Page 18 - DIVYA BHASKAR 030521
P. 18

Friday, March 5, 2021   |  18



          નેટ ઝીરો : શુ� 2050મા� આપણે                                                                      દ�રયાકા��ાના અનેક િવ�તારો ડ�બી જશે. આ પ�ર��થિત અટકાવવાનો ર�તો
                                                                                                           ખૂબ સરળ છ� - માનવીય  અને ��ોિગક ��િ�ઓને કારણે વાતાવરણમા�
                                                                                                           છોડવામા� આવતો �ગાર વાયુ  સý�ય નહીં એવી રીતે ��ોિગક અને
                                                                                                           માનવીય ��િ�ઓ ચલાવવી.  મતલબ ક� પાવર �ટ�શન, ફ��ટરીઓ, વાહનો,
                                                                                                                         �
                                                                                                           મોટા પાયે બાળવામા આવતા� જ�ગલો વગેરે બ�ધ કરવુ�.  અને સાથે સાથે
               �દ��ણની સામ પાર �ો�શુ�?                                                                     કહ�વાય નેટ ઝીરો.  મતલબ એ જ ક� આપણે એવી ટ�કનોલોિજકલ �ગિત કરવી
                                                          ે
                                                                                                           ��ા�છાિદત િવ�તારોને  વધારવા. આમ કરવાથી જે પ�ર��થિત સý�ય એને
                                                                                                           ક� �ગાર વાયુનુ� સજ�ન જ બ�ધ થઈ ýય. આમ થાય તો એક સમયે આપણે
                                                                                                           એવી પ�ર��થિતનુ� સજ�ન કરી શકીએ ક� ��વીની ગરમીમા� વધારો થતો અટકી
                                                                                                           ýય. અને તાપમાન જે તે �તરે  જળવાઈ રહ� અથવા ભિવ�યમા� ધીરે ધીરે ઘટ�.
                                                                                                           અને આવુ� થાય તો માનવ સિહત સમ� øવન જગતના અ��ત�વ સામેનો
                                                                                                           આ ખતરો ટળી શક�.
                                                                                           ‘નેટ ઝીરો’         આવી પ�ર��થિતનુ� િનમા�ણ કરવા માટ� દુિનયાભરના દેશોએ �દૂષણ
                                                                                        એ આજકાલ            લગભગ ને�તનાબૂદ કરવુ� પડ�.  મે�યુફ��ચ�રંગ �ે�ના ઉ�ોગોએ �દૂષણને
                                                                                                           અટકાવવા માટ� નવા �કારની ટ�કનોલોøઓ અપનાવવી પડ� અને સમ�ત
                                                                                        દુિનયાભરના         િવ�ના વાહન �યવહારને �દૂષણમુ�ત બનાવવો પડ�.  આ બધુ� કરવા માટ�
                                                                                                           લગભગ દરેક દેશની સરકારોએ ખૂબ ધરખમ પાયે નીિતિવષયક ફ�રફારો કરવા
                                                                                            રાજકીય,        પડ�. મતલબ ક� આપણી અથ� �યવ�થા અને �યવહારમા ધરમૂળથી ફ�રફાર
                                                                                                                                             �
                                                                                     પયા�વરણીય અન   ે      કરવો પડ�. આ કારણોસર સ�યુ�ત રા��સ��થા (યુ.એન.)ની પયા�વરણીય
                                                                                                           સ��થા યુના�ટ�ડ નેશ�સ એ�વાયન�મે�ટ �ો�ામ (યુ.એન.ઈ. પી.)  �ારા
                                                                                    ���ાકીય વતુ��ોમા�      દુિનયાભરના દેશોમા� સરકારી અને િબન સરકારી સ��થાઓમા� કાય�રત
                                                                                   એક નવો બઝ-વડ�           નીિત ઘડવૈયાઓને મદદ�પ થાય  એવી વૈ�ાિનક માિહતી પહ�ચાડવા માટ�
                                                                                                           આઈપીસીસી (��ટરગવન�મે�ટલ પેનલ ઓન �લાઈમેટ ચે�જ)ની 1988મા�
                                                                                    બની ગયો ��. આ          રચના કરવામા� આવી હતી.
                                                                                                              િવ�ભરના દેશોમા�  પે�રસ સ�િધ અનુસાર ન�ી કરવામા� આ�યુ� ક�
                                                                                       િવચાર �લોબલ         વાતાવરણમા� ફ�રફાર બે ટકાથી વધારે નહીં વધવા દેવો ýઈએ અને આદશ�
                                                                                   વ�િમ�ગને નાથી શક�       રીતે મા� દોઢ �ડ�ી પર અટકાવી દેવો ýઈએ. આઈપીસીસીના �રપોટ�
                                                                                                           અનુસાર આદશ� રીતે 2040 સુધીમા� નેટ ઝીરો પ�ર��થિત પર પહ�ચી જવુ�
                                                                                                                                                 �
                                                                                                  ��       ýઈએ. અને આમ ન થઈ શક� તો 2050 સુધીમા� સમ� િવ�મા નેટ ઝીરોની
                                                                                                           પ�ર��થિતનુ� િનમા�ણ થવુ� જ�રી છ�.
                                                                                                                   હવે હકીકત એ છ� ક� અમે�રકા જેવા એક બે દેશોને બાદ કરતા
                                                                                                                   બહ� ઓછા દેશ એવા છ� ક� જે આવા ધરખમ ફ�રફાર માટ� જ�રી
                                                                                                                    એવી ટ�કનોલોø, નાણા�, પ�ર��થિત ક�  ��છાશ��ત ધરાવે
                                                                                                      ડણક            છ�. મતલબ ક� ý બધા જ દેશ એકબીýને મદદ નહીં કરે તો
                                                                                                                     અમુક દેશોના અથાક �ય�નો બાદ નેટ ઝીરો પ�ર��થિત પર
                                                                                                                             �
         લા     ખો  વષ�થી  સફળતાપૂવ�ક  ��વી  પર  વસતી  માનવýતના  - લગભગ દર વષ�,  આગલા વષ� કરતા� વધુ ગરમ ન�ધાયુ�   �યામ પારેખ  પહ�ચવા છતા,  અ�ય દેશોની િન�ફળતાને કારણે પ�ર��થિત
                                                          છ�.  અને �યારબાદનુ� વષ� અચૂકપણે  પાછલા વષ�નો રેકોડ�
                અ��ત�વ સામે હવે પહ�લીવાર ખૂબ મોટો ખતરો ઊભો થયો છ�
                                                                                                                     બગડતી જ રહ�શે અને અ��ત�વ �વામી નો ખતરો ઝળ��બતો
                - અને એ પણ પોતાનાથી જ, પોતાના લોભ અને પોતાની   તોડી નાખે છ�! અને 1980થી  લઈને અ�યાર સુધીના સૌથી વધુ   જ રહ�શે. પરંતુ ખૂબ બધી વૈ�ાિનક માિહતીના િવ�ેષણ બાદ
        ��િ�થી.  માનવસિજ�ત વાતાવરણીય �દૂષણને કારણે ��વીના પયા�વરણમા�   ગરમ એવા� દસ વષ�ની વાત કરીએ તો એ બધા જ 2005 બાદ   ધીરે-ધીરે ઘણા બધા વૈ�ાિનકો આશાવાદી છ� ક� અગર પૂરતા
        ખૂબ  મોટ�� પ�રવત�ન આ�યુ� છ� -  એ છ� ��વીના વાતાવરણમા� વધેલી ગરમી.   ન�ધાયા છ�!                          �ય�નો કરવામા� આવે અને િવ�ભરમા� આ િવષય ઉપર પૂરી સýગતા
                                                                               ે
        આ સમ�યાને ��ેøમા� વૈિ�ક �તરે �લોબલ વોિમ�ગ તરીક� ઓળખવામા  �  સાદી અને સરળ સમજ બતાવ છ� ક� - �ગાર વાયુ એટલે ક� કાબ�ન   ક�ળવવા હોય તો 2050 સુધીમા� નેટ ઝીરો પ�ર��થિત પર પહ�ચવુ� અશ�ય
        આવે છ�. ઈ.સ. 1880થી લઈને આજ સુધી  ��વીના વાતાવરણમા� દર   ડાયો�સા�ડ ક� મોનો�સાઈડને કારણે સý�તી �લોબલ વોિમ�ગની �િ�યા હવે   તો નથી જ.  અને આમ માનવýતના ભિવ�યને સુરિ�ત કરી શકાય.  આજ
        દાયકાએ લગભગ 0.7 �ડ�ી સે��સયશનો વધારો ન�ધાયો છ�.  અને 1981થી   આપણા કાબૂ બહાર જઈ રહી છ�. ý આ વધારો તુરંત રોકવામા� નહીં આવે   કારણોસર નેટ ઝીરો શ�દએ �દૂષણમુ�ત િવ�ની એક નવી આશા જ�માવી
        આ વધારો  લગભગ બમણો થયો છ�. વૈ�ાિનકોએ ન��યુ� છ� ક� 1988ના વષ�થી   અને બેકાબૂ બનશે તો ��વીના સમુ�ી �તરનુ� તાપમાન વધશે. �ુવ �દેશો પર   છ�. અને સમ�ત માનવýિત માટ� આવતા �ણ દાયકા માટ� એક નવુ� �યેય
        એક એવી પેટન� ઉભરી આવી છ� ક�  - મા� 2011ના વષ�ને બાદ કરતા   રહ�લ બરફ પીગળી  જશે અને સમુ�ી સપાટી �ચી આવવાથી સમ� િવ�ના   ન�ી કરી આ�યુ� છ�.



                                                    ુ�
                    ‘આવ, બુ�ી ડાકણ, આવ!’ �સમસત પાણી ��ાને આકાશ જેટલી �ચી ઉ�ા�� ��.
                                   એની ચારે બાજુ, ઉપર-નીચે, પાણી ફરી વ�યુ� ��


               નદી તો એન �ાયુ� જ કરવાની ��
                                               ુ�






          સ     વાઈ ગુજરાતી કાકાસાહ�બ કાલેલકરે નદીઓને લોકમાતા કહી   સ�યમમા� રહ� તો ખેતરો ફળ�ુપ કરે, પરંતુ પાશવી બને તો પારાવાર નુકશાન
                છ�. માનવýત પર નદીઓના અનેક ઉપકાર છ�. િવ�ની મહાન
                                                          કરી શક� છ�. ભૂતકાળમા વા�ગનો પિત અને ગામના ઘણા લોકો નદીના પૂરમા�
                                                                        �
                સ��ક�િતઓ નદીકા��� િવકસી છ�. øવનમા� ધીરજ રાખવાની �ેરણા   તણાઈ ગયા હતા. વા�ગ રોજ સા�જે નદી આડ� બા�ધેલા માટીના પાળા પર ચડી
        નદી આપે છ�. નદી ýણતી હોય છ� ક� એણે િબનજ�રી ઉતાવળ કરવાની જ�ર   પાણીની સપાટી ચકાસતી. એક સા�જે ýયુ� તો નદીમા� પાણી વ�યુ�  હતુ�. એ
                                                               �
        નથી, એ પહ�ચવાના �થળ� મોડીવહ�લી પહ�ચવાની જ છ�. કાન દઈને   િચ�તામા પડી ýય છ�. એ જ રાતે ýપાનીઓ આકાશમાગ� હવાઈ હ�મલો કરે
        સા�ભળીએ તો નદી આપણી સાથે ýતýતની વાતો કરે છ�. ફારસીના મહાન   છ�. ખેતરોમા� બો�બ પડ� છ�. ગામના� ઘરો તૂટી ýય છ�. ડરેલા લોકો પિ�મ
        શાયર રુમીએ સુ�દર વાત કહી છ�: ‘તમે આ�માના �ડાણથી કોઈ કામ   બાજુ નાસવા લાગે છ�. વા�ગના પૌ�ની પ�ની એને બધા�ની સાથે
        કરો તો તમારી ભીતર નદી વહ�તી હોય એવો અનુભવ થાય છ�.’       નાસવા કહ� છ�, પરંતુ ��ા દોડી શક� તેમ નથી. એ ગામમા� એકલી
        એ જ નદી િવકરાળ�પ ધારણ કરે �યારે િવનાશ સરજે છ�.             રહી ýય છ�. ચીનના� િવમાનો વળતો હ�મલો કરે છ� �યારે એક
                                       �
           મૂળ અમે�રકાના�, પરંતુ ઘણા� વષ� ચીનમા� રહ�લા, નોબલ   ડ�બકી  ýપાની િવમાન તૂટી પડ� છ�. એનો ચાલક જખમી થયો છ�.
        પુર�કાર િવજેતા પલ� એસ. બકની  એક સુ�દર વાતા છ�: ‘ધ           વા�ગને ખબર નથી ક� એ ýપાની છ�. માનવતાથી ભરીભરી
                                       �
        ઓ�ડ ડ�મોન.’ એ વાતા મ� ઘણા� વષ� પહ�લા વા�ચી હતી.   વીનેશ �તાણી  વા�ગ એને બચાવવાનો �યાસ કરે છ�, પરંતુ એ બચતો નથી.
                                    �
                       �
                                        �
        તાજેતરમા� એનો અનુવાદ ‘બુ�ી ડાકણ’ કય�. એ વાતા િવશ  ે        થોડા ચીની સૈિનકો ભાગતા આવે છ�. તેઓ જણાવે છ� ક�   બ�ધનો દરવાý ખોલવાનો �ય�ન કરે છ�. દરવાý થોડો ખૂલે છ�, પછી પાણીના
                   �
        ઘણા સમય પહ�લા લેખ પણ લ�યો હતો. વાતા�મા� બે નાિયકા          ýપાનીઓનુ� લ�કર પૂવ� િદશામા�થી આ બાજુ આવી ર�ુ� છ�.   ýરથી આપમેળ� તૂટી ýય છ�. વા�ગ નદીને આ��વાન આપતા� કહ� છ�: ‘આવ,
        છ�. એક છ� િસ�ેર વષ�ની ચીની મિહલા �ીમતી વા�ગ અને બીø      વા�ગ એના પૌ� પાસે જવાનો િનણ�ય કરે છ�. તે પહ�લા એ   બુ�ી ડાકણ, આવ!’ ધસમસતુ� પાણી ��ાને આકાશ જેટલી �ચી ઉછાળ છ�.
                                                                                                                                                      �
                                                                                                     �
                                                                                                                                                     �
        એના ગામ પાસે વહ�તી પીળી નદી. આખી વાતા�મા� ખલનાિયકા     નદીના પાળા પર ચડ� છ�. પાણીની સપાટી ઝડપથી ઉપર આવી છ�.   એની ચારે બાજુ, ઉપર-નીચે, પાણી ફરી વ�યુ� છ�. નદી એને અહીંથી �યા અને
                                                                                                                       �
                                                                                                                                      �
                                                                                               �
                                                                                                                  ં
        જેવુ� વત�ન કરતી નદી વાતા�ના �તે નાિયકા બની ýય છ�. નાનકડ�� ગામ છ�.   વા�ગ કડવાશથી બોલે છ�: ‘સાલી બુ�ી ડાકણ!’ એ જતા� પહ�લા પૂવ�મા� નજર   �યા�થી અહી ઉછાળ છ�, ýણે એને આ�ેષમા લીધી હોય. નદીનુ� પાણી �ચ�ડ
                           �
        �ીમતી વા�ગ ઘણા� વષ�થી �યા રહ� છ�. ýપાનીઓએ ચીન પર આ�મણ કયુ�   કરે છ�. દૂરથી જમીનમાગ� ýપાની સૈ�ય આવતુ� દેખાય છ�. વા�ગ નદી સામે   વેગથી દુ�મનોની સામે ધસી ýય છ�. પલ� બકની આ વાતા�મા� એકલી િન:શ��
        છ� એવા સમાચાર ગામના લોકોને મ�યા છ�, પણ દુ�મનો એમના ગામ સુધી   જુએ છ�. એ વષ�થી શાપ બની છ�. હવે સમય આ�યો છ� ક� એ એના� બધા� પાપ   ��ા મહાન નદીનો દુ�મનોનો િવનાશ કરવા શ�� તરીક� સફળ ઉપયોગ કરે
        આ�યા નથી. બધા� ýપાનીઓની તાકાતની વાતો કરે છ�, પણ વા�ગને એમનો   ધોઈ નાખે. વા�ગ િવચારે છ�: ક�ટલાક લોકો િવમાનો અને બ�દૂકોથી યુ� લડ�   છ�. કોઈએ ક�ુ� છ�: ‘તમે નદીનો �વાહ બા�ધી એનો સદુપયોગ કરી શકો,
        ડર નથી. એને પીળી નદી િસવાય બીý કશાયનો ડર નથી. એ ýણે છ� ક� નદી   છ�, હ�� નદીના શ��થી દુ�મનો સામે લડીશ. એ નદીનુ� પાણી રોકવા બા�ધેલા   પરંતુ એની સાથે દલીલમા� ઊતરી શકો નહીં. એ તો એનુ� ધાયુ� જ કરવાની છ�.’
   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23