Page 12 - DIVYA BHASKAR 091021
P. 12
Friday, September 10, 2021
વા�મી�કએ પોતાના આ�મમા� રચે��� ��વી પરન�� ��મ મહાકા�� આજે સમ� િવ�ન�� મહાકા�� બની ર��� હત��. એમનો આન�� સમાતો નહોતો
વા�મી�ક : માનવýતના ��મ સ��ા�હી
ે
વા�મી�ક અન નમ�� વીર કિવઓ હતા
જે મનુ�ય કિવ હોય તે વીર હોઇ શક�? જે મનુ�ય વીર હોય તે કિવ
હોઇ શક�? એક �ચિલત �ોકમા� વા�મી�કનો મિહમા થયો છ�,
જેમા� કહ�વાયુ� છ� :
વા�મી�ક તો મુિનઓમા િસ�હ જેવા ��.
�
એમણે કિવતા�પી વનમા િવહાર
�
કરતી વખતે
રામકથાનો મહાનાદ કય�.
ુ�
એમનો સાદ સા�ભ�ીને એવ તે કોણ હોય,
જે પરમ ગિત (મો�) ન પામે!
તેઓ કિવતા�પી ��ની શાખા પર બેઠા બેઠા
અ�ય�ત મધુર શ�દ�વિનમા�
રામનામના �હ�કા કરી ર�ા ��.
આવા કો�ક� સમા વા�મી�કને વ�દન હý! (વા�મી�ક રામાયણની પાઠિવિધ)
દુિનયાના કોઇ કિવને એકસાથે િસ�હ અને કોયલની ઉપમા મળી હશ ખરી?
ે
�
અ�િતમ �ાણશ��તનુ� �તીક િસ�હ છ�. �ેમમધુર સગ�શ��તનુ� �તીક કો�કલ �ોતાઓ મુ�ધ બનીને સા�ભળવામા ત�લીન બની ગયા�. સૌ નગરજનો �દર- કય� હતો. મહાકિવ કાિલદાસ (��ેøમા� જેને To be or not to be) જેવી
ે
છ�. આવી બ�ને શ��તઓ એક જ �ય��તમા� સમ��વત થાય �યારે જગતને �દર વાતો કરવા લા�યા ક� : ‘ગીત ગાનારા� એ બ�ને બાળકો �પની ���ટએ િચ�ાવ�થા માટ� ‘दोलाचल �च�व���:’ જેવો શ�દ�યોગ એમના ‘ર�ુવ�શ’
�
�
ઋિષ વા�મી�ક �ા�ત થાય છ�. દેવિષ� નારદના આગમનને કારણે વા�મી�કને રામ જેવા જ દેખાય છ�. ý એ બ�ને બાળકોના� માથા પર જટા ન હોત અને મહાકા�યમા કય� છ�. આવી િ�ધા માટ� આપણે પણ હ��લેટ જેવી મનોદશા
�
મહાકા�ય રચી શકાય એવા મહામાનવના દશ�ન થાય છ�. વા�મી�ક જેવા એમણે શરીર પર વ�કલ પહ�યા� ન હોત, તો બ�ને રામચ��ø જેવા જ દેખાય છ�, માટ� ‘ર�ુવ�શ’નો આ શ�દ�યોગ �વીકારી લેવો ýઇએ : ‘દોલાચલ
ઋિષકિવને �યારે રામની ભાળ મળી �યારે ‘શ�દ��સુýણ’ એવા મહાકિવ ýણે િબ�બને કારણે ýવા મળતા �િતિબ�બ જેવા જ નહીં હોય!’ િચ��િ�:’
તરફથી જગતને �થમ મહાકા�યની ભેટ મળી. રામની આ�ા �માણે લ�મણે �યારે લવ-ક�શને સુવણ�મહોરો આપવા મા�ડી ઋિષ વા�મી�ક ý ‘સ�યા�હી’ ન હોત, તો આવી રોકડી સ�યપૂત વાણી
�
મૈિથલીશરણ ગુ�તની પ���તઓ રામાયણના ઉ��ભવનુ� રહ�ય કાનમા� કહી �યારે એ બ�ને બાળકોએ એ ઉપહાર લેવાનો �વીકાર ન કય�. લવ અને ક�શ રામ જેવા મહામાનવને �પ�ટ શ�દોમા� સવ�જનોની ભરસભામા સ�ભળાવી
દે છ� : રામ તુ�હારા �� �વય� હી કા�ય હ�, બો�યા : ‘અમે તો વનવાસી છીએ. જ�ગલના� ફળÔલ ખાઇન અમે øવન શ�યા હોત ખરા?
ે
�
કોઇ કિવ બન ýય, �વય� સ�ભા�ય હ�! ગાળીએ છીએ. સોના-ચા�દીને વનમા� લઇ જઇને અમે શુ� કરીએ?’ (ઉ�રકા�ડ, જગતમા �યા� અને �યારે �������વધ થાય �યારે
�
ુ�
હવે વા�મી�ક માનવýતના �થમ સ�યા�હી હતા, એમ કહ�વામા કોઇ 94, 11) �યા ખાસ પધારેલા ઋિષ વા�મી�ક અ�ય�ત �સ�ન હતા. યુગ��વ ખ���ત થત હોય ��.
�
�િચ�ય ખરુ�? આ ��નો જવાબ સોિલડ �માણો સાથે આપવા માટ� સાથે એ ગીતકા�ય સા�ભળીને રામને �તીિત થઇ ગઇ ક� લવ અને ક�શ પોતાના �ેમ જેવા શા�ત મૂ�યને હાિન પહ��ે �યારે
�
ે
બેઠ�લા સૌ િવ�જનોને અને સ�તોને હવે મારે નૈિમષાર�યમા લઇ જવા પડશે. જ પુ�ો છ�. રામ મહામાનવ હતા, તોય તેઓ એક એવા યુગના એ હાિનને દૂર કરવા મા� ન મથ,
�
તો હવે ચાલો નૈિમષાર�યમા મારી સાથે સાથે…. પૂ�ય બાપુની કથા પણ �િ�ય રાý હતા ક� જેમા� રાý �ýપાલક, �ýરંજક અને તો ઋિષકિવ શેનો?
�
હમણા� �યા પૂરી થઇ. ક�વો સુયોગ? નૈિમષાર�ય એ અ�ય�ત પિવ� તીથ��થાન �ýવ�સલ હોય. ઋિષ વા�મી�ક ય�મ�ડપમા� �વે�યા �યારે આજે �યારે મને મારા િ�ય ‘ઋિષકિવ’ વા�મી�ક માટ�
�
છ� કારણ ક� �યા રામøએ �થમ વાર વા�મી�ક રામાયણનુ� મધુર ગાન લવ-ક�શ સીતા સ�કોચપૂવ�ક એમની પાછળ પાછળ ચાલી રહી હતી. િવચારોના ‘ઋિષકિવ’ શ�દ કિવ ઉમાશ�કર ýશીએ �યો�યો હતો.
�
જેવા પોતાના જ સુપુ�ોના ક�ઠ� સા�ભ�યુ� હતુ�. એ સીતા ‘��ાøને અનુસરતી �ુિત જેવી’ દેખાતી વા�મી�કøના નામ સાથે ýડાયેલો એવોડ� �ા�ત થાય �યારે
નૈિમષાર�યની પુ�યભૂિમ પર ઊગેલા સૂય�ના� ક�મળા � હતી. સૌ સા�ભળ� એમ વા�મી�કએ રામને ���ાવનમા� હરખ ન પામુ� એવો ��થત�� હ�� નથી. ઋિષ વા�મી�ક
�
�કરણો ��ોને પા�દડ� પા�દડ� પથરાઇ ર�ા� હતા. સૌના સ�બોધન કયુ� અને ક�ુ� : સ�યવચની, સ�યિ�ય અને વળી સ�યા�હી મહાકિવ હતા.
આન�દ અને આ�ય� સાથે વીણાના મધુર �વર સાથે ‘હ� મહાભાગ! હ� ર�ુક�લન�દન! ગુણવ�ત શાહ આદરણીય લોકિશ�ક �ી મોરા�રબાપુ તરફથી �ા�ત થતો
વહી આ વતી મનોહર અને �દયલુભાવન એવા હ�� �ચેતાનો (દસમો) પુ� છ��. મ� આ ઉપહાર હ�� પૂરી ન�તા સાથે �વીકારુ� છ��. મારા øવનની
�
કા�યગાનની મધુર પ���તઓ �યા એકઠા� થયેલા � હýરો વષ� સુધી તપ�યા� કરી છ�. આ અમૂ�ય એવી સ��ા��ત છ�. હ�� મારો દેહ �ચકીને મહ�વા
સૌ �વજનો, અયો�યાથી આવેલા નગરજનો, મારા મુખેથી કદી અસ�ય વચન નીક�યુ� આવી ન શ�યો તેનુ� મને દુ:ખ છ�. દેવોના ગુરુ િવવેક�હ�પિતના
સાધુજનો, માતાઓને કાને એ મ�ગલ �ભાતે હોય એવુ� મને યાદ નથી.’ ઋિષ વા�મી�ક �િતિનિધ એવા આદરણીય મોરા�રબાપુને વ�દન કરુ� છ��. બારડોલી સ�યા�હ
તૈયાર એવા ય�મ�ડપમા� સ�ભળાવા લાગી. સ�યનો પ� લેતી વખતે પોતાની øવનભરની (1928)ના િદવસોમા� સરદાર પટ�લના જમણા હાથસમા સ��ગત ઉ�મચ�દ
�યા સીતાને સાથે રાખીને ખાસ પહ�ચી તપ�યા�ને દાવ પર લગાવી દઇને રામને �પ�ટ શાહની સુપુ�ી િનરંજના કલાથી�ની દીકરી ��ા કલાથી� મારા વતી આ એવોડ�
�
ગયેલા ઋિષ વા�મી�કની �સ�નતાનો પાર ન શ�દોમા� ઠપકો પણ આપે છ�. ઋિષની વાણી કોઇ �વીકારે એવી ગોઠવણ થઇ તેથી પણ હ�� અ�ય�ત �સ�ન છ��. રામાયણ પર ભા�ય
�
હતો. એમણે પોતાના આ�મમા� રચેલુ� ��વી સ�યા�હીના મુખમા શોભે તેવી છ�. સા�ભળો : લ�યુ� �યારે વારંવાર એવી �તીિત થતી ક� મારા મનનુ� �નાન થઇ ર�ુ� છ�. સાચ ુ�
પરનુ� �થમ મહાકા�ય આજે સમ� િવ�નુ� 1. મ� િમિથલાક�મારી સીતાને મારા કહ��? મને આ �ણે પણ એવી જ �તીિત થઇ રહી છ�. ધ�યવાદ! �
મહાકા�ય બની ર�ુ� હતુ�. �ી રામને આ�મમા� આ�ય આ�યો �યારે જ એની શુ�તાની }}}
કાને પણ એ મહાકા�યના �વર ખાતરી કરી જ લીધી હતી.
�યારે પ�ા �યારે એમના આન�દની 2. ý સીતામા કોઇ દોષ હોય, તો મને પાઘડીનો વળ ��ડ�
�
ે
સીમા ન રહી. મયા�દાપુરુષો�મ મારી તપ�યા�નુ� ફળ ન મળો. (ગા�ધીø યાદ આકાશ માથ �ુવ તેજ �ો��,
�ી રામø પોતે, øવનમા� આ�યા? ઉ�રકા�ડ, 96, 21) એવો તપે �� ઇિતહાસ ખો��,
રામાયણગાન સા�ભળી ર�ા 3. હ� રામ! આપ પણ ýણો �ા�ખો જૂનો øણ� �તા અન�ત
�
હતા. એ કા�યગાન અલૌ�કક છો ક� સીતા સવ�થા પિવ� છ�, આ આય�ની ભૂિમ તણો �કાશ!
હતુ� અને એની ગેયસ�પદા પરંતુ લોકાપવાદથી કલુિષત થયેલા - કિવ �હાના�ા�
���
અને ગીતમાધુરીને કારણે િચ�ને કારણે (लोकापवाद कलुषीत એવોડ� સમારંભ મહ�વા ગુરુક�ળ
ય�મ�ડપમા� ઉપ��થત એવા� સવ� चेतसासासाससा) આપે એનો �યાગ તા. 15-ઓગ�ટ-2021