Page 14 - DBNA 082721
P. 14

Friday, August 27, 2021









                                                                                                                                                        ુ
                                                                                         ુ
              મહાભારતના ક�ણ               ગીતા મા� િહદઓનો જ નહી પરંત
                               �
        યગપરષ છ, ભાગવતના
                     �
                ુ
          ુ
              ુ
                       ુ
          ક�ણ ભાવપરષ છ અન          ે
                        ુ
                             �
            �
                                                                                                                                       �
         ગીતાના ક�ણ યોગપરષ                આખા િવ�ના ધમ�નો મહા�થ છ                                                                                      �
                               ુ
                                 ુ
                    �
                   છ, યોગ�ર છ      �
                            ે
                     �
                       �
                                                                                                                                                        �
                                                                                                                    �
                                                                                                             ગીતાના સદભ આ ચાર મ�ાઓ વણી લઇન હ ‘ગીતાના િવ�ધમ’
                                                                                                                                          ે
                                                                                                                              ુ
                                                                                                                             ે
                                                                                                                       �
                                                                                                                                           �
                                      ુ
                 �
                                           �
                                                                                                                                           �
                                                 �
          વ     ષ 1992મા તા. 17, 18, 19 ý�યઆરીમા �ો. અનતરાય                                                �ગ થોડાક િવચારો વહચવા માગ છ. ગીતાના િવ�ાથી તરીક� મને એવી
                રાવળ �મારક �યા�યાનોનુ આયોજન થય �યાર ‘ગીતાનો
                                                                                                                                 �
                                                                                                                          �
                                                                                                                                 ુ
                                                                                                                                  �
                                                                                                                                  �
                                                                                                              ે
                                                                                                                                              �
                                 �
                                           ુ
                                              ે
                                           �
                                                                                                                    �
                િવ�ધમ’ િવષય પર ગજરાતી સાિહ�ય પ�રષદ (અમદાવાદ)                                               �તીિત થઇ છ ક ગીતામા આ ચાર બાબતો સાવ સહજપણે ગથાઇ જતી
                                                                                                                           �
                                                                                                                      �
                     �
                                                                                                                                 ે
                              ુ
                                                                                                                                                  �
                                                                                                                                                  ૂ
                                                                                                                                      �
                                                                                                                                                �
                                                 �
        મા �ણ �વચનો કરવાનુ બ�ય હત. એ �વચનો પછીથી �ો. અનતરાય                                                જણાય છ. મહાભારતના ક�ણ યગપુરષ છ, ભાગવતના ક�ણ ભાવપરષ
                                                                                                                                                      ુ
                                                                                                                 �
                                                                                                                                                       ુ
                        �
                           �
                           ુ
                                                                                                                            �
                                                                                                                                   ુ
                              ુ
                                                                                                                                ુ
          �
                              �
                                                                                                                                                       ુ
                                                                                                            �
                                             �
                                                                                                               ે
                                          �
                                                                                                                             ુ
                                                                                                                                                  �
                                                                                                                      �
                                   ે
                             ુ
                                                                                                                                                �
                                                                                                                                                      ે
                                                                                                                                                       �
        મ. રાવળ �મારક સિમિત તરફથી પ��તકા �પ �ગટ થયા હતા. �ોતાઓની                                           છ અન ગીતાના ક�ણ યોગપુરષ છ, યોગે�ર છ. રામાયણમા ધમના મરદડ
                                                                                                                                �
                                                                                                                                        �
                                                                                                                                                     ે
                        ુ
                                                                                                                                    �
        સ�યા ઓછી હતી, પરંત જ �ાન��, વયો�� અન અનભવ��ો સામે                                                  તરીક� નીિતની �િત�ઠા થઇ છ. નીિતનો સબધ �િચ�ય સાથ છ, જન ચીની
                                                                                                                                      �
                                                                                                                                               ે
                                                                                                                             �
         �
                                                                                                                                                 �
                                         ે
                          ે
                                                                                                                                                   ે
                                            ુ
                                            ુ
                                                                                                                                ે
                               ે
         ે
                                                                                                                                              ે
                                    ુ
        બઠા હતા તમને ýઇન બોલતી વખત થોડીક �ýરીનો અનભવ થયો હતો.                                              ભાષામા ‘િલ’ કહ છ. ગીતામા જ ધમની વાત થઇ છ, તન ‘િવ�ધમ’ કહી
                      ે
                                                                                                                                             ે
                                                                                                                                  �
               ે
                                                                                                                �
                                                                                                                                                     �
                                                                                                                        �
                                                                                                                      �
                                                                                                                              �
                                                                                                                                           �
                                                                                                                               �
                                                                                                                                                 �
                                                                                                                                        �
        સામ �મારક સિમિતના સ�યોમા ડો. ધીરુભાઇ ઠાકર, �ા. ચી. ના. પટ�લ,                                       શકાય ખરો? િવ�ધમ એટલે શ? થોડાક મ�ા ટકમા ��તત છ :
                                                                                                                         �
                                                                                                                                              ુ
           ે
                                                                                                                                        �
                                                                                                                                           �
                            �
                                                                                                                               ુ
                                                                                                                                      ુ
                                                                                                                         �
                                    ૈ
                                                                                                                       ે
                                       ે
               �
                          ે
                                                                                                                             ુ
                                             ુ
        �ા. ડો. ક. સી. પરીખ અન ડો. પી. સી. વ� જવા મહાનભાવો �થમ                                               (1) ધમ� અનક છ, પરત ધમત�વ એક જ છ.  �
                                                                                                                                �
                                                                                                                            ં
                                                                                                                                ે
                          ૈ
                                                                                                                        �
              �
        હરોળમા બઠા હતા. પરતી તયારી કરી ન હોય, તો ભ�ય ભાર પડી ýય                                              (2) ધમનો સબધ ઇ�ર સાથ હોય એના કરતાય વધાર માનવી સાથ  ે
                                                                                                                      �
                                                                                                                                                ે
                                                                                                                   �
               ે
                                                                                                                                           �
                                               ે
                      ૂ
                                                 �
        તવી ��થિત હતી. એ �યા�યાનમા બીજ િદવસ થોડી સ�યામા કટલાક                                              છ.
                              �
                                           �
                                                                                                             �
                                                    �
                                                �
         ે
                                  ે
                                      ે
                                 �
                                                                                                                         ે
                                              �
                                              ુ
                                                 �
                                                                                                                                         �
                                                 �
                                          �
                                                                                                                                               ૂ
                                       �
        યવક-યવતીઓ પગિથયે બસીન મને સાભળી ર�ા હતા, એવ પાક �મરણ                                                 (3) ધમની િદશા દશ અન કાળથી પર એવા શા�ત મ�યો સાથ હોવી
                                                                                                                   �
                                                                                                                              ે
                                                                                                                                                     ે
                         ે
         ુ
                            ે
             ુ
                         ે
                                        ુ
                                             ે
                                                  ે
        છ. થોડાક પ�રમાજ�ન સાથ એ �યા�યાનો અહી ��તત છ. ત વખત મારી                                            ýઇએ.
                                     ં
                                           �
         �
                                                                                                                       ે
                                                                                                                              ુ
                                                                                                                         �
                                                                                                                                        ે
                                                                                                                                                     �
                          ે
                                                                                                                                                       ે
                                                                                                                                            �
                                                                                                                             �
                                                                                                                                   ે
        વય 55-56 વષની હતી. હવ િવષય પર આવી ý�?                                                                (4) માનવીન શાિત, સત���, �મ અન આનદની ભાળ મળ તવ  � ુ
                  �
                                                                                                                                 ુ
                                              �
                       �
                                                                                                                                 �
                                                                                                                     �
                                                                                                              ુ
                                                                                                              �
          ભારતીય પરંપરામા �ણ �કારના િવવકની �િત�ઠા થઇ છ :                                                   કશક િવ�ધમ તરફથી �ા�ત થવ ýઇએ. સતત તાણમા રાખ અન  ે
                                  ે
                                                                                                                                                 �
                                                                                                                                                     ે
                      1. આ�મ- અના�મ િવવક                                                                   સ�ગણન નામ તાણમા રાખ એ ધમ નથી.
                                      ે
                                                                                                                  ે
                                                                                                                              ે
                                                                                                                          �
                                                                                                                     ે
                                                                                                               ુ
                                                                                                                                  �
                                                                                                              ્
                                                                                                                                             �
                                                                                                                  ે
                                     ે
                       2. િન�ય- અિન�ય િવવક                                                                   સહજન �કનારે માણસ ચાલતો રહ એ જ ખરી ધાિમકતા.
                                                                                                                                   �
                                                                                                                                      �
                                                                                                                                            ે
                                                                                                                      ે
                                     ે
                                                                                                                                    �
                                                                                                                   �
                                                                                                                              ે
                       3. લ�ય- અલ�ય િવવક                                                                     િવ�ધમ પાસ થોડીક અપ�ાઓ રહ છ. આ અપ�ાઓ માનવીય છ  �
                                                                                                              ે
                                                                                                                                                ે
                                                    ે
          �ીમ� ભગવ� ગીતામા આ�મ- અના�મ િવશન �િતપાદન અનક                                                     અન તથી જ માનવની પહ�ચમા છ. િવ�ધમ પાસ કઇ અપ�ાઓ રહ છ?
                                                                                                                                                      �
                                                                                                                                                       �
                                                                                                                                �
                                                                                                                               �
                          �
                                        ે
                                                                                                                                       �
                                                                                                                                          ે
                                          ુ
                                                                                                               ે
                                          �
                                                    �
                                                                                                                               �
                      �
        વખત થત ýવા મળ છ. ગીતાની મળભત િન�ઠા આ�મિન�ઠા છ.                                                     જવાબમા પાચ મ�ય બાબતો જડ છ :
                                                                                                                 �
               ુ
               �
                                                                                                                                 �
                                                                                                                   �
                        �
                                 ૂ
                                                                                                                      ુ
                                    ૂ
                                                                                                                                ે
                                                                                                                    ે
                                                    �
                                                                                                                           ુ
                                          �
                 ે
                                                                                                                                       �
                              �
                                                                                                                                   ં
                              ુ
        આ�મિન�ઠાન  �ગટ  કરનારા  સદર  શ�દો  ગીતામા  �યોýયા  છ :                                               પહલી અપ�ા : ન માનષા� ��ઠતર િહ �કિચ� ।।। (મહાભારત)
                                                                                                               �
                                                                                                                           ુ
                                                                                                                            ુ
                                                                                                                    ે
        આ�મવા�, આ�મસ�થ�, િજતા�મા, �ાનિવ�ાન��તા�મા, આ�મૌપ�ય,                                                  બીø અપ�ા : ��ી-પરષન સહøવન તદર�ત અન આન�દમય બન.
                                                                                                                                       ુ
                                                                                                                                      �
                                                                                                                              ુ
                                                                                                                              �
                                                                                                                                                       ે
                     �
                                                                                                                                             ે
                             ુ
                                                                                                                        �
                                                                                                                   ે
        અ�યા�મ, આ�મ��ત:, આ�મબિ��સાદજ�, આ�મિન�હ:, આ�મ                                                         �ીø અપ�ા : શાિત અન સ�િ�ન સહઅ��ત�વ શ�ય બન.
                                                                                                                                                  ે
                                                                                                                                   ુ
                                                                                                                                   �
                                                                                                                             ે
                                                                                                                                            ુ
                                                                                                                                             ે
                                                                                                                                          ે
                                                                                                                   ે
        સભાિવતા:,  આ�મભાવ�થ:,  આ�મરિત,  આ�મવ�ત�  ઇ�યાિદ.                                                     ચોથી અપ�ા : નાગ�રકતા અન ધાિમકતા વ� સમળ હોય.
         �
                                                                                                                                ે
                                                                                                                                    �
        ઉપિનષદોની ��િવ�ા, એ જ તો છ ગીતાની આ�મિવ�ા! ગીતામા જ  ે                                               પા�ચમી અપ�ા : �મ અન આન�દ પામવાની સહજ ઝખનાનો ધમ  �
                                                                                                                     ે
                                                                                                                         ે
                               �
                                                   �
                                                                                                                              ે
                                                                                                                                             �
                                                                                                                                                �
                        ે
                           �
                       ે
                                                  �
        કોઇ આ�મવા� નથી તન માટ ‘અના�મન:’ શ�દ પણ �યોýયો છ.                                                   �વીકાર કરે.
                                                                                                                              �
                                                                                                                                       �
                                                                                                                                    ે
                                                                                                                              �
                                                                                                                              �
                                                                                                                                       ુ
                                                                                                                                         ે
                                                                                                                    �
                                                                                                                              �
                                                                                                                                     ુ
          િન�ય- અિન�ય િવવકની આધારિશલા પણ આ�માની અમરતા અન  ે                                                       ધમની સાથોસાથ સ�ગણ અન દગણ જવી બ બાબતો આપોઆપ
                                                                                                                                            ે
                                                                                                                              �
                                                                                                                                ુ
                       ે
                                                                                                                                �
                                             �
        દહની ન�રતાને જ ગણવી રહી. બૌ�દશન અના�મવાદી છ,                                                               ચાલી આવ છ. મોહમદ પયગ�બરને કોઇ અનયાયીએ પ�  � ુ
         ે
                                                                                                                                                      ૂ
                                                                                                                                                ુ
                                  �
                                                                                                                            �
                                                                                                                          ે
                                                                                                                       ્
           ુ
                                                                                                                         ુ
                                                                                                                                                  �
                                                                                                                                �
        પરંત એ સ��ટની િન�ય-પ�રવત�નશીલતા સાથ  ે                                                                     : ‘સ�ગણ કોને કહવાય?’ પયગ�બર જવાબમા ક� : ‘જ  ે
               ૃ
                                                                                                                                                    �
                                                                                                                                                    ુ
                                                                                                                                           ે
            ે
             �
                                                                                                                                                   ે
        ýડાયલુ છ. બૌ�દશન પણ સ��ટની િન�ય                                                                            મનને શાિત આપે અન �દયને ટાઢક આપે તન સ�ગણ
                                                                                                                                                       ુ
               �
                          ૃ
                                                                                                                                                     ્
                                                                                                                                   ે
                                                                                                                                                 ે
                                                                                                                          �
                     �
                                                                                                                             ુ
                                                                                                                             �
                              ૂ
        પ�રવત�નશીલતા પર પરતો ભાર મકનારુ  �                                                                         કહવાય.’ ‘દગણ કોને કહવાય?’ અનયાયીએ તરત બીý
                                                                                                                                    �
                                                                                                                                            ુ
                                                                                                                     �
                       ૂ
                                                                                                                            ુ
                                                                                                                                             ે
                   ુ
                                                                                                                                 ે
                                                                                                                                       ુ
        છ. ભગવાન બ� પણ પ�રવત�નતા સાથ  ે                                                                            �� પ�ો. પયગ�બર ક� : ‘દગણ તન કહવાય જ મનમા  �
                                                                                                                                    ુ
                                                                                                                                               �
         �
                                                                                                                                        �
                                                                                                                                           ે
                                                                                                                                                    ે
                                                                                                                                        ુ
                                                                                                                       ૂ
                                                                                                                                    �
                                                                                                                                      ે
                                                                                                                                     ે
                 ે
                                                                                                                           ે
                                                                                                                                            ે
        સતત  ýડાયલી  અિન�યતા (અન�ા)                                                                             ખળભળાટ મચાવ અન �દયને બચન બનાવ.’ (ર�ફક ઝક�રયાનુ  �
                                                                                                                              ે
                           ં
                                                                                                            ુ
                       �
        પર પોતાના ઉપદેશમા વારવાર ભાર                                                                       પ�તક, ‘Muhammad and the Quran’, Penguin Books, પાન-91)
                                                                                                                                                  �
                                                                                                                     �
                                                                                                                      �
                        ે
                                                                                                                          ુ
        મકતા. અિન�યતાથી ભરલી આ સ��ટમા  �                                                                   ખરી વાત એ છ ક સ�ગણ અ�ય પર ઉપકાર કરવા માટ નથી કળવવાનો.
                              ૃ
                                                                                                                         ્
         ૂ
                                                                                                                                             �
                                                                                                                 �
                                                                                                                                                 �
                                                                                                                                              �
                                                                                                                                           �
                                                                                                             ્
        થોડ�ક અવલોકન કયા પછી શાણા માણસ કશાક                                                                સ�ગણ કળવાય એમા જ આપણો સીધો �વાથ� રહલો છ. ધમ પાળવામા�
                                                                                                               ુ
                      �
                                  ે
           �
                                                                                                                         �
                                                                                           ૂ
                                                                                                                         �
                                                                                                                               �
                   ે
        અ�ય�ત, અ�મય, અનાિશન:, અિવ�ય�, િન�ય,                                           લ�ય ચકી ýય છ. આથી    જ સૌ મનુ�યોનો �વાથ રહલો છ.
                                                                                                                            �
                                   ે
                                                                                                 �
                                                                                  ે
                                                                                                                                       ૂ
                                      ૂ
                                                                                                                    ે
                                                                                                                                     ૂ
                                                                                                                                           ે
                                                                                                                                                    �
                                                                                                 �
                                                                                                                                   ે
                                                                                                                                 �
                                                                                                                          �
                            ે
        સવગત:, �થા�:, અચલ અન શા�ત એવા સ�મ ત�વની શોધ                              �યય��ટતા પણ �માદનુ જ બીજ  ુ �  ગીતાએ જ િવ�ધમ �બો�યો છ, ત મળભત રીત ‘�લોબલ’ છ. ગીતા
           �
                                                                                             �
                                                                                               ુ
                                             �
                                                                                                                     �
                                                                                                                                         �
            �
        કરી છ. એ અિવરત શોધને પ�રણામે આપણને આ�માની સક�પના �ા�ત              નામ  ગણાય.  અજન  માટ  ય�  કરવુ  એ   આવા �યાપક સદભમા િવ�ધમન પા�પુ�તક છ.
                                                                                                                                ુ
                                                                                                                                �
                                                                                        ુ
                                                                                        �
                                                                                                    �
                                                                                                                               �
                                                                                                                        �
                                                                                                                         �
        થઇ. ગીતાબોધનો સાર આ�મબોધમા� આવી ýય છ.                        ‘�વધમ’ હતો. આમ �વધમનો બોધ �તતોગ�વા                         }}}
                                                                          �
                                        �
                                                                                        �
          લ�ય-અલ�ય િવવક �ગ ગીતામા દખીત ખાસ કશ ન જડ, પરંત  ુ  િવ�ધમનો ઉ�ઘાટક બની ýય છ, જની પ�રણિત િન�કામ કમ�મા જ હોઇ
                                     �
                                            �
                                     ુ
                                                               �
                                                                                                  �
                                            ુ
                                  ે
                                 �
                                                                                 ે
                           ે
                      ે
                                                �
                                                                               �
                                                                   ્
                                                                                                                                         �
                                               �
                                                   �
                                          �
                                            ે
                                                                        �
                                                                           ે
                                                            �
                                                                   �
                                   ે
              ુ
                      �
         �
              �
                           ે
                              ે
        ક�ણ અજનને ‘�વધમ’ માટ જ રીત અિભ��રત કરે છ, ત માટની લાબી   શક. આિદ શકરાચાય િવવકને ‘મગટનો મિણ’ ગણા�યો અન ‘િવવક      પાઘડીનો વળ છડ    �
                          �
                                                                                                      ે
                                                                                ુ
                                                                                                  ે
                                                                                                                                 �
                                                                                       ે
                                                                                                                                         ુ
                                                                                                                                     ુ
                                                                                                                                    ્
        �િ�યામા જ લ�ય-અલ�ય િવવકની વાત વણાઇ જતી ýવા મળ  �      ચડામિણ’ જવો ઉ�મ �થ માનવýતન �ા�ત થયો. શાણપણના             મોિઝઝ �યાયમા સ�ગણ જએ છ.
                                                                      ે
                            ે
                                                                              �
              �
                                                                                                                                            �
                                                                ૂ
                                                                                                     ે
                          �
                          ુ
                                                                                                                             ુ
                                                                                                                                   ્
         �
        છ. મોહિનરસન એ ગીતાન લ�યિબદ છ અન ત �વધમની                 આવા �દશન જ ‘�ફલસફી’ કહવામા� આવ છ. બ�ાડ રસલ             બ� કરણામા સ�ગણ જએ છ.  �
                                                                                                                         ુ
                                                                                                                                     ુ
                                                                                            ે
                                                                                              �
                                           �
                                                                                     �
                                                                          ે
                                                                                 ૂ
                                                                        ે
                                                                                                                                        ુ
                                ુ
                               �
                                                                                                  �
                                                                                                                                 �
                                       ે
                                     ે
                                  �
                                                                                                                                          ુ
                                                                                                                                             �
                                                                                                                                     ્
                                                                                                                                       ુ
                                                                    ે
                                                                                   ે
                                                                                                                               �
                                                                                               ૂ
                                                                                                 ે
        સમજણ િવના �ા�ત થઇ જ ન શક. �વધમ ý લ�ય�ા��ત                  જવો ગિણતશા��ી અન �ફલોસોફર �ફલસફીન િવ�ાન            મહાવીર અિહસામા સ�ગણ જએ છ.
                             �
                                                                                                                                   �
                                  �
                                                                                    ે
                                                                                                                         ુ
                                         ે
                                       �
                                                                                                                                     �
                               �
                                                                          �
                                                                                         ુ
                                                                                             ૂ
        માટ આવ�યક હોય, તો અલ�ય માટ સમય બગાડ તવો   િવચારોના          અન ધમની વચાળ� આવલી અ��ણભિમ ‘no man’s           લાઓ �ઝ તાઓ (સહજ)મા સ�ગણ જએ છ.  �
                                                                                                                                         ુ
                                                                                                                                            ુ
                                                                                                                                        ્
           �
                                                                       ે
                            �
                                                                                 ે
                                                                                                                                         ્
                                                                                   �
                              ે
                                                                                                                      ુ
                                                                                                                                             ુ
        પરધમ� ‘ભયાવહ:’ જ બની રહ ન? ગોવધ�નરામ પણ                      land’ તરીક� �માણ છ.                          ક��યિશયસ �િ��ય (િલ)મા સ�ગુણ જએ છ.  �
                                                                                                                                      �
                                       ે
                                                    ં
                                                                                            ૂ
                                   ં
                                                                                                                                     ્
                                                                                                                                  �
                                                                                                                                      ુ
        લ�ય-અલ�ય િવવકની વાત કરી છ. અહી એક વાત     �દાવનમા    �         �ીસની દશન પરંપરાએ �ફલસફીના ��મા જ  ે           ઇસ િ��ત �મમા સ�ગણ જએ છ.  �
                                                                                                                                         ુ
                                                                                                                               ે
                                                                                                                         ુ
                               �
                                                                                                     �
                                                                               �
                                                                                                  ે
                    ે
                                                                                                                                           ુ
                                                                                                                                              ુ
                                    ે
                                                                                                                                         ્
                                                                      ૂ
                                                                                      ે
                                                                                     ે
        ઉમરવાની છટ માર લવી છ. જ અલ�ય છ, ત બાબતમા  �                  મ�યવાન ચાસ પા�ા તન સહાર હ અહી માર હળ         પયગબર નકી (�ામાિણકતા)મા સ�ગણ જએ છ.
                         �
                           ે
                                                                                                                     �
                      ે
                �
                                                                                                                         ે
          ે
                    ે
                                 �
                                                                                                ં
                                                                                            �
                                                                                           ે
                                                                                            �
                                                                                                                                                 �
                                                                                                                                       �
                                                                                                    ુ
                                                                                                    �
        અ�યત સિ�ય રહનારો મખ માણસ પણ �માદી જ       ગણવત શાહ           હકાર છ. �ીક પરંપરામા ચાર િવભાગોમા �ફલસફીની       ગાધી સ�યિન��ામા સ�ગણ જએ છ.  �
            �
                                                       �
                         ૂ
                           �
                                                   ુ
                    �
                                                                                                                                     ્
                                                                                                                                       ુ
                                                                          �
                                                                                                                        �
                                                                                                                                          ુ
                                                                                    �
                                                                                                    ૂ
                                                                                               �
                                                                          �
                                                                        ુ
                                                                                                                                  �
                                                                        �
                                                                      �
        ગણાવો ýઇએ. િચ�કળાની સાધના કરનારો કળાકાર                     �ડી ખડ થઇ છ :                              ન�ધ : ગીતાના સોળમા અ�યાયમા દવી સપિ� અન અાસરી સપિ�મા રહલો
                                                                              �
                                                                        ે
                                                                                                                                                     �
                                                                                                                                                 �
                                                                                                                                   ૈ
                                                                                                                                           ે
                                                                                                                                                       �
                                                                                                                                      �
                                                                                                                                              ુ
                                                                                                                                  �
                  �
                         �
                             ે
        અ�ય બાબતોમા સિ�ય રહ અન શ��ત વડફી માર, તો ત  ે                (1) વા�તવમીમાસા (Ontology)             તફાવત સ�ગણ અન દગણ વ�ના તફાવતન આબાદ �ગટ કરનારો છ. øવનના
                                        ે
                                                                                �
                                   ે
                                                                                                                  ્
                                                                                                                        ુ
                                                                                                                   ુ
                                                                                                                                                  �
                                                                                                                       ે
                                                                                                                                    ે
                                                                                                                         �
                                                                                                                         ુ
                                                                                                                             ે
        કળાકાર પણ �માદી ગણાય. એચ. ø. વ�સની નવલકથા,                (2) �ાનમીમાસા  (Epistemology)               કર�� પર સ� અન અસ� વ� સતત અથડામણ ચાલતી જ રહ છ. ગીતામા  �
                                   ે
                                                                            �
                                                                                                                                ે
                                                                                                                                                   �
                                                                                                                         ે
                                                                                                                ુ
                                                                                                               �
                                                                                                                                                 �
                                                                                                                 ે
                                                  ુ
                                  ૂ
                                            �
                                                                  ૂ
        ‘લવ એ�ડ િમ�ટર લઇશામ’નો નાયક લઇશામ પરી�ામા �ચા ગણ      (3) મ�યમીમા�સા (Axiology)                               �ાન, કમ� અન ભ��તનુ સગમતીથ રચાય છ. એમા øવનયોગ
                     ૂ
                                                                                                                              ે
                                                                                                                                   �
                                                                                                                                             ુ
                                                                                                                                             �
                                                                                                                                              �
                                                                                                                                         �
                                                                                                                                     �
                                                                                                                                                  �
                         �
                                                  ે
                              ુ
                                                    ૂ
                                        ે
        લાવવાન લ�ય ન�ી કરે છ, પરંત એક ક�યાના �મમા પડ� છ અન મળ   (4) આ�વીિ�કી (Metaphysics)                                                    �ગટ થતો દીસ છ. �
                                           �
                                               �
              ુ
              �
                                                                                                                                                      ે
   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19