Page 18 - DIVYA BHASKAR 030521
P. 18
Friday, March 5, 2021 | 18
નેટ ઝીરો : શુ� 2050મા� આપણે દ�રયાકા��ાના અનેક િવ�તારો ડ�બી જશે. આ પ�ર��થિત અટકાવવાનો ર�તો
ખૂબ સરળ છ� - માનવીય અને ��ોિગક ��િ�ઓને કારણે વાતાવરણમા�
છોડવામા� આવતો �ગાર વાયુ સý�ય નહીં એવી રીતે ��ોિગક અને
માનવીય ��િ�ઓ ચલાવવી. મતલબ ક� પાવર �ટ�શન, ફ��ટરીઓ, વાહનો,
�
મોટા પાયે બાળવામા આવતા� જ�ગલો વગેરે બ�ધ કરવુ�. અને સાથે સાથે
�દ��ણની સામ પાર �ો�શુ�? કહ�વાય નેટ ઝીરો. મતલબ એ જ ક� આપણે એવી ટ�કનોલોિજકલ �ગિત કરવી
ે
��ા�છાિદત િવ�તારોને વધારવા. આમ કરવાથી જે પ�ર��થિત સý�ય એને
ક� �ગાર વાયુનુ� સજ�ન જ બ�ધ થઈ ýય. આમ થાય તો એક સમયે આપણે
એવી પ�ર��થિતનુ� સજ�ન કરી શકીએ ક� ��વીની ગરમીમા� વધારો થતો અટકી
ýય. અને તાપમાન જે તે �તરે જળવાઈ રહ� અથવા ભિવ�યમા� ધીરે ધીરે ઘટ�.
અને આવુ� થાય તો માનવ સિહત સમ� øવન જગતના અ��ત�વ સામેનો
આ ખતરો ટળી શક�.
‘નેટ ઝીરો’ આવી પ�ર��થિતનુ� િનમા�ણ કરવા માટ� દુિનયાભરના દેશોએ �દૂષણ
એ આજકાલ લગભગ ને�તનાબૂદ કરવુ� પડ�. મે�યુફ��ચ�રંગ �ે�ના ઉ�ોગોએ �દૂષણને
અટકાવવા માટ� નવા �કારની ટ�કનોલોøઓ અપનાવવી પડ� અને સમ�ત
દુિનયાભરના િવ�ના વાહન �યવહારને �દૂષણમુ�ત બનાવવો પડ�. આ બધુ� કરવા માટ�
લગભગ દરેક દેશની સરકારોએ ખૂબ ધરખમ પાયે નીિતિવષયક ફ�રફારો કરવા
રાજકીય, પડ�. મતલબ ક� આપણી અથ� �યવ�થા અને �યવહારમા ધરમૂળથી ફ�રફાર
�
પયા�વરણીય અન ે કરવો પડ�. આ કારણોસર સ�યુ�ત રા��સ��થા (યુ.એન.)ની પયા�વરણીય
સ��થા યુના�ટ�ડ નેશ�સ એ�વાયન�મે�ટ �ો�ામ (યુ.એન.ઈ. પી.) �ારા
���ાકીય વતુ��ોમા� દુિનયાભરના દેશોમા� સરકારી અને િબન સરકારી સ��થાઓમા� કાય�રત
એક નવો બઝ-વડ� નીિત ઘડવૈયાઓને મદદ�પ થાય એવી વૈ�ાિનક માિહતી પહ�ચાડવા માટ�
આઈપીસીસી (��ટરગવન�મે�ટલ પેનલ ઓન �લાઈમેટ ચે�જ)ની 1988મા�
બની ગયો ��. આ રચના કરવામા� આવી હતી.
િવ�ભરના દેશોમા� પે�રસ સ�િધ અનુસાર ન�ી કરવામા� આ�યુ� ક�
િવચાર �લોબલ વાતાવરણમા� ફ�રફાર બે ટકાથી વધારે નહીં વધવા દેવો ýઈએ અને આદશ�
વ�િમ�ગને નાથી શક� રીતે મા� દોઢ �ડ�ી પર અટકાવી દેવો ýઈએ. આઈપીસીસીના �રપોટ�
અનુસાર આદશ� રીતે 2040 સુધીમા� નેટ ઝીરો પ�ર��થિત પર પહ�ચી જવુ�
�
�� ýઈએ. અને આમ ન થઈ શક� તો 2050 સુધીમા� સમ� િવ�મા નેટ ઝીરોની
પ�ર��થિતનુ� િનમા�ણ થવુ� જ�રી છ�.
હવે હકીકત એ છ� ક� અમે�રકા જેવા એક બે દેશોને બાદ કરતા
બહ� ઓછા દેશ એવા છ� ક� જે આવા ધરખમ ફ�રફાર માટ� જ�રી
એવી ટ�કનોલોø, નાણા�, પ�ર��થિત ક� ��છાશ��ત ધરાવે
ડણક છ�. મતલબ ક� ý બધા જ દેશ એકબીýને મદદ નહીં કરે તો
અમુક દેશોના અથાક �ય�નો બાદ નેટ ઝીરો પ�ર��થિત પર
�
લા ખો વષ�થી સફળતાપૂવ�ક ��વી પર વસતી માનવýતના - લગભગ દર વષ�, આગલા વષ� કરતા� વધુ ગરમ ન�ધાયુ� �યામ પારેખ પહ�ચવા છતા, અ�ય દેશોની િન�ફળતાને કારણે પ�ર��થિત
છ�. અને �યારબાદનુ� વષ� અચૂકપણે પાછલા વષ�નો રેકોડ�
અ��ત�વ સામે હવે પહ�લીવાર ખૂબ મોટો ખતરો ઊભો થયો છ�
બગડતી જ રહ�શે અને અ��ત�વ �વામી નો ખતરો ઝળ��બતો
- અને એ પણ પોતાનાથી જ, પોતાના લોભ અને પોતાની તોડી નાખે છ�! અને 1980થી લઈને અ�યાર સુધીના સૌથી વધુ જ રહ�શે. પરંતુ ખૂબ બધી વૈ�ાિનક માિહતીના િવ�ેષણ બાદ
��િ�થી. માનવસિજ�ત વાતાવરણીય �દૂષણને કારણે ��વીના પયા�વરણમા� ગરમ એવા� દસ વષ�ની વાત કરીએ તો એ બધા જ 2005 બાદ ધીરે-ધીરે ઘણા બધા વૈ�ાિનકો આશાવાદી છ� ક� અગર પૂરતા
ખૂબ મોટ�� પ�રવત�ન આ�યુ� છ� - એ છ� ��વીના વાતાવરણમા� વધેલી ગરમી. ન�ધાયા છ�! �ય�નો કરવામા� આવે અને િવ�ભરમા� આ િવષય ઉપર પૂરી સýગતા
ે
આ સમ�યાને ��ેøમા� વૈિ�ક �તરે �લોબલ વોિમ�ગ તરીક� ઓળખવામા � સાદી અને સરળ સમજ બતાવ છ� ક� - �ગાર વાયુ એટલે ક� કાબ�ન ક�ળવવા હોય તો 2050 સુધીમા� નેટ ઝીરો પ�ર��થિત પર પહ�ચવુ� અશ�ય
આવે છ�. ઈ.સ. 1880થી લઈને આજ સુધી ��વીના વાતાવરણમા� દર ડાયો�સા�ડ ક� મોનો�સાઈડને કારણે સý�તી �લોબલ વોિમ�ગની �િ�યા હવે તો નથી જ. અને આમ માનવýતના ભિવ�યને સુરિ�ત કરી શકાય. આજ
દાયકાએ લગભગ 0.7 �ડ�ી સે��સયશનો વધારો ન�ધાયો છ�. અને 1981થી આપણા કાબૂ બહાર જઈ રહી છ�. ý આ વધારો તુરંત રોકવામા� નહીં આવે કારણોસર નેટ ઝીરો શ�દએ �દૂષણમુ�ત િવ�ની એક નવી આશા જ�માવી
આ વધારો લગભગ બમણો થયો છ�. વૈ�ાિનકોએ ન��યુ� છ� ક� 1988ના વષ�થી અને બેકાબૂ બનશે તો ��વીના સમુ�ી �તરનુ� તાપમાન વધશે. �ુવ �દેશો પર છ�. અને સમ�ત માનવýિત માટ� આવતા �ણ દાયકા માટ� એક નવુ� �યેય
એક એવી પેટન� ઉભરી આવી છ� ક� - મા� 2011ના વષ�ને બાદ કરતા રહ�લ બરફ પીગળી જશે અને સમુ�ી સપાટી �ચી આવવાથી સમ� િવ�ના ન�ી કરી આ�યુ� છ�.
ુ�
‘આવ, બુ�ી ડાકણ, આવ!’ �સમસત પાણી ��ાને આકાશ જેટલી �ચી ઉ�ા�� ��.
એની ચારે બાજુ, ઉપર-નીચે, પાણી ફરી વ�યુ� ��
નદી તો એન �ાયુ� જ કરવાની ��
ુ�
સ વાઈ ગુજરાતી કાકાસાહ�બ કાલેલકરે નદીઓને લોકમાતા કહી સ�યમમા� રહ� તો ખેતરો ફળ�ુપ કરે, પરંતુ પાશવી બને તો પારાવાર નુકશાન
છ�. માનવýત પર નદીઓના અનેક ઉપકાર છ�. િવ�ની મહાન
કરી શક� છ�. ભૂતકાળમા વા�ગનો પિત અને ગામના ઘણા લોકો નદીના પૂરમા�
�
સ��ક�િતઓ નદીકા��� િવકસી છ�. øવનમા� ધીરજ રાખવાની �ેરણા તણાઈ ગયા હતા. વા�ગ રોજ સા�જે નદી આડ� બા�ધેલા માટીના પાળા પર ચડી
નદી આપે છ�. નદી ýણતી હોય છ� ક� એણે િબનજ�રી ઉતાવળ કરવાની જ�ર પાણીની સપાટી ચકાસતી. એક સા�જે ýયુ� તો નદીમા� પાણી વ�યુ� હતુ�. એ
�
નથી, એ પહ�ચવાના �થળ� મોડીવહ�લી પહ�ચવાની જ છ�. કાન દઈને િચ�તામા પડી ýય છ�. એ જ રાતે ýપાનીઓ આકાશમાગ� હવાઈ હ�મલો કરે
સા�ભળીએ તો નદી આપણી સાથે ýતýતની વાતો કરે છ�. ફારસીના મહાન છ�. ખેતરોમા� બો�બ પડ� છ�. ગામના� ઘરો તૂટી ýય છ�. ડરેલા લોકો પિ�મ
શાયર રુમીએ સુ�દર વાત કહી છ�: ‘તમે આ�માના �ડાણથી કોઈ કામ બાજુ નાસવા લાગે છ�. વા�ગના પૌ�ની પ�ની એને બધા�ની સાથે
કરો તો તમારી ભીતર નદી વહ�તી હોય એવો અનુભવ થાય છ�.’ નાસવા કહ� છ�, પરંતુ ��ા દોડી શક� તેમ નથી. એ ગામમા� એકલી
એ જ નદી િવકરાળ�પ ધારણ કરે �યારે િવનાશ સરજે છ�. રહી ýય છ�. ચીનના� િવમાનો વળતો હ�મલો કરે છ� �યારે એક
�
મૂળ અમે�રકાના�, પરંતુ ઘણા� વષ� ચીનમા� રહ�લા, નોબલ ડ�બકી ýપાની િવમાન તૂટી પડ� છ�. એનો ચાલક જખમી થયો છ�.
પુર�કાર િવજેતા પલ� એસ. બકની એક સુ�દર વાતા છ�: ‘ધ વા�ગને ખબર નથી ક� એ ýપાની છ�. માનવતાથી ભરીભરી
�
ઓ�ડ ડ�મોન.’ એ વાતા મ� ઘણા� વષ� પહ�લા વા�ચી હતી. વીનેશ �તાણી વા�ગ એને બચાવવાનો �યાસ કરે છ�, પરંતુ એ બચતો નથી.
�
�
�
તાજેતરમા� એનો અનુવાદ ‘બુ�ી ડાકણ’ કય�. એ વાતા િવશ ે થોડા ચીની સૈિનકો ભાગતા આવે છ�. તેઓ જણાવે છ� ક� બ�ધનો દરવાý ખોલવાનો �ય�ન કરે છ�. દરવાý થોડો ખૂલે છ�, પછી પાણીના
�
ઘણા સમય પહ�લા લેખ પણ લ�યો હતો. વાતા�મા� બે નાિયકા ýપાનીઓનુ� લ�કર પૂવ� િદશામા�થી આ બાજુ આવી ર�ુ� છ�. ýરથી આપમેળ� તૂટી ýય છ�. વા�ગ નદીને આ��વાન આપતા� કહ� છ�: ‘આવ,
છ�. એક છ� િસ�ેર વષ�ની ચીની મિહલા �ીમતી વા�ગ અને બીø વા�ગ એના પૌ� પાસે જવાનો િનણ�ય કરે છ�. તે પહ�લા એ બુ�ી ડાકણ, આવ!’ ધસમસતુ� પાણી ��ાને આકાશ જેટલી �ચી ઉછાળ છ�.
�
�
�
એના ગામ પાસે વહ�તી પીળી નદી. આખી વાતા�મા� ખલનાિયકા નદીના પાળા પર ચડ� છ�. પાણીની સપાટી ઝડપથી ઉપર આવી છ�. એની ચારે બાજુ, ઉપર-નીચે, પાણી ફરી વ�યુ� છ�. નદી એને અહીંથી �યા અને
�
�
�
ં
જેવુ� વત�ન કરતી નદી વાતા�ના �તે નાિયકા બની ýય છ�. નાનકડ�� ગામ છ�. વા�ગ કડવાશથી બોલે છ�: ‘સાલી બુ�ી ડાકણ!’ એ જતા� પહ�લા પૂવ�મા� નજર �યા�થી અહી ઉછાળ છ�, ýણે એને આ�ેષમા લીધી હોય. નદીનુ� પાણી �ચ�ડ
�
�ીમતી વા�ગ ઘણા� વષ�થી �યા રહ� છ�. ýપાનીઓએ ચીન પર આ�મણ કયુ� કરે છ�. દૂરથી જમીનમાગ� ýપાની સૈ�ય આવતુ� દેખાય છ�. વા�ગ નદી સામે વેગથી દુ�મનોની સામે ધસી ýય છ�. પલ� બકની આ વાતા�મા� એકલી િન:શ��
છ� એવા સમાચાર ગામના લોકોને મ�યા છ�, પણ દુ�મનો એમના ગામ સુધી જુએ છ�. એ વષ�થી શાપ બની છ�. હવે સમય આ�યો છ� ક� એ એના� બધા� પાપ ��ા મહાન નદીનો દુ�મનોનો િવનાશ કરવા શ�� તરીક� સફળ ઉપયોગ કરે
આ�યા નથી. બધા� ýપાનીઓની તાકાતની વાતો કરે છ�, પણ વા�ગને એમનો ધોઈ નાખે. વા�ગ િવચારે છ�: ક�ટલાક લોકો િવમાનો અને બ�દૂકોથી યુ� લડ� છ�. કોઈએ ક�ુ� છ�: ‘તમે નદીનો �વાહ બા�ધી એનો સદુપયોગ કરી શકો,
ડર નથી. એને પીળી નદી િસવાય બીý કશાયનો ડર નથી. એ ýણે છ� ક� નદી છ�, હ�� નદીના શ��થી દુ�મનો સામે લડીશ. એ નદીનુ� પાણી રોકવા બા�ધેલા પરંતુ એની સાથે દલીલમા� ઊતરી શકો નહીં. એ તો એનુ� ધાયુ� જ કરવાની છ�.’