Page 12 - DIVYA BHASKAR 091021
P. 12

Friday, September 10, 2021










            વા�મી�કએ પોતાના આ�મમા� રચે��� ��વી પરન�� ��મ મહાકા�� આજે સમ� િવ�ન�� મહાકા�� બની ર��� હત��. એમનો આન�� સમાતો નહોતો

         વા�મી�ક : માનવýતના ��મ સ��ા�હી







                                                                  ે
                      વા�મી�ક અન નમ�� વીર કિવઓ હતા








          જે    મનુ�ય કિવ હોય તે વીર હોઇ શક�? જે મનુ�ય વીર હોય તે કિવ
                હોઇ શક�? એક �ચિલત �ોકમા� વા�મી�કનો મિહમા થયો છ�,
                જેમા� કહ�વાયુ� છ� :
          વા�મી�ક તો મુિનઓમા િસ�હ જેવા ��.
                         �
          એમણે કિવતા�પી વનમા િવહાર
                          �
          કરતી વખતે
          રામકથાનો મહાનાદ કય�.
                           ુ�
          એમનો સાદ સા�ભ�ીને એવ તે કોણ હોય,
          જે પરમ ગિત (મો�) ન પામે!
          તેઓ કિવતા�પી ��ની શાખા પર બેઠા બેઠા
          અ�ય�ત મધુર શ�દ�વિનમા�
          રામનામના �હ�કા કરી ર�ા ��.
          આવા કો�ક� સમા વા�મી�કને વ�દન હý!  (વા�મી�ક રામાયણની પાઠિવિધ)
          દુિનયાના કોઇ કિવને એકસાથે િસ�હ અને કોયલની ઉપમા મળી હશ ખરી?
                                                 ે
                                                                              �
        અ�િતમ �ાણશ��તનુ� �તીક િસ�હ છ�. �ેમમધુર સગ�શ��તનુ� �તીક કો�કલ   �ોતાઓ મુ�ધ બનીને સા�ભળવામા ત�લીન બની ગયા�. સૌ નગરજનો �દર-  કય� હતો. મહાકિવ કાિલદાસ (��ેøમા� જેને To be or not to be) જેવી
                                                                                                                               ે
        છ�. આવી બ�ને શ��તઓ એક જ �ય��તમા� સમ��વત થાય �યારે જગતને   �દર વાતો કરવા લા�યા ક� : ‘ગીત ગાનારા� એ બ�ને બાળકો �પની ���ટએ   િચ�ાવ�થા માટ� ‘दोलाचल �च�व���:’ જેવો શ�દ�યોગ એમના ‘ર�ુવ�શ’
                                                                                                                     �
                                                                                         �
        ઋિષ વા�મી�ક �ા�ત થાય છ�. દેવિષ� નારદના આગમનને કારણે વા�મી�કને   રામ જેવા જ દેખાય છ�. ý એ બ�ને બાળકોના� માથા પર જટા ન હોત અને   મહાકા�યમા કય� છ�. આવી િ�ધા માટ� આપણે પણ હ��લેટ જેવી મનોદશા
                                  �
        મહાકા�ય રચી શકાય એવા મહામાનવના દશ�ન થાય છ�. વા�મી�ક જેવા   એમણે શરીર પર વ�કલ પહ�યા� ન હોત, તો બ�ને રામચ��ø જેવા જ દેખાય છ�,   માટ� ‘ર�ુવ�શ’નો આ શ�દ�યોગ �વીકારી લેવો ýઇએ : ‘દોલાચલ
        ઋિષકિવને �યારે રામની ભાળ મળી �યારે ‘શ�દ��સુýણ’ એવા મહાકિવ   ýણે િબ�બને કારણે ýવા મળતા �િતિબ�બ જેવા જ નહીં હોય!’   િચ��િ�:’
        તરફથી જગતને �થમ મહાકા�યની ભેટ મળી.                  રામની આ�ા �માણે લ�મણે �યારે લવ-ક�શને સુવણ�મહોરો આપવા મા�ડી   ઋિષ વા�મી�ક ý ‘સ�યા�હી’ ન હોત, તો આવી રોકડી સ�યપૂત વાણી
                                                                                                                                                  �
          મૈિથલીશરણ ગુ�તની પ���તઓ રામાયણના ઉ��ભવનુ� રહ�ય કાનમા� કહી   �યારે એ બ�ને બાળકોએ એ ઉપહાર લેવાનો �વીકાર ન કય�. લવ અને ક�શ   રામ જેવા મહામાનવને �પ�ટ શ�દોમા� સવ�જનોની ભરસભામા સ�ભળાવી
        દે છ� :            રામ તુ�હારા �� �વય� હી કા�ય હ�,  બો�યા : ‘અમે તો વનવાસી છીએ. જ�ગલના� ફળÔલ ખાઇન અમે øવન   શ�યા હોત ખરા?
                                                                                               ે
                                                                                                                   �
                               કોઇ કિવ બન ýય, �વય� સ�ભા�ય હ�!  ગાળીએ છીએ. સોના-ચા�દીને વનમા� લઇ જઇને અમે શુ� કરીએ?’ (ઉ�રકા�ડ,   જગતમા �યા� અને �યારે �������વધ થાય �યારે
                                                                  �
                                                                                                                          ુ�
          હવે વા�મી�ક માનવýતના �થમ સ�યા�હી હતા, એમ કહ�વામા કોઇ   94, 11) �યા ખાસ પધારેલા ઋિષ વા�મી�ક અ�ય�ત �સ�ન હતા.  યુગ��વ ખ���ત થત હોય ��.
                                                  �
        �િચ�ય ખરુ�? આ ��નો જવાબ સોિલડ �માણો સાથે આપવા માટ� સાથે   એ ગીતકા�ય સા�ભળીને રામને �તીિત થઇ ગઇ ક� લવ અને ક�શ પોતાના   �ેમ જેવા શા�ત મૂ�યને હાિન પહ��ે �યારે
                                           �
                                                                                                                                      ે
        બેઠ�લા સૌ િવ�જનોને અને સ�તોને હવે મારે નૈિમષાર�યમા લઇ જવા પડશે.   જ પુ�ો છ�. રામ મહામાનવ હતા, તોય તેઓ એક એવા યુગના   એ હાિનને દૂર કરવા મા� ન મથ,
                                                                                                                                  �
        તો હવે ચાલો નૈિમષાર�યમા મારી સાથે સાથે…. પૂ�ય બાપુની કથા પણ   �િ�ય રાý હતા ક� જેમા� રાý �ýપાલક, �ýરંજક અને   તો ઋિષકિવ શેનો?
                          �
        હમણા� �યા પૂરી થઇ. ક�વો સુયોગ? નૈિમષાર�ય એ અ�ય�ત પિવ� તીથ��થાન   �ýવ�સલ હોય. ઋિષ વા�મી�ક ય�મ�ડપમા� �વે�યા �યારે   આજે �યારે મને મારા િ�ય ‘ઋિષકિવ’ વા�મી�ક માટ�
               �
        છ� કારણ ક�  �યા રામøએ �થમ વાર વા�મી�ક રામાયણનુ� મધુર ગાન લવ-ક�શ   સીતા સ�કોચપૂવ�ક એમની પાછળ પાછળ ચાલી રહી હતી.   િવચારોના   ‘ઋિષકિવ’ શ�દ કિવ ઉમાશ�કર ýશીએ �યો�યો હતો.
                 �
        જેવા પોતાના જ સુપુ�ોના ક�ઠ� સા�ભ�યુ� હતુ�.            એ સીતા ‘��ાøને અનુસરતી �ુિત જેવી’ દેખાતી                વા�મી�કøના નામ સાથે ýડાયેલો એવોડ� �ા�ત થાય �યારે
          નૈિમષાર�યની પુ�યભૂિમ પર ઊગેલા સૂય�ના� ક�મળા  �         હતી. સૌ સા�ભળ� એમ વા�મી�કએ રામને   ���ાવનમા�         હરખ ન પામુ� એવો ��થત�� હ�� નથી. ઋિષ વા�મી�ક
                                   �
        �કરણો ��ોને પા�દડ� પા�દડ� પથરાઇ ર�ા� હતા. સૌના              સ�બોધન કયુ� અને ક�ુ� :                            સ�યવચની, સ�યિ�ય અને વળી સ�યા�હી મહાકિવ હતા.
        આન�દ અને આ�ય� સાથે વીણાના મધુર �વર સાથે                          ‘હ� મહાભાગ! હ� ર�ુક�લન�દન!   ગુણવ�ત શાહ      આદરણીય લોકિશ�ક �ી મોરા�રબાપુ તરફથી �ા�ત થતો
        વહી આ વતી મનોહર અને �દયલુભાવન એવા                               હ�� �ચેતાનો (દસમો) પુ� છ��. મ�               આ ઉપહાર હ�� પૂરી ન�તા સાથે �વીકારુ� છ��. મારા øવનની
                           �
        કા�યગાનની મધુર પ���તઓ �યા એકઠા� થયેલા  �                         હýરો વષ� સુધી તપ�યા� કરી છ�.               આ અમૂ�ય એવી સ��ા��ત છ�. હ�� મારો દેહ �ચકીને મહ�વા
        સૌ �વજનો, અયો�યાથી આવેલા નગરજનો,                                  મારા મુખેથી કદી અસ�ય વચન નીક�યુ�        આવી ન શ�યો તેનુ� મને દુ:ખ છ�. દેવોના ગુરુ િવવેક�હ�પિતના
        સાધુજનો, માતાઓને કાને એ મ�ગલ �ભાતે                                હોય એવુ� મને યાદ નથી.’ ઋિષ વા�મી�ક   �િતિનિધ એવા આદરણીય મોરા�રબાપુને વ�દન કરુ� છ��. બારડોલી સ�યા�હ
        તૈયાર એવા ય�મ�ડપમા� સ�ભળાવા લાગી.                                  સ�યનો પ� લેતી વખતે પોતાની øવનભરની   (1928)ના િદવસોમા� સરદાર પટ�લના જમણા હાથસમા સ��ગત ઉ�મચ�દ
        �યા સીતાને સાથે રાખીને ખાસ પહ�ચી                                   તપ�યા�ને દાવ પર લગાવી દઇને રામને �પ�ટ   શાહની સુપુ�ી િનરંજના કલાથી�ની દીકરી ��ા કલાથી� મારા વતી આ એવોડ�
          �
        ગયેલા ઋિષ વા�મી�કની �સ�નતાનો પાર ન                                શ�દોમા� ઠપકો પણ આપે છ�. ઋિષની વાણી કોઇ   �વીકારે એવી ગોઠવણ થઇ તેથી પણ હ�� અ�ય�ત �સ�ન છ��. રામાયણ પર ભા�ય
                                                                                      �
        હતો. એમણે પોતાના આ�મમા� રચેલુ� ��વી                               સ�યા�હીના મુખમા શોભે તેવી છ�. સા�ભળો :  લ�યુ� �યારે વારંવાર એવી �તીિત થતી ક� મારા મનનુ� �નાન થઇ ર�ુ� છ�. સાચ  ુ�
        પરનુ� �થમ મહાકા�ય આજે સમ� િવ�નુ�                                 1.    મ�  િમિથલાક�મારી  સીતાને  મારા  કહ��? મને આ �ણે પણ એવી જ �તીિત થઇ રહી છ�. ધ�યવાદ!  �
        મહાકા�ય બની ર�ુ� હતુ�. �ી રામને                                 આ�મમા� આ�ય આ�યો �યારે જ એની શુ�તાની                     }}}
        કાને  પણ  એ  મહાકા�યના  �વર                                    ખાતરી કરી જ લીધી હતી.
        �યારે પ�ા �યારે એમના આન�દની                                      2.    ý સીતામા કોઇ દોષ હોય, તો મને               પાઘડીનો વળ ��ડ�
                                                                                       �
                                                                                                                                  ે
        સીમા  ન  રહી.  મયા�દાપુરુષો�મ                                        મારી તપ�યા�નુ� ફળ ન મળો. (ગા�ધીø યાદ         આકાશ માથ �ુવ તેજ �ો��,
        �ી  રામø  પોતે, øવનમા�                                                   આ�યા? ઉ�રકા�ડ, 96, 21)                   એવો તપે �� ઇિતહાસ ખો��,
        રામાયણગાન સા�ભળી ર�ા                                                      3.   હ� રામ! આપ પણ ýણો                  �ા�ખો જૂનો øણ� �તા અન�ત
                                                                                                                                       �
        હતા. એ કા�યગાન અલૌ�કક                                                     છો  ક�  સીતા  સવ�થા  પિવ�  છ�,         આ આય�ની ભૂિમ તણો �કાશ!
        હતુ�  અને  એની  ગેયસ�પદા                                                  પરંતુ લોકાપવાદથી કલુિષત થયેલા                               - કિવ �હાના�ા�
                                                                                             ���
        અને  ગીતમાધુરીને  કારણે                                                   િચ�ને કારણે (लोकापवाद कलुषीत                        એવોડ� સમારંભ મહ�વા ગુરુક�ળ
        ય�મ�ડપમા� ઉપ��થત એવા� સવ�                                                चेतसासासाससा) આપે એનો �યાગ                               તા. 15-ઓગ�ટ-2021
   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17