Page 13 - DBNA 052821

Friday, May 28, 2021 | 13

�
�
�
ે
જમ �કિતમા ઋત અન વાતાવરણ બદલાય છ એવી જ રીત સબધોમા પણ સતત બદલાવ આવતો રહ છ.
ે
ુ
�
ે
�
�
�
�
ે
ે
�
�
અકદરતી રીત એક જ ટ�પરચર મઈ�ટઈન કરવાનો આપણો �ય�ન આપણા સ�બધોન ે
ે
�
�
�
ે
ે
અ�ાક�િતક અન એબનોમલ બનાવી દ છ �
સબધનો છોડઃ ઈનિબ�ટ
�
�
ૂ
ઈ�યિનટીનો િવકાસ
�
ં
ુ
ે
�
�
�
ુ
�
છ ક આપણને �કિત સાથ નહી, પરંત અકદરતી વાતાવરણમા વધ ફાવવા
ુ
ુ
�
�
�
લા�ય છ. એર-ક��ડશન, તડકાને કવર કરતા છ�ý, ફો�સ િસિલગ ક � ગલાબદાસ �ોકર
�
બીø સગવડોએ આપણને આપણી મળ �કિતથી, ટાઢ, તાપ, વરસાદ
�
ૂ
ુ
ૂ
�
સહવાની આપણી �મતાથી દર કરી દીધા છ. આપણે એટલા કોમળ થઈ
�
ગયા છીએ ક ડ�ટ, પોલન ક બીø નાની નાની વ�તઓની આપણને વાતા�કાર ગલાબદાસ
�
ુ
�
�
�
�
ે
�
�
એલø થવા લાગી છ. �કિતના પાચ ત�વોથી બનલ આપ�ં શરીર એ
ુ
�
�
ે
પાચ ત�વોથી ડરતુ થઈ ગય છ. ભીતર અન બહારન બલ�સ ખોરવાઈ ગય � ુ
�
ે
�
ે
ુ
ુ
�
�
ુ
છ. જળ, વાય, ��વી, આકાશ અન અ��નના પચમહાભત સાથ આપણો હ. �ોકરનો પણ
ે
�
ૂ
ે
�
ે
�
�
�
સબધ ýણ કપાઈ ગયો છ. કદાચ એટલે જ આપણે અ�ાકિતક અથવા
�
�
અકદરતી બનવા લા�યા છીએ.
�
ે
વ�ય �ાણીઓ આજે પણ કદરતી øવન øવ છ. આિદવાસીઓ આજે
�
પણ એમના øવનમા બહારના લોકોને દખલ દવા દતા નથી, કારણ ક � એક જમાનો હતો!
�
ે
ે
ે
�
�
એમને �કિત સાથનો સબધ તટી ýય એ પોષાય એમ નથી. જગલમા �
�
�
ૂ
�
ે
વસતા �ાણીઓ આજે પણ ચાટીન પોતાના ઘા �ઝવ છ. આપણા� શરીરમા �
ે
પણ ýત જ સાý થવાની એક ઈનિબ�ટ િસ�ટમ ગોઠવેલી છ. દવા લગાડો ગા�ધીિવચારનો �ભાવ �ોકર છક સુધી સાચવલો.
ે
�
�
ે
ે
ં
�
ક નહી, આપણી ચામડી પર થયલો ઘા એની મળ �ઝાયા વગર રહતો
ે
ે
�
�
ે
ે
ુ
�
ે
નથી. આપણને થયલા રોગો ý દવા ન કરવામા આવ તો પણ અમક સહજ રીત જ એ એમનો øવનભાવ બની ગયેલો
ે
�
ુ
ે
�
ુ
સમય શરીરને સાજ કરવાની �કિત ધરાવ છ, પરંત આપણે બધા જ ધીમ ે
ે
ુ
ુ
ે
ે
ુ
�
ધીમ વધન વધ રાસાયિણક વાતાવરણ તરફ ઢળતા જઈએ છીએ. સન��ીન પણે સાિહ�યના વાચકો ઘણી વાર મોટા લખકોને જટલ મહ�વ
ે
ે
લગાવવાથી શ� કરીને વાળન ઢાકવા, છ�ી ઓઢવી, રઈનકોટ પહરવા આ આપીએ છીએ, એટલુ ગૌણ લખકોને આપતા નથી, પણ
ે
�
�
�
ે
�
ુ
ે
ે
�
�
�
�
ે
�
ૂ
ક ઠડીના સમયમા ઘરની �દર હીટર ચલાવીન, ગરમીના સમયમા એર- કટલાક ગૌણ માની લવાયલા લખકોનુ સજન ખા�સ મ�યવાન
ે
�
�
�
�
�
�
ે
ક��ડશનર ચલાવીન એક જ ટ�પરચર મઈ�ટ�ઈન કરવાની આપણી કટવ ે હોય છ. સ�� જળ�વાહ વાળી નદી એટલા માટ વધ જળ-સ�� હોય છ ક �
ે
ુ
�
�
ે
ૂ
ે
�
ે
ુ
ે
ુ
�
�
ુ
�
�
ે
ુ
�
ુ
ઉ નાળામા ગજરાતની ગરમીનો પારો 45 �ડ�ી ઉપર જતો રહ � આપણને જદા જદા વાતાવરણ સાથ સમળ સાધવાન ભલાવડાવી દીધુ છ. એને અનક ઝરણા� અન નાની-મોટી નદીઓ મળતા હોય છ. એમ ન થાય તો ં
ે
ુ
છ. મ મિહનાના �તમા અન જનમા તો બપોરે ર�તા પર
ે
�
�
�
�
�
�
ે
�
ે
નદીઓ �ીણ બનતી ýય. સાિહ�યનો �વાહ પણ વહતી નદી જવો છ. અહી
�
ુ
�
ે
ુ
ૂ
�
ે
જમ �કિતમા જદા જદા ટ�પરચર હોય છ, ઋત અન વાતાવરણ બદલાય
�
�
�
�
�
ુ
ુ
�
�
�
ે
ુ
�
ે
�
સોપો પડી ýય છ. સાજના આઠથી સાડાઆઠ વા�યા સધી છ એવી જ રીત સબધોમા પણ સતત બદલાવ આવતો રહ છ. અકદરતી ગૌણ લખકોનુ �દાન �યાનમા લવાન અિનવાય છ. દરેક યગના સાિહ�યન ે
�
�
�
�
�
ે
�
�
�
ે
�
ે
�
ુ
ે
�
�
ે
ે
�
ે
�
હવા પણ ઠડી થતી નથી �યાર અમારા િબ��ડગના એક �લટમા રહતા 72 રીત એક જ ટ�પરચર મઈ�ટ�ઈન કરવાનો આપણો �ય�ન આપણા સબધોને પોતાના �દાનથી વધાર સ�� કરનારા ગૌણ લખકો હોય છ. ગલાબદાસ
ે
ે
�
વષના માસી સવાર સાડાદસ થાય ત તરત એમના તમામ �લા��સન લીલા � અ�ાકિતક અન એબનોમ�લ બનાવી દ છ. આ કિ�મ સબધો ધીમ ધીમ ે �ોકર ગાધીયગની વાતાન મહ�વનુ �દાન કરનારા લખક તરીક� ýણીતા છ.
�
�
ે
ુ
�
�
�
ે
ે
�
�
�
ે
ે
ે
�
ે
�
�
ે
ૂ
�
�
�
�
ે
�
ે
�
�
�
�
કપડા�થી ઢાકી દ છ. સાજ પડતા એ બધા કપડાને કાઢીને વળી પાછા આપણને ખચવા લાગ છ કારણ ક આપણે ભીતરથી હøય કદરતી øવ ઇ.સ. 1932મા �ોકર આઝાદીના �દોલનોમા� ýડાયા હતા. અનક
ે
�
ે
ુ
�
�
ે
ે
ે
ે
ે
ૂ
�
�
�લા�ટન ખ�લા કરે છ. પહલો વરસાદ આવ તો બધા �લા�ટન બરોબર છીએ. �કિત સાથનો સબધ ઘ�ો છ, ત�ો નથી... એટલે સબધોમા � લખકો આ ગાળામા જલમા હતા. �ોકર યરવડા જલમા હતા, �યાર ે
�
�
�
�
ે
�
�
�
ે
ે
�
�
પાણી મળ એ માટ ખસેડીને કડા બહારની તરફ લઈ આવ છ, તો વળી આપણને હø પણ સ�ય અન કદરતી સવદના ýઈએ છ. એમની �થમ વાતા ‘જના સ�કાર’ લખાયલી. જ રા. િવ. પાઠક એમના
�
�
�
�
�
�
ે
�
�
ૂ
�
�
ે
ે
િશયાળામા અમક કમળા �લા�ટન રા� ઘરની �દર લઈ લ છ! ખોટ� હસતા, જ� બોલતા ક સતત ખોટ� વતતા લોકોને આપણે બહ � ‘��થાન’ માિસકમા �ગટ કરેલી. આ પછી ગલાબદાસ સાઠ (60) વષ� સધી
�
�
ુ
ં
�
�
�
ે
�
ુ
ે
ુ
ે
ે
�
ુ
�
�
�
�
ુ
ૂ
ુ
ુ
�
એક િદવસ મ એમને પ�, આ બધી મહનતનો અથ શ? લાબો સમય સહી શકતા નથી. �ગત સબધોમા પણ આપણને વાતાલખન કરેલ. થોડ� િવવચન અન નાટક �વાસ,
�
ે
�
�
�
�
�
ે
�
ે
�
�
�
ે
ે
�
ે
�
�
ે
એમણે જ જવાબ આ�યો ત સાભળીન મને �કિત સાથ ે સ�ય અથવા પારદશ�ક વતનની અપ�ા રહ છ. એનુ કારણ સ�યકથા, બોધકથા, સમાજકથાના અપવાદો
�
�
�
�
�
ે
ýડાયલા કટલાક મહાન રહ�યોની સમજણ પડી એમ એકબીýન ે એ છ ક આપણે ભીતરથી હøએ �ાકિતક øવ છીએ. બાદ કરતા �ોકરે મા� વાતાઓ જ લખી.
�
�
�
�
�
�
�
�
કહ તો ખોટ� નથી. એમણે મને જવાબ આ�યો, ‘િવ�ાને જમ શરીર સાથ થાય છ એવ જ સબધોમા પણ થાય છ. ��દના સાિહ�યકલાના ���ટકોણથી લખાતી
�
�
�
�
ે
ે
�
ુ
�
�
ે
�
�
�
સાિબત કયુ છ ક એમનામા øવ છ. એમને પણ ઠડી, ગમતા રહીએ આપણા સબધો કદરતી અન �ાકિતક હોય �યા� સધી વાતાઓના �થમ તબ�ામા આઠક
�
�
ુ
�
�
�
�
�
�
�
�
ે
ે
ે
ે
�
ે
ે
ુ
�
�
ે
ે
ે
ગરમી લાગ. જમ આપણને વરસાદ ýઈન નાહવાન ુ � એ મ�ત રીત િવકસ છ. �વ�છાએ િવ�તર છ અન ે મલકમા � સચયો આપેલા. જમા ‘લતા અન બીø
મન થાય એમ એમને પણ થાય પણ એ ચાલી શકતા �વ�થ રહી શક છ. આપણા સબધોમા પણ શરીરની વાતો’ (’38), ‘વસધરા અન બીø
ે
�
�
�
�
�
ુ
�
ૈ
ુ
ૂ
નથી એટલે ýત જઈ શક નહી.’ એમણે ક�. મ પ�, કાજલ ઓઝા વ� જમ �રપેર થવાની એક ઈનિબ�ટ િસ�ટમ છ. વધ પડતુ � મિણલાલ હ. પટ�લ વાતો’ (’41), ‘ઊભી વાટ’ (’44),
�
ે
�
�
�
ે
ં
�
ુ
ુ
�
�
�
ે
ૂ
�
ૂ
�
‘પણ આ તો બધા ખ�લા આકાશ નીચ ઉગનારા છોડ દબાણ ક વધ પડતી કાળø સબધને ગચવ છ. સબધની ‘સયા’ (’50), ‘�કાશન ��મત’ (’56)
�
�
ુ
�
�
ે
�
�
ુ
ુ
�
છ. એમને વળી ઘરની �દર લવાની ક ગરમીના સમયમા� પોતાની �ત�રક શ��તન આપણે �યારક �ડરએ��ટમેટ અન ‘માણસના મન’ (’62) સચયો
ે
�
ે
�
ે
ે
�
�
�
ે
�
�
ૂ
�
�
ઢાકવાની �યા જ�ર છ?’ એ માસીએ મને જ સમý�ય, એ આપણે કરીએ છીએ. આપણે બહારથી એ સબધને �વ�થ અન મજબત �યાનપા� નીવડ�લા. વાતાકાર અન વાતાના
�
ે
ુ
�
ે
ુ
�
�
ે
બધાએ સમજવા જવ છ. એમણે ક�, ‘આપણે પણ પહલા જગલી જ બનાવવાનો �ય�ન ચાલ રાખીએ છીએ, સ�ય તો એ છ ક કોઈ પણ અ�યાસી તરીક� �ોકરની નામના હતી. ગલાબદાસનો
ુ
�
�
ુ
�
�
ુ
�
�
ૂ
હતા. જગલોમા રખડતા અન ખ�લા આકાશ નીચ સઈ જતા. જ મળ ત ે સબધન ભીતરથી મજબત બનાવવો પડ�. એની ઈનિબ�ટ ઈ�યિનટીને (1935થી 1955) એ જમાનો હતો.
ે
�
�
ુ
ે
ૂ
ૂ
�
�
ે
�
ે
�
ખાઈ લતા. પછી આપણે ઘર વસા�ય, નગરો વસા�યા... હવ આપણે વધન વધ �વ�થ રાખવાનો �યાસ કરવો ýઈએ. ગલાબદાસ હ. �ોકરનો જ�મ ઇ.સ. 1909મા પોરબ�દર ખાત. માતા
ે
ે
ે
ુ
ે
ુ
�
ુ
�
ુ
�
�
ુ
વરસાદમા પલળીએ ક બહ ગરમી લાગ તો શ થાય છ? આ છોડ ક ��ોનુ � બહારથી લગાડલો મક-અપ �વચાન થોડીકવાર કદાચ સદર દખાડી વજકોરબાઇ, િપતા હરøવનદાસ �યવસાયાથ મબઇમા વ�યા હતા. 1927મા �
�
ુ
�
�
ે
�
�
ે
�
�
ુ
ે
ે
�
�
ે
ે
ુ
�
�
ે
ુ
�
ુ
�
ુ
�
ુ
ુ
�
�
ુ
ુ
�
ે
ુ
ે
પણ એવ જ છ. તમ એકવાર એને સરિ�ત રીત લાડકોડથી ઉછરો પછી એ શક, પરંત ભીતરથી �વ�થ �વચાન તજ કોઈ કિમકલથી મળી શકત નથી. સમનબહન સાથ ગલાબદાસન લ�ન થય. િવજય, િવનોદ બ પ�ો અન ે
�
�
ુ
ુ
ે
ે
�
�
�
�
પણ થોડા કોમળ અન અસિહ�� બની ýય છ. ઘરમા ઉછરતા છોડ અન ે એવી જ રીત સબધની �વ�થતાન નર એની ભીતર છ. દરેક સબધને ચ��ભા તથા મીના બ દીકરીઓનો પ�રવાર! બધા ભણીને ગોઠવાઇ ગયલા.
ે
�
�
ૂ
�
�
ે
�
�
�
�
ે
ે
�
�
ુ
�
ે
ે
�
�
�
ે
�
�
ુ
ે
ે
ે
જગલમા બફામ મ�ત રીત ઉગતા અન ઉછરતા છોડ િવશ એટલો જ ફર �ાકિતક રીત øવવા દવો ýઈએ. દરેક વખત આપણે સબધન બહારથી સખી અન નીિતિન�ઠ કટબ. �ોકર ગાધીિવચારને વરલા. એમના સાિહ�યમા �
ે
�
ે
�
�
�
છ જટલો ઘરનો પાળલો કતરો અન શરીમા રખડતો કતરો...’ �ોટ��શન આપીને ટકાવવાના �યથ �યાસ કયા કરીએ પછી ઘણા સમય ે સામાિજક વા�તવનુ આલખન િવશેષ ýવા મળ છ.
�
ે
�
�
ે
�
ે
ે
�
�
�
�
�
ે
�
�
�
ે
ૂ
એમની વાત સાભ�યા પછી માર મન િવચાર ચ�. ��ની જમ આપણે સમýય છ ક �યાસ તો ભીતરથી મજબત કરવા માટ ýઈતો હતો! મબઇની �યૂ ભરડા �કલમાથી 1926મા મિ�ક થયા. 1930મા એ��ફ��ટન
�
ુ
�
�
�
ુ
ે
ુ
�
�
�
�
ુ
ે
�
ુ
�
ુ
�
�
ૂ
�
�
�
પણ �કિતન સજન છીએ અન સાચુ પછો તો આપણો પણ �કિત સાથે સબધને ભીતરથી મજબત કરવા માટ શ કરવુ ýઈએ? એને સ�યનો કોલેજમાથી ��ø ગજરાતી સાથ બી.એ. કયુ. 1933થી 1964 સધી મબઇ
�
ે
ે
�
ુ
ુ
�
ૂ
�
�
ે
�
�
ે
�
ે
�
ુ
ે
ુ
સીધો સબધ હતો. આપણા વડવાઓ જગલોમા, ગફાઓમા ø�યા� જ તાપ સહવાની ટવ પાડવી ýઈએ, �યારક િનરાશાની ટાઢ અન �યારક શરબýરમા �ોકર તરીક� કામ કયુ. ગલાબદાસ સાિહ�યકારો અન સાિહ��યક
�
�
�
�
ે
�
ે
�
ે
છ�. ખ�લ આકાશ, વરસતો વરસાદ, ટાઢ ક તાપ સાથે આપ�ં શરીર એ ઉ�કરાટ, ઉ�ગનો તડકો પણ એને �વ�થ બનાવ છ. સવદનાનો વરસાદ સ�થાઓ સાથ ýડાયલા અન સિ�ય ર�ા. ’40થી પી.ઇ.એન.ના સ�ય.
ુ
ે
�
ે
ુ
�
�
ે
�
ે
ે
ે
�
ે
�
રીત ગોઠવાયેલ હત ક બદલાતી ઋતુ સાથ આપ�ં શરીર અન મન બન ે સમય સમયાતર વરસવો ýઈએ. �નહન ખાતર અન ગ�સા, કડવાશન � ુ ’58-60 દરિમયાન તના માન� મ�ી ન ખýનચી રહલા. િદ�હી અકાદમીની
ુ
�
�
ે
�
ુ
�
ે
ે
ુ
�
ુ
ે
ે
�
�
�
�
ુ
�
ુ
�
એડજે�ટ કરી લ. આપણે ધીરે ધીરે એ એડજે�ટમ�ટ, �કિત સાથનો સબધ િનદણ જ��રયાત �માણ મળત રહવ ýઈએ. છ�લી અન સૌથી મહ�વની સલાહકાર સિમિતમા પણ કાયરત હતા. પી.ઇ.એન.ના ��કફટ� (જમની)
�
ે
ે
�
ે
�
�
ે
�
�
�
ે
ુ
�
�
�
ે
�
ે
ે
ુ
ૂ
ૂ
�
ે
�
ઓછો કરતા ગયા. બધ બારીઓ, પડદા, ધળથી દર રહવ અન બાળકોન ે વાત, િવ�ના કોઈ પણ છોડને આપણે આપણી મરø મજબ લાબો- અિધવશનમા ભારતના �િતિનિધ તરીક� ગયલા. ’62મા અમ�રકન સરકારના
�
�
ે
�
�
�
�
�
�
ે
ુ
�
ે
�
�
ે
પણ રતી ક કાદવમા ન રમવા દવા. જગલોમા ક રણમા પણ આપણને ટકો કરી શકતા નથી. એવી જ રીત સબધને પણ ખચતાણ કરીને અમક િનમ�ણથી ‘�ટડી િમશ�સ’ ઇ�ટરનેશનલમા અમ�રકા ગયલા. ’74-75મા �
�
�
ે
�
ે
�
એર-ક��ડશનવાળો ટ�ટ ýઈએ છ. સમય સાથ આપણે કિ�મ થતા ગયા. �ડઝાઈનમા �ફટ કરવાને બદલ એના કદરતી િવકાસ અન �વ�થ અ��ત�વ ગજ. સા. પ�રષદના �મખ ર�ા હતા. �ોકર �વભાવ મળતાવડા, પરગજુ
�
ે
�
�
ે
ુ
ુ
ે
ુ
�
ે
ે
ુ
�
વધ સવાળા થઇન અન વધ �ોટ��ટડ øવવા લા�યા. હવ પ�ર��થિત એ ઉપર વધ �યાન આપવુ ýઈએ. (અનસધાન પાના ન.20)
ુ
ે
ુ
�
ુ
�
�