Page 15 - DIVYA BHASKAR 040822

Friday, April 8, 2022 | 15

ક��મા� છોકરા સાથ એકલી, �પા�ી ��ી બસમા બેસી ગઇ અન છ��લા �ટ��ડ� પણ ઊભી રહી. કનકિસ�હ એન ે
ે
ે
�
પોતાના ઘરે લઇ આ�યા અન પછી સૂરજનો જે િનણ�ય હતો તે સૌએ મા�ય રા�યો ખરો?
ે
�કસી િદન �ા�દ િનકલા થા યહા� સ ે

ઉýલે આજ તક છત પર ખડ� હ�

�ા � બા �ટની સરકારી બસ. ચાળીસેક વ��નો ક�ડ�ટર અને પચીસેક કલાક પછી બસ ડ�પોમા� પહ�ચી. પેસે�જસ� ઊતરી ગયા�. હ�� ઓ�ફસમા� પૈસા
વ��નો જુવાનýધ �ાઇવર. બ�ને �િ�ય. પેસે�જસ�થી ખીચોખીચ
જમા કરાવવા ચા�યો ગયો.’
ભરેલી બસ સરકારી ગિતથી, ચાલવાની ઝડપે દોડી રહી હતી. ‘બસ! એ બાઇ સાથે તમારો આટલો જ સ�ગાથ?’
મારગમા� એક ગામ આ�યુ�. ક�ડ�ટરે ઘ�ટડી વગાડી. �ાઇવરને આ�ય� ‘આમ તો આટલેથી જ વાત પૂરી થઇ ગઇ હોત, ý એ �યા�થી ચાલી � તમારો પૈસો તમારા
થયુ�. અહી બસનુ� સ�ાવાર �ટોપેજ હતુ� નહીં પણ ક�ડ�ટર ગઇ હોત. પણ હ�� પૈસા જમા કરાવીને પાછો આ�યો �યારે એ હજુ
ં
�
કનકિસ�હનુ� માન રાખવા માટ� એણે બસને ઊભી રાખી. �યા જ ઊભેલી હતી. સૂમસામ રાત હતી, િનજ�ન બસ �ટ�શન
ર�તાની બાજુમા� મોલથી લચી પડતુ� ખેતર હતુ�, ખેતરના રણમા� હતુ� અને �પઝરતી એકલી જુવાન ��ી હતી. મ� પૂ�ુ�, ક�ામા� નહીં હોય તો…!
ં
ં
ે
એક ખૂણામા� બે માળનુ� રિળયામ� મકાન હતુ�. ýણે ‘રા� �યા� રોકાશો?’ એણે કીધુ�, ‘અહી જ બા�કડા પર પડી
ુ�
બસની જ રાહ ýઇ રહી હોય એમ એ ઘરની �દરથી ખી�યુ� ગુલાબ રહીશ.’ આજુબાજુમા� તો કોઇ માણસ દેખાત ન હતુ�, પણ
બે �પા ળી ��ીઓ ઢળકતી ઢ�લની જેમ ચાલીને બસ પાસે થોડ� દૂર બે-ચાર િખ�સાકાતરુઓ અને નશાના બ�ધાણી આ વ��મા� આપણા� દેશમા� એક મોટો બદલાવ
આવી. એકના હાથમા ડ�બો હતો, બીøના હાથમા � ડૉ. શરદ ઠાકર મવાલીઓ �ટા મારતા હતા. મને બાઇની સલામતી ન આવશે-છાપેલી નોટોની સાથ �ડિજટલ ના�ં
�
ે
એક ડોલચુ�. દેખાણી. મ� પૂ�ુ� - ‘મારી સાથે આવશો? મારા� બા-બાપુ,
ે
કનકિસ�હ� �ટીલનો ડ�બો અને ડોલચુ� લઇ લીધા�. �ણેય પ�ની…’ બાઇ એક પણ શ�દ બો�યા� વગર મારી સાથે આવવા વહ�વારમા� આવશે. તેના િવિવધ પાસા� અન નાણા�નુ�
øવો વ�ે �ેમભયા� ��મતની આપ-લે થઇ અને કનકિસ�હ� તૈયાર થઇ ગઇ.’ ભિવ�ય સમજવાની જ�ર છ�
ઘ�ટડીની દોરી ખ�ચી. �ાઇવર રાજવીરિસ�હ� બસ હ�કારી મૂકી. જુવાન �ાઇવરની øભ ઉપર તોફાનભરી મýક આવી ગઇ, ‘વાહ,
લગભગ એકાદ કલાકનો પ�થ કા�યો એ પછી મોટ�� �ટોપેજ આ�યુ�. ક�ડ�ટરે બાપુ! તમને તો આવો �પાળો સ�ગાથ પામીને મોજ પડી ગઇ હશ, નહીં?’ નવ સમાજની રચના છ��લી અમુક સદીઓથી નાણા� ઉપર વધુ ને
ે
મોટા અવાજમા ýહ�ર કયુ�, ‘અહી પા��ીસ િમિનટનુ� રોકાણ છ�. ચા-પાણી, ‘માતાøના� સમ ખાઇન કહ�� છ��, રાજભા. બાઇ ભારે �પવાન હતી એની મા વધુ આધા�રત બનતી જઈ રહી છ�. ના�ં મા� ચલણ ન બની
ે
�
ં
ં
ના�તો ક� જમવાનુ� જે હોય તે બધુ� અહી જ પતાવી દેý. �યારે હ�� બે વાર ના નહીં, પણ એને ýઇને મારી �ખમા� વાસનાનો એક દોરો પણ Ô�ો રહ�તા�, øવનમા� અનેક �કારની �વત��તાઓ અને સુખ-
ુ�
�
�ણ-�ણ ઘ�ટડી વગાડ�� �યારે બધા� પાછા આવી જý. બસ તમારી સગી ન હતો. હ�� ક�ઇ મોટો સ�યમી સાધુ-મહા�મા ન હતો, પણ ખરુ� કારણ મારી સગવડો �ા�ત કરવામા� વધુ ને વધુ મોટો ભાગ ભજવવા લા�ય છ�.
નથી થતી; જે નહીં આવે એના માટ� ઊભી નહીં રહ�.’ પેસે�જસ� હસી પ�ા. રાજપૂતાણી હતી. સૂરજબાનો �વભાવ સૂરજની જેવો જ તેજદાર અને દઝાડી પરંતુ આવા સ�ýગોમા� ý એવી વાત ચચા�ઈ ક� વત�માન નાણા� પ�િત જ
ં
મોટા ભાગના જેઓ આ �ટ પર મુસાફરી કરવા ટ�વાયેલા હતા એ બધા�ને મૂક� તેવો હતો. એ બેઠી હોય અને ý હ�� બીø ��ી તરફ નજર સરખી પણ સમૂળગી બદલાઇ ýય તો? અને અહી નાણા� વાપરવાના� સાધન ક� તેના �વ�પ
ે
કનકિસ�હના મý�કયા �વભાવની ýણ હતી. બાપુ �યારેક િખýઇ ýય મા�ડ�� તો મારી સૂરજ અમને બેયને બાળીન ભ�મ…’ નહીં - જેમ ક�, છાપેલી નોટો, બે�ક ચેક, નેટ બે��ક�ગ, વોલેટ ક� િ��ટોકર�સીની
તો યે કોઇને ખરાબ લાગતુ� ન હતુ�. ‘ભૂલ થઇ ગઇ, બાપુ! પછી શુ� થયુ�?’ વાત નથી. પરંતુ નાણા�ની ખરી �ક�મત તેને વાપરવામા� મળતી �વત��તા છ�.
ે
બધા મુસાફરો ના�તા-પાણી માટ� ગોઠવાઇ ગયા �યારે કનકિસ�હ� ‘ઘર તરફ જતા� મ� એના િવશ પૂછપરછ કરી. �યા�ની છો? સારા ક� નરસા� કોઈ પણ કામ માટ� ઉપયોગમા� લેવા� ક� સ�ઘરવા� માટ� તમને
�
�ાઇવરને ક�ુ�, ‘આપણે બહારનુ� ખાવાન નથી; આજે મારા ઘરેથી…’ દીકરો છ� એટલે પિત પણ હશ જ. ગામ કયુ�? વર શુ� કરે છ�? કોઈ પાબ�દી નથી.
ુ�
ે
બ�ને જણા� એક ખાલી ટ�બલ પાસે ગોઠવાઇ ગયા. મેથીના� થેપલા�, કોઇ સાથે ક�મ નથી? આ અફાટ જગતમા� સાવ એકલી �યા� પરંતુ હવે નાણા� વાપરવાની �વત��તા જ ý અગર છીનવાઈ ýય અને
�
�
માખણ, આથેલા મરચા� અને સૂકી ભાø આરોગવા લા�યા. ડોલચામા� જઇશ? હ�� પૂછતો ગયો અને એ જવાબો આપતી ગઇ. જે સ�ાધીશોને યો�ય લાગે �યા જ તમે તમારુ� ના�ં વાપરી શકો-એવી કોઈ પ�િત
�
મસાલાવાળી ચા પણ હતી. ýણવા મ�યુ� એ આ હતુ� : બાઇ બધી રીતે સવ�ગુણસ�પ�ન, સý�ય તો તમે શુ� કરશો? તમારુ� øવન, øવનમા� અગ�યના� લાગતા કામ
અચાનક �ાઇવર રાજભાએ િહ�મત કરી નાખી, પણ એનો ધણી શરાબી. દા� પીવામા� બધુ� ખેદાન-મેદાન વગેરે ઉપર તેની ક�વી અસર પડ� તે િવચાય છ�? અગર હજુ સુધી ન િવચાય ુ�
ુ�
‘કનક�ભા, એટલુ� તો વગર કીધે હ�� સમø ગયો ક� એ તમારુ� થઇ ગયુ�. ઘરના� ઠામડા વેચાઇ ગયા�. હવે બાટલીના હોય તો ફટાફટ િવચારી લો! ભારત સિહત િવ�ના અનેક દેશો બહ� નøકના
�
ઘર હતુ�, પણ મને એ ન સમýયુ� ક� એ બે બહ�નોમા�થી પૈસા �યા�થી લાવવા? વેચવા માટ� હવે એક જ વ�તુ ભિવ�યમા� ‘સે��લ બે�ક �ડિજટલ કર�સી’ તરીક� ઓળખાતી નવી નાણાકીય
તમારા� ઘરવાળા�…?’ બચી હતી. એક દી’ એ ઘરાકને લઇ આ�યો. પ�નીને પ�િત - ક� જેમા� નાણા�નુ� સમૂળગુ� �વ�પ જ બદલાઇ જશે - તે લાગુ કરવા
કનકિસ�હ હસી પ�ા, ‘તમારા સવાલનો જવાબ હ�� એક કીધુ� ક� આની સાથે…! બાઇ તૈયાર ન થઇ. ખૂબ માર ��� છ�.
વા�યમા નહીં આપી શક��, રાજભા. એના માટ� તો મારે પ�ો. બાઇ છોકરાને લઇને નીકળી ગઇ. જે બસ ચીનની સરકારે આ ચલણી પ�િત વ��થી, અનેક િવ�તારોમા� અમલમા �
�
તમને પ�દરેક વ�� પહ�લા�ના સમયમા� લઇ જવા પડશે.’ હાથમા આવી એમા� બેસી ગઇ.’ મૂકી દીધી છ� અને નાણામ��ી િનમ�લા સીતારામને બજેટમા� િનદ�શ
�
‘કનક�ભા, મા�ડીને વાત કરો તો મý પડશે.’ રાજભાના ‘અરેરે! ભારે થઇ, બાપુ! આટલી �પા ળી અને આપેલો તે મુજબ ýઈએ તો, ભારત ટ��ક સમયમા�
�
મોઢામા� રાજપૂતાણીએ બનાવેલા ભોજનનો �વાદ હતો સ��કારી ��ીના ભા�યમા આવો પિત?’ આવુ� ચલણ, શ�આતમા �ાયોિગક ધોરણે,
�
અને કાનમા� છ�પન �ચની છાતીવાળા �િ�યના મુખેથી ‘રાજભા, દરેક ýતવાન ઘોડી ઉપર બેસનાર ડણક અમલમા લાવી શક� છ�. લગભગ અ�ય 90
�
ટપકતી વાત રોમા�ચ બનીને �વેશી રહી. અસવાર રાજક�માર જ હોય એવુ� ન બને. ચોર, દેશો આ પ�િત અમલમા મૂકવા કાય�રત છ�.
�
‘�યારે મારી �મર પચીસ વ��ની. જુવાની દેહ ફરતે લૂ�ટારા ને ડાક� પણ �યારેક…! જવા દો એ વાત. પરંતુ ø-7 તરીક� ઓળખાતા િવ�ના સૌથી
ે
�ટો દઇ ગયેલી. ધરતી પર પાટ�� મારુ� તો પાણી કાઢ�� રા� ઘરે પહ��યા�. મ� સૂરજને જગાડીને બધી વાત �યામ પારેખ શ��તશાળી દેશ ક� જેમા� અમે�રકા, િ�ટન,
એટલી શ��ત હતી. મારુ� લ�ન તો હ�� એકવીસનો કરી. બા-બાપુ પણ આવી ગયા�. મારી બાએ પૂ�ુ�, �ા�સ, જમ�ની, ýપાન, ક�નેડા અને ઇટાલીનો
હતો �યારે જ થઇ ગયુ� હતુ�. પ�નીનુ� નામ સૂરજ. ‘બાઇ, તારી ઇ�છા જણાવ. તારે શુ� કરવુ� છ�?’ સમાવેશ થાય છ�, તેઓ આ પોતાના દેશોમા�
ઘરમા� હ��, સૂરજ અને મારા� બા-બાપુ એમ ચાર જણા� બાઇએ કહી દીધુ�-‘હ�� તમારા આશરે આવી છ��. તમે આ કર�સીનો િવરોધ કરી ર�ા છ�. પણ શા માટ�
�
હતા. ખેતીકામ બાપુ સ�ભાળતા હતા. હ�� નવરો જે સ�બ�ધથી મને રાખશો એ સ�બ�ધથી હ�� રહીશ. ý તેઓ આ નવા ટ��નોલોિજકલ આિવ�કારની તરફ�ણમા� નથી તે
હતો એટલે શોખ ખાતર નોકરીમા� રહી ગયો. અહીંથી નીકળી જવાનુ� કહ�શો તો દીકરાને લઇને ýણવુ� જ�રી છ�. બધા જ િવકિસત પિ�મી દેશો લોકશાહીને વરેલા છ� અને
�
સરકારી બસમા ક�ડ�ટર. મને નાના નાના �ટ ક�વામા…’ ‘પછી શુ� થયુ�?’ પોતાના દેશમા લોકશાહી પ�િતથી ચૂ�ટાયેલી સરકારો લોકોની ઈ�છા અને
�
�
પસ�દ ન હતા, �યારે પણ આઠ-દસ કલાકનો �ટ જ ‘એ રા� તો કોઇ િનણ�ય લેવાયો નહીં. સૂરજ િહત િવરુ� કામ કરવા તૈયાર નથી. દેશભ��તના નામે પણ નહીં. �યારે
ે
હ�� ખેડતો હતો. એક વાર આવા જ એક…’ ગભ�વતી હતી. આઠમો મિહનો ચાલતો હતો. એ ચીન જેવા િબનલોકશાહી અને આપખુદશાહી ક� તાનાશાહી ત��ોને ‘પ��લક
‘બાપુ, કયા �ટ પર જતા હતા એ તો જણાવો.’ રા� મને બહાર ખાટલામા સૂવડાવીને બ�ને ��ીઓ ઓિપિનયન’ ક� સામા�ય લોકોના હક ક� લોકશાહીના અિધકારોની કોઈ દરકાર
�
ે
રાજભાને રસ પ�ો. �દરના ઓરડામા� સૂઇ ગઇ. રાતભર એ બ�નેની નથી હોતી. કોઈ પણ િવરુ� અિભ�ાય ઉપર બબ�રતાથી આવા સરકારી ત��ો
‘નામ નહીં જણાવુ�. દિ�ણ ગુજરાતનુ� ટિમ�નસ ગુસપુસના અવાý આવતા ર�ા. સવારે િશરામણ તૂટી પડ� છ� અને એટલે ચીનમા� સફળતા-િન�ફળતા જેવુ� કઈ હોતુ� નથી.
હતુ�. �યા�થી મારા ગામ તરફ વળતો �વાસ હતો. વખતે સહ�ની હાજરીમા� સૂરજે કહી દીધુ�- ‘આ અને સામા�ય રીતે �થમદશી� રીતે આ એક આવકાય� એવી પહ�લ લાગે છ�.
અધવ�ે બસ ઊભી રહી �યા�થી એક બાઇ બસમા � બાઇને હ�� રાøખુશીથી આ ઘરની વહ� બનાવુ� છ��. સીધીસાદી વાત એ છ� ક� અનેક દેશની સરકારો િ��ટોકર�સી ક� જેની ઉપર
ચડી. જુવાનીના� તોરણથી શોભતી અને �પના એને નવુ� નામ આપુ� છ�� અને મારો પિત પણ આપુ� તેમનો કોઈ કાબૂ નથી, તેનાથી ખૂબ િચ�િતત છ� અને તેનો સામનો કરવા
�બારથી લચી પડતી એ બાઇની ક��મા એક છ��. આજ પછી ચ�દા મારી નાની બહ�નની જેમ મારી સ�પૂણ�પણે પોતાના કાબૂમા� હોય તેવી �ડિજટલ કર�સી બનાવવા મથી રહી
�
ધાવણો દીકરો પણ હતો. મ� પૂ�ુ�, ‘�યા�ની સાથે જ રહ�શે. કોઇએ ના પાડવાની નથી.’ છ�. પરંતુ બ�નેમા� મૂળ તફાવત એટલો રહ�શે ક� િ��ટોકર�સી �લોકચેન પ�િત
�ટ�કટ ફાડ��?’ તો એ કહ� - ‘�યા� આ બસ ‘અરે! તમારા� પ�ની સૂરજબાએ આવુ� ક�ુ�? પર આધા�રત હોઇ કોઈ સ�ાધીશો, �ય��ત ક� ક�પની તેની પર કાબૂ ન રાખી
છ��લે ઊભી રે’વાની હોય �યા મને ઉતારી તમે તો કહ�તા હતા ક� સૂરજબાનો �વભાવ બાળી શક�. પરંતુ �ડિજટલ કર�સી છાપેલી નોટની જેમ સરકારી માિલકીની રહ�શે.
�
દેý.’ એના જવાબ અને અવાજ પરથી નાખે તેવો છ�.’ ‘હા, પણ આ જગત એ સૂરજના પરંતુ ચીનમા�થી લીક થઈને આવતા અહ�વાલો અને િ�ટનની બે�ક ઓફ
હ�� સમø ગયો ક� બાઇ બાપડી દુિખયારી �તાપે øવી ર�ુ� છ�. સૂરજે િવચારી લીધુ� ક� ��લે�ડના �ડરે�ટર ટોમ મટનના એક ýહ�ર વ�ત�ય અને ø-7 દેશોના
છ�. �ટ�કટના પૈસા લેવાનો સવાલ જ ન એ િનરાધાર, જુવાન, લાચાર ��ી કોઇ પણ અનેક નાણા� મ��ીઓના િવરોધને કારણે િવકિસત દેશોએ હø આવી �ડિજટલ
હતો. મ� મારા પૈસે �ટ�કટ કાઢી આપી. એ ýતના સ�બ�ધ વગર આ સમાજમા øવી કર�સી ઉપર કોઈ િનણ�ય કય� નથી. અને તેનુ� કારણ �પ�ટ છ� - �ડિજટલ
�
�
ખાધા-પીધા� િવના બેસી રહી. પૂરા આઠ તસવીર ूતીકાत्મક છે (�ન����ાન પાના ન�.18) (�ન����ાન પાના ન�.18)