Page 11 - DIVYA BHASKAR 040822
P. 11
Friday, April 8, 2022
�ોવો નામના એ નગરમા� ઘણેભાગે એક એવુ� નગર, જે �યસનમુ�ત ��
મોમ�ન પ�થમા� માનનારા લોકો જ વસે
��. એ પ�થના પ�રવારો મા�� મોમ�ન
ચચ�ને આવકનો અમુક િહ�સો દર હા, �યા� કૉફી પણ �યસન ગણાય ��!
મિહન ચ�કવવાનુ� ફરિજયાત ��
ે
અ મે�રકાના યુટાહ રા�યમા� સૉ�ટ લેક િસટીથી થોડ�ક છ�ટ� �ોવો
નામનુ� નગર આવેલુ� છ�. વલસાડ ક� નવસારી જેવડા એ નગરમા�
િ��હમ ય�ગ યુિનવિસ�ટી આવેલી છ�. એ યુિનવિસ�ટીનુ� સ�ચાલન
મોમ�ન ચચ� �ારા થાય છ�. મોમ�ન પ�થ િ��તી �ýનો એક એવો પ�થ છ�, જેમા�
�
�યસનમુ��ત પર એવો ભાર મુકાય છ�, જેવો આપણે �યા �વાિમનારાયણ
સ��દાયમા� મૂકવામા� આવે છ�. �વાિમનારાયણ સ��દાયમા� એક કહ�વત ýણીતી
છ� : ‘ક�સ�ગીના �લ�ટમા� સ�સ�ગીના રોટલા.’ વલસાડ જેવુ� નગર હોય �યા ý
�
શરાબ, ધૂ�પાન ક� કૉફી સદ�તર ગેરહાજર હોય એવી ક�પના તો કરી જુઓ!
યુિનવિસ�ટીની હો�ટ�લમા �યા�ય �યસન ýવા નહીં મળ�. આવી કોઇ હો�ટ�લ
�
તમે ýઇ છ�? નગરની કોઇ પણ હોટ�લમા પણ તમને કદી �યસન ýવા ન મળ�!
�
આવા ચમ�કારનુ� રહ�ય શુ�?
�ોવો નામના એ નગરમા� ઘણેભાગે મોમ�ન પ�થમા� માનનારા લોકો જ વસે
છ�. એ પ�થના પ�રવારો માટ� મોમ�ન ચચ�ને આવકનો અમુક િહ�સો દર મિહને
ચૂકવવાનુ� ફરિજયાત છ�. એ ચચ�નુ� બાઇબલ પણ જુદુ� હોય છ�, જે મારા ઘરમા�
ુ�
પુ�તકો સાથે �યા�ક સચવાય છ�. આવકનો િહ�સો દર મિહને આપવો
�
પડ� એ ખરુ�, પરંતુ øવનના� પાછલા વષ�મા મોમ�ન લોકોની
�
સોિશયલ િસ�યુ�રટીની બધી જવાબદારી મોમ�ન ચચ�ને માથે
હોય છ�. કોઇ મોમ�ન નાગ�રક ઘડપણમા� દુ:ખી નથી હોતો, િવચારોના
મા�દગીમા� લાચાર નથી હોતો. ચચ� એની પૂરતી સ�ભાળ
રાખે છ�. મોમ�નપ�થી નાગ�રકો સ�પૂણ�પણે િન�ય�સની ��દાવનમા�
હોય છ� અને તેથી લગભગ િનરોગી હોય છ�. બધા� લોકો
ચચ�ક���ી અને ધમ�ક���ી હોય છ�. ગુણવ�ત શાહ ગડગડાટ પછી ભગવ� ગીતાની વાતો �વચન ગો�વાયુ�. �ોતાઓમા� જે િવ�ાથી�ઓ હતા તેમા�
એ �ોવો નગરમા� આવેલી િ��હમ ય�ગ યુિનવિસ�ટીમા� 30-40 િમિનટ સુધી ચાલી. પાસે જ ઘણા ગોરા અમે�રકન િવ�ાથી�ઓ ગીતાનો અ�યાસ કરી
મારા� �વચનો યોýયા�. (વષ� 1985ના �ારંભે) વાત એમ રાખેલા કાળા પા�ટયા પર હ�� ન�ધ પણ લખતો ચૂ�યા હતા. �વચનને �તે લા�બી ��ો�રી થઇ �યારે એક
બની ક� દિ�ણ ગુજરાત યુિનવિસ�ટીમા� M.Ed.નો અ�યાસ ગયો અને લગભગ િશ�ક બની ર�ો! �વચન પછી િવ�ાથી�નીએ સા��ય (અ�યાય બીý) �ગે પણ પા�ચ-સાત ��ો
કરનારી મારી એક તેજ��વની િવ�ાિથ�ની એ જ યુિનવિસ�ટીના િશ�ણ અિમતા સાથે પા�ક�ગ લૉટમા� કાર પાસે પહ��યો, �યારે એક મોમ�ન પૂ�ા હતા. પછી એક યાદગાર ઘટના બની.
િવભાગમા અ�યાિપકા તરીક� કામ કરતી હતી. હ�� �યારે એ�રઝોના �ટ�ટ દોડતો આ�યો અને પોતાના ગળાનો �પશ� કરીને બો�યો : ‘સર! અહીંથી �ડપાટ�મે�ટના હ�ડ પણ સભામા ઉપ��થત હતા. નામ યાદ નથી. એમણે
�
�
યુિનવિસ�ટીમા� િવિઝ�ટ�ગ �ોફ�સર હતો, �યારે અિમતાએ ફોન પર વાતચીત ઉપરનો ભાગ જ ખરા મહ�વનો છ�!’ એણે સ�ક�તપૂવ�ક મને કહી દીધુ� ક� : સીધો જ �� પૂ�ો, ‘શુ� ક��ણ આવુ� ભય�કર યુ� ટાળી ન શ�યા હોત?’
કરીને બધુ� આયોજન કયુ�. િવમાનભાડ�� (ડોલરમા�) અને પુર�કારની �યવ�થા ‘�યા� સુધી મગજના (મનના) િવચાર ન બદલાય �યા સુધી બધી વાતો િમ�યા જવાબ આપતા� ભ�ય ભારે પડી ýય એવો �� હતો. એ �ડપાટ�મે�ટના અ�ય�ે
�
થઇ તેથી પૂરા બે િદવસ �ોવોમા� ગાળવાનુ� બ�યુ�. એક �વચન મોમ�ન ચચ�મા� ýણવી.’ મ� એની વાતનો મમ� પકડીને મારી સ�મિત �ગટ કરી. માનશો? મને �� પૂછતી વખતે જ જણા�યુ� ક� પોતે િનયિમતપણે દર બે વષ� એક વાર
પણ ગો�વાયુ�. અરે! એ �વચન ‘ભગવ� ગીતા’ પર યોýયુ� હતુ�. ચચ�મા� �વચન પછી ચચ�ના �રવાજ મુજબ �સાદ વહ�ચાયો અને ચરણોદક જેવુ� �વાહી ભારત (કાશી)ની મુલાકાત લે છ�. મ� એમના ��નો ખાસો લા�બો જવાબ
�
સૌ ભ�તો ભેગા મ�યા હતા. �યા હ�� બોલતો હતો �યારે �ોતાઓ ન�ધ પણ પણ વહ�ચાયુ�! અનુભવ યાદગાર બની ર�ો! આ�યો અને ‘�વધમ�’ શ�દને િવ�તારથી સમý�યો. છ�વટ� એ િવ�ાન મને
ે
કરતા હતા. તે જ િદવસે એક �પચા�રક �વચન િશ�ણના કોઇ િવષય પર પણ થયુ�, ક�ુ� : ‘પહ�લી વાર મને મારા આ ��નો સ�તોષકારક જવાબ મ�યો. ભારત
�
�વચનમા� મારા �થમ વા�યમા મ� મારા ગળા પર �ગળી રાખીને ક�ુ�: જેમા� મુ�ય�વે અ�યાપકો અને મા�ટસ� ક�ાના� િવ�ાથી�ઓ અને િવ�ાિથ�નીઓ જવાનુ� બને �યારે પણ આ �� પૂછતો રહ�� છ��, પરંતુ તમે જે તક�યુ�ત જવાબ
‘િમ�ો! હ�� પણ અહી સુધી ‘મોમ�ન’ જ છ�� કારણ ક� øવનમા� મ� કદી કૉફી પણ હાજર ર�ા�. બીજે િદવસે યુિનવિસ�ટીના �ડપાટ�મે�ટ આ�યો તેવો કાશીમા પણ કોઇ પાસેથી નથી મ�યો.’ આ વાત એમણે સમાપન
ં
�
પીધી નથી, ધૂ�પાન કયુ� નથી અને શરાબસેવન કયુ� નથી.’ તાળીઓના ઑફ રીિલિજયસ �ટડીઝમા� ‘ભગવ� ગીતા’ પર ફરીથી (�ન����ાન પાના ન�.18)
�
ે
‘કા�મીર ફા��સ’ બની અન ગુજરાત સિહત દેશની ચ���ણીના પ�રણામો અન
ે
બહ�મતી �ýને લા�યુ� ક�, ‘કા�મીરમા� આ હદે
ે
અ�યાચારો થયા હતા? આ ક�વી રીતે માફ થાય....’ �ફ�મન કોઈ સ�બ�� ખરો?
સે �યુલરોની મýક ઉડાવવા ક�ટલા�ક કહ� છ� ક� : ચાર રા�યોની
ચૂ�ટણીમા� ભાજપનો ઝળહળતો િવજય, �ફ�મ ‘ધ કા�મીર
ફાઇ�સ’ની અ��ભુત સફળતા અને કણા�ટક હાઈકોટ�નો િહýબ પા�ક�તાનને કરી લીધી હતી. એ વખતે િદ�હી ��થત એક િસિનયર ��ેø
ે
બાબત ચુકાદો... યે દુઃખ કાહ� કો ખતમ નહીં હોતા! ‘ધ કા�મીર ફાઇ�સ’ ભારતનો િમ� અને કા�મીરના� દીવાન- ત��ીએ મને પૂ�ુ� હતુ� ક�, ‘ગુજરાતના મતદારો શા માટ� ભાજપ
�ફ�મ િવશ તો ઘ�ંબધુ� લખાઈ ચૂ�યુ� છ�. કા�મીરના� િહ�દુઓ પર 80 અને િહ�દુઓને આત�કવાદી બતાવવામા આવતા�. ‘હ�દર’થી જેવા કોમવાદી પ�ને પસ�દ કરે છ�?’ મ� એમને જવાબ આ�યો
�
ે
90ના દાયકામા� જે વી�યુ� હતુ� એમા�થી �ફ�મમા� કદાચ બે ટકા જેટલુ� જ િન�પણ મા�ડીને ‘િમશન કા�મીર’ સુધીની �ફ�મોએ આત�કવાદીઓની એ-ખાસ હતો ક�, ‘ગુજરાતના� લોકો ખૂબ સ�વેદનશીલ છ�. કા�મીરમા�
ે
થયુ� છ�. આટલા� વષ� સુધી િબન કા�મીર િહ�દુઓને શુ� કા�મીરી િહ�દુઓની તરફ�ણ જ કરી હતી. બહ�મતી દશ�કવગ� એ બાબત ચૂપ હતો. જે રીતે દરરોજ આત�કવાદી હ�મલાઓ થાય છ� અને િનદ�ષ
પીડા બાબત ખબર જ નહીં હોય? આ સવાલનો જવાબ અઘરો છ�. 80 અને �યાર પછીના� વષ�મા, ખાસ કરીને 1992મા� બાબરી િવ�મ વકીલ લોકોની હ�યા કરી એમને �યા�થી ભગાડવામા આવે છ� એના
�
�
ે
90ના દાયકામા� જેઓ યુવાની વટાવી ચૂ�યા હતા એમને કદાચ ચો�સ �ા�ચાના �વ�સ પછી જમણેરી િવચારધારા ખૂલીને ધીમે ધીમે સમાચાર છાપામા વા�ચીને (એ વખતે ખાનગી �યૂઝ ટીવી ચેનલો
�
ે
ે
ે
કા�મીરી િહ�દુઓના� િનક�દન િવશ થોડીઘણી તો ખબર હશ જ, પરંતુ એ �ય�ત થવા મા�ડી સાથે સાથે રાજકીય �ે� ભાજપનો ઉદય થવા નહોતી.) ગુજરાતના� લોકો �યિથત થઈ ýય છ�. એમના� ગુ�સાન ુ�
ે
બાબત આઘાત ક� દુઃખ �ય�ત કરવાનુ� પણ એમના� નસીબમા� નહોતુ�, કારણ મા��ો. ગુજરાતમા� ક�શુભાઈ પટ�લ, શ�કરિસ�હ વાઘેલા અને કાશીરામ �િતિબ�બ ચૂ�ટણીઓના� પ�રણામોમા� ýવા મળ� છ�.’ �યારે મને લા�ય ુ�
ે
ક� એ જમાનામા� કા�મીરની સમ�યા િવશ જે �ફ�મો બની હતી એમા� રાણાની આગેવાનીમા� ગુજરાતના� મુ�ય શહ�રોની કોપ�રેશન ભાજપે કબજે (�ન����ાન પાના ન�.18)