Page 15 - DBNA 052821

Friday, May 28, 2021 | 15

�
કાિતની છાપ આખા ગામમા લબાડ તરીકની હતી. કાિત અને સરશ બાજબાજમા રહતા
�
ુ
�
�
ુ
ુ
�
�
ે
હોવાથી અન સરખી �મરના હોવાથી ખબ સારા િમ�ો હતા. સાથે રમીન મોટા થયા
ે
ૂ
ે
�ખો દત હ, ��ર ખોý કરત હ �
�
ે
�
ે
ે
�
યહી ખલ હમ િજદગી ભર ખલા કરત હ...
ે
ે
�
ે
ુ
ુ
�
ે
ુ
�
આવ �ણ-ચાર િદવસ સધી ચાલત ર�. પાચમા િદવસ શીરામણ કરતી
�
ુ
�
ે
�
ુ
�
ે
�
ે
વખત સરશ �પલીન ડારો દીધો, ‘હમણાથી ત અન કાિત બહ હ�યા છો. મને
ે
ે
ુ
�
�
�
ે
ે
ે
ે
ે
ે
ે
બધી ખબર પડ� છ. જ દી’ તમ બન ઝડપાયા �યાર સમø લજ ક તારી ખર
�
�
�
�
ે
ુ
ે
નથી. તાર તો નાક વાઢીન િપયર ભગી કરી દઇશ.’
�
�
ે
�
�
‘તમ ખોટા વહમાવ છો. મારે કાિતભઇ હાર એવ કઇ નથી.’ �પાના
ે
ુ
�
અવાજમા થડકાર હતો.
�
‘ý કઇ ન હોય તો વહલી સવારના �ધારામા� ગમાણની દીવાલ પાસ ે
�
ે
�
ઊભી રહીન શ કરતી હોય છ?’ સરશનો ગ�સો વધી ર�ો હતો.
ે
ુ
ુ
�
ુ
�પલીએ આવ કહીન એને માડ માડ ઠડો પા�ો, ‘લ, તમ તો ખરા છો!
ે
ે
�
�
�
�
ે
ુ
�
કાિતભઇ તો તમારા ખાસ ભાઇબધ છ. હ એમને િદયર માન છ. િદયર-ભાભી
�
�
ુ
�
�
�
�
�
ે
�
�
વ� આટલી મ�કરી કરવાનો સબધ તો હોય જ ન? તમને ન ગમતુ હોય તો
�
ે
�
�
કાલથી ગમાણમા પગ મકવાન બધ.’
ૂ
ુ
�
ે
ુ
સરશનો ગ�સો ઠડો તો પ�ો, પણ એ આટલુ તો બો�યો જ, ‘તમારી વાત
�
ુ
�
�
ે
�
ૈ
�
બરાઓની આ જ તકલીફ છ. વાત કરી તો વાતને ખાધી. મ તન ગમાણમા �
�
ે
ુ
�
�
ુ
જવાની ના પાડી? સાવરણો ફરવવાન બદલ ત મારી િજદગીની પથારી શ કામ
ે
�
ુ
�
�
�
ુ
ે
�
ે
ે
�
ફરવી રહી છ? એ કાિતડાન કારણે કાલથી વાસીદ માર વાળવાન? તન કીધુ �
ે
ં
�
�
ુ
�
�
એટલુ કર. કાિતડાના દાતણ કરવાના સમય ત વાસીદ વાળવા નહી જતી.’
ુ
સરશની ધમકી પછી �પલી અન કાિતએ સમય બદલી ના�યો, ��િ� બોિધગયાની
�
ુ
ે
ે
ચાલ રાખી. કાિતની છાપ આખા ગામમા લબાડ તરીક�ની હતી. કાિત અન ે
�
�
ુ
�
સરશ સાવ બાજબાજમા રહતા હોવાથી અન સરખી �મરના હોવાથી ખબ
ુ
�
�
ુ
ૂ
ુ
ે
ે
ે
�
ુ
ે
ં
સારા િમ�ો હતા. સાથ રમીને મોટા થયા. સરશ ýણતો હતો ક કાિત રગીલા
�
ે
ે
ં
ુ
ૂ
ુ
�વભાવનો યવાન હતો. મછનો દોરો Ô�ો ત િદવસથી એની એક જ ��િ� કિપલવ�તુ નગરીની પાસ નરýરા (�ા�ગ)
ે
ે
રહી હતી. ગામના ચોકમા� આવલા પીપળાના ઝાડ નીચ ઓટલા પર બસીન ે નદીના �કનાર ઉરવલા નામન ગામ હત. એ ગામન ે
ે
ે
ુ
ે
ે
ુ
ુ
�
�
�
�
�યાથી પસાર થતી ભાભીઓની છડછાડ કરવી. એના તમામ વા�યો િ�અથી �
�
ે
�
ુ
જ રહતા હતા. ગજરાતી �ફ�મોના એક ýણીતા હા�ય-અિભનતાનો એ મોટો 18મી સદીમા બોિધગયા નામ અપાયુ �
�
�
�
ે
�
ુ
ૂ
�
�
�
ુ
�શસક હતો. લાલ કપડ� ભા�ય નથી અન કાિતએ પ� નથી, ‘શ નામ
ુ
�
ે
�
રા�યા છ?’ મ બોિધરિ�તનુ નામ તો સાભ�ય જ હશ. ભારતીય ઇિતહાસના
�
�
�
ુ
ે
�
� થોડા િદવસ બધ બરાબર ચા�ય. ખરખર બરાબર ચા�ય ક બરાબર ત �થમ ‘�લિખત’ �વાસી? �થાિનક િશલાલખોમા ઉ�લખાનસાર
તસવીર �તીકા�મક છ ચાલત હોય એવ લા�ય એ તો �પલી ýણ! સરશની ધમકી સાભ�યા પછી જ હાલના પટનાથી 100 �ક.મી. દર છ. હાલ જમ છ, તમ એ સમયમા પણ
�
ુ
�
ુ
ે
ુ
�
ે
ે
�
ુ
ે
�
ુ
ુ
ુ
�
�
�
ુ
�
તઓ ઇ.સ. પવ �ીલકાથી િબહારના બોિધગયા આ�યા હતા,
ે
�
�
ે
ૂ
ે
�
ે
ુ
�
�
ે
ે
ૂ
�
ે
�
�પલી અન કાિતએ પોતાની ચાલ બદલી. અ�યાર સધી વહલી સવારના
�
ુ
આછા અજવાસમા કોમન વોલ પાસ મોર પગલા પાડતો હોય એવી રીત
�
ે
�
ે
ે
�
�
ે
ુ
ે
�
ે
કાિત �પલીની સાથ મ�તીભરી વાતો કરવા આવતો હતો, એને બદલ હવ ે ે બોિધગયામા બોિધ અથવા પીપળો ��યાત હતો, જની નીચ �યાન�થ બ�ન ે
�ાન લા�ય હત. �વાભાિવક અન ચો�સપણે બોિધરિ�તે પોતાની સફર
�
ુ
ે
�
�
ે
ં
�
ુ
�
એ સરશની ગરહાજરીમા તક શોધવા લા�યો. મોરપગલે આવવાન બદલ ે દરિમયાન 180 ફીટ �ચ િપરાિમડ આકારનુ મહાબોિધ મિદર નહી ýય હોય.
ુ
ે
�
ુ
�
ે
ુ
ે
�
�
ચોરપગલે આવવા મા�ો. બ�, બોિધસ�વો અન ઉ�રકાલીન મહા�ાન અન બૌ� ધમના યમાતક અન ે
ધીમ ધીમ સરશના કાનમા ગામલોકોએ પીરસેલી માિહતી ઠલવાવા માડી. વ�વરાહી જવા ઉ� �વભાવના દવી-દવતાઓના િચ�ો-ફોટા ધરાવત, �ટોનુ �
ે
ુ
ુ
ે
ે
�
�
ે
�
ે
ે
ુ
�
ુ
�
ે
�
�
�
�
ુ
ે
�
સ ુ રશ ખાટલામા પ�ા પ�ા ફિળયામા વાસીદ વાળતી પ�ની ‘સ�રયા, જરા બહારગામ જવાન ઓછ કરી નાખ. તારો ભાઇબ�ધ તારા જ ે બનલ આ મિદર ગ�ત કાળમા� તમની સફરના પાચસો વષ પછી બનાવવામા�
ુ
�
�
ુ
�
ે
ે
�
�
ે
�
ખતરમા તારી બરીને રોજ મળ છ. આખા ગામન આ વાતની ખબર છ. તન
�
િદશામા ýય. ચાર-પાચ િદવસથી સરશન �પલી ઉપર વહમ
�
ૈ
ુ
ુ
�
ે
�
ુ
ે
ે
�
�
આ�ય હત.
�
�
ુ
�
�
ે
ુ
�
પ�ો હતો. િશયાળાની ઋત હતી. સરશ પરસાળમા �ણ ગોદડા� એકલાન જ ખબર નથી?’ બ મિહનામા તો સરશન િદમાગ ચકરાઇ ગય. એણે આý તો બોિધગયા આ ��મા આવલ બૌ� પય�ટન �થળોમાન એક
�
ુ
ે
ુ
ે
�
�
ે
ે
ે
�
�
ુ
ુ
ુ
ૂ
�
ુ
ં
ઓઢીને ઘોરતો હોય, હø માડ મ�સઝ� થય હોય એવા ટાણ �પા હાથમા� ન�ી કરી ના�ય. એક વાર �પલી અન કાિતન રગ હાથ પકડવા છ. પછી હ � � મહ�વનુ �થાન હોવાથી દિનયાભરના �વાસીઓ અહી આવ છ. આથી
ે
ે
ે
�
ે
�
�
�
ં
ે
�
ં
ુ
�
�
ુ
ે
�
ે
ે
�
ે
ે
�
ે
�
�
�
ે
ે
�
ુ
�
સાવરણો લઇન ઢોર બાધવાની ગમાણમા જઇન વાસીદ વાળવા � છ ન કાિત છ. આ વખત તો એ હરામીન મોતને ઘાટ ઉતારી દવો છ. � એટલો �યાલ તો �વાભાિવક રીત જ આવ ક આ �થળ શ�આતથી જ એટલ ે
ુ
ુ
�
�
�
ુ
�
�
ે
ે
ે
માડતી હતી. સરશના કાનમા પ�નીના પગના� ઝાઝરનો અન ે એક િદવસ અચાનક ન બનવાન બની ગય. સરશન બ િદવસ ક લગભગ 2500 વષ�થી તીથ�થાન તરીક� ýણીત છ, �યાર િસ�ાથ ગૌતમે
ુ
�
ે
�
�
ે
�
ુ
�
ં
�
ુ
ે
�
ુ
�
�
ે
હાથની બગડીનો િમ� અવાજ રડાતો રહતો હતો, પણ આ માટ બહારગામ જવાન ઊભ થય. ýગાનýગ એ િદવસોમા � અહી �ાન �ા�ત કયુ હત. ýક, ખરખર એવ નથી.
ુ
�
ુ
�
�
�
�
ુ
ુ
�
ુ
મધર સગીત સવારની �ઘમા મીઠ ઘન ઉમરી આપતુ હત, રણમા � એના ઘરના બીý બધા સ�યો બહારગામ જવાના હતા. હકીકતમા ઓગણીસમી સદીની શ�આતમા �
�
ુ
�
�
ે
�
�
�
�
�
ે
ે
ે
�
�
ે
ે
�
ૂ
�
�
ુ
�
પણ હમણાથી આ સ�ગીતમા િવ�પ વરતાતો હતો. વ� ે �પલી તાવન બહાન કાઢીને ઘરમા જ રહી હતી. એ રા�ે સપણ ભારત દશન બૌ� ધમ િવશ િબલકલ
�
ુ
�
�
ુ
�
ુ
ુ
ે
ે
�
વ� રણકાર અન ઝણકાર થભી જતો હતો. ટાઢ એટલી ખી�ય ગલાબ કાિત આખી રાત �પલીની સાથે ફાગ ખલવા માટ એના �યાલ નહોતો. બ�નો કટલાક પરાણોમા �
ુ
�
�
ે
�
ુ
ે
�
ે
ે
ે
�
ુ
બધી લાગતી હોય ક સરશન ગોદડીમા�થી મોઢ� બહાર ઘરમા ભરાયો હતો. સરશની કોઇ યોજના ન હતી પણ માયથોલોø િવ��ના અવતાર �પ ઉ�લખ મા� હતો.
�
ે
�
ે
કાઢવાન મન થાય નહી, પણ આજે તો એણે િહમત કરીને ડૉ. શરદ ઠાકર એનુ કામ વહલ પતી ગય હોવાથી એ મોડી રા� ઘરે પાછો મહાબોિધ મિદર અન તની
�
�
�
ુ
ં
�
ુ
�
ુ
�
ે
ે
ે
�
�
ે
મ� બહાર કાઢી જ લીધ. ુ � ફય�. બારણાની સાકળ ખખડી એ સાથ �દર ધમાચકડી દવદ� પટનાયક આસપાસની જમીન સોળમી સદીથી કોઇ
ુ
�
�
�
�
�
ે
�
ે
ે
�
ે
ગમાણમા ઢોર બાધલા� હતા. ગમાણની દીવાલ પાસ �પા મચી ગઇ. કાિત કપડા� હાથમા લઇન પાછલા બારણથી નાસી િહદ મહતની હતી.
ુ
ં
�
ે
ે
ુ
�
�
ુ
ઊભી હતી. દીવાલની પલી બાજએ પડોશી કાિત ઊભો હતો. ગયો. સારી એવી વાર પછી �પાએ બાર� ખો�ય. એની હાલત બૌ� ધમની પન: શોધમા ��ø
�
�
ે
�
�
ુ
�
�
ુ
�
ુ
�
ુ
�
ે
ે
ે
આછ આછ �ધાર, દીવાલની બને બાજએ સાવ પાસપાસ ઊભલા બ ે ýઇન સરશ બધ સમø ગયો. એક પણ શ�દ બો�યા વગર ગમ ખાઇન ે ઇિતહાસકારો અન પરાત�વિવદોનુ મહ�વનુ �
�
ે
ુ
ે
�
ુ
ે
ુ
�
ે
�
આકારો અન ધીમા અવાજમા ચાલી રહલી ગસપસ; ખાટલામા પડ�લા સરશના એ સઇ ગયો. યોગદાન ર� છ. સર એડિવન આન��ડ બ�ના
�
�
ુ
ુ
ુ
ૂ
�
�
�
�
ે
�
�
ુ
ે
ુ
ે
ે
�
ે
ુ
�
િદમાગમા અજવાસ પથરાઇ ર�ો હતો. થોડી જ વારમા બન જણા છટા પડી બીý િદવસ સરશ પોતાનુ ધા�રય લઇન ગામના લહાર પાસ પહ�ચી �ાન�ા��ત �ગ ‘લાઇટ ઓફ એિશયા’ નામન પ�તક લ�ય. એવી જ રીત ે
�
ુ
�
ુ
�
ે
ુ
ગયા. �પલીનો સાવરણો પાછો કામ વળ�યો. બગડી અન ઝાઝર ફરીથી ગયો. એણે ક�, ‘આ ધા�રયાન આગમા તપાવીન, ટીપીને નવા જવ બનાવી સર એલ�ઝા�ડર કિન�ગહામ બોિધગયાની �ાચીન ઇમારતોનુ બૌ� �વ�પનો
�
ુ
ે
�
�
ે
�
ે
ે
�
ે
�
ુ
�
ે
ે
ે
�
ે
�
ે
ે
ગાવા લા�યા. � આપ. જના પર પડ� એના એક ઘાએ બ કટકા થવા ýઇએ.’ રા� બ વાગ ે પ�રચય કરાવવામા મહ�વની કામગીરી કરી અન �ીલકાના �ગા�રક
ે
�
બીý િદવસ સરશ ýણીýઇન �ઘવાનો ડોળ કરીને પડી ર�ો. એણે સરશ ધા�રય લઇન બાજના ફિળયામા પહ�ચી ગયો. રોજની જમ ખાટલામા � ધમપાલના �ય�નોને કારણે બોિધગયાને �ારિભક ગૌરવ પન:�ા�ત થય.
�
ુ
ુ
ે
ે
ે
ુ
ં
ે
�
ે
�
ુ
ુ
ે
�
ુ
�
ુ
ુ
ે
�
ે
ુ
�
ે
ે
�
�
ે
�
ે
�
�
ગોદડામા�થી માથ બહાર પણ ન કા�. �ખો પાસની �કનાર સહજ �ચી કાિત �ઘતો હતો. સરશ તારો�ડયાના અજવાસમા ઓશીક ýઇન �દાજ ઓગણીસમી સદીના �તમા તમના �ારા શ� કરવામા આવલ કાયદાકીય
�
�
ે
ે
કરીને એ �પલીની ગિતિવિધ ýવા લા�યો. ગઇ કાલની ઘટનાનુ પનરાવતન કાઢી લીધો. કાિતના માથા અન ધડ વ�ની જ�યા ન�ી કરીને એણે હત ુ � કાયવાહીન કારણે બૌ� ધમી લોકો આ જ�યા પર પોતાનો દાવો છ એવ કહવા
ુ
�
�
ુ
�
�
�
ે
�
�
�
�
ુ
�
�
ુ
ુ
ુ
�
ે
ે
�
�
�
�
ુ
ે
�
�
થય. વાસીદ વાળતી વાળતી �પલી દીવાલ પાસ જઇન ઊભી રહી, મોઢામા � એટલુ ýર વાપરીને ધા�રય ફટકારી દીધુ. કાિતએ ઓઢ�લી રýઇન વીધીને લા�યા. 1933મા �ગા�રકા ધમપાલન અવસાન થય અન 1949ની સાલમા �
ે
�
ં
�
�
�
દાતણ ઘાલીન કાિત પણ �યા આવી ઊભો. બન જણ વ� ધીમા અવાજમા � ધા�રય એનુ કામ કરી ગય. ભારત સરકારે બોિધગયાને બૌ� તીથ�થળ તરીક� ýહર કયુ. આજે બોિધગયા
�
ે
ુ
�
�
�
�
ે
�
ે
�
ુ
�
ુ
ુ
�
�
�
ુ
ુ
�
ુ
ં
છાનીછપની ગસપસ ચાલતી રહી. �પલી આજે રગમા હતી. કાિતની કોઇ સરશ ધારી લીધ કાિતન માથ ધડથી અલગ થઇ ગય હશ, પણ �યા તો યન�કોનુ વ�ડ હ�રટ�જ �લેસ છ.
ુ
�
ે
ે
�
ુ
ે
�
�
�
ુ
�
�
ે
�
�
�
�
મýક પર એણે સાવરણો હવામા વીઝીને એને મારવાનો અિભનય કય�. કાિતની ચીસોથી આખી શરી ગાø ઊઠી. બ�ય હત એવ ક એ િદવસ પગ 2500 વષ પહલા નપાળમા કિપલવ�તના શા�ય વશના રાજક�માર
ુ
�
�
ં
ે
�
ુ
ે
ુ
�
ે
ુ
�
�
�
�
�
�
�
જવાબમા કાિતએ એનુ કાડ પકડી લીધ. પછી બન છટા� પડી ગયા. � (અનસધાન પાના ન.20) (અનસધાન પાના ન.20)
�
�
�
ે
�
ુ
�
ુ
�
ુ
�
�
�