Page 15 - DIVYA BHASKAR 091021

Friday, September 10, 2021 | 13

મદુરા�નુ� મીના�ી અ�મન મ�િદર તાિમલનાડ�ના� સૌથી ��ય મ�િદરોમા�નુ� એક ��.

આ મ�િદર ચૌદ એકર જ�યામા� િવ�તરેલુ� ��

��ય મીના�ી મ�િદર : સુ�દર

દા�પ�યøવનનુ� મિ�માદ��ન

‘સાથી િવના સ�ગી િવના

લોકોની િવશાળ મૂિત�ઓ છ�. આમા� ��ૈણ (��ી જેવા લાગતા) પુરુષ અને
ે
મે એવી કોઇ રાણી િવશ સા�ભ�યુ� છ� જે દિ�ણ ભારતમા�
ત મદુરાઇથી ઉ�ર ભારત ક�લાસ પવ�ત સુધી પોતાના માટ� પિત દાઢીવાળી મિહલાની �િતમાઓ ઉ�લેખનીય છ�, ક�મ ક� તેઓ સ��, ઉદાર
શોધવા ગઇ હતી? રાજક�મારી મીના�ીના નામથી �િસ� છ�. અને કલા�મક સ��ક�િતનુ� �તીક છ�. મ�િદરમા� એક હýર થા�ભલા ધરાવતો
મીના�ી એટલે એવી યુવતી જેની �ખો માછલીના આકાર જેવી સુ�દર છ�. સભામ�ડપ પણ છ�, જેના પ�થરોથી બનેલા ��યાત ‘સુરીલા’ થા�ભલા પણ છ�. એકલા જવાના…’
દેવતાઓની ક�પાથી મદુરાઇના િન:સ�તાન પા�ડવ રાýને એક પુ�ી મીના�ીની મુ�ય �િતમામા તેઓએ કામદેવના �તીક એટલે ક�
�
�ા�ત થઇ. એને રાજસી કલાઓ અને િવિવધ �કારના િવ�ાનોની પોપટને પકડ�લ છ�. મ�િદરની દીવાલ પર તેમના� લ�નની �િતમા
�
તાલીમ આપવામા� આવી. પોતાના િપતાની ઉ�રાિધકારી બ�યા� છ�. એ �યાનમા લેવુ� ખૂબ મહ�વનુ� છ� ક� અહી નવવધૂ મીના�ીને ‘બેફામ’ ગઝલોના મકતાના �ેરમા�
ં
�
પછી એણે દુિનયાભર પર િવજય મેળવવાનો િનણ�ય કય�. તે સ�પવામા આવે છ�, �યારે પરંપરાગત લ�નમા� નવવધૂ
�
માટ� એ ઉ�ર તરફ ગઇ અને �યા�ના રાýઓ, દેવતાઓ, માયથોલોø વરરાýને સ�પવામા આવે છ�. િશવનુ� મ�િદર મીના�ીના મરણની વાતને �ફલસ�ફની અદાથી ગ��થી
િશવગણો એટલે સુધી ક� ન�દીને પણ હરા�યો. છ��લે એણે મ�િદરથી અલગ અને તેનાથી થોડ�� નાનુ� છ�. આઠ મહાકાય લેનાર તરીક� પણ ýણીતા ��
એક યુવાન સાધુને હરા�યો, જે વેશ બદલીને નીકળ�લા દેવદ� પટનાયક હાથી તેને અ�ર ઉપાડ� છ�, જે એ બાબત દશા�વે છ� ક�
ભગવાન િશવ હતા. �યારે બ�નેની નજર એક થઇ �યારે દેવતાઓના રાý ઇ��દેવ પણ િશવભ�ત છ�. મ વ�ે ખોબા જેવડ�� ગામ. સા�જ ઊતરી આવી છ�. �ાવણી
�
એમને �યાલ આ�યો ક� પોતે પૂવ�જ�મમા� પાવ�તી હતા અને આ મીના�ી અને સુ�દરે�રના� લ�નને ચૈ� મિહનામા આખો સી ઝરમરોએ હવાને ભીંજવી દીધી છ�. ખાઈ-પરવારીને ગામ જ�પી
�
�
જ�મમા� એમણે મીના�ી �પે પુનજ��મ લીધો છ�. તેઓ સુ�દરે�ર મિહનો ચાલનારા ઉ�સવમા ફરી અિભનીત કરવામા� આવે છ�. ગયુ� છ�. ગામને બીજે છ�ડ� એક ઘરની પડસાળમા બેસીને કોઈ
�
નામના વૈરાગી દેવતા સાથે લ�ન કરવા� માટ� તેમને લઇ મદુરાઇ જતા� તાિમલ મ�િદરની કથાઓ અનુસાર, મીના�ીના મોટા ભાઇ િવ�� �� ભજિનક આજ�વભયા� આ���વરમા�, એકતારો લઈને ભજન ગાઈ ર�ો
ર�ા�. ‘અલગાર’ નામથી ઓળખાય છ�. લ�નસમારંભમા� ભાગ લેવા માટ� તેઓ છ�… ‘એકલા જ આ�યા મનવા એકલા જવાના/સાથી િવના સ�ગી િવના એકલા
મદુરાઇનુ� મીના�ી અ�મન મ�િદર તાિમલનાડ�ના� સૌથી ભ�ય મ�િદરોમા�નુ� બૈગઇ નદી પાર પોતાના મ�િદરેથી ઘોડ�સવારી કરીને મીના�ી મ�િદર તરફ જવાના/આપણે એકલા ને �કરતાર એકલો/ એકલા øવોને તારો આધાર
એક છ�. બાર મોટા દરવાý ધરાવતુ� આ મ�િદર ચૌદ એકર �યાણ કરે છ�. ýક� સમારંભમા� થોડા મોડા પહ�ચવાને લીધે તેઓ ચીડાઇને એકલો/ એકલા રહીએ ભલે/ વેદના સહીએ ભલે/એકલા રહીને ભેરુ થાવ રે
�
�
જેટલી િવશાળ જ�યામા િવ�તરેલુ� છ�. તેના દરેક ર�તા ýતે જ પાછા ફરી ýય છ�. િવ��ને �સ�ન કરવા માટ� મીના�ી બધાના…/ સાથી િવના સ�ગી િવના એકલા જવાના…’ મધુર ઉદાસી અને
�
પોપટથી ભરેલા િપ�જરાઓથી સýવેલા રહ�તા હતા. આ અને સુ�દરે�ર, િવ��ને નદીની વ�ે મળીને તેમની ભેટ ગમગીની ઓઢીને ગામ સા�ભળી રહ� છ�- આ ભજન આખા ગુજરાતમા� સુ�યાત
�
પોપટ આખો િદવસ ગભ��હમા� િબરાજેલા દેવીના� નામનો �વીકારે છ�. ýક� િવ�� મદુરાઇ શહ�રમા� �વેશવાની ના છ�- ýણે લોકભજન! તમે કદાચ નહીં માનો પણ આ ભજનના કિવ છ� ýણીતા
ુ�
ýપ કરતા. નાયક રાýઓએ બનાવેલુ� હાલન મ�િદર 500 કહી દે છ�, જે �થાિનક શૈવ વૈ�ણવ �પધા��મકતાનુ� �તીક છ�. શાયર ‘બેફામ!’ કોઈ ગુજરાતી �ફ�મ માટ� લખાય ને
ુ�
વષ� જેટલુ� �ાચીન છ�. ઉ�સવની દરેક રાિ�એ િશવની ઉ�સવ મૂિત�ને પાલખીમા � ગવાયુ� અઢળક!
એક અનુમાન મુજબ, મ�િદરના ર�તાઓ અને મૂકીને ગીતસ�ગીત ગાતા� લોકો દેવીના �ત:પુરમા� લઇ ‘બેફામ’ તો ‘મરીઝ’, ‘ઘાયલ’,
િમનારા પર 33 હýરથી પણ વધારે �િતમાઓ છ�. દરેક ýય છ�. દેવીના પૂýરી Ôલોથી િશવøનુ� �વાગત કરે ��દના ‘ગની’, ‘શૂ�ય’ની પેઢીના મહ�વના
�િતમાની એક અલગ કથા છ�. એક કથા અનુસાર િશવ ે છ� અને એમને એક ખાસ ઓરડામા� મીના�ીની ઉ�સવ શાયર! 1940 પછીના આ ગઝલકારોએ
�થાિનક લ�કડીઓને ઘોડા બનાવી દીધા અને બીø કથા મૂિત�ની બાજુમા� િહ�ચકા પર ગોઠવે છ�. સુગ�ધીદાર મલકમા� ગઝલને ‘સ�પૂણ� ગુજરાતી’ બનાવી!
�
મુજબ, શેરડીની સુગ�ધથી પ�થરનો એક હાથી øવતો ચમેલીના Ôલભયા આ ભ�ય ઓરડાની દીવાલો પર વાતચીતની ભાષા અને ��ઢ�યોગો
થઇ ગયો. અરીસા હોય છ�. આમ, આ િહ�દુ પરંપરામા� સ��યાસીને મિણલાલ હ. પટ�લ �યોøને ગઝલને લોકિ�ય બનાવવા
�
મ�િદરમા� દેવી-દેવતાઓ, તમામ �કારના બદલે �હ�થøવનને આપવામા� આવેલા મહ�વને સાથે કિવતાના �દેશમા એનો સાદર �વેશ
પૌરાિણક �ાણીઓ, યો�ાઓ, નત�કો, સ�ગીતકારો, વધારે �પ�ટ કરે છ�. કરા�યો. ગઝલ �ણયિવરહ સાથે øવનની
કલાકારો અને �થાિનક ýિતના લોકો જેવા સામા�ય અનેક સ�વેદનાઓને, �યથા-કથાઓને મમ� સાથે
અિભ�ય��ત આપે છ�. ‘બેફામ’ની ગઝલો આનુ� ઉ�મ
��ટા�ત છ�. ઈશ પર ભરોસો રા�યો તો શુ� મ�યુ�? બેફામ મમ�મા� કહ� છ�:
‘øવતા જે ભરોસો હતો ઈશ પર,
�
એ મ�ા� બાદ ‘બેફામ’,
સાચો પ�ો/ýત મારી ભલ ને તરાવી નહીં,
ે
લાશ મારી પરંતુ તરાવી દીધી.’
ઈશની બેરહમી પર �ય�ગ કરતો આ શેર યાદગાર કિવતા છ�. ‘બેફામ’
ઉપનામધારી આ શાયરનુ� નામ છ� : બરકતઅલી ગુલામહ�સૈન વીરાણી. જ�મ:
25-11-1923. ગામ : ધા�ધળી, તા. િસહોર. વતન : ભાવનગર. પ�ની :
�
રુક�યા. ‘શયદા’ના� દીકરી હતા. ‘બેફામ’નુ� મેિ�ક સુધીનુ� િશ�ણ ભાવનગરમા�
થયુ�. ખૂબ ભણીને �ોફ�સર થવુ� હતુ�, પણ મેિ�ક દરિમયાન જ ‘િહ�દ છોડો’
�
ં
િવિવધ ધમ�શા��ોના આધારે આ લેખ લખવામા આ�યો છ�. અહી રજૂ કરેલા િવચારો લેખકના છ�.
(�ન����ાન પાના ન�.18)
�ત �ધતાથી અરિવ�દભાઈ મુ�ýલને ýઈ ર�ા. ઓપરેશન પછીના ��ફ���ન
ટા�કા તાý હતા, પણ એનુ� શરીર હવે િન�ેતન હતુ�. સજ�ન
ગો�વામીના કહ�વા �માણે ઇ�ફ��શન ��ેડ થઇ ગયુ� હતુ� અને
મુ�ýલે ઓપરેશન ટ�બલ પર જ દમ તોડી દીધો હતો.
આજે સવારે જ ઓપરેશન માટ� પા�ચ લાખ જમા કરાવેલા, પણ ઓપરેશન
િન�ફળ નીવ�ુ� હતુ�. સાવ સાધારણ છ�, પૈસા મુ�ýલ માટ� હતા, હવે એના માટ� રાખી લો.’
થોડી વારે ડો�ટર ગો�વામી લીગલ પેપસ� પર સહી કરી હવે આ�ય� પામવાનો વારો ડો. ગો�વામીનો હતો. ‘જવા
ર�ા હતા અને સામે અરિવ�દભાઈ �લાન વદને બેઠા હતા. દો, અરિવ�દભાઈ હવે તમારા લાખ �િપયા લેવા નથી. મુ�ýલ
�રસે�શિન�ટ એક પેક�ટ આપી ગઈ. ‘લો અરિવ�દભાઈ, લઘુકથા બચી ગયો હોત તો અલગ વાત હતી.
આ ચાર લાખ પાછા. બીý એ��પે��સસના એક લાખ એક કામ કરીએ? મુ�ýલની યાદમા� આપણે એ ટાબ�રયાનુ�
�
રા�યા છ�, સોરી, મુ�ýલની સજ�રી શ� કરી એની દસ હ�મલ વૈ�ણવ ઓપરેશન �ીમા કરી નાખીએ અને આ તમે મૂકીને ýઓ છો
�
િમિનટમા� જ એ ��યુ પા�યો. એટલે વી જ�ટ ��ટ�ડ ધ એ પૈસા, આપણે ભિવ�યમા� આવનારા ગરીબ છોકરાઓના�
બોડી બેક.’ દવા, ઇ�જે�શન માટ� વાપરીશુ�.’
અરિવ�દભાઈ આ�ય�થી ડો. ગો�વામી તરફ ýઈ ર�ા. ‘સાહ�બ, આ તો તમારી રોø રોટી…’ અરિવ�દભાઈએ િવરોધ અરિવ�દ�ા� આ�ય�થી ડો. ગો�વામી તરફ �� ર�ા
ડો�ટરે ધાયુ� હોત તો આ વાત છ�પાવી શ�યા હોત. ભા�ગેલા પગે કય�.
દરવાý સુધી ગયેલા અરિવ�દભાઈ પાછા ફયા�. ‘સાહ�બ, વોડ�ના છ�ડ� પેલો ‘અરિવ�દભાઈ, િબચારો મુ�ýલ તો ઇ�ફ��શનને કારણે ગયો, પણ આપની આ ઇ�ફ��શનની સારવાર કરવી જ નથી.’ અને હવે ગ�ભીર વાતાવરણમા� પણ
બીý છોકરો છ� એને મુ�ýલ જેવી જ મા�દગી છ� ને? એના બાપની ��થિત તો વત��કનો ચેપ મને લા�યો છ� એની કોઈ સારવાર નથી, સમýને ક� આપણે �સ�નતાની આછી લકીર હતી.