Page 12 - DIVYA BHASKAR 043021
P. 12

Friday, April 30, 2021









                     પિ�મ પા�ક�તાનથી મુ�ત થવા મા�� પૂવ� પા�ક�તાનની ���કારી �ýએ જે �ક�મત ચૂકવવી પડી અન                                      ે


                                      જે ખુવારી વેઠવી પડી તેની ક�પના ��ય મનુ�યને થથરાવી મૂક� તેવી ��


            આજના િવ�ની ‘ઘાયલ ભૂિમ’ �ા��લા�ે�







          જે પા�ક�તાન ��યુ� તે તો હવે ‘�ાકી�તાન’!









                      �
         બા�    �લાદેશમા પૂરો દોઢ મિહનો રહ�વાનો લાભ મને 1985ના �ારંભે
                                         �
                                                   �
                �ા�ત થયો હતો. બા��લાદેશ અ��ત�વમા આ�યો તે પહ�લા એ
                દેશ પૂવ� પા�ક�તાન તરીક� ઓળખાતો હતો. પિ�મ પાક.થી
        મુ�ત થવા માટ� પૂવ�  પાક.ની સ��કારી �ýએ જે �ક�મત ચૂકવવી પડી અને જે
        ખુવારી વેઠવી પડી તેની ક�પના સ�ય મનુ�યને થથરાવી મૂક� તેવી છ�. વ��
                                     �
        1971 મા� એ દેશ આઝાદ થયો, પરંતુ મારુ� �યા રહ�વાનુ� થયુ� �યારે પણ ઘા
                                               ે
        રુઝાયા ન હતા. ગરીબી કારમી હતી, તેથી �તરરા��ીય �ે� ખાનગી
        વાતચીતમા બા��લાદેશને ‘begging bowl’ (ભીખ માગવા માટ�નુ� હા�ડલુ�)
               �
        જેવા શ�દોથી ભા�ડતા. ગરીબીનો પાર ન હતો, પરંતુ રવી��સ�ગીત અ�ય�ત
        લોકિ�ય હતુ�. ઢાકા યુિનવિસ�ટીના �વેશ�ાર પર ‘ઢાકા િવ�િવ�ાલય’ જેવા
                                          �
        બે શ�દો વા�ચવા મળતા હતા. ‘રીપોટ�’ માટ� અખબારોમા ‘�િતવેદન’ શ�દ
        �ચિલત હતો. રા��ગીત ગુરુદેવ ટાગોર �ારા લખાય હતુ�. આવા નાગ�રકો
                                        ુ�
        ��યે પા�ક�તાનના પ�ýબી મુ��લમોને ભારે ચીઢ હતી.
          31 ઓ�ટોબર, 1984ને િદવસે સવારે મને સુરતમા� એક લા�બો તાર
        મ�યો. ઉ�ક�ાના એક �તરરા��ીય કિમશનમા� મારી િનમ�ક થઇ હતી.
        મારે તાબડતોબ ઢાકા પહ�ચવાનુ� હતુ�. આ કિમશન એિશયન ડ�વલપમ�ટ
        બ�ક (ADB) �ારા બા��લાદેશના િશ�ણ માટ� બે િમિલયન
        ડોલરની �ા�ટ આપવી ક� નહીં તે �ગેનો િનણ�ય કરવા માટ�
        િનમાયુ� હતુ�. પાસપોટ� તૈયાર હતો, પણ િવઝાનુ� શુ�? દેશ   િવચારોના
        �ત�ધ હતો અને બા��લાદેશ હાઈકિમશન કોલકાતામા� હતુ�.
        સમય ઓછો હતો અને િવઝા મળ� તે લગભગ અશ�ય     ���ાવનમા�
        હતુ�. લા�બો િવચાર કરવાનો સમય ન હતો. આિથ�ક શરતો
                                                                                                                                                   �
        �માણે હ�� ઢાકા પહ�ચવામા એક િદવસ મોડો પડ�� તો �િપયા   ગુણવ�ત શાહ  બી. એડ. કોલેજના આચાય� સાથે મીઠો સબ�ધ બ�ધાઈ ગયો.   કરવામા� આવી હતી એવુ� મને શેખ હસીનાએ જ ક�ુ� હતુ�. �યા આવેલા
                        �
        દસ હýર દરરોજ ગુમાવવા પડ� તે વાત �પ�ટ હતી.                   એમણે (ઘ�ંખરુ� મુનશીøએ) મને અને ડૉ. શમા�ને પોતાના   રામક��ણ િમશનની મુલાકાત પણ મ� લીધી હતી. વડા�ધાન મોરારøભાઈ પણ
          ક�લપિત ડૉ. ઉપે�� બ�ીને મ�યો. દ. ગુ. યુિનવિસ�ટી,          ઘરે ભોજનનુ� આમ��ણ આ�યુ�. મને વારંવાર ખાતરી આપી ક�   એ િમશનમા� જઈ આ�યા હતા. જનરલ ઈશા�દ પણ િમશનની ��િ�થી �સ�ન
        સુરત તરફથી કોઈ �તરાય ન નડ�, તેવી મૌિખક ખાતરી સાથે        વાનગી શુ� શાકાહારી જ હશ. ના કહ�વાનુ� મુ�ક�લ હતુ�. એમને   હતા એવુ� મને િમશનના વડા �વામી અ�રાન�દøએ જણા�યુ� હતુ�. િમશન
                                                                                   ે
        મુ�બઈ પહ��યો. ક��સ �ાવેલ ક�પનીમા� ગયો. અિધકારીએ અ�ય�ત િવનય   ઘરે ગયા અને વેøટ�બલ પુલાવ ખાતી વખતે આચાય� મુનશીøએ મને   એક હાઈ�ક�લ ચલાવ છ�, જેમા� 80 ટકા િશ�કો અને િવ�ાથી�ઓ મુસલમાન
                                                                                                                        ે
                                                                                                                     �
                                                                                    ે
        સાથે ક�ુ�: ‘અમે બા��લાદેશના િવઝા િવના �ટ�કટ ન આપી શકીએ’. વાત સાવ   �� પૂ�ો: ‘શાહસાહબ! દુિનયામ� સબસ બેરહમ, જ�ગલી, બેખુદા ઔર   છ�. બા��લાદેશમા પણ ગ�ગા વહ� છ�, પરંતુ એનુ� નામ મેઘના છ�. તીથ�યા�ાની
        સાચી, પણ એિશયન ડ�વલપમ�ટ બ�કનો પ� વા�ચીને અિધકારીએ ક�ુ�: ‘સર!   બેઈમાન કૉમ આપ �કસે માનતે હો?’ હ�� શુ� જવાબ આપુ�? પછી એમણે ક�ુ�:   ભાવના સાથે મારે નોઆખલી જઈને રામપુર ગામે જવુ� હતુ�, �યા� ગા�ધીø
        તમારે અમને લેિખત ખાતરી આપવી પડ� ક� ઢાકા પહ�ચો પછી ý તમને �યા�ની   ‘વે�ટ પા�ક�તાનમ� ý પ�ýબી મુસલમાન રહતે હ�, ઐસી બદમાશ કૉમ દુિનયા   એક રાત રોકાયા હતા. આજે પણ હ�� ઘાયલ ભૂિમ બા��લાદેશના �ેમમા� છ��. �
        સરકાર ડીપોટ� કરે, તો તેની જવાબદારી તમારી રહ�શે’. મ� ન�ધ લખી આપી.   મ� કહીં નહીં િમલેગી |’ પોતાની વાતના સમથ�નમા� એમણે એક �ક�સો ક�ો:   }}}
        �ટ�કટ મળી ગઈ. હ�� �ટ�કટ લઈને ચચ�ગેટ પાસે આવેલી ક�પની ‘બા��લાદેશ   ‘બા��લાદેશ આઝાદ હ�આ ઉસક� પહલે જબ ક�લેઆમ હ�ઈ તબ �યા હ�આ?
        િબમાન’ના અિધકારીને મ�યો. ADB નો પ� વા�ચીને એણે ભારે ન�તા   મેરી કોલેજ ચાર િદનક� િલયે બ�દ રહી | કરફયૂ લગ ગયા થા ઔર ઢાકા �મશાન   પાઘડીનો વળ ��ડ�
        બતાવી. એક �ણના િવલ�બ િવના એણે ઢાકાના એરપોટ�ના અિધકારીને મારી   સા બન ગયા થા | ચાર િદન બાદ મ� જબ કોલેજ પહ��ચા તબ મૈને �યા દેખા?   બા��લાદેશ આઝાદ થયો તે પહ�લા ભારતીય જનસ�� તરફથી િદ�હીની
                                                                                                                                 �
        હાજરીમા� Fax  કય�. મને Fax ક�ટલો ઝડપી હોય તેની પણ ખબર ન હતી.   એક �લાસ કા દરવાý ખોલા તબ મ�ને દેખા �ક મેરી �ટ�ડ��સ લડ�કયા� ન�ગી   બોટ �લબના મેદાનમા� એક રેલીનુ� આયોજન થયુ� હતુ�. �ોતા�ન  ે
                                       �
        હ�� ઢાકા પહ�ચી ગયો અને ઇિમ�ેશનની લાઈનમા ýડાઈ ગયો. જેમ જેમ   પડી થી ઔર સબક� પૈર લોખ�ડી ચેઇનસે બ�ધે હ�એ થે| પા�ક�તાની ફૌજ ક�   સ�બો�ન કરનારા વાજપેયીøના શ�દો હતા:
        કાઉ�ટર નøક આવતુ� ગયુ�, તેમ તેમ મારા ધબકારા વધતા ગયા. સ�પે�સ   સૈિનકોને ઘ�ટો તક ઉન લડ�કય� ક� સાથ રેપ �કયા થા | મ� તો રો  પડા | ઐસા    ‘આજ કી ઇસ મહારેલીમ જનસાગર ઉમડ પડા હ� | હમારી એક હી માગ
                                                                                                                            �
        અિત ýખમી હતો. ડીપોટ� થવાનો ભય રોકડો હતો. એ �ણે એક અý�યો   કભી દેખા નહીં થા | ઉન સબ પ�ýબી સો�જરોને ઐસા બેખુદા કામ �કયા   હ� | ભારત સરકાર બા��લાદેશ કી ઇસ લડાઈ મ હર સ�ભવ સહાયતા કરે|
                                                                                                                                        �
                                                                                  �
        માણસ મારી નøક આવીને બો�યો: ‘આર યૂ ડૉ. ગુણવ�ત શાહ?’ એ મને   થા |’ આ વાત મ� આપણા� અખબારોમા વા�ચી હતી, પરંતુ મુનશીøએ જે   મોહ�મદ અલી ઝીણા કી ‘િ�રા�� િથયરી’ ક� �ત કા આરંભ ઇસ લડાઈ
        �દર લઇ ગયો. ઢાકાની પ�ચતારક હોટ�લે એક નાના ઓરડાના �વેશ�ાર પર   ‘�ખો દેખા હાલ’ સ�ભળા�યો તે સા�ભળીને હ�� લગભગ રડી પ�ો. પા�ક�તાને   બન ýયેગી| અબ ý વે�ટ પા�ક�તાન બચા હ�, વો ‘બાકી�તાન’ બન
        શ�દો લખા�યા હતા: ‘હોટ�લ સોનારગા�વ તરફથી ડૉ. ગુણવ�ત શાહન �વાગત   પોતાના જ ધમ�ની �ý સાથે જે િન�ણ �યવહાર કય� તેનો �યાલ અ�ય દેશોને   ક� રહ ýયેગા | મુઝે આશા હ� �ક ��ાનમ��ી ઈ��દરાø જ�ર કોઈ ઠોસ
                                                ુ�
        છ�’. મારી દશા તો નરકમા� જઈને એકાએક �વગ�મા� પહ�ચેલા યુિધ��ઠર જેવી   આવે ખરો? પા�ક�તાન એક અિભશાિપત દેશ છ� અને બા��લાદેશ એક ‘ઘાયલ   કદમ ઉઠાયેગી |
        હતી ! ઇ��દરાøએ બા��લાદેશને આઝાદ કરાવવામા� આપેલો ફાળો �યા�ની   ભૂિમ’ છ�.                                                           (તા. 12 ઓગ�ટ, 1971)
        �ý ભૂલી ન હતી. આખુ� ઢાકા શોકમ�ન હતુ�. હોટ�લની કારમા� બેસીને �યારે   મારી બધી જ સ�વેદના એકઠી કરીને હ�� એક િદવસ િમ� િ��ટોફર કિમ�ગ સાથે   ન�ધ: પોિલ�ટકલ સાય�સના �ા�યાપક �ી હ��દ િ�વેદીએ મને પાઠવેલા પ�ને
                                                                                      ે
        ભ�ય હોટ�લના �મ ન�બર 330મા� ગોઠવાયો �યારે ટીવી પર રાøવ ગા�ધી   સાઇકલ �ર�ામા� બ�ગબ�ધુ શેખ મુિજબના િનવાસ પહ�ચી ગયો. �ોટોકોલનો   આધારે િવગત લખી છ�. હ��દભાઈએ જનસ�ઘનો જમાનો પણ ýયો છ�. ઉમેદવારો
        માતાની િચતાની �દિ�ણા કરી ર�ા હતા. બીજે જ િદવસથી કિમશનનુ� કામ   ભ�ગ કરીને અમે આવુ� સાહસ કયુ�. �યા બ�ગબ�ધુની બેટી હસીનાએ અમને   ચૂ�ટણી લડ� �યારે �ડપોિઝટ ગુમાવતા. જનસ�ઘના ટ�ક�દારો અને ઉમેદવારોની એ િન�ઠા
                                                                                  �
        શ� થઇ ગયુ�. કિમશનના બીý સ�ય િ�ટનના �ૉ. િ��ટોફર કિમ�ગ હતા.   આખુ� મકાન બતા�ય. દાદરના જે પગિથયે બ�ગબ�ધુ ઢળી પ�ા હતા �યારે   હવે ભાજપમા� ઘટતી ýય છ�. કશુ�ક ગુમાવવાનો હરખ હવે મા�ડ બ�યો છ�. એમ લાગે
                                                                      ુ�
        �ટ�નો�ાફરો અમારી સેવામા હાજર હતા. દોઢ મિહનો એક જ હોટ�લમા ર�ા,   જે લોહી વ�ુ� તે પણ નજરે ýયુ�. એ િદવસોમા� બા��લાદેશ પર સરમુખ�યાર   છ� ક� સ�ા ભોગ�યા પછી ક��ેસને પડવામા� જેટલી વાર લાગી તેટલી વાર ભાજપને નહીં
                                                 �
                         �
        તે દરિમયાન અમે સારા િમ�ો બની ગયા.એક મજેની ઘટના બની. ઢાકાની   ઈશા�દનુ� શાસન હતુ�. પા�પુ�તકોમા�થી બ�ગબ�ધુ �ગેની બધી િવગતો દૂર                  લાગે.
   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17