Page 8 - DIVYA BHASKAR 043021
P. 8
¾ }અિભ�ય��ત Friday, April 30, 2021 8
ત��ી લેખ સાચુ� ને��વ, નીિતઓ અન કૌશ�ય િવકાસના મા�યમથી મહામારી સાથ લડાઈ લા�બી ચાલશે, એટલે આપણે
ે
ે
સ�કટને ‘ડોગ ઈટ ���ટકોણ ભારત ફરી તેજ ગિતએ દોડવામા� સ�મ બની શક� �� નવો િવચાર બોધપાઠ લઈ તેના� સ�બ�િધત પગલા� લેવાની જ�ર ��
�
�
ડોગ વ�ડ�’ન બનાવો ખરાબ સમયમા દેશ માટ આરો�ય હવે રાજકીય અને
અવસરોની અછત નથી �ૂ�ટણી મુ�ો હોવો ýઈએ
સુનીલ કા�ત મુ�ýલ આગળ વધીને અમલીકરણ કરે અને ડો. ચ��કા�ત લહા�રયા પણ કામ થતુ� તો કદાચ આજે આ ��થિત
િનણ�ય લેવાની �મતા વધારે. કોિવડ- ના બનતી. હવે બીø લહ�ર સામે લડવા
ચેરમેન, હીરો એ�ટર�ાઈઝ 19એ જણા�યુ� ક�, હ��થક�રમા� આ ક�વી રીતે જન નીિત અને િસવાય બીý કોઈ િવક�પ નથી. મહામારી
અને ‘હીરો કી કહાની’ આરો�યત�� િવશેષ�
ે
પુ�તકના લેખક શ�ય છ�. લા�બી ચાલશ. હજુ બીø લહ�ર આવવી
તાલીમ ટ��નીકને સવ��યાપી પણ શ�ય છ�. આપણે તેમા�થી બોધપાઠ
�
મહામારીના એક બનાવવામા આવે, જે �િ�યાઓ �વચાિલત કોિવડ-19 મહામારીની મેળવવા અને તેને સ�બ�િધત પગલા� લેવાની
કોરોના મિહના પહ�લા, બનાવવા, ડ�ટા �બ�ધન અને નાગ�રકો દેશમા� બીø લહ�રમા� તમામ જ�ર છ�.
ુ�
ફ��ુઆરી, 2020મા� એવુ� લા�ય હતુ� ક� સાથે સ�વાદમા� મદદ કરે. નીિત આયોગે રા�યોમા� આરો�ય સુિવધાઓ લથ�ડયા �થમ, ક��� અને રા�ય �તરે સરકારોએ
રોના મહામારી માનવ ઈિતહાસન ુ� ભારતનો GDP 3 િ�િલયન ડોલરને આ �ે�મા� અનેક ઉપયોગી સુચન કયા� ખાઈ રહી છ� અને મહામારી સામે લડવા મહામારી સામે લડવા અને આરો�યત��
કો અભૂતપૂવ� સ�કટ છ� અને તે પણ િજ�દગી પાર થઈ જશે. હવે 2020-21ના �તમા� છ�. આ દાયકાને અનૌપચા�રક �ે�ને માટ� જ�રી દરેક વ�તુની અછત ýવા મજબૂત કરવા માટ� ટ��કા ગાળાની (�ણ
અને મોતનુ�.રોજ આપણે સમાચારો રા��ીય ઉ�પાદ�તા �યા પહ�ચી ગયો છ�, મુ�ય ધારામા� લાવવા માટ� યાદ કરવુ� મળી રહી છ�. સવાલ એ ઉઠ� છ� ક�, વષ� મિહના) અને મ�યમ ગાળાની (એક વષ�)
�
સા�ભળીને દુખી થઇએ છીએ અને િવચારીએ છીએ ક� �યા� 2019ના �તમા� હતો. આગામી ýઈએ. અ�યારે, સ�ગ�ઠત �ે�ના �િમક પહ�લા આરો�ય સુિવધાઓ મજબૂત કરવા ની યોજના બનાવવાની જ�ર છ�. કોિવડ
�
હવે આ કોરોના મહામારીનો �ત આવે તો સારુ. ક�ટલાક વષ�મા ભારત અસરકારક રીતે તેજ ભારતની �મ શ��તના 10%થી ઓછા છ� માટ� રા���યાપી લૉકડાઉન લગાવાય હતુ�, રસીકરણને પણ િવ��ત યોજનાની જ�ર
ુ�
�
�
ýક�, મનુ�ય અને પશુમા� એક �તર હોય છ� - ગિતએ દોડતુ� ર�ુ� હશ, છતા એ �યા જ અને અનૌપચા�રક નોકરીઓનુ� પોષણ પછી આજે આપણે આ ��થિતમા શા માટ� છ�. આયોજનાઓ �યારે જ સફળ થશે
�
ે
િવવેકનો. હાલ તો આ િવવેક પણ મનુ�ય ક�ટલાક રહ�શે, �યા� છ�, ક�મક� તે લાખો આøિવકા કરવાની તેની �મતા મયા�િદત છ�. એટલે, છીએ? જવાબ છ�, વષ�થી દેશમા આરો�ય �યારે રા��ીય �તરે વડા�ધાન અને રા�ય
�
ે
�શ ભૂલી બેઠો છ�.øવનર�ક દવાઓ, પથારી, અને વેપારોના નુકસાનની ભરપાઈ કરતુ� અનૌપચા�રક �ે�ના સ�યોએ ýતમહ�નતે સેવાઓે નજર�દાજ કરાઇ રહી છ�. આથી, �તરે મુ�યમ��ી તેની જવાબદારી હાથમા �
ે
�
ઓ��સજન અને વે��સન દરેકની અછત છ�. ભારત હશ. એટલે ભારતની �િ� માટ� એક નહીં, કૌશ�ય િવકાસ અને અપ�ેડની �મતા આરો�યત��ના પડકારોને રાતો-રાત લેશે. આરો�ય માટ� નાણા�કય ફાળવણી
139 કરોડ લોકોના સામ�તી અવશેષવાળો ગરીબ અનેક ઉ��ેરકની જ�ર પડશે. િવકિસત કરવી ýઈએ. ઉક�લી શકાય નહીં, તેના માટ� વષ� સુધી વધારવામા� આવે અને યોજનાઓના
દેશ છ�, જેમા� એક મ��ી પોતાના સગાને સ�ાના સરકારે એવી રીતો શોધવી પડશે, સતત સરકારી રોકાણની જ�ર હોય છ�.
ગુમાનમા� જ��રયાત ન હોય તો પણ સુિવધાઓ જેનાથી એટલી મહ�સુલી આવક �ા�ત ભારતે મા� ઉ�પાદનથી નહીં પરંતુ મહામારીની પહ�લી લહ�ર દરિમયાન ભલે મતદાનથી પહ��ા, દરેક ઉમેદવારને
�
ે
ે
ઉપલ�ધ કરાવે છ�. એ ક�ટલેક �શ વાજબી લેખાય. થાય, જેટલી અગાઉ �યારેય થઈ ન હતી. �ો�સાહનથી સાથ�ક ભૂિમ - �મ ટ���ટ�ગ સુિવધા, કો�ટ��ટ ��િસ�ગ, પીપીઈ પુછવામા આવ ક� તેણે પોતાના
�યારે િજ�લાનો ડીએમ-એસપીથી મા�ડીને ઉપરી ક���, રા�ય અને �થાિનક �તરે ને��વએ સુધારાના મા�યમથી ઉ�ોગોનો અને મા�ક ઉ�પાદન વધારવામા� આ�યુ� �ૂ�ટણી �ે�મા� આરો�ય સુિવધાઓ
અિધકારીઓ પોતાના� �વજનો માટ� સરકારી ક� સુિનિ�ત કરવુ� પડશે ક�, સાહિસક અને િવકાસ કરવાની જ�ર છ�. હોય. વત�માન બે�સને કોિવડ-19 બેડમા� સુધારવા માટ શુ� કયુ� ?
�
�
ખાનગી હો��પટલો પર દબાણ પેદા કરે છ�, �યાર તે અનોખી યોજનાઓ રાજનીિત અને બદલવામા આ�યા હોય. આ બધુ� જ�રી
એ ભૂલી ýય છ� ક� તેની જ પડોશમા� એક નબળી નોકરશાહીમા� ગુ�ચવાયેલી ન રહ�.સાથે જ િવકાસનો ફાયદો �યારે વસતીના નાના હતુ�, પરંતુ તેનાથી આરો�ય ત�� મજબૂત અમલીકરણ પર સતત દેખરેખ રાખવામા �
�ય��ત જેને આ øવન-ર�ક સુિવધાઓની વધુ જ�ર આ ફ�ડનો ઉપયોગ મા� દેવુ� ચૂકવવામા� જ વગ�ને મળ� છ�, જેવુ� ક� દાયકાઓથી થતુ� થતુ� નથી. ભારતમા� �થમ લહ�રમા� મે�ો, આવે. એક વખત મહામારી સમા�ત થઈ
છ�, ‘પાણીમા�થી કાઢવામા� આવેલી માછલી’ની જેમ નહીં, પરંતુ ઉ�પાદક સ�પિ�ના િનમા�ણમા� આ�યુ� છ� તો સમયમયા�દા અને ઉ�ે�યમા� રાજધાની અને મોટા શહ�ર �ભાિવત થયા ýય તો આરો�યત�� મજબૂત કરવા માટ�
તરફડી ર�ો છ�. આમ તો આ જ��રયાતો તા�કાિલક પણ થાય. આ દાયકાનો ઉપયોગ એ સ�દભ� સતત થતી અસર મયા�િદત થઈ ýય હતા. ýક�, �યા માળખાકીય સુિવધાઓ લા�બાગાળાના ઉપાય લાગુ કરવા ýઈએ.
�
�
પૂરી થવી ýઈએ પરંતુ તેના માટ� સરકારની �ે�ોને મજબૂત કરવા અને તેમના િવકાસ છ�. મને લાગે છ� ક�, ભારતીય ખેડ�ત, નવા મજબુત હતી. થોડા ઘણા ઝટકા પછી જેમ- બીજુ�, તાજેતરના વષ�મા દેશના અનેક
દૂરંદેિશતા હજુ સુધી ýવા મળી નથી. હકીકતમા� માટ� કરવો ýઈએ, જેમા� નોકરીઓ પેદા ક�િષ કાયદાને એક તક આપે, તો તેના પણ તેમ કરીને ��થિત કાબુમા� આવી ગઈ હતી. રા�યોએ આરો�યના અિધકાર લાગુ કરવા
આજે જે ક�ઈ પણ ઉપલ�ધ છ� તેને સાપે� કરવા, નવા �યવસાિયક મોડલ અપનાવવા પ�રણામ ýવા મળશે. પ�રવારોને �યારે પહ�લી લહ�ર �યારે ઠ�ડી પડી અને માટ� ચચા�-િવચારણા શ� કરી છ�. આ
જ��રયાતોના �ાજવા પર તોલવા માટ� એક �ટા�ડડ� અને વ�િ�ક વલણનો ઉપયોગ કરવાની અચાનક પોતાની આવકમા� વધારો દેખાય કોિવડની રસી આવી ગઈ તો દેશમા વાતનો પાકો પુરાવો છ� ક�, અિધકાર હોય
�
ઓપરે�ટ�ગ �ોિસજર (એસઓપી) બનાવવાની જ�ર �મતા છ�. ભારતે મા� ઉ�પાદનથી નહીં છ� તો તે નવી માગ લાવે છ�, જેનાથી લગભગ દરેક �ય��ત, પછી તે નીિત તો આરો�ય સુિવધાઓ લોકો માટ� સુલભ
છ�, જેથી વડા�ધાનથી મા�ડીને પટાવાળા સુધીના દરેક પરંતુ �ો�સાહનથી સાથ�ક ભૂિમ અને ક�પનીઓ રોકાણ અને ઉ�પાદન વધારવા િનમા�તા હોય ક� સામા�ય જનતા, એવુ� બને છ�. આ ચચા�ને અમલીકરણનુ� �વ�પ
તેનુ� પાલન કરે. ý આમ ન થયુ� તો એક મોટી �મ સુધારાના મા�યમથી પ�રવત�નકારી �ો�સાિહત થાય છ�. માની બેઠા ક� કોિવડ જતો ર�ો છ�. આપવાની જ�ર છ�.
સામાિજક અશા�િતને રોકવુ� મુ�ક�લ થઈ પડશે. ઉ�ોગોનો િવકાસ કરવાની જ�ર છ�. કૌશ�યને સારુ� બનાવવુ� મુ�ક�લ લાગી મહામારી હજુ પણ ફ�લાઈ રહી હતી અને �ીજુ�, જેવી રીતે આજથી બે દાયકા
સમાચાર છ� ક� વડા�ધાન સાથે દવા-િનમા�તાઓની જેમક�, સો�ટવેર, ફામા��યુ�ટક�સ અને શક� છ�, પરંતુ ખરેખર નથી. અક�શળ અનેક દેશ બે-�ણ લહ�ર ભોગવી ચુ�યા પહ�લા િવજળી, સડક અને પાણી ચૂ�ટણી
બેઠકના ક�ટલાક કલાક પછી દરેક ફ��ટરીમા� એક �ગ ઓટોમોબાઈલ ઉદારીકરણ પછીના કામદારો ��યે મા� થોડી સહાનુભૂિત હતા. એમ િવચારવાને કોઈ કારણ જ મુ�ા બ�યા હતા, હવે સમય આવી ગયો છ�
ઈ�સપે�ટર અને એ�સાઈઝ ઈ�સપે�ટર ધામા દાયકામા� િવ� ચે��પયન બનીને ઉભયા અને સહયોગની જ�ર છ�. સાથે જ કૌશ�ય ન હતુ� ક� બીø લહ�ર નહીં આવે. વળી ક�, ભારતના દરેક રા�યમા�, દરેક ચૂ�ટણીમા�
�
નાખીને બેઠા છ� અને રેમડ�િસિવર અિધકારીઓ- છ�, એવી જ રીતે ઈલે��ોિન�સથી મા�ડીને િનમા�ણ કરતા �યવસાયોનુ� પણ સ�માન આરો�યત��ને મજબૂત કરવાની વાત તો દરેક વખતે આરો�ય એક ચૂ�ટણીનો મુ�ો
મ��ીઓના ઘરે �ટોર થઈ ર�ા છ�. િદ�હીના ખા� �સ��કરણ જેવા સે�ટરોમા� ઉિચત કરવાની જ�ર છ�. લગભગ ભૂલી જ ગયા હતા. એક તરફ, બને. મતદાનથી પહ�લા, દરેક ઉમેદવારને
મુ�યમ��ીની ટકોરો ક� બહારના રા�યોમા�થી આવતા સુધારાની સાથે નવા વ�િ�ક ચે��પયન �િતમ અને સૌથી જ�રી મુ�ો લોકોએ પણ કોિવડથી બચવા માટ� અનુક�ળ પુછવામા આવે ક� તેણે પોતાના ચૂ�ટણી
�
�
ઓ��સજનના �કોને અિધકારીઓ પોતાના� જ બનવાની �મતા છ�. સમાનતા. ભારતને મા� ક�ટલાક ભાગ �યવહાર બ�ધ કરી દીધા. બીø તરફ, ભીડ �ે�મા આરો�ય સુિવધાઓ સુધારવા માટ�
ે
રા�યમા� રોકી ર�ા છ�, ��ેø કહ�વત ‘ડોગ ઈટ ભારતે એક એવી સ��ક�િતની જ�ર જ નહીં પરંતુ સમ� દેશ માટ� તા�કાિલક ભેગી કરીને રેલીઓ, તહ�વારોના ઉ�સવ શુ� કયુ� અને આરો�ય સેવાઓ �ે� આગામી
ડોગ વ�ડ�’ (મનુ�ય જ મનુ�યનો દુ�મન)ને સાિબત છ�, �યા� આ���ે�યોર ફરીથી િવકસી િવકાસના એ જુવાળની જ�ર છ�. આવા અને ક��ભ મેળાનુ� આયોજન થયુ�. આ પા�ચ વષ� માટ� શુ� કરશે? લોકો �યારે
કરી ર�ા છ�. લોકો માનવતાને ભૂલી ગયા છ�. શક��. તેના માટ� �પધા��મક અને ક�શળ અિનિ�ત સમયમા� આપણા� પડકારો તમામ વાઈરસને ફ�લાવા માટ� અનુક�ળ કોને મત આપશે તેનો િનણ�ય ઉમેદવારો
કોઇપણ પ�ર��થિતમા� ગરીબ જ વધુ પીસાતો હોય �લેટફોમ� ýઈએ, જે દરેક �કારના ફ�ડનો ભયાનક છ�, તેમ છતા� પ�રવત�નકારી પ�ર��થિત હતી, આથી દેશમા પહ�લા �ારા આરો�ય સુિવધાઓ સારી બનાવવા
�
�
છ�. પછી ભલે તે મહામારી હોય ક� મ�ઘવારી. નાણાનીિતમા� ચાલવાન શ�ય બનાવે. નીિતઓ અને �યવહા�રક અમલીકરણના કરતા� ઘણી મોટી અને ઘાતક બીø લહ�ર માટ� લેવાયેલા પગલા� અને ��તાવો પર
ુ�
સામાિજક અશા�િતથી બચવુ� હોય તો આ વલણને તેનાથી િધરાણ સરળતાથી સુલભ અને મા�યમથી ભારતને નવો આકાર આપવા આવી ગઈ. દરરોજ આવી રહ�લા ક�સોને આધા�રત હશ તો જ આપણે એક મજબૂત
ે
‘ક�પેબલ હોિમસાઈડ’ (મનુ�ય વધ)ની �ેણીમા� સ�તુ� થશે. 2020ના દાયકાનુ� િનમા�ણ માટ� અઢળક અવસર છ�. ને��વની સાચી સાચવવા માટ� આરો�યત�� અને સુિવધાઓ આરો�યત��, ત�દુર�ત સમાજ બનાવવા
મુકવુ� ýઈએ, જેથી કોઈ નબળો �ય��ત મરતા સમયે ટ��નો.ના આધારે થવુ� ýઈએ. ‘લઘુ�મ બે�ડિવથની સાથે આપણે સાચી િદશામા � લથ�ડયા ખાઈ રહી છ�. ý મા� છ��લા 12 અને ભિવ�યની મહામારીઓનો સામનો
દુિનયાને પશુ કહીને ના મરે. સરકાર, મહ�મ શાસન’ એક નારાથી આગળ વધી ર�ા છીએ. મિહના દરિમયાન અપાયેલા વચનો પર કરવાની આશા રાખી શકીએ છીએ.
સામૂિહક ‘ઓમ’નુ� ગુ�જન ઉદાસી દૂર કરશે વત�માન સમયની સૌથી મોટી ઈમાનદારી...
ુ�
ે
ø�વ દેહ તો શબ હોય છ�, પરંતુ ક�વા િદવસો ýઈએ છીએ.મન િનમ�ળ હશ તો બધુ સારુ દેખાશ. એ લન-પોષણની કળાને ýણનારા લોકો કહ� છ� હોય �યારે ક�ટલાક લોકોનો સાચ થવાનો દાવો પણ ખોટો
ે
િન આ�યા છ� ક� સøવ દેહ પણ લાશ જેવો દેખાઈ સાચ છ� ક� હાલન વાતાવરણ અ�ય�ત પીડાદાયક છ�, પરંતુ પા ક�, પિત-પ�ની �દરો-�દર ઝઘડ� તો તે �ોધ ઠરશે. ýત-ýતામા દેશ �ણ �કારના લોકોમા� વહ�ચાઈ
ુ�
�
ુ�
ર�ો છ�. દરેક માિહતી, દરેક સમાચાર �ýની ý �દર આન�દ શોધશો તો બહાર પણ એક સાહસનો છ�, પરંતુ ý બાળકો સામે લડ� તો તે ��રતા છ�. ગયો છ�. એક જે સૂ�ધાર છ�. બીý જે મઝધારમા� છ�. આ
�
છાતીમા તીરની જેમ ખૂ�ચી ર�ા છ�. જે લોકો પાસેથી રાહત જ�મ થશે. હવે ઘરોમા� ‘ઓમ’નુ� સામૂિહક ઉ�ારણ કરવુ� આવી જ રીતે નેતાઓ ચૂ�ટણીમા� એક-બીý પર આરોપ લોકો સમથ� છ�, ગમે તે કરી શક� છ�, પરંતુ તેમને ક�ઈ સમજ
મળવાની અપે�ા હતી, તેઓ જૂ�ં બોલવાની નવી-નવી ýઈએ. ‘ઓમ’ એક �વિન છ�, øવનની �વિન. તેને મા� લગાવે તો તે �ોધ છ�, પરંતુ આપિ�ના સમયે સાચ ન બોલે પડતી નથી. �ીý �કારના લોકો િબલક�લ લાચાર છ�.
ુ�
રીતો શોધી ર�ા છ�. ý આમ જ ચા�યુ� તો એક િદવસ શ�દ ના સમý. તેમા� તો એ ��રતા છ�. સમય એટલે વત�માન સમયમા� દરેક �ય��તએ િવરોધ કરવો
અસ�ય પણ કહ�શે ક� હ�� પણ થાકી ચુ�યો છ�� તમારી ક��ટલ અદભૂત શ�કત રહ�લી આવી ગયો છ� ક� હવે દેશના ýઈએ. પોતાનો અવાજ ઉઠાવવો ýઈએ, પરંતુ એક કામ
�
ચાલોથી. હવે મને પણ મુ�ત કરો અને ýઓ સ�યનો છ�.શા��ોમા તો તેને øવન-��� જવાબદાર લોકો સ�યના જ�ર કરવુ� ýઈએ ક�, હવે બીýની બેઈમાનીના રોદણા
આધાર લઈને માનવતાની સાચી સેવા કરો. હશ, �યા� ઈ�રનો �તીકા�મક શ�દ ɉ. °¦ §ɉ¡ ªɂ¯ માગ� ચાલ, ઉિચત પગલા� રડવાને બદલે પોતાના ઈમાનદાર �યાસો ýહ�ર કરવા
ે
ે
સુધી દુિનયાદારીને રડતા રહીશુ�. ચાલો, થોડા આ�યા��મક કહ�વાયો છ�. બહારની ભરે. ‘અમે જે કરી ર�ા ýઈએ. વત�માન સમયનો સૌથી મોટો ઈમાનદાર �યાસ
�
ુ�
ઉપચાર કરીએ. શા��ોમા કહ�વાયુ� છ� ક�, બહાર હાલત ��થિતથી િચ�િતત છો અને છીએ તે જ સાચ છ�’ આ ખુદને સુરિ�ત રાખવાનો છ�. જે મા�ક પહ�રશે, �તર
ે
ે
�
ખરાબ હોય તો �ત�રક ���ટ બદલવી ýઈએ. આપણા તમારા �દર ઉદાસીને �વેશ કરવા દેવા માગતા નથી તો સમય આવા દાવા કરવાનો નથી. �ખ ખોલીને જૂઓ ýળવશ, �વ�છતામા િવ�ાસ રાખશ, તે જ વત�માન
�દર જે ભાવ, જે ���ટ હોય, બહાર આપણે એવી જ સ���ટ ‘ઓમ’નુ� ગુ�જન જ�ર કરો. હકીકત શુ� છ�. અસ��ય લોકો સાથે �યારે ખોટ�� થઈ ર�ુ� સમયનો સૌથી મોટો ઈમાનદાર હશ.
ે
