

Friday, September 24, 2021 | 12

ે
ે
રાજકીય નતાઓ પણ તની અસર હઠળ િ��ટશ સ�ાનો બચાવ કરતા.
�
ે
ે
તની સામ લાલા હરદયાલ, તારકનાથ દાસ, મડમ કામા વગરએ મોટા
ે
ે
ે
�ય�નો કયા. િવદશી ધરતી ઉપર �કાિશત ‘વદ માતર�’, ‘�વદશ સવક’,
ે
ે
ે
�
�
ે
�
�
ુ
‘ગદર પ�ો’, ‘ખાલસા હરો�ડ’, ‘આયન’, ‘સ�યલર-એ-આઝાદી’,
�
ુ
‘િહ�દ�તાની’, ‘�ી િહ�દ�તાન’ આટલા અખબારો �કાિશત થતા, પણ
ુ
�
�
ુ
ે
તમનુ �� મયાિદત હત.
�
�
ે
�
આવા સýગોમા ‘વોઇસ ઓફ ઈ��ડયા’ન �કાશન પોતે જ એક મોટી
�
�
ુ
�
�
ે
ઘટના હતી, કમ ક તમા જ લોકોએ એકિ�ત થઈન સાહસ કયુ ત પોતાના �
ે
�
�
�
ે
ે
�
�
�
ે
�
�
ે
��ોમા પણ �ભાવી હતા. તના નામો ýણવા જવા છ. ઈ��ડયા લીગ
ે
�
�યા કામ કરતી હતી.
�
ુ
�
ે
1939મા િવ�ના ત�તા ઉપર બીý િવ�ય�ના વાદળો ઘરાયા �
ે
ે
�યાર આ તજ�વી મડળી સિ�ય થઈ. ‘વોઇસ ઓફ ઈ��ડયા’નો ઇરાદો
�
ે
ે
જ અમ�રકન �ý અન રાજકીય નતાઓ, અમ�રકન �મખ
ુ
ે
ે
સિહતના વગદાર સ�ાધારીઓને ભારતીય �વત�તા જગ
�
�
સમયના િવશ સાચી હકીકત સમýવવાનો હતો, જથી ધત િ��ટશ
ૂ
ે
�
ે
ૂ
ે
હ�તા�ર �યહરચના િન�ફળ ýય. �ીધરાણીની સાથ હ�રદાસ
ુ
ુ
મઝમદાર, અનપ િસઘ, ગોિવ�દ િબહારી લાલ, સઇદ
�
�
ૈ
ે
�
�
ુ
અમ�રકામા ભારતના ગલામી કાળમા બાર વષ� સધી રાજકીય િવ�� પ�ા હસન પણ હતા. ે � ુ
ુ
�
ગોિવ�દ િબહારીન પ�કાર�વ માટ પિલ�ઝર
�
ુ
પા�રતોિષક મ�ય હત. સઇદ હસન 1914મા ભારતમા
�
ુ
�
ૈ
�
�
ે
�
�
િવદશનીિત અને કટનીિતમા ક�ણલાલ �ીધરાણી �ભાવી ર�ા હતો. જવાહરલાલની સાથ કામ કરે. આન�દ ભવનમા જ �
�
ે
�
�
�
કટબના સ�યની જમ રહતો. િવજયાલ�મી સાથ પ�રચય થયો
�
ે
ે
�યારે એક ગજરાતી �તરરા��ીય ��કારે અન બનએ લ�ન કરવાનો િનણ�ય લીધો. નહર કટબમા� ખળભળાટ.
ુ
�
ે
ે
�
�
ુ
�
ે
ે
�
ે
મોતીલાલ ગાધીø પાસ સલાહ લવા ગયા. તમણે પણ ઘસીન ના પાડી.
ે
ે
ે
બો�બ �ોિનકલનો આ તજ�વી પ�કાર �મભગ થઈન અમ�રકા ચા�યો
�
ે
ે
ે
ે
�
ે
ે
ે
અમ�રકાની િવદશનીિતન �ભાિવત કરી ગયો, �યા હ�રદાસ મ�યા. ે � ુ � ે �
ે
ુ
ુ
�
ૂ
‘દર સધી જન ખડખડાટ હા�ય સાભળવા મળ’ તવા હ�રદાસ 1930મા
�
ે
દાડીક�ચ સમય આ�યા અન િવ�ાપીઠના તરણ �ીધરાણીને મ�યા, પછી
ે
ે
આ �ણેયન અમ�રકામા િનયિતએ એકબીýને મળવી આ�યા. અનપ
�
ુ
ે
�
�
િસઘ ચોથા સાથી. પાચમા જ. જ. અથાત જગøત િસઘ. આ બધાએ
�
ે
ે
�
�
ે
�
�
ુ
ે
�
�
ે
ુ
�
�
ે
1 6મી સ�ટ�બર તમનો જ�મિદવસ છ. સાિહ�ય જગતમા � ઓફ ઈ��ડયા’, અમ�રકામા �કાિશત ‘ઈ��ડયા ટડ’, ‘�યૂ યોક� ટાઇ�સ’, અમ�રકામા ‘નશનલ કિમટી ફોર �ીડમ’ની �થાપના કરી. જદી-જદી
�
ે
�
ે
યિનવિસટીમા પદવી-�ા�ત પાચ ડો�ટરો પોતાના અખબારન સમ�
�
�
ે
ુ
�
�
ુ
તમની કિવ તરીક� �િત�ઠા ખરી, પણ �તરરા��ીય ફલક પર
�
ે
‘ટો�યો િશબન’, ‘વ�ડ વાઈડ �યૂઝ સિવસ’ જવા મા�યમોથી તમણે એક
�
�
ે
ે
ે
�
�
તમણે પ�કાર તરીક� જ મહ�વનુ �દાન કય તની ન�ધ ઓછી અસરકારક પ�કાર�વનો સમ� િવ�ન પ�રચય આ�યો. િવ�માથી �વત�તાિ�ય બૌિ�કોના લખો અન અિભ�ાયોનો મચ બનાવી
�
ે
ે
ુ
ે
�
ુ
ે
�
ુ
ુ
ે
�
ે
ુ
ે
�
ુ
�
�
�
�
ં
ે
ે
�
ુ
�
ે
લવાઈ એટલ ગજરાતમા તમના િવશ લખાય ક િવચારાય પણ નહી. બીજ � ુ તઓ અમ�રકાની કોલ��બયા યિનવિસટીમા ‘��યએટ �કલ ઓફ દીધુ. �ીધરાણીનુ પ�તક ‘વોર િવધાઉટ વાયોલ�સ’ તો ભારત, સ�યા�હ
કારણ એ પણ ર� ક તઓ િજદગીના �િતમ સમય સધી ગજરાતને બદલ ે જન�િલઝમ’ ભ�યા �યાર મબઈમા અ�તલાલ શઠના ‘ધ સન’ અખબારમા � અન ગાધીને સમજવા માટન અમ�રકનોના બાઇબલ તરીક� �યાત થય.
�
ે
ુ
�
ુ
�
ુ
ે
�
�
ે
�
ુ
ુ
�
ે
ે
ુ
�
�
ે
ે
ે
િદ�હીમા ર�ા. ત�કાલીન વડા�ધાન જવાહરલાલ અન ઉપરા��પિત ડો. અમ�રકાથી અહવાલો મોકલતા. મા�ટર ઓફ સાય�સની પદવી મળી �યાર ે ઉદારવાદી સનટરો અન રા���મખ ડી. �ઝવ�ટ �ીધરાણી સાથ �ગત
�
ુ
�
ે
ે
ે
ે
ે
ે
�
રાધાક�ણ સાથ તમના એવા આ�મીય સબધ ક બ સતાનોના નામકરણ આ ‘�યૂ યોક� ટાઇ�સ’મા લખવાન શ� કરી દીધુ. તની સાથ જ ‘કરંટ િહ��ી’, �વજન બની ગયા અન ભારત સાથના અમ�રકન વલણ તમજ િવદશનીિત
�
ુ
ે
�
�
�
ે
ે
ે
�
ે
�
�
ે
ે
�
ે
ે
ે
ે
ૂ
ે
�
ુ
ે
ુ
�
ુ
�
મહાનભાવોએ કરેલા. એક અમર અન બીø કિવતા. ‘ધ વ�ટ હા�બગ’, ‘સટરડ� �ર�ય ઓફ િલટરચર’, ‘ટો�યો િશબન’ અન ે માટ સલાહ અન અિભ�ાય લતા!
�
ે
ે
�
ે
�
ે
ે
�
હા, ક�ણલાલ �ીધરાણી. ઉ�મ કિવ તો ખરા જ, પણ પ�કાર�વ તમનો ભારતમા કોલકાતાથી �કાિશત ‘અ�ત બýર પિ�કા’મા �ીધરાણી 1911ની 16 સ�ટ�બર ભાવનગરના ઉમરાળા ગામ તમનો જ�મ
�
ે
ે
ુ
�ાણ. ઉમાશકર ýશી સાથ મýકમા તમણે ક� હત ક હ િવરાસતમા � ચમકતા �તભકાર અન પ�કાર તરીક� �થાિપત થઈ ગયા હતા, પણ થયો અન 1960ની 23 જલાઈએ નવી િદ�હીમા અવસાન થય. ગજરાત
ુ
�
�
ુ
�
�
�
�
�
ુ
ુ
�
�
ે
ે
�
�
ે
�
�
ે
ૂ
ુ
�
મારી પાછળ ‘અમર કિવતા’ છોડીને જઈશ, પણ પવ અમ�રકામા અન ે મહ�વનો સવાલ એ હતો ક િ��ટશ સ�ા ભારતન કાયમ પોતાને હ�તક યિનવિસટી 16મીએ એક કાય�મ યોøન ‘�ીધરાણી એક�ડિમક ચર’
�
�
ે
ે
�
ે
�
�
ે
ુ
�
પછી િદ�હીમા તમની કલમ ચાલતી રહી. તમના અહવાલો અન કોલમ રાખ ત માટ એક �યહરચના ઘડી કાઢી હતી. અમ�રકામા તન અમલીકરણ (�ાનપીઠ) �થાપી રહી છ. અમ�રકામા ભારતના ગલામી કાળમા બાર વષ �
�
�
�
ૂ
ે
ે
ે
�
ે
ે
ુ
ે
�
�
�
આટલા અખબારોમા �કાિશત થતા ર�ા. ભારતમા કોલકાતાનુ ‘અ�ત ચાલ હત. ભારતીય �ýના �વાત�ય �દોલનો, ભારતીય નતાઓ અન ે સધી રાજકીય િવદશનીિત અન કટનીિતમા �ભાવી રહનાર આ પ�કારને
ુ
�
�
ે
ુ
ુ
�
�
ે
ે
�
�
�
�
�
�
ે
ે
બýર પિ�કા’ અન િવદશોમા ‘એિશયા’, ‘ધ �યૂ રીપ��લક’, ‘વોઇસ સમાજ િવશ એટલો અપ-�ચાર હતો ક અમ�રકાનો બૌિ�ક વગ અન ે ઉિચત ��િત �જિલ છ. �
ે
�
�
ે
�
ે
ે
�
�
ે
�
હ ષદ મહતાના શરબýર કૌભાડ પરથી બનલી વબિસરીઝ નાક� એનાિલિસસ ટ�ટમા એક રા��ીય ક�ાના,
�
�
ે
ે
ે
�
અન �ફ�મન સારો �િતસાદ મ�યા પછી હવ કટલાક
ે
ુ
�
�
ુ
ે
�
�
ે
િનમાતાઓ �ટ�પ પપર કૌભાડ અથવા તો તલગી કૌભાડ મોટા રાજકારણી વતી કામ કરતો હોવાન તલગીએ કબૂલ કય હત � ુ
�
�
ે
�
તરીક� ઓળખાતા કસ પરથી વબિસરીઝ બનાવી ર�ા છ. આ તબ� �
�
�
ે
ૂ
ે
ં
�
�
ઘણાને તલગી કૌભાડ િવશે કદાચ પરી ýણકારી નહી હોય. બનાવટી
�
�
�
ુ
ે
ુ
�ટ�પ પપરો છાપીન અબý �િપયાન કૌભાડ કરનારના મ�ય પા� તરીક� તલગી કૌભાડ : સ�ય કદી
ે
ે
ુ
અ�દલ કરીમ તલગી હતો.
2001ના વષમા આ કૌભાડ બહાર પ� હત. 2017ના વષમા �
�
�
ુ
�
�
�
ુ
�
�
જલવાસ દરિમયાન જ તલગીનુ શકા�પદ ��ય થય હત. નવાઈની વાત
ુ
�
�
ુ
ે
ુ
�
ે
ુ
�
ે
�
એ છ ક 2008મા નાિસકની સશ�સ કોટ� અ�દલ તલગી અન બીý છન ે
ુ
�
�
ે
ે
ુ
�
�
કોઈ યો�ય પરાવા ન હોવાથી િનદ�ષ ýહર કયા હતા. બહાર આવશે ખર ?
કણાટકના ખાનપર ખાત જ�મેલા તલગીના િપતા ભારતીય રલવમા �
ે
ે
ુ
�
ે
ે
ૈ
ે
�
નોકરી કરતા હતા. પસાની તગીને કારણે નાનપણમા� તલગી શાકભાø
ે
�
ે
અન ફળો વચતો હતો. ýક, એણે �યાર પછી બી.કોમની �ડ�ી પણ મેળવી
ુ
�
�
�
ુ
�
હતી. મબઈ આ�યા પછી એણે બનાવટી પાસપોટ� બનાવવાન કામ પણ મશીનરીને ફરીથી વચવામા નથી આવતી, પરંત એનો નાશ કરવામા આવ ે
ે
ુ
�
થોડા સમય સધી કયુ હત. છ. તલગીએ કોઈ પણ રીત આ મશીનો અકબધ ખરી�ા અન એના પર
�
ુ
�
ે
ે
�
ે
ુ
�
ે
�
�
સાઉદી આરબ જઈન �યા એણે �ાવલ એજ�સી ખોલી હતી અન �યા � �ટ�પ પપર છાપવાન ચાલ કયુ.
ુ
ે
ે
�
ુ
ે
�
ુ
�
�
�
�
ે
�
ે
ે
ુ
પણ એણે નાના-મોટા� �ોડ કયા હતા. �યાર પછી મબઈ આવીને પણ એ નવ�બર 2001ના અજમર ખાતેથી તલગીની ધરપકડ થઈ. બ�લર ુ
�
�
�
�
ે
ુ
�
ુ
ે
ે
ે
ુ
ે
ે
ે
�
સધય� નહી અન છતરિપડીના ગનામા પોલીસ એને જલ ભગો કય�. �યા � ખાત એણે વચલા બોગસ �ટ�પ પપર પકડાઈ જવાથી પગેર તલગી
ે
ે
ં
ુ
�
ે
�
ુ
�
ુ
�
એની મલાકાત રામરતન સોની સાથ થઈ હતી. રામરતન, સરકારી �ટ�પ સધી પહ��ય હત. છવટ આ કસ સીબીઆઈન સ�પવામા આ�યો.
�
�
ે
�
ુ
ે
ે
ે
�
પપર વચવાન કામ કરતો હતો. એ જ ઘડીએ તલગીના ફળ�પ ભýમા � આખા કૌભાડની �કમત લગભગ �. 30,000 કરોડ જટલી હતી.
ુ
ે
ુ
ે
�
�
�
�
�
�
એક મોટા કૌભાડ આકાર લીધો હતો. 2006ના વષમા એને અન એના સાથીઓન 30 વષની સý થઈ
�
ે
ે
ે
દશમા દરરોજ િવિવધ કાયદાઓને લીધ કરોડો �િપયાના �ટ�પ હતી. તલગીનો �યાર નાક� એનાિલિસસ ટ�ટ કરવામા આ�યો �યાર એક
ે
�
�
�
ે
ે
ે
�
�
ે
પપરોનુ વચાણ થાય છ. એકવાર �ટ�પ પપરનો ઉપયોગ થઈ રા��ીય ક�ાના ખબ જ મોટા મહારા��ના રાજકારણી વતી એ કામ કરતો
�
ે
�
�
ે
ૂ
ુ
ુ
�
�
�
�
ગયા પછી વષ� સધી એને કબાટમાથી કાઢવાની જ�ર પડતી હોવાન એણે કબલ કયુ હત. નવાઈની વાત એ છ ક આટલો મોટો પરાવો
ુ
�
ૂ
ુ
�
ે
નથી. તલગી એ સમø ગયો ક બનાવટી �ટ�પ પપર દીવાન- હોવા છતા પલા રાજકારણી હø સધી જલની બહાર છ અન િદવસ ન ે
ે
�
ે
�
ે
ે
ુ
ે
�
�
�
ુ
�
�
�
ે
છાપીન વચવામા કોઈ ખાસ ýખમ નથી. �ટ�પ પપર િદવસ વધ શ��તશાળી થતા ýય છ. કટલાકનુ માનવ છ ક તલગી પોતે
ે
ુ
ે
ે
�
�
ે
�
�
ં
ે
�
�
�
�
�
�
ઓ�રિજનલ છ ક નહી એની પણ કોઈ તપાસ કરતુ નથી. એ-ખાસ �ટ�પ પપર છાપતો હતો એ વાત ઉપýવી કાઢલી છ.
ે
�
ે
�
�
ે
ે
ે
ે
�
ે
બનાવટી �ટ�પ પપરની સાથ તલગી કટલાક ઓ�રિજનલ ખરખર તો નાિસકની �સમાથી પલા રાજકારણી મોટા પાય �ટ�પ
�
�
ે
ે
�
ે
�
ે
ે
�
�ટ�પ પપર પણ રાખતો હતો. િવ�મ વકીલ પપરની ચોરીઓ કરાવીને તલગી મારફત દશ આખામા વચતા હતા.
ે
�
�
�
ે
ે
�
ે
�
�
�
ુ
ે
ે
�
ે
1996ના વષમા તલગીએ �ટ�પ પપર છાપવા માટ � નાિસક ખાત છપાતા હતા. કાયદો એવો છ ક, ચલણી સ�ય જ હોય ત પરંત વબિસરીઝોને કારણે જના કૌભાડો ફરીથી �કાશમા �
�
ૂ
ે
ે
�
�
ુ
ે
�
ે
�
પોતાનુ �સ પણ ઊભ કય હત. ઓ�રિજનલ �ટ�પ પપર નોટો અન �ટ�પ પપર છાપતી અન જની થઈ ગયલી �સની આવી ર�ા છ એ ન�ી!
ે
�
ુ
�
�
ે
ૂ
ુ
�
ે