Page 19 - DIVYA BHASKAR 091721
P. 19
Friday, September 17, 2021 | 13
�
�
�
ે
�
�
લ�ન સબધમા પિત ��ીની અિન��ાએ શારી�રક સબધ બાધ તો એ બળા�કાર નથી, પરંત ��ીન �યારે શારી�રક સબધની ઈ��ા
�
�
ે
ુ
�
�
ે
ુ
ે
હોય તો એણ પરષની મરø અને દયા ઉપર અવલ�િબત રહવ પડ. એ � પહલ કર ક ��હ કર તો એ ‘બશરમ’ ગણાય
ે
�
�
�
�
ુ
ુ
ે
ે
ે
લ�ન એટલ ‘બળા�કાર’ન
સ�ાવાર મજરી?
�
ૂ
‘�ડા �ધારથી,
ે
ે
ુ
��! પરમ તજ
ે
�
ત લઈ ý’
ુ
ુ
બાપ-દીકરાએ 1845થી 1946 સધી સળગ 101 વષ�
�
ુ
ગજરાતી કા�ય સાિહ�યની સેવા કરી હતી
�
�
�
સા િહ�યના ઈિતહાસમા કટલીક ઘટનાઓ િવરલ હોય છ.
�
�
1845મા, કવી�રનુ િબરદ પામલા (પાછલી વય) કિવ
ુ
ે
ે
ે
દલપતરામે પોતાની �થમ કિવતા ‘બાપાની પીપળ’ લખલી.
ુ
�
ે
�
�
1898મા દલપતરામનુ અવસાન થય �યાર એમના દીકરા કિવ �હાનાલાલ ે
�
�
ે
‘વસતો�સવ’ નામની સફળ કા�યરચનાથી સાિહ�ય જગતમા માનભર �વશ
ે
�
ુ
�
ુ
ે
કય� હતો. �હાનાલાલન 1946મા અવસાન થય �યાર એ લખનરત હતા.
�
ે
ુ
�
�
આમ બાપ-દીકરાએ 1845થી 1946 સધી સળગ 101 વષ ગજરાતી કા�ય
ુ
ે
�
નવાઈની વાત એ છ ક, મોટા શહરમા વસતી ��ીઓ અન ગામડામા
�
�
ે
�
ુ
ે
�
�
�
�
ે
"કા યદસરના લ�નમા ý પિત-પ�ની સાથ એની ઈ�છા િવર�ધ ક નાના શહરમા વસતી ��ીઓની øવનશલીમા પણ આસમાન-જમીનનુ � � સાિહ�યની સવા કરી હતી. જગત સાિહ�યના ઈિતહાસમા આવી ઘટના ભા�ય ે
�
ુ
ે
જ મળી આવ એવ બન! બનની કિવતાએ સારો �ભાવ પાડલો. �હાનાલાલની
ે
�
ે
�
ૈ
�
�
�
�
�
�
ે
�
�
�
શારી�રક સબધ બાધ છ તો એને બળા�કાર ન કહવાય...’
ે
�
ૂ
ુ
ે
�
ુ
ુ
�
�
�
�
�
છ�ીસગઢ હાઈકોટના આ િવવાદા�પદ ચકાદા પછી દશભરની �તર છ. ટિલિવઝન બધ પહ��ય છ. સાવ નાના ગામમા વસતી ��ી માટ � ગીત-કિવતા ગજરાતી નારીનુ કઠાભરણ ગણાઈ હતી. ગજરાતી ગીત-કિવતા
�
�
�
�
પ�રણીત મિહલાઓ માટ એક િવિચ� સવાલ ઊભો થયો છ. લ�ન થયા હોય પણ ટી.વી. સી�રયલ એના મનોરંજનનુ સાધન છ. એમા રજૂ થતી ��ીઓના � �હાનાલાલ વડ ખબ લોકચાહના પામી. �હાનાલાલની ‘રાસ’ �કારની ગીત
�
�
ૂ
�
ે
ે
ુ
ે
ે
ુ
�
એથી પરષન શારી�રક સબધ બા�ધવાની છટ બાય �ડફો�ટ મળી ýય છ ? �કરદાર ત�ન બનાવટી અન અિતશયો��ત ભરલા હોય છ. િસનમા અન ે રચનાઓ ગજરાતની નવરાિ�મા ચૌર ન ચૌક ગવાતી રહલી.
�
�
ે
�
�
�
�
ે
�
ુ
�
�
ે
��ીની ઈ�છા ક અિન�છાનુ મહ�વ �વય હાઈકોટ નકારી નાખ �યાર આ ટિલિવઝનની ��ી ��કના� માનસ ઉપર �ડી અસર ýવા મળી છ. ‘નાિગન’ �હાનાલાલ કિવનો જ�મ 16મી માચ,1877મા અમદાવાદ મકામ થયો
�
�
�
�
�
�
ે
ે
ે
ુ
ે
ે
ે
ે
ુ
�
ે
�
ે
દશની મિહલાઓએ પોતાની મરø ક �વત�તા માટ કોના �ાર ખખડાવવા અન ‘ડાયન’ જવી ટી.વી. સી�રયલ �ચી ટીઆરપી મળવ �યાર આપણને આ હતો. �ાથિમક-મા�યિમક િશ�ણ અમદાવાદમા લીધ. કોલેજનુ િશ�ણ
�
�
�
�
�
ે
એવો �� હવ ઊભો થાય છ. ��ીઓની માનિસકતા િવશ શકા ýગ... માર ખાતી, માનિસક અ�યાચાર મળવવા દલપતરામે એમને મબઈ મોકલેલા. ઈિતહાસ, દશનશા��ી જવા
�
ે
ે
ે
ુ
ે
�
�
ે
ુ
ભારતના મોટાભાગના પ�રવારોમા� (ખાસ કરીને નાના ગામો ક નાના ભોગવતી, પોતાની તમામ કમાણી પિતને આપીને એને દા�, જગાર જવી િવષયો સાથ એ અરબી-ફારસી પણ શી�યા હતા. સરકારી ખાતામા એમણે
�
�
ે
�
�
�
�
�
ે
�
શહરોમા) લ�ન માટ દીકરીની ઈ�છા પછવાની �થા આજે પણ નથી! બદીમા સપોટ� કરતી, સતાનના ભણતર માટ રાત-િદવસ તનતોડ મહનત કળવણી-િનરી�કની નોકરી �વીકારી અન િન�ઠાપવક સવાઓ આપી હતી.
�
ૂ
�
ૂ
�
ે
�
ે
�
ઉ�ર �દશ, છ�ીસગઢ, િબહાર ક હ�રયાણા જવા રા�યોમા પોતાની મરøથી કરતી અન ઘરની તમામ જવાબદારી ઉપાડતી ��ીઓ પણ પિતની સામ ે માણકબહન સાથ એમનુ લ�ન થય હત. �હાનાલાલ �વભાવ થોડા આકરા અન ે
ે
ે
ુ
ે
�
ુ
ે
�
ે
�
�
�
�
�
પરણવાનો �ય�ન કરનાર ક �મમા પડવાની ‘ભલ’ કરનાર યગલને ખાપ અવાજ ઉઠાવતા ડરે છ કારણ ક એને ‘સમાજ’નો ભય લાગ છ. સામ આ�ય� િજ�ી મનના માણસ હતા. ગાધીøની �ય��ત �િતભાની �શસા કરતી કિવતા
ે
�
�
�
ે
�
�
ુ
ૂ
ે
�
�
�
�
�
ૈ
ે
ુ
�
પચાયત ભયાનક સý કરે છ... આપણે �લોબલ ઈ��ડયન બનવાની વાતો એ વાતન છ ક ��ી સમાજથી ડર છ, પરંત સમાજ આવી ��ીઓની મદદ એમણે એમની �યોજેલી ‘ડોલન શલી’મા લખી
�
ુ
�
ચો�સ કરીએ છીએ, પરંત હø ‘મરø’ ક ‘ઈ�છા’ નામના શ�દો સાથ ે માટ ક એમને બચાવવા માટ ખાસ કશ કરવા તયાર નથી. આપણે આપણી હતી: ‘ગજરાતનો તપ�વી!’ �કશોરાવ�થામા �
�
�
�
ુ
ુ
ૈ
�
ુ
�
�
�
�
ુ
�
�
ુ
�
�
�
ે
ુ
ભારતીય ��ીનો સબધ કોઈ અજનબી જવો ર�ો છ. એક સવ મજબ લગભગ આસપાસની દિનયામા નજર નાખીએ તો સમýય ક બધ સહન કરીને પિતને શ�દના બહ તોફાની હતા. દલપતરામને કિવએ
�
�
ે
ે
�
ુ
�
�
�
ુ
ે
�
�
�
ે
68 ટકા ભારતીય યગલોમા શારી�રક સબધ વખત ��ીન સતોષ થાય સાચવતી ક એની સવા કરતી ��ી ‘સતી’ છ �યાર પિતના ગરવત�ન બદલ ખા�સ પજવેલા. એનુ �ાયિ�ત ýણ ે
ે
�
�
�
ં
�
�
ુ
�
�
ુ
ે
�
ે
�
ૂ
છ ક નહી એવ એનો પિત પછતો નથી. એક ýણીતા ��ø એને સý અપાવતી ક એના અ�યાચારનો િવરોધ કરતી ��ી �યારક મલકમા � ક ‘િપ�તપણ’મા કરેલ પમાય છ.
ે
�
ે
મગિઝનના એ સવમા ��ીઓ તરફથી મળલા જવાબો વાચીએ બો�ડ, ન�ફટ અન �યારક વધ પડતી આધુિનક ગણાય છ. દલપતરામની �િતભા અન કમ�ઠતાન ે
ે
�
ે
ે
�
ુ
�
�
�
ે
�
ુ
�
ે
તો શહરની અન ભણલી ��ીન આઘાત લાગ એવા �કડા એકબીýન ે પોતાની ઈ�છા ક મરøથી પોતાની ટ�સ પર øવવા માગતી મિણલાલ હ. પટ�લ આલખત આ દીધ� કા�ય �વાહી-સહજ-
ે
ે
ે
�
ુ
�
ે
�
ýવા મ�યા છ. ‘સહાગરાત’મા કટલીવાર શારી�રક સબધ ��ી હø સધી આ સમાજન પચતી નથી. એવી ��ી સાથ ે સરળ છતા �ભાવક ભાષામા લખાયલ છ.
�
�
ુ
�
�
�
ુ
�
ે
�
ે
�
�
�
�
ે
ુ
�
�
�
થયો એના ઉપરથી પૌરુષ અન મદાનગી ન�ી કરતા પછાત ગમતા રહીએ કઈ ખોટ� થાય, એના øવનમા કોઈ સમ�યા સýય �યાર ે એનો અન�ટપ છદ હય જડાઈ ýય એવો છ: �
�
�
�
માનિસકતા ધરાવતા પરષોને હø સધી એવી ખબર નથી એનો દાખલો એના પછીની પઢીને આપીને એવ કહવામા � ‘છાયા તો વડલા જવી:
�
ે
ુ
�
ુ
ુ
ે
ુ
�
ુ
�
�
ે
ક ‘સભોગ’ નો અથ ‘સમ-ભોગ’ છ. સરખા ભાગ સરખો આવ છ ક, ‘ýય? આવ થાય...’ પરંત, પોતાની ટ�સ � ભાવ તો નદના સમ,
ે
ુ
�
ુ
�
�
�
�
ૈ
ે
ે
આન�દ અન સરખો સતોષ એ લ�નøવનની જ��રયાત કાજલ ઓઝા વ� પર øવીન સફળ થયલી આગળ વધલી ��ીઓના દાખલા દવોના ધામના જવ: � ુ
ે
ે
ે
�
ે
ુ
�
�
ે
ુ
�
�
�
ુ
ુ
ે
�
ે
�
છ�, પરંત મોટાભાગના યગલોમા પરષ માટ શારી�રક સબધ આપીને યવા પઢીને �રણા આપવાનુ આપણને ફાવત નથી. હડ ýણ િહમાચલ!’
ુ
ુ
�
�
�
ે
�
ે
ુ
એ મા� એની પોતાની ઈ�છા, મરø અન પૌરુષ ��થાિપત ý એક પરષ પોતે કટલી ��ીઓ સાથ સબધ રા�યો છ એની �હાનાલાલ ડોલન શલીન મ�ત લયવાળ મા�યમ �યો�યુ હત. છદના
�
�
ુ
ુ
ૈ
�
ે
�
ુ
ુ
�
�
�
�
�
�
કરવાનો કોઈ િવિચ� અિધકાર બની રહ છ. � વાત કરે તો એને માટ અિભમાન અન ગૌરવની વાત છ... પરંત, સીમાડા ઓળગીને એમની કટલીક કિવતા તથા ભાવના�ધાન નાટકો આવી
ુ
�
�
ે
�
�
ૈ
�
ે
ે
�
ે
�
�
ે
�
આવા મ�રટલ રપ, લ�નસબધના બળા�કારમા�થી જ�મ લનાર બાળકન ે ý એક ��ી આવી કોઈ વાત કર તો એ આછકલી અન ન�ફટ છ! સવાલ એ ડોલન શલીમા લખાયા હતા.
ે
ે
ે
ે
ે
ુ
ુ
ે
�
�
�
�
ે
�
ુ
�
ે
ુ
�
�
એની મા �મ કરી શકશે? ��ીની ઈ�છા િવર�ધ બધાયલા સબધથી કદાચ છ ક, જ પરષ સબધો બા�યા એ કોની સાથ? ��ી સાથ જ ન? પણ પરષ એની કિવની ચાર બહ �યાનપા� રચનાઓ ýઈએ:
ુ
�
�
ુ
�
પરષ એના ઉપર પોતાનુ વચ�વ અન માિલકી સાિબત કરી શકશ, એનો �મ ýહરાત કરી શક, ��ી માટ વ�ય છ... વીરની િવદાય : (ગીત). પ�ની ય�મા જતા પિતને િતલક કરીને િવદાય
ે
ુ
ુ
�
�
�
�
ે
�
�
ે
�
ુ
ે
�
પામી શકશ? લ�ન સબધમા પિત ��ીની અિન�છાએ શારી�રક સબધ બાધ તો એ આપતા� કહ છ: ‘મારા કસરભીના ક�થ ર િસધાવો øરણ વાટ..’ ય� øતીન ે
ે
�
�
�
�
�
ે
�
�
�
ે
ે
ે
�
ે
ે
�
ુ
ુ
�
ં
બાસ ભ�ાચાય, જમણે લ�નøવન ઉપર ઉ�મ િહ�દી �ફ�મો આપણને બળા�કાર નથી, પરંત ��ીન �યાર શારી�રક સબધની ઈ�છા હોય તો એણે આવશો �યાર/તો ફાગ ખલીશ. ‘નહીતર વીરને આ�મ મળીશ સરગ�ગાન ે
ુ
ુ
ુ
�
ુ
�
�
ુ
ે
�
ુ
�
ુ
ે
આપી. ‘અનભવ’, ‘આ�થા’, ‘�હ�વશ’, ‘આિવ�કાર’, ‘પચવટી’ જવી પરષની મરø અન દયા ઉપર અવલિબત રહવ પડ�. એ ý પહલ કરે ક � ઘાટ!’
�
ે
ુ
ુ
ુ
�
�
�
�
ે
��ી-પરષના સબધને એક જદી �યા�યામા મકી આપતી �ફ�મો માટ જમને આ�હ કરે તો એ ‘બશરમ’ ગણાય... હા�યા�પદ બાબત એ છ ક આપણે ‘કા�ઠયાણીન ગીત’ �મ�ગારની વાત કહ છ. ‘નણથી ભાલા છોડતો:
�
ે
�
ૂ
ુ
�
�
ે
ે
ં
�
�
�
ે
ે
અનેક એવોડ� મ�યા છ. આ િદ�દશકના પ�ની �ર�કી ભ�ાચાય, જ િબમલ રોય આપણી આજની માનિસકતાન ‘પછાત’ કહી શકીએ એમ નથી કારણ ક, એના વાક�ડયાળા કશ/ધણ વા ળીન વળશે મળશ કથડ ýબનવશ’!
�
ે
�
�
�
ે
�
�
�
ે
ે
�
�
�
�
�
�
ુ
ે
ં
ુ
ે
�
�
ે
ે
ુ
�
જવા ધરધર િદ�દશકના દીકરી હતી એણે ‘માનષી’ નામના સા�તાિહકમા મધ ુ આપણા પરાણો અન સ�કિત તો ��ીન સમાન અિધકાર અન �વત�તા તાજમહલ િવિવધ છદોમા રચાયલી લાબી રચનામા �મ તથા એની
ે
�
ુ
ુ
ે
�
�ક�રને આપેલા ઈ�ટર�યૂમા જણા�ય હત ક એની સાથ બાસ ભ�ાચાય કવ � ુ આપતા� ર�ા છ... જ લોકો સ�કિતની દહાઈ આપીને ��ીન પછાત રાખવાનો અમરતાન ગાન થય છ. �
�
�
�
�
�
ે
�
ુ
�
�
ુ
ુ
�
ુ
ે
�
�
વતન કરતા હતા. એ પછી 2004મા એમણે ભારતીય ડોમે��ટક વાયલ�સના ક એની �વત�તાન હણવાનો �યાસ કરે છ એમને ભારતીય સ�કિત િવશે ‘શરદપૂિણમા’ રચનામા પણ ભાવ �માણ છદો �યોજેલા છ. કિવ
�
ે
�
�
�
�
�
�
ે
�
�
�
�
�
ે
સાચા �ક�સા રજૂ કરતુ એક પ�તક લ�ય, ‘િબહાઈ�ડ �લો�ડ ડોસ’. એ િસવાય ખરખર કશી જ ખબર નથી. જ લોકો સ�યતા અન ��ીના ગૌરવની વાતો કરે પિણમાના ઉદય સાથ �કશોરના મનમા �ગટતા �થમ �મનુ આલખન કરે
ે
ુ
�
�
�
ે
ુ
ે
ે
�
ે
ૂ
�
�
�
ે
ે
ે
ુ
ે
�
�
ુ
�
ે
�
�
પણ ડોમે��ટક વાયલ�સ અન મ�રટલ ર�સના અનક �ક�સાઓ રજૂ કરતા છ એમને એટલી પણ ખબર નથી ક ��ીની ઈ�છા િવર�ધ એને �પશ કરનાર છ. �હાનાલાલ �મ અન �કિતન સદર સયોજન કરનારા કિવ છ.
ે
�
�
�
ુ
પ�તકો �કાિશત થઈ ચ�યા છ. પરષન આપણા� શા��ોમા અપરાધી માનવામા આવ છ. � (અનસધાન પાના ન.18)
ે
ુ
�
�
ે
ુ
ૂ
�
�
ુ
ુ
�
