Page 20 - DIVYA BHASKAR 091021

¾ }ગુજરાત Friday, September 10, 2021 20
Friday, September 10, 2021 | 18

અચાનક આપણો ચલો, ગમગીન િદવસને �ેમમા� જગત
મૂડ પલટાય ને એ વધુ બદલાતુ� નથી!

હાિનકારક બન એ
ે
પહ�લા� શુ� કરવુ� ��એ? ગમતીલો બનાવીએ!

ટલીક વાર સવારે ઊઠીએ, ��શ થઈ રોિજ�દા� કામે વળગીએ ને
ક� થોડી વારમા� ધાયા� કામ પાર ન પડ� પછી આપણે મનોમન બોલી
ઊઠીએ, ‘યાર, ક�વો બુ�િદયાળ િદવસ ઊ�યો છ� આજે?’ અથવા
�
તો ધૂ�ધવાઈને એવુ� પણ કહીએ, ‘સવાર-સવારમા કોનુ� મોઢ�� ýયુ�’તુ� આજે?’
આવુ� આપણને બધા�ને અવારનવાર થતુ� રહ� છ�, પણ એના પર ખાસ
�યાન પણ નથી આપતા�. ýક�, આમા� ન સમýય એવી વાત એ છ� ક� સવાર-
સવારમા જ આપણને આવા� �દેશા આવવા મા�ડ� ક� આજે ýઈતુ� કામ થતુ� ડકાર ઝીલવા તૈયાર હોય છ� �ેમ! �ેમ પિવ� છ� એટલે જ પડકાર
�
નથી. આપણે આને ‘બૅડ–ડ�’ કહીએ, પણ મનોિચ�ક�સક આને ‘સેડ–ડ�’ તરીક� પ લાગે છ�. આપ�ં કશુ� જ ન હોય છતા�ય બધુ� આપ�ં લાગવા
ઓળખાવ છ�. તો આ કહ�વાતા ‘બૅડ-ડ�’ અને ‘સેડ-ડ�’ વ�ે ફરક શુ�? સામા�ય મા�ડ�! અમથુ�-અમથુ� હ�ત અને અમથી-અમથી દરેકની િચ�તા થવા
ે
માણસને પૂછો તો એમને મન ફરક મા� ‘ખરાબ’ ક� ‘ગમગીન’ શ�દ મા�ડ�! શરીરની બારાખડી �ેમને માફક ન પણ આવે. તમે �ેમ કરો છો �યારે
જેટલો છ�. ‘આપણને અચાનક લાગવા મા�ડ� ક� આજે આવો સેડ તમારી ýતને મોકળા� થવાનુ� ઈજન આપો છો. તમે સૌથી પહ�લા તમને ગમવા
�
ક� ગમગીન િદવસ છ� તો શુ� કરવુ�.’ મા�ડો છો! �ેમમા� બીø �ય��ત જ નથી. બ�ને �ય��તમા�થી ઊપસેલુ� એક�વ છ�.
ુ�
‘વેલ, ખરુ� પૂછો તો આવા ‘સેડ-ડ�’ �યારે �ાટક� એ ક�ઈ અ�-ત�- ‘ચાહવ’ શ�દમા� કશુ� જ �પચા�રક નથી. �ેમમા� દરેકનુ� મૌિલકપ�ં છ�.
િનિ��ત નથી હોતુ�.’ બો�ટન-હાવ�ડ�ની મે�ડકલ �ક�લ સાથે માિલકીપ�ં �ેમના �ાસ ��ધે છ�. �ેમની ભાષા �ેમીઓને જ સમýય.
સ�કળાયેલા �યાતનામ મનોવૈ�ાિનક નતીલા દાતીલો આવુ� સવ�� અજુગતુ� થાય એનો પણ �ેમમા� તો ઉ�સવ જ હોય. �ેમમા�
કહીને ઉમેરે છ�, ‘હા, એ ખરુ� ક� સતત કામના� દબાણને સૂય��કાશને લીધે વાતાવરણ �લૂમી એટલે ક� ધૂ�ધળ�� બની કોઈ તબ�ા નથી હોતા! એમા� એક િચરંøવ શા�ત
લીધે મન-મગજ થાકી ýય �યારે આપણને એક �કારની ભરત ઘેલાણી ýય છ�. અવારનવાર વરસાદના� ઝાપટા�ને લીધે એ મનમા� અવ�થા જ øવે છ� અને તે છ� િમલનની. મ�યા �
િખ��તા ઘેરી વળ� છ�. આપણે મનથી થાકી જઈએ છીએ. ન સમýય એવો િવષાદ પણ સજ� છ�. આ બધા� વ�ે ઓફબીટ �યારે પણ છ��લે મ�યા�નો આન�દ આગળ વધે છ�.
આવે વખતે જેનાથી થાકોડો લાગતો હોય એ કામથી થોડી વાર આપણને અચાનક રોિજ�દા� કાય� સિહત બધી જ વાતમા�થી રસ છ�ટા� પડીએ �યારે પણ મ�યા�નો આન�દ જ રાચે છ�.
દૂર રહ�વુ� ýઈએ.’ ઊડી ýય, કશુ� જ ન કરવાની ઈ�છા �બળ થઈ ýય છ�. આને ��કત િ�વેદી સરખામણી �નેહને નથી ગમતી! �ેમને ગમે છ�
ે
આ જ અનુસ�ધાનમા� અમદાવાદના ýણીતા મનોિચ�ક�સક ડો. �શા�ત તબીબો ‘સેડ-ડ� િસ��ોમ’ તરીક� ઓળખાવ છ�. આ લ�ણો ý તી� બને તો એટલુ� જ ક� એનાથી એનો �ેમી અળગો ન થાય!
ભીમાણી કહ� છ�, ‘હા, એ ખરુ� ક� આવા બૅડ ક� સેડની લાગણીનુ� લ�બાણ થોડાક એ આ�મહ�યા તરફ પણ દોરી ýય. �ેમમા� સમય ડ�બી ગયેલો હોય છ�. સમયસર
કલાકનુ� હોય છ�. તો પછી આવા ‘સેડ-ડ�’ મા�થી છટકવુ� ક�મ? નોકરીએ જવાય, �ેમમા� તો અડધી રા� અચાનક
ે
પછી એ આપોઆપ િવરમી ýય. કોઈ પણ કારણસર એ લ�બાય તો ‘િસ�પલ… આવા� ગમગીનીભયા� લ�ણોમા�થી છ�ટવા માટ� મા� આટલુ� સપના�ઓ �ૂટી પર આવીને આપણને જગાડ� છ�. �ય��ત સામે જ હોય છતા�ય
�ડ�ેશનમા� પલટાઈ શક� અને પછી આવી િખ�નતા ક� ઉદાસીનતા �વા��ય માટ� કરો…’ રાહ ýવાની વેળાનુ� નામ છ� �ેમ! જગતમા� એવી એક પણ �ય��ત નહીં હોય
હાિનકારક બની રહ� છ�. એના ચ�રમા�થી બહાર આવવુ� ક�ઠન પણ છ�.’ એવા ડો. ભીમાણી એના ઉપાય સૂચવતા કહ� છ�, ‘ઘરના� બધા� બારી-બારણા� જેણે �ેમ ન કય� હોય! �ેમમા� જગત બદલાતુ� નથી હોતુ�! જગતને સાથે લઈને
�
ચેતવણીભયા� �વરમા� ડો. �શા�ત ભીમાણી ‘સેડ-ડ�’ની તબીબી પ�રભાષાનો ખોલી દો. ખ�ડમા� પૂરતો �કાશ હોય તો પણ બધા� બ�બ-ટયૂબલાઈટ �વીચ øવવાનુ� હોય છ�. બદલાઈ જવામા ક� બદલી નાખવામા �નેહ નથી. આિધપ�ય
�
�
�
ફોડ પાડતા� કહ� છ� ક� SAD એટલે Seasonal Affective Disorder… ઓન કરો. હાથમા લીધેલુ� બધુ� જ કામ બાજુમા� ધક�લી દો. સોિશયલ મી�ડયા માફક ન આવે �યા જ �નેહનુ� નમ�ં દાિય�વ સાથ�ક થતુ� હોય છ�. �
ુ
આપ�ં મન અચાનક ક�મ િખ�ન થઈ ýય છ� એની પાછળ મન કરતા� પણ ઉપર �હોની લીવર ક� કિપલ શમા�ના કોમેડી શો ચાલ કરી ખડખડાટ હસો. ઑન ધ બી�સ
બીý બા� કારણો વધુ ભાગ ભજવે છ�. ગમતા� જૂના� ગીતો ફરી-ફરી સા�ભળો. હળવી કસરત કરો અથવા તો થોડી વાર ‘‘ગની’, આ�યા� એ પૂછવા હાલ મારા�
�
શુ� છ� એ બધા� કારણ? િબ��ડ�ગના દાદરા ચઢ-ઉતર કરો. આમ ‘સેડ-ડ�’ ને �વીકારી લો.’ ને કીધી વાત પોતાની વધારે!’
િન�ણાતો અનુસાર ખાસ િવદેશોમા� ઠ�ડી આબોહવા ઉપરા�ત ઓછા ટ��કમા� મોજ કરો, સીટી મારો ને ગમગીન િદવસને ગમતીલો બનાવી દો. -ગની દહીંવાળા
અનુસંધાન
તમ છો એના કરતા� પણ વધાર તમને ýયા� છ�.’ રણમા� �ી�યુ� ગુલાબ
ે
ે
શ�દના મલકમા� આ બેમતલબી જગત કહ�વાય છ� પરંતુ અહી તો બધા� જ પોતાના મતલબને
ં
જ િસ� કરવા ન કરવાના� કમ� કરે છ�. ‘બેફામ’ આવી મતલબી હવા લઈને અપણા�ને ખુદને એક મજબૂત આધારની જ�ર હતી. એક શુભ િદવસે અપણા�
�
ચળવળમા ýડાયા. િશ�ણ �યા જ અટકી ગયેલુ�. સસરા ‘શયદા’એ મુ�બઈ જ�નતમા� જવા નથી માગતા. શાયર લખ છ�: અને આલોક ફ�ત સો માણસોની ઉપ��થિતમા� પરણી ગયા�. આજે એ બ�નેનુ�
ે
�
તેડા�યા. �યા ‘મરીઝ’નો ભેટો થયો. છ�ા ધોરણમા� હતા �યારથી િચ�મા ને ‘ફ�ત એથી મ મારા �ાસ અટકાવી દીધા ‘બેફામ’, લ�નøવન અ�ય�ત સુખી છ�. અપણા�એ એક દીકરાને જ�મ આ�યો છ�. લોકો
�
�
�
કિવતામા� રસ હતો. લખતા પણ હતા. �ક�મત ક�રેશીની સલાહથી ‘બેફામ’ નથી જ�નતમા� �વુ� મારે દુિનયાની હવા લઈને!’ ગુસપુસ કરે છ� ક� આ લ�ન માટ� અપણા�એ ખૂબ મોટ�� સમાધાન �વીકાયુ� છ�.
ઉપનામ રાખેલુ�. બેફામ સ��ક�િત અને અરબી િપ�ગળ શીખેલા. ભાવનગરમા� આપણા આ િઝ�દાિદલ શાયરનુ� બીø ý�યુઆરી, 1994મા� મુ�બઈ ખાતે એમને કોણ સમýવે ક� આલોક જેવા તદન િન�ય�સની સ�જન પુરુષ સાથે
�
પહ�લી વાર મુશાયરામા ભાગ લેનાર શાયર હવે મુ�બઈ મરીઝ સાથે ગઝલો રજૂ અવસાન થયુ� હતુ�. લ�ન કરીને અપણા�એ પોતાના �થમ લ�ન વખતે કરેલા સમાધાન ઉપર ભીનુ�
�
કરે છ�. મુશાયરામા એમની ગઝલ કહ�વાની રીિતથી �ભાિવત થયેલા, ઓલ પોતુ� મારી દીધુ� છ�?!
ઈ��ડયા રે�ડયો �ટ�શનના સ�ચાલક ઝેડ.એ. બુખારીએ એમને આકાશવાણીમા� નીલે ગગન ક� તલે
કાયમી નોકરી અપાવી. પોતે ક�શળ અિભનેતા ને ના�કાર તરીક� રે�ડયોમા� �પો���સ
�
કામ કરતા ર�ા. ‘માનસર’, ‘ઘટા’, ‘�યાસ’ અને ‘પરબ’ આ ચાર ગઝલ સજ�લા છ�, ઉ�લેખનીય છ� ક�િથ�લ ઓફ સે�ટ ýન ધ �ડવાઇન માટ� સ�ટ��બર
સ�ચયો આપનાર બેફામે વાતા�ઓ અને નવલકથાઓ પણ આપી છ�. ‘બેફામ’ 11 �મારકમા� એક અણનમ નારીની �િતમા! ડોમે��ટક િ�ક�ટસ�ને શુ� લાભ થશે? : અ�યારે ભારતીય િ�ક�ટ ટ�લે�ડની ���ટએ
�
�
ગુજરાતી સાિહ�યમા ઉ�મ ગઝલકાર તરીક� જ વધુ ýણીતા ર�ા છ�. એમની ઓક�, 26મી ઓગ�ટ 1920ના રોજ ��ીઓને મતાિધકારનો કાયદો દુિનયામા સૌથી આગળ છ�. 2 નવી ટીમ ઉમેરાવાથી 30 જેટલા ડોમે��ટક
ગઝલોના મકતાના શેરમા� એ મરણની વાતને �ફલસૂફની અદાથી ગૂ�થી લેનાર તો પસાર થયો, પણ તેનો અમલ સવ�� લાગુ થયો નહોતો. હø અનેક િ�ક�ટસ� અને �ડર-19 ખેલાડીઓને રમવાની તક મળશે. ઇ�ટરનેશનલ
તરીક� પણ ýણીતા છ�. દા.ત. ��ીઓ અને પુરુષો પણ મતાિધકારથી વ�િચત હતા. ગોરા પુરુષોનુ� ઝનૂન ફ�ત ખેલાડીઓ સાથે ��િસ�ગ �મ શેર કરવાથી મા�ડીને પોતાની ��કલને દુિનયા
‘ર�ા� ‘બેફામ’ સૌ મારા મરણ પર એ જ કારણથી, ��ીઓની િવરુ� જ નહીં પણ કાળા ગુલામો િવરુ� પણ ખુ�નસ ભરેલુ� હતુ�. સમ� રજૂ કરવા માટ� IPL થકી તેમને તક મળશે.
હતો મારો જ એ અવસર ને મારી હાજરી �હોતી!’ એિલઝાબેથ ક�ડી �ટ��ટન અને સૂઝન બી એ�થની પણ ગુલામીના િવરોધી હોવા
*** છતા એ વાતે સખત નારાજ હતા ક� કાળા પુરુષો મત આપે પણ ગોરી ��ીઓ ડણક
�
�
ુ�
‘બેફામ’ તોય ક�ટલ થાકી જવુ� પ�ુ�! મત આપી શકતી નહોતી. ગોરા પુરુષોની સ�ા ઉપર પકડ એવી સ�જડ હતી
�
નહીં તો øવનનો માગ છ� ઘરથી કબર સુધી.’ ક� કાળી ક� િબનગોરી કોઈ બી �ý કોઈ પણ અિધકારને ગેરલાયક છ� એવુ� મારા-તમારા ઘર ક� ર�તાઓ બની ગયા છ�!
વાતચીત કરતા હોય એવી લઢણમા� લખતા બેફામ છ�દોલય સાચવવા સાથે રાજકારણીઓ છડ�ચોક બોલતા. કાળી �ýને, સવ� િબન–ગોરી �ýને ધરાર આપણા પાડોશી ચીનમા� િવ�નો સૌથી મોટો અને ��યાત એવો �ી-
પોતાના ક�યને ધારદાર બનાવીને રજૂ કરે છ�: અવસરો વીતી ýય છ�, પછી ચૂ�ટણીવેરાથી, અ�ર�ાનની પરી�ાઓથી, િહ�સાથી, ગમે તે ઉપાયે મતપેટીથી ગોø�સ ડ�મ બા�ધવામા� આ�યો અને ચીનની િવ�ભરમા� વાહ-વાહ થઈ ગઈ.
ે
સૂના� �ગ�ં-શેરી અને સુકા� તોરણ બારસાખ ઝૂરતા� રહી ýય છ�. øવન દૂર રાખવાના �પ�ચો �યારે પણ હતા અને કહ�વાય છ� ક� હø પણ છ�. મજૂરકામ આવી ઇજનેરી અýયબી બનાવવા માટ� સમ�ત િવ� ચીનની �શ�સા કરતુ�
િ�યજન િવના વીતે છ�. કરતા બીý િબનગોરા એિશયનોને પણ કદી નાગ�રકતા ન મળ� તેવા કડક હતુ�, પરંતુ તેને કારણે થયેલા ભૌગોિલક ફ�રફારને પ�રણામે પ�રવત�ન સમ�ત
ે
શાયર લખ છ�: કાયદા હતા. એિશયનોને મતાિધકારનો કાયદો છ�ક 1943મા� આવેલો. ��વી પર આ�યુ� છ�. પ�રવત�ન એ છ� ક�, ��વીના પ�ર�મણની ગિતમા� 0.06
‘એમ સ�ક�લાઈ ગઈ øવનકથા તારા િવના, ક�મક� કાયદો પસાર થાય, �ક�તુ કાળા–ગોરા અને અમે�રકાના મૂળિનવાસી સેક�ડનો ઘટાડો ન�ધાયો છ�. ý તમને થાય ક� આટલા સૂ�મ ઘટાડાથી શુ�
થઈ ગયુ� પુ�તક પ�રુ� ને ક�ક �કરણ રહી ગયા�.’ રેડ ઇ��ડયનો તરફનો રંગ�ેષ ગોરા લોકોની રગેરગમા� હતો. રેડ ઇ��ડયનોને ફરક પડ� છ�, તો સમø લેý ક� ક�દરતી પ�રબળો કઈ રીતે કામ કરે છ� એ
‘બેફામ’ પોતાની ýતને જ ઠપકો આપતા� િ�યજન ઉપર માિમ�ક કટા� મતાિધકાર મા�ડમા�ડ મળ�લો છ�ક 1924મા�! પછી પણ િવિધની વ�તા એ હતી ક� હજુ તો આપણે સમø પણ શ�યા નથી અને તેનાથી શુ� પ�રવત�ન આવી
કરતા લખ છ�: આ દેશના આ તમામેતમામ મૂળવાસીઓને ખુદ બીý ચાલીસ વષ� સુધી ‘સગીર’ શક� એનો આપણને �યાલ નથી. અ�યારે કોઈ અિન�ટ પ�રણામ ન દેખાય,
ે
�
‘ઓ �દય’ ત� પણ ભલા ક�વો ફસા�યો છ� મને? ગણવાનો િશર�તો હતો. િમ�ટર બાદલ ગગનવાલાના ગોઠણે થાપો મારીને પરંતુ ભિવ�યમા� આવા વધારે �ોજે�ટ થાય તો શુ� થશે એનો જવાબ કોઈ
જે નથી મારા� બ�યા�, એનો બના�યો છ� મને! કહ� છ�, ‘સુનો! રેડ ઇ��ડયન નારીઓને મતાિધકારની લડતમા� અ�ેસર હતા � પાસે નથી. ચચા�નો િવષય એ છ� ક� શુ� આપણને ��વી પર આવા પ�રવત�ન
‘બેફામ’ની બેહદ ýણીતી લોકિ�ય ગઝલનો શેર માણીએ: િઝટકાલા–સા (ગ��ડ બોિનન) નામે એક રેડ ઇ��ડયન ભડનારી! રેડ ઇ��ડયન કરવાનો હક છ�? મા� વધુ નફા અને સગવડો માટ� શુ� આ �હને આપણા માટ�
‘નયનને બ�ધ રાખીને મ� �યારે તમને ýયા� છ�, નરનારી સૌને મતાિધકાર સા�પ�ો સન 1965મા�! જય િઝટકાલા–સા!’ જ િબનઉપયોગી બનાવી દઇશુ�?