Page 23 - DIVYA BHASKAR 091721
P. 23
Friday, September 17, 2021 | 18
�ુ� તમે જગત માટ� સતત અવેલેબલ રહો છો?
આ જગતમા� આપ�� મહ�વ ટકાવી રાખવાના
એકમા� �દે�યથી આપણે જગત માટ� સતત
અવેલેબલ રહીએ છીએ. સામાિજક �ાણી તરીક�
પ�કા� ગયેલા આપણને હવે સામાિજક સ�પક� વગર
આપણી ઓળખ ગુમાવી દેવાનો ડર લા�યા કરે છ�
સા તમ-આઠમની રýઓ હોવાથી, અમે �યા�ક ફરવા જવાનુ� ન�ી
કયુ�. કોિવડકાળ િસવાય પણ, હ�� ભીડથી દૂર ભાગનારો માણસ
છ��. અમે કોઈ એવી જ�યાએ જવાનુ� ન�ી કયુ�, �યા� દૂર-દૂર સુધી
�ુમન િસિવલાઈઝેશનનુ� નામોિનશાન ન હોય. �ક�િત સાથેની આ લ�ગ-
અવેઈટ�ડ રોમે��ટક ડ�ટ માટ� અમે એક જ�ગલ પસ�દ કયુ�. ક��પ-સાઈટ પર
પહ��યા� પછી અચાનક મને �રયલાઈઝ થયુ� ક� આ જ�યા પર તો
મોબાઈલ નેટવક� જ નથી!
એક બાજુ ઈ��ડયા-��લે�ડની રોમા�ચક ટ��ટ મેચ અને મનનો
બીø બાજુ ઈમજ��સી માટ� આવતા પેશ�ટના ફોન-કો�સ.
એક બાજુ ચારે તરફ ફ�લાયેલી જ�ગલની સુ�દરતા અને બીø મોનોલોગ
બાજુ તા�કાિલક ‘રીલ’ બનાવી લઈને ઇ��ટા પર મૂકવાની
ઝ�ખના. બેક�ાઉ�ડમા� રહ�લા ઘટાદાર ��ો સાથે ‘સે�ફી’ ડો. િનિમ� ઓઝા ઈ��ેસ કરવાની જ�ર નથી રહ�તી. �યા� કશુ� જ એ�સ�ેસ જગત અટકી પડશે. મને પણ એમ જ હતુ� ક� મારા વગર દદી�ઓ રઝળી પડશે.
�
લઇને સોિશયલ મી�ડયા પર પો�ટ કરવાનુ� ક�પ�ઝન અને કરવાની ઈ�છા નથી થતી. �યા� આપણા અ��ત�વનો ભાર નથી હકીકત એ છ� ક� બે િદવસ પછી એક પણ �ય��ત એવી નહોતી જેણે મને એવી
ગાઢ જ�ગલની વચમા� હોવા છતા પણ આ જગત સાથે સતત લાગતો. કોઈ એવુ� �થળ �યા� આપ�ં કોઈ મહ�વ નથી. આપણે ફ�રયાદ કરી હોય ક� તમે સ�પક�-બહાર હતા એટલે અમારે હ�રાનગિત ભોગવવી
�
સ�પક�મા� રહ�વાની તાલાવેલી. �ા�ડ �યૂ લીલા રંગના વ��ો પહ�રીને, િબલક�લ �ડમા�ડમા� નથી. ટચૂકડ�� અ��ત�વ લઈને અવતરેલા કોઈ પડી. આપણી ગેરહાજરીમા� આ જગત પોતાનો ર�તો ýતે કરી જ લેતુ� હોય છ�.
જ�ગલી Ôલોનો શણગાર કરીને, પ�ખીઓના ટહ�કા સાથે શરમાઈ રહ�લી સૂ�મ સøવની જેમ ‘લો-�ોફાઈલ’ રહીને આપણે ��વીના જ�ગલમા�થી ચા�યા પુ�તક ‘Stillness is the key’મા� લેખક રયાન હોલીડ�એ એક સુ�દર
�ક�િત મારુ� �વાગત કરી રહી હતી અને બીø તરફ હ�� આ જગત સાથેનો કરીએ છીએ અને આપણે જે �વ�પમા� છીએ એ જ �વ�પમા� �ક�િત આપણો �સ�ગ લ�યો છ�. ���ચ િમિલટરી લીડર નેપોિલયનના શાસન વખતે,
�
સ�પક� પુન:��થાિપત કરવા તરફ મારા સૂ�મ �ય�નો કરી ર�ો હતો. મોબાઈલ �વીકાર અને સ�કાર કરે છ�, પણ એ �થળ સુધી પહ�ચવામા આપણને ખૂબ નેપોિલયનને એવી આદત હતી ક� તેમને મળ�લા પ�ો તેઓ ýણીýઈને એક
�
નેટવક� ક� ઈ�ટરનેટ વગરની જે �ણ મારા માટ� શ�આતમા બેચેની, ઉ�ેગ ક� બધા અવરોધો નડ� છ�. એમા�નો સૌથી મોટો અવરોધ છ� ‘ઈગો’. અઠવા�ડયા પછી ખોલતા. પ�ો ઈરાદાપૂવ�ક મોડા વા�ચવા પાછળનુ� તેમનુ�
િચ�તા લઈને આવેલી, થોડા જ સમય પછી એ �ણ મારા માટ� સૌથી વધુ રાહત એ લેબલ પરોપકારનુ� હોય ક� સેવાનુ�, નોકરીનુ� હોય ક� ધ�ધાનુ�, જવાબદારીનુ� લોિજક એવુ� હતુ� ક� પ�ોમા� રહ�લી મોટા ભાગની સમ�યાઓ, કશુ� જ કયા�
�
અને મુ��ત આપનારી હતી. હોય ક� નૈિતક ફરજનુ�. હકીકત એ છ� ક� આ જગતમા� આપ�ં મહ�વ ટકાવી વગર એક અઠવા�ડયામા આપમેળ� ઊકલી જતી. સમ�યાઓ ýણીýઈને
બે િદવસ સુધી સતત હ�� આ જગતથી સ�પક�-િવહોણો ર�ો. ન તો દેશ રાખવાના એકમા� ઉ�ે�યથી આપણે જગત માટ� સતત અવેલેબલ રહીએ મોડી ઊક�લવાની આ પ�િત આજે િવ�ભરમા� ‘નેપોિલયન ટ���નક’ તરીક�
ે
પર આવી પડ�લા ‘રા��ીય સ�કટ’ િવશ ખબર, ન તો દુિનયામા બની રહ�લી છીએ. જગત સાથે સતત સ�પક�મા� રહ�વાની મથામણ પાછળનુ� એક કારણ ઓળખાય છ�. øવનમા� આપણને મૂ�ઝવતા ��ોને ‘�ટ��ડ-બાય’ મોડ પર
�
ે
દુઘ�ટનાઓ િવશ માિહતી. ન િબનજ�રી ફોરવડ�ડ મેસેøસ, ન િવચિલત એવુ� પણ હોઈ શક� ક� સામાિજક �ાણી તરીક� પ�કાઈ ગયેલા આપણને હવે રાખવાથી, ક�ટલાય ��ોનુ� િનરાકરણ આપમેળ� આવી જતુ� હોય છ�.
કરનારા નો�ટ�ફક�શ�સ. ન કોઈની સામે ��તુત થવાની ઝ�ખના, ન સામાિજક સ�પક� વગર આપણી ઓળખ ગુમાવી દેવાનો ડર લા�યા કરે છ�. આપણા ગયા પછી પણ સૂરજ ઊગશે, Ôલો ખીલશ. આપણને ટ�ગ કરીને
ે
�યા�ય �ોડકા�ટ થવાની માથાક�ટ. અýણતા� જ હ�� એક એવા �દેશ અને આપણી એ જ માનિસકતા અને ડરનો ફાયદો ઉઠાવીને આ સોિશયલ મી�ડયા ફ�ત એક િદવસ માટ� ને�ટઝ�સ આપણી ગેરહાજરીની ન�ધ લેશે. �ુપમા�
પ�ર��થિતમા� પહ�ચી ગયેલો, �યા� મારુ� અ��ત�વ બીý કોઈ પર િનભ�ર સ�� થઈ ર�ા છ�. વહ�લી સવારે શ� થયેલા ‘RIP’ના મેસેøઝ બપોર થતા� સુધીમા� કોઈ ગ�ભીર
�
નહોતુ�. ન ઈ�ફમ�શન પર, ન ક�યુિનક�શન પર. એ �ણે મને �રયલાઈઝ થયુ� જ�ગલના ��ો સાથે અથડાઈને પાછા ફરતા, �તરના જે અવાજે મને પોિલ�ટકલ ચચા�, હળવી મýક ક� ભ�ા મી�સમા �પા�ત�રત થઈ જશે.
ક� આ જગતથી �વત�� અને આ�મિનભ�ર કહી શકાય, અ��ત�વની કોઈ એવી આ લખવા માટ� મજબૂર કય� એ જ �� તમારી સાથે શેર કરુ� છ��. શુ� તમે જૂજ �વજનો અને પ�રિચતોને બાદ કરતા�, આ જગત ગણતરીની પળોમા�
અવ�થા પણ હોઈ શક�. એ�ડ બીિલવ મી, એ �તીિત સૌથી મુ��તદાયી હતી. જગત માટ� સતત અવેલેબલ રહો છો? અને ý હા, તો તમે ýત માટ� �યારે આપણને ભૂલાવી દઈને પોતાના ��ટનમા� �ય�ત થઈ જશે. એ જગત માટ�
તાળીઓ અને �શ�સાને પેલે પાર, વાહવાહી અને એ�નોલેજમે�ટના ગાઢ અવેલેબલ રહો છો? ક�ટલુ�, �યારે અને કઈ હદ સુધી અવેલેબલ રહ�વુ�? એનો િનણ�ય આપણા
જ�ગલમા�થી પસાર થયા પછી, કોઈ એક એવુ� મોકળ�� મેદાન પણ છ� �યા� કોઈને આપણામા�ના લગભગ દરેકને એવી �મણા હોય છ� ક� મારા વગર આ �ત:કરણને જ કરવા દેવો.
અનુસંધાન
�
િચ�ો બનાવવામા કરે છ�. તે કહ� છ� ક� આ બý� �ચાર જૂઠો સડો છ�, તેને ફાડી સીમામા�થી પાછી વળી ગઇ. ટણીબાજ તરંગ બે-ચાર મિહના તો અહ�કારના
��દના મલકમા� તોડીફોડીને તેમા�થી નયુ� સો�દય� ઉપýવવુ� મને િલ�જત આપે છ�! �દેશમા ઊછળક�દ કરતો ર�ો, પણ �તે ઇ�રના ક�દરતી �યાય �ારા એ ભ�ય
�
બદલાતા જતા સમય મુજબ કલા અને કલાકારની �યા�યા, ‘આટ�’ અને પર આવી પ�ો. એને પોતાની તેજ��વતા પર ભારે અિભમાન હતુ� એ ચૂરચૂર
‘સૂના� આ સરોવરે આવો હો રાજહ�સ’/‘ઝીણા ઝરમર વરસે મેહ’ જેવી ઘણી ‘આ�ટ��ટ’ની �યા�યા, બદલાતી ýય છ�, બલક� ફ�લાતી ýય છ�, એકથી થઇ ગયુ�. કાર�કદી�ની મહ�વની પરી�ામા� એ નપાસ થયો. હવે એ વચે�ટયાઓ
રચનાઓમા� કિવનો ભાવના િવહાર �યાન ખ�ચે છ�. વધુ મા�યમોને આવરી લે છ�, છાપરાના� નિળયા�મા�થી ચૂતા� ટીંપા�નો અવાજ �ારા ઋતાને મેસેજ મોકલાવી ર�ો છ�, ‘મને માફ કરી દે. મ� તારુ� િદલ દુભા�ય ુ�
��
ýક�, ઘણી વાર નય� ક�પના િવહાર અને શ�દાળ�તા એમની કિવતાની સ�ગીતમા� ગોઠવાય છ� ને ર�તે જતા છોકરડાઓએ ભીંતે કરેલા રંગના લપેડા એનો બદલો ઇ�ર મને આપી ર�ો છ�. હ�� તને ચાહ છ��. તુ� પાછી આવ.’ ઋતા
મયા�દા બની ýય છ�. બ.ક.ઠા.એ એમની કિવતામા� વા�તવનુ� ગાન ઓછ�� ભીંતિચ�ો બની ýય છ� ને સળગી ગયેલી પોલીસની મોટર નગરના ચોકમા� અડગ છ�, એનો િનણ�ય અફર છ�. એ માને છ� ક� લ�નøવનમા� બે પા�ો વ�ે
ે
ને હવાઈ ત�વ િવશેષ ýયેલુ�. કિવના� ‘ઈ�દુક�માર’ અને ‘જયાજય�ત’ જેવા� પાયરીએ ચડી િશ�પ તરીક� પ�કાય છ�. �યુ યોક� આ �કારની ‘આટ�’ માટ� થોડોઘણો �ેમ અ�પ હશ તો ચાલી જશે પણ એકમેક ��યે �ર�પે�ટ ઓછ�� હશ ે
ે
નાટકોમા� પણ નયા� આદશ�ની અિભ�ય��ત છ�. આ નાટકોમા� ત�તાલાયકી િવ�યાત છ�, જેમક� �યુ યોક�ના નાક સમુ� એ�પાયર �ટ�ટ િબ��ડ�ગ દરરોજ કોઈ તો નહીં ચાલ. (સ�યઘટના)�
પણ નથી. એમણે ઐિતહાિસક-પૌરાિણક િવષયો લઈને પણ નાટકો લ�યા� છ�. બી �સ�ગ ક� ઉ�સવ અનુસાર ક� કોઈપણ દેશનો આઝાદી િદન હોય તેના ઝ�ડાના
ઈિતહાસના ��થો ઉપરા�ત ‘ઉષા’, ‘સારથી’ જેવી નવલો તથા ‘પા�ખડીઓ’ રંગોવાળી રોશનાઈથી તેનો ઘુ�મટ શણગારે છ�. કોઈ સામાિજક ઘટનાને યાદ �પો���સ
નામે ભાવના�ધાન વાતા�ઓ વગેરે લખેલા છ�. કરવા ક� ઉજવવા ક� તેનો િવરોધ કરવા પણ આટ�નો ઉપયોગ થાય છ� જેમક�
�
ઊિમ�કિવ તરીક� ýણીતા �હાનાલાલ મહાકા�ય લખવાનો અપૂણ� �યાસ કોિવડની મહામારીના દા�તરી કમ�ચારીઓને, ‘ફ�ટ� �ર�પો�ડસ�’ને, સલામ પોલાડ� આઉટ ઓફ ફોમ� હતા. હાિદ�કના 7 મેચમા� 52 રન જયારે પોલાડ�ના
ે
કરેલો છ�. ક�ટલીક ભ��તરચનાઓ અને �ાથ�ના�પે ગવાતી રચનાઓ આજે કરવા માક� સા��તનીએ બ�ધ પડ�લા એક �લૂિમ��ડ�લ નામે મેગા�ટોરના મકાન 168 ર�સ છ�. હાિદ�ક અ�યારે નેશનલ ટીમમા�થી નથી રમી ર�ો, �યારે પોલાડ�
પણ લોકøભે રમે છ�!- મારા� નયણા�ની આળસ રે.. હ�રને ના નીર�યા ઉપર સતત 9 કલાક કામ કરીને તેની શૈલીનુ� મેગા પેઇ��ટ�ગ કયુ� જે આજે તે સી.પી.એલ.મા� પણ આઉટ ઓફ ફોમ� છ�. ý મુ�બઈની ટીમને �વોિલફાય
જરી..’, ‘આ Ôલ ખીલ શત પા�ખડી… હ�ર આવો ને!’ અને ‘અસ�યો મા�હ�થી લ�ાની રોશની તરીક� વખણાય છ�. જય દેવિષ� ધ�વ�ત�ર! થવુ� હોય તો આ બ�ને ખેલાડીઓનુ� પરફોમ� કરવુ� આવ�યક છ�. તે જ રીતે
ે
�ભુ પરમ સ�ય તુ� લઈ ý..’ હøય �ક�લોમા� �ાથ�ના�પે રોજ ગવાય છ�. કોલકાતાના �વોિલ�ફક�શનનો મદાર ઓઇન મોગ�ન પર છ�. મોગ�ને 7 મેચમા�
ે
આઝાદીના� �દોલનોથી �ભાિવત થઈને, પાછળથી એમણે સરકારી રણમા� ખી�યુ� ગુલાબ મા� 92 રન કયા� છ�.
નોકરી છોડી દીધી હતી. ટાઉનહોલ-એમ. જે. લાઈ�ેરી, અમદાવાદ પાસેનો
�
રોડ કિવ �હાનાલાલ માગ� તરીક� ઓળખાય છ�. �યા એમની અધ��િતમા પણ કામ તારે મને પૂછીને જ કરવાનુ�. તુ� દોઢડાહી થઇને...’ લઘુકથા
�
ે
છ�. 1946ના ý�યુઆરીમા� અમદાવાદ એમના િનવાસ�થાન અવસાન થયુ� ઋતાની ભીતર રહ�લી �વમાની ��ી બેઠી થઇ ગઇ, ‘તુ� દરેક વાતમા એવુ�
હતુ�. ક�મ ક�ા કરે છ� ક� મ� તને પૂ�ુ� ક�મ નહીં? મારી આપેલી કોઇ પણ િગ�ટ તને સામે જ બેલે�સ ગુમા�ય. નાનકો તો હø છ�, પણ હવે �નીકર પહ�રવા માટ�
ુ�
ગમતી ક�મ નથી? તારી ગમતી �લેવર, તારી પસ�દગીની �ા�ડ, તને ગમતો પગ નથી ર�ા. મોટા ભાઈને હવે �યારે ýઈએ �યારે �નીકસ� મળી રહ� છ�,
નીલે ગગન ક� તલે કલર આ બધુ� તો તુ� ખરીદી જ શક� છ�. િગ�ટની મý એ વાતમા છ� ક� તમે પણ હવે મોટો ભાઈ નથી બાઈક વાપરતો ક� નથી �નીકસ� પહ�રતો.
�
બીý કોઇની ગમતી �લેવર ક� �ા�ડ �વીકારો. ý તને તારો ઇગો આટલો ‘હા, મોડો તો મોડો, પણ એ �લીપર પહ�રીને જ મ�ડપ પર આવશે, બટ યુ
�
એક મુલાકાતમા માક�એ કહ�લુ� ક� માનો ક� હ�� એક ýતનો ‘રોિબન હ�ડ’ છ��. બધો ગમતો હોય તો મને પણ મારુ� �વમાન િ�ય છ�.’ ગા�ઝ આર રાઈટ. એ લોિભયો છ�. પોતાની ફીિલ��સ, પોતાના� દુઃખ મુ�ીમા�
�
ક�મક� માક� �યુ યોક�ની ગલીએ ગલીએ ચ�ટાડ�લા ‘સુ�દર દેખાવા માટ� વાપરો તરંગનો િમýજ સાતમા આસમાને પહ�ચી ગયો. ‘યુ ક�ન ગો આઉટ ઓફ જકડીને રાખે છ�, કોઈની સાથે વહ�ચતો નથી.’
અમારુ� લોશન’ ક� છા�ટો અમારુ� આ�ર એવા મતલબની, સૌ�દય� �સાધનોની માય લાઇફ. નેવર એવર ડ�ર ટ� ટોક િવથ મી.’ આટલુ� કહીને એક સાચી, લોપાના છ��લા વા�યથી વાતા જ નહીં, શોિભત િવશેની પૂવ�ધારણાઓનો
�
�
બેશરમ ýહ�ર ખબરોના� પો�ટર ઉખેડી તેનો ઉપયોગ �ેમના ને સમાનતાના � �વમાની અને �દયપૂવ�ક િજ�દગી øવવામા માનતી �વ��નલ યુવતી સ�બ�ધોની પણ �ત આવી ગયો હતો.