Page 19 - DIVYA BHASKAR 030521

¾ }ગુજરાત આંતરરાષ્ટ્રીય આવૃત્તિ Friday, March 5, 2021 19
Friday, March 5, 2021 | 18 Friday, March 5, 2021 | 19

નેટ ઝીરો : શુ� 2050મા� આપણે દ�રયાકા��ાના અનેક િવ�તારો ડ�બી જશે. આ પ�ર��થિત અટકાવવાનો ર�તો બ� કથાઓ અન મિતઓમા રસહીન ઓછા અન કરણ વધ દખાય છ.
�
ે
ે
ે
ુ
ૂ
�
ુ
�
ુ
ખૂબ સરળ છ� - માનવીય અને ��ોિગક ��િ�ઓને કારણે વાતાવરણમા�
Published in USA by Cinemaya Media Inc.
�
�
�
ુ
બ�ન આ પ�રવત�ન પણ તારા નામના દવી સાથ સબિધત છ
ે
ુ
�
ે
�
છોડવામા� આવતો �ગાર વાયુ સý�ય નહીં એવી રીતે ��ોિગક અને
માનવીય ��િ�ઓ ચલાવવી. મતલબ ક� પાવર �ટ�શન, ફ��ટરીઓ, વાહનો,
Friday, November 30, 2019
�
�
�
મોટા પાયે બાળવામા આવતા� જ�ગલો વગેરે બ�ધ કરવુ�. અને સાથે સાથે આ�યા��મક આનદ માટ સાસા�રક Volume 16 . Issue 30 . 32 page . US $1
�
ે
�દ��ણની સામ પાર �ો�શુ�? કહ�વાય નેટ ઝીરો. મતલબ એ જ ક� આપણે એવી ટ�કનોલોિજકલ �ગિત કરવી
��ા�છાિદત િવ�તારોને વધારવા. આમ કરવાથી જે પ�ર��થિત સý�ય એને
ક� �ગાર વાયુનુ� સજ�ન જ બ�ધ થઈ ýય. આમ થાય તો એક સમયે આપણે
�
એવી પ�ર��થિતનુ� સજ�ન કરી શકીએ ક� ��વીની ગરમીમા� વધારો થતો અટકી
ýય. અને તાપમાન જે તે �તરે જળવાઈ રહ� અથવા ભિવ�યમા� ધીરે ધીરે ઘટ�. øવનનો �યા� જ�રી જ છ?
અને આવુ� થાય તો માનવ સિહત સમ� øવન જગતના અ��ત�વ સામેનો
આ ખતરો ટળી શક�.
‘નેટ ઝીરો’ આવી પ�ર��થિતનુ� િનમા�ણ કરવા માટ� દુિનયાભરના દેશોએ �દૂષણ મઠની પરંપરાઓની પકડ હોવા છતા,
�
ે
�
�
�
એ આજકાલ લગભગ ને�તનાબૂદ કરવુ� પડ�. મે�યુફ��ચ�રંગ �ે�ના ઉ�ોગોએ �દૂષણને ભારતીય સમાજમા આ બનમાથી બીý ુ � ��રાખડના ચમોલીમા મોટાપાયે થયલા િવનાશે ફરી કદરત સાથે થઈ રહલા� ચડા �
�
િવચારન વધ મહ�વ આપવામા આ�ય
ે
ુ
અટકાવવા માટ� નવા �કારની ટ�કનોલોøઓ અપનાવવી પડ� અને સમ�ત
�
�
ે
�
�
ે
દુિનયાભરના િવ�ના વાહન �યવહારને �દૂષણમુ�ત બનાવવો પડ�. આ બધુ� કરવા માટ� છ. અન શા માટ નહી? છવટ, વરાગી તરફ �યાન દોય છ. આ હોનારત િનિમ�ે �ઈએ િહમાલયની આખી કહાણી
�
ૈ
ે
�
�
�
ં
�
ુ
�
ે
લગભગ દરેક દેશની સરકારોએ ખૂબ ધરખમ પાયે નીિતિવષયક ફ�રફારો કરવા
ે
ે
�
દવન પણ લ�ન કરવા પડ� છ અન દવી
ે
રાજકીય, પડ�. મતલબ ક� આપણી અથ� �યવ�થા અને �યવહારમા ધરમૂળથી ફ�રફાર સાથ જ,તઓ તમના દવ�વન �ગટ
ે
ે
�
ે
ે
ે
�
�
પયા�વરણીય અન ે કરવો પડ�. આ કારણોસર સ�યુ�ત રા��સ��થા (યુ.એન.)ની પયા�વરણીય કરી શક છ. � ે � ુ
ભારતીય િવચારધારામા દવીન
સ��થા યુના�ટ�ડ નેશ�સ એ�વાયન�મે�ટ �ો�ામ (યુ.એન.ઈ. પી.) �ારા
���ાકીય વતુ��ોમા� દુિનયાભરના દેશોમા� સરકારી અને િબન સરકારી સ��થાઓમા� કાય�રત મહ�વપૂણ �થાન છ. જ િહ�દ ધમમા � િહમાલયની વાતા�
�
ુ
�
ે
�
�
�
ુ
એક નવો બઝ-વડ� નીિત ઘડવૈયાઓને મદદ�પ થાય એવી વૈ�ાિનક માિહતી પહ�ચાડવા માટ� સૌથી વધ, બૌ� ધમમા મોટા �માણમા � �
�
આઈપીસીસી (��ટરગવન�મે�ટલ પેનલ ઓન �લાઈમેટ ચે�જ)ની 1988મા�
�
ે
અન જન ધમમા અમક �શ ýવા મળ
ે
ૈ
ુ
ુ
�
�
ે
ુ
�
ુ
બની ગયો ��. આ રચના કરવામા� આવી હતી. છ. િહ�દ પરાણમા દવી, સતીન �પ માલય હýરો વષ�થી દિ�ણ એિશયાના હઠળના કા�મીરથી લઇ પવમા િતબટ સધી, લગભગ
ે
ુ
�
�
�
િવ�ભરના દેશોમા� પે�રસ સ�િધ અનુસાર ન�ી કરવામા� આ�યુ� ક�
ુ
�
લઇ ધાિમક અન�ઠાનોની અવગણના
ૂ
િવચાર �લોબલ વાતાવરણમા� ફ�રફાર બે ટકાથી વધારે નહીં વધવા દેવો ýઈએ અને આદશ� કરી િશવ સાથ લ�ન કરે છ અન આમ િહ લાખો લોકો માટ મહ�વપૂણ બની ર�ો છ. 2500 �કલોમીટર સધી િવ�તરલો છ. તની પહોળાઈ
�
ે
ે
�
ે
ે
�
�
ુ
�
�
ે
અહીની સ�કિત, પૌરાિણક મા�યતાઓ
�
ે
�
�
ં
ે
વ�િમ�ગને નાથી શક� રીતે મા� દોઢ �ડ�ી પર અટકાવી દેવો ýઈએ. આઈપીસીસીના �રપોટ� કરી ત પોતાના કમ�કાડી િપતાનો િવરોધ અન સાિહ�યમા િહમાલય અનક �વ�પ ýવા મળ છ. ýતા ત દિ�ણથી ઉ�રની વ� િવિવધ �થળોએ 200થી
ે
�
400 �ક.મી. છ.
અનુસાર આદશ� રીતે 2040 સુધીમા� નેટ ઝીરો પ�ર��થિત પર પહ�ચી જવુ�
ે
કરે છ.
ે
�
�
�
�
ે
�
�
ે
સમય સાથ બૌ� ધમ પણ બદલાતો
�
�
6 દશોમા હાજરી: િહમાલય પવ�ત માળા 6 દશો - ભારત,
ે
ે
�
ે
�
�� ýઈએ. અને આમ ન થઈ શક� તો 2050 સુધીમા� સમ� િવ�મા નેટ ઝીરોની ગયો. આ બદલાવ દરિમયાન, બ� િહમાલય બ સ�કત શ�દોથી બનલો છ- ‘િહમ’ (બરફ) � નપાળ, ભતાન, િતબટ (ચીન), અફઘાિન�તાન અન ે
�
ે
અન ‘આલય’ (�થળ)- બરફનુ �થળ એટલે ક
ૂ
પ�ર��થિતનુ� િનમા�ણ થવુ� જ�રી છ�.
ે
ુ
ે
�
ે
ે
ૂ
ે
ુ
�
ૂ
�
ે
ે
�
હવે હકીકત એ છ� ક� અમે�રકા જેવા એક બે દેશોને બાદ કરતા કથાઓ અન મિતઓમા રસહીન ઓછા િહમાલય. �ાચીન સમયમા િહમાલય આપણા સાધ- ુ પા�ક�તાન સધી િવ�તરલી છ. નપાળ અન ભટાન
�
�
�
ે
ે
ુ
�
�
�
ે
બહ� ઓછા દેશ એવા છ� ક� જે આવા ધરખમ ફ�રફાર માટ� જ�રી અન કરુણ વધ દખાય છ. બ�ન આ સતોને તમની તપોભૂિમ બનાવવા માટ આકિષત કરેલા તો િહમાલય ��મા જ વસલા છ. િહમાલય િવ�ની
ે
ે
ુ
�
ુ
ુ
�
�
�
ે
ે
�
એવી ટ�કનોલોø, નાણા�, પ�ર��થિત ક� ��છાશ��ત ધરાવે પ�રવત�ન પણ તારા નામના દવી સાથે તો આજના યગમા પવતારોહકો તન એક પડકાર તરીક� એકમા� પવતમાળા છ જ આટલા બધા દશોમા ફલાયલી
ે
ે
�
�
�
ે
ે
�
ડણક છ�. મતલબ ક� ý બધા જ દેશ એકબીýને મદદ નહીં કરે તો સબિધત છ. કઠોર øવન અપનાવનારા સલામ કરે છ. � છ. �
�
�
�
�
અમુક દેશોના અથાક �ય�નો બાદ નેટ ઝીરો પ�ર��થિત પર અન િવ�નો �યાગ કરનાર બ�ન તારા િહમાલયની સદરતા તની િવિવધતામા છ. અહી ં િવ�ના પા�ચય સૌથી �ચા� િશખરો, િહમાલય-
�
ે
ે
�
ે
ે
�
ુ
ુ
ે
�
ે
�
�
�
�
ે
ે
ુ
�
લા ખો વષ�થી સફળતાપૂવ�ક ��વી પર વસતી માનવýતના - લગભગ દર વષ�, આગલા વષ� કરતા� વધુ ગરમ ન�ધાયુ� �યામ પારેખ પહ�ચવા છતા, અ�ય દેશોની િન�ફળતાને કારણે પ�ર��થિત િવન� બનાવ છ. દવીન કારણે બ�ન ે �ચા-�ચા િશખરો, ઘણા લાબા અનક ચોરસ �ક.મી. કારાકોરમમા� : િવ�મા� ઓછામા� ઓછા 109 િશખરો
અ��ત�વ સામે હવે પહ�લીવાર ખૂબ મોટો ખતરો ઊભો થયો છ�
�
ે
ુ
ુ
ર�ક તરીક� ýવામા આવ છ. જઓ
�
�
ે
�
મા પથરાયેલા �લિશયર, ખબ �ડા સરોવરો અન તાý
�
ે
ે
ૂ
બગડતી જ રહ�શે અને અ��ત�વ �વામી નો ખતરો ઝળ��બતો
છ�. અને �યારબાદનુ� વષ� અચૂકપણે પાછલા વષ�નો રેકોડ�
ે
છ, જની �ચાઈ સમ��તરથી 7200 મીટરથી વધ છ.
�
�
�
ૂ
�
�
ે
ે
- અને એ પણ પોતાનાથી જ, પોતાના લોભ અને પોતાની તોડી નાખે છ�! અને 1980થી લઈને અ�યાર સુધીના સૌથી વધુ જ રહ�શે. પરંતુ ખૂબ બધી વૈ�ાિનક માિહતીના િવ�ેષણ બાદ પોતાની ýતન મદદ કરવામા અસમથ � પાણીની નદીઓ, જ�ટલ ભ�તરીય (િજયોલોિજકલ) આમાના મોટાભાગના� િશખરો િહમાલયના ��મા છ.
�
ુ
ે
ે
�
્
ે
ુ
્
ુ
��િ�થી. માનવસિજ�ત વાતાવરણીય �દૂષણને કારણે ��વીના પયા�વરણમા� ગરમ એવા� દસ વષ�ની વાત કરીએ તો એ બધા જ 2005 બાદ ધીરે-ધીરે ઘણા બધા વૈ�ાિનકો આશાવાદી છ� ક� અગર પૂરતા છ, બ� તમની મદદ કરતા ýવા મળ � સરચનાઓ અન અ�ભત - અનોખા øવ-જત તમજ તમા િવ�ન સૌથી �ચ િશખર માઉ�ટ એવરે�ટનો પણ
ે
�
ુ
�
�
�
ુ
ે
ે
�
ે
ખૂબ મોટ�� પ�રવત�ન આ�યુ� છ� - એ છ� ��વીના વાતાવરણમા� વધેલી ગરમી. ન�ધાયા છ�! �ય�નો કરવામા� આવે અને િવ�ભરમા� આ િવષય ઉપર પૂરી સýગતા છ. � વન�પિત તન કદરતી રીત અલૌ�કક બનાવ છ. પરંત ુ સમાવશ થાય છ. �
�
ે
ે
�
�
ે
�
�
ે
ે
�
આ સમ�યાને ��ેøમા� વૈિ�ક �તરે �લોબલ વોિમ�ગ તરીક� ઓળખવામા � સાદી અને સરળ સમજ બતાવ છ� ક� - �ગાર વાયુ એટલે ક� કાબ�ન ક�ળવવા હોય તો 2050 સુધીમા� નેટ ઝીરો પ�ર��થિત પર પહ�ચવુ� અશ�ય દવી તારાના મિદરો બગાળ, છ�લા કટલાક વીતલા દાયકાઓ દરિમયાન આકાર > મા��ટ એવરે�ટ: 8848.86 મીટર
�
ૂ
ે
આવે છ�. ઈ.સ. 1880થી લઈને આજ સુધી ��વીના વાતાવરણમા� દર ડાયો�સા�ડ ક� મોનો�સાઈડને કારણે સý�તી �લોબલ વોિમ�ગની �િ�યા હવે તો નથી જ. અને આમ માનવýતના ભિવ�યને સુરિ�ત કરી શકાય. આજ ઓ�ડશા અન આસામમા ýવા મળ � લતા �લાઇમટ ચ�જે કરોડો વષ� જના િહમાલયન ે > ક-2: 8611 મીટર
ે
ે
ે
�
ુ
દાયકાએ લગભગ 0.7 �ડ�ી સે��સયશનો વધારો ન�ધાયો છ�. અને 1981થી આપણા કાબૂ બહાર જઈ રહી છ�. ý આ વધારો તુરંત રોકવામા� નહીં આવે કારણોસર નેટ ઝીરો શ�દએ �દૂષણમુ�ત િવ�ની એક નવી આશા જ�માવી છ. પરંત અહી તઓ માતા કાલી તરીક� પણ ‘હચમચાવી’ ના�યો છ. �લાઇમટ ચ�જ માટ � > કાચનજઘા: 8586 મીટર
ે
�
ે
ં
ે
�
�
�
ૂ
આ વધારો લગભગ બમણો થયો છ�. વૈ�ાિનકોએ ન��યુ� છ� ક� 1988ના વષ�થી અને બેકાબૂ બનશે તો ��વીના સમુ�ી �તરનુ� તાપમાન વધશે. �ુવ �દેશો પર છ�. અને સમ�ત માનવýિત માટ� આવતા �ણ દાયકા માટ� એક નવુ� �યેય પýય છ. ચો�સપણે માનવીઓની બફામ ��ોિગક ��િ�ઓ > લહો�ત: 8516 મીટર
�
ે
ે
ૈ
�
�
ે
ે
ે
ે
�
એક એવી પેટન� ઉભરી આવી છ� ક� - મા� 2011ના વષ�ને બાદ કરતા રહ�લ બરફ પીગળી જશે અને સમુ�ી સપાટી �ચી આવવાથી સમ� િવ�ના ન�ી કરી આ�યુ� છ�. જન ધમમા દવી પ�ાવતી નામના જવાબદાર છ અન હવ ધીરે-ધીરે તની અસર સમ� > મકાલ: 8463 મીટર
ુ
�
�
ુ
ે
એક દવી પણ પýય છ. અલબ�, માનવ-સમાજ પર પણ ýવા મળી રહી છ. સમય જતા � બરફની ���ટએ �ીý �થાન પર : એ�ટાક��ટકા અન ે
ે
�
ુ
ે
ે
�
�
તઓ તીથકરો જટલી ઉ� ક�ાએ આ અસર વધ ગભીર બનશ. આવા સýગોમા � આક��ટક પછી, સૌથી વધ બરફ િહમાલય ર�જમા �
ે
ુ
�
ે
ે
�
ે
�
�
ૂ
ુ
ે
ે
ે
�
‘આવ, બુ�ી ડાકણ, આવ!’ �સમસત પાણી ��ાને આકાશ જેટલી �ચી ઉ�ા�� ��. પýતા નથી, પરંત જ લોકો સપિ�, િહમાલયન બચાવવો જ�રી છ. આજે, જ ýમલો છ. તથી જ તન ‘થડ પોલ’ (�ીý
ુ�
ે
�
�
�
�
�વ) પણ કહવામા આવ છ. અહી ગગો�ી
ુ
�
આપણે આ પવતમાળાની કટલીક અýણી
ૂ
�
ે
ં
શ��ત અન �યાિતથી દર થઇ ‘િજન’ના
એની ચારે બાજુ, ઉપર-નીચે, પાણી ફરી વ�યુ� �� નપાળના કાઠમડમા આવલા �યાનગ ફલગીિલગ માગ ચાલવાની ઇ�છા રાખતા લોકોમા� ખબ જ લોકિ�ય અથવા ઓછી ýણીતી બાબતો િવશ ે િવશેષ અન યમનો�ી જવા �લિશયસ સિહત
ે
ે
�
�
�
�
�
�
ૂ
ે
�
ુ
�
ે
ે
ુ
ે
મઠમા �િત��ઠત કરાયલી દવી તારાની સવણ � છ. ýક એમના નામથી એવ �તીત થાય છ ક ત કમળ � ýણીએ: ે � ુ ુ � � ઓછામા ઓછા 15 હýર િવશાળકાય
ે
�
�
ે
�
�
ુ
�
�
�
�િતમા
�
ે
�
ુ
ુ
�
�
�
ં
�
કવી રીત થય િહમાલયન િનમાણ?
ે
ે
અન લ�મી સાથ સકળાયલી છ, પરત તઓ દગા જવા
ે
�
�લિશયસ આવલા છ. ગગો�ી લગભગ
ે
ે
ે
ુ�
નદી તો એન �ાયુ� જ કરવાની �� યો�ા અન સર�ક દવી પણ છ. તમના પિત ધરે�� : આજે જ જ�યાએ િહમાલય છ �યા� ડૉ. સ�ત શમા � છ. ગગાનો ઉ�ભવ અહીંથી જ થાય છ.
ુ
ે
ે
�
�
�
30 �કમી લાબી અન 2 થી 4 �કમી પહોળી
ે
ે
ે
�
ટિથસ નામનો સમ� હતો. આ જરાિસક
ે
�
ે
�
્
ુ
(ધરતીના ઇ��) સાથ ત 23 મા તીથકર પા�ન ર�ણ
�
�
�
ુ
ુ
�
�
ે
ે
�
ં
ે
ૈ
�
�
ે
ૈ
ે
તાજતરના વષ�મા વિ�ક �લાઇમટ ચ�જને
ે
એ ક રાજક�માર તમની પ�ની અન બાળકન ે કરે છ. પ�ાવતી જનોની �તા�બર પરપરા કરતા � � સમયગાળો (લગભગ 20 થી 14.5 કરોડ કારણે �લિશયરો પણ �ભાિવત થયા છ. ભતાનના
છોડીને જગલમા જતા રહ છ. અલગ થઈ
�
�
�
�
�
�
વષ પહલા)ની વાત છ. આ ટિથસ એક િવશાળ
�
�
ૂ
�
�
�
ુ
ે
�
ુ
�
િદગ�બર પરંપરામા વધ ��યાત છ. િહદ સ�કિતમા
�
�
�
ે
�
�
ુ
ે
�
ે
�
ગયા પછી, ખબ િવચાર કયા પછી, ત ે અમક �થોમા ��ીન માયા સાથ ýડવામા આ�યા છ � પરંત છીછરો સમ� હતો. તની આસપાસ બ િવશાળ િહમાલય ��મા પાછલા વષ� દરિમયાન ઘણા �લિશયર
ુ
ે
ે
ૂ
ુ
ે
ુ
ુ
ે
ે
ે
ે
ે
�
ુ
�
�
ે
�
�
ે
ૂ
સ વાઈ ગુજરાતી કાકાસાહ�બ કાલેલકરે નદીઓને લોકમાતા કહી સ�યમમા� રહ� તો ખેતરો ફળ�ુપ કરે, પરંતુ પાશવી બને તો પારાવાર નુકશાન દઃખથી મ��તનો માગ શોધી લ છ. આ રાજક�માર અન તન �યા�ય ગણવાની ગરસમજ પણ થતી ýવા ભખડ હતા. એક તરફ યરોિશયા અન બીø બાજ ુ તળાવો રચાયા છ. આવનારા દાયકાઓમા તની મનુ�ય
ે
�
�
ે
અન �કિત પર ગભીર અસર પડશ.
પાછળથી બ� તરીક� ઓળખાયા તથા તમના �ારા
�
છ�. માનવýત પર નદીઓના અનેક ઉપકાર છ�. િવ�ની મહાન
ે
કરી શક� છ�. ભૂતકાળમા વા�ગનો પિત અને ગામના ઘણા લોકો નદીના પૂરમા�
ુ
ે
ે
ે
ગ�ડવાનાલ�ડ (ભારતીય �લટ). કરોડો વષ� દર�યાન
મળ છ. સસાર �યાગના નામ મોટા ભાગ ��ીઓનો
�
ે
�
�
�
ૂ
�
�
�
�
�
�
ે
સ��ક�િતઓ નદીકા��� િવકસી છ�. øવનમા� ધીરજ રાખવાની �ેરણા તણાઈ ગયા હતા. વા�ગ રોજ સા�જે નદી આડ� બા�ધેલા માટીના પાળા પર ચડી �થાિપત માગ બૌ� ધમ તરીક� ઓળખાયો. જ �યાગ થતો ýવા મળ છ, સ�યાસ લીધા પછી પણ આ બન ભખડો એકબીý તરફ આગળ વધતા ગયા. િહમાલયમા� સરોવરો : િહમાલય ��મા ઘણા સરોવર
�
ે
�
�
�
�
�
ે
ુ
નદી આપે છ�. નદી ýણતી હોય છ� ક� એણે િબનજ�રી ઉતાવળ કરવાની જ�ર પાણીની સપાટી ચકાસતી. એક સા�જે ýયુ� તો નદીમા� પાણી વ�યુ� હતુ�. એ િહ�દ ધમમા આનાથી િવપરીત કથા ýવા મોટા ભાગના સાધ બનલા પણ અ�ય સાસા�રક આને કારણે, ટિથસ સમ�ના પાણીમા કાદવ એકઠો આવલા છ. આમા સૌથી ��યાત માનસરોવર છ જ ે
ુ
ે
�
�
�
ુ
�
�
ે
�
�
ે
ુ
�
�
ુ
�
ે
�
�
�
ુ
�
�
�
�
�
�
�
નથી, એ પહ�ચવાના �થળ� મોડીવહ�લી પહ�ચવાની જ છ�. કાન દઈને િચ�તામા પડી ýય છ�. એ જ રાતે ýપાનીઓ આકાશમાગ� હવાઈ હ�મલો કરે મળ છ. આ કથામા, પવત પર રહતા એક સખો અન ઉપભોગો ભોગવે છ અન તન ે થવા લા�યો અન ધીરે ધીરે પાણી ઓછ થવા લા�ય. બ ે કલાસ પવત નøક 420 વગ �કલોમીટરમા� ફલાયેલ છ.
ે
ુ
સા�ભળીએ તો નદી આપણી સાથે ýતýતની વાતો કરે છ�. ફારસીના મહાન છ�. ખેતરોમા� બો�બ પડ� છ�. ગામના� ઘરો તૂટી ýય છ�. ડરેલા લોકો પિ�મ વૈરાગી લ�ન કરી પ�ોન જ�મ આપવા કોઈ અજગત પણ ગણતુ નથી. િહદ ુ િવરોધી િદશાઓના દબાણને કારણે સમ�મા ýમ થયલા ત સમ�તળથી 4590 મીટરની �ચાઈ પર આવલ છ.
�
ુ
�
ે
ુ
�
ુ
ે
ે
ુ
�
ે
ુ
�
�
ે
�
�
ે
�
શાયર રુમીએ સુ�દર વાત કહી છ�: ‘તમે આ�માના �ડાણથી કોઈ કામ બાજુ નાસવા લાગે છ�. વા�ગના પૌ�ની પ�ની એને બધા�ની સાથે સમત થાય છ. તમના પ�ો માનવતાના માયથોલોø ધમ ��ીન શ��ત ક માતા �વ�પ પણ માટી-કાદવ વગરની સપાટી ઉપરની તરફ ખસતી ગઈ. એક મહ�વપૂણ તળાવ પગોન તળાવ પણ છ જ ભારત-
ે
�
�
�
ુ
�
ે
ે
ે
�
કરો તો તમારી ભીતર નદી વહ�તી હોય એવો અનુભવ થાય છ�.’ નાસવા કહ� છ�, પરંતુ ��ા દોડી શક� તેમ નથી. એ ગામમા� એકલી ગણોનુ ર�ણ કરે છ. આ વરાગી સાથે જએ છ, અન તના �વ�પની પý આ િ�યા સતત ચાલ રહી અન આશરે અઢી કરોડ વષ� ચીન બન દશોમા ��થત છ. ýક, િહમાલય ��મા સૌથી
ુ
ે
ે
ુ
�
ુ
�
�
ે
ૈ
�
�
�
ૂ
ે
ે
ે
�
�
ુ
�
ે
�
એ જ નદી િવકરાળ�પ ધારણ કરે �યારે િવનાશ સરજે છ�. રહી ýય છ�. ચીનના� િવમાનો વળતો હ�મલો કરે છ� �યારે એક વાત કરીને, તની પ�ની તમને �ો�સાિહત દવદ� પટનાયક કરે છ. મનની શ�તા હોય તના માટ � પહલા આ િ�યાના પ�રણામ �વ�પ િહમાલયની રચના મોટ� તળાવ યમ�ોક તળાવ છ, જ લગભગ 700 ચોરસ
ે
�
ે
ે
ે
�
�
�
�
મૂળ અમે�રકાના�, પરંતુ ઘણા� વષ� ચીનમા� રહ�લા, નોબલ ડ�બકી ýપાની િવમાન તૂટી પડ� છ�. એનો ચાલક જખમી થયો છ�. કરે છ ક તઓ માનવીય ભયથી આગળ ��ી માતા જ હોય, માયા ન હોય. થઇ. િહમાલયના િનમાણ પહલા દ�રયો હતો તની પ��ટ �કલોમીટરમા� ફલાયલ છ. અહીના ઘણા સરોવરોને સય�ત
ે
ુ
ુ
ે
ે
�
�
ં
�
ુ
�
�
ે
ુ
ુ
ૈ
પુર�કાર િવજેતા પલ� એસ. બકની એક સુ�દર વાતા છ�: ‘ધ વા�ગને ખબર નથી ક� એ ýપાની છ�. માનવતાથી ભરીભરી વધવાન રહ�ય ýહર કરે. આ વરાગી મ�યકાલીન યગમા આગમ અન પરાણ એ ત�ય ઉપરથી પણ કરી શકાય છ જ મજબ માઉ�ટ રા��ની ‘રામસર સાઇ�સ’ તરીક� મા�યતા �ા�ત છ. �
�
�
ુ
ે
�
�
�
ુ
�
�
ુ
�
ુ
ે
�
�
ુ
�
ે
ે
�
ઓ�ડ ડ�મોન.’ એ વાતા મ� ઘણા� વષ� પહ�લા વા�ચી હતી. વીનેશ �તાણી વા�ગ એને બચાવવાનો �યાસ કરે છ�, પરંતુ એ બચતો નથી. િશવ છ� અન તમને િહ�દ ધમમા ‘િવનાશક’ �થો સાથ ઊભરી આવલા િહ�દ અન અ�ય એવરે�ટનુ િશખર દ�રયાઈ ચનાના પ�થરોથી બનલ છ. � ભારતીય િહમાલય �� શ છ? : ભારતના 9 રા�યો અન ે
ુ
ે
�
ે
ે
ે
�
ુ
�
�
�
�
�
ે
ે
તાજેતરમા� એનો અનુવાદ ‘બુ�ી ડાકણ’ કય�. એ વાતા િવશ ે થોડા ચીની સૈિનકો ભાગતા આવે છ�. તેઓ જણાવે છ� ક� બ�ધનો દરવાý ખોલવાનો �ય�ન કરે છ�. દરવાý થોડો ખૂલે છ�, પછી પાણીના કહવામા આવ છ. ત દવીન તમની શ��ત તરીક� ધમ�ના ત� �થોમા દવી �ધાન છ. ઋિષઓના દર વષ� 5 મીમી વધ છ િહમાલયની �ચાઈ: ભારતીય 2 ક��શાિસત �દશો સપણપણે િહમાલય ��મા ��થત છ.
�
�
�
ે
ે
ૂ
�
�
ે
�
ે
�
�
ે
�
�
ે
ે
�
�
ઘણા સમય પહ�લા લેખ પણ લ�યો હતો. વાતા�મા� બે નાિયકા ýપાનીઓનુ� લ�કર પૂવ� િદશામા�થી આ બાજુ આવી ર�ુ� છ�. ýરથી આપમેળ� તૂટી ýય છ�. વા�ગ નદીને આ��વાન આપતા� કહ� છ�: ‘આવ, વણવે છ�, માયા તરીક� નહી. ં િનરાકાર ત�વ�ાનથી ઊલટ ત�ના આ �થોએ �લટ હø પણ 65 મીમીની ઝડપે આગળ વધી રહી છ. આ છ: િહમાચલ �દશ, ઉ�રાખડ, િસિ�મ, અરણાચલ
�
�
�
�
ે
ે
�
�
�
ુ
ુ
�
�
ુ
�
ે
ે
ે
છ�. એક છ� િસ�ેર વષ�ની ચીની મિહલા �ીમતી વા�ગ અને બીø વા�ગ એના પૌ� પાસે જવાનો િનણ�ય કરે છ�. તે પહ�લા એ બુ�ી ડાકણ, આવ!’ ધસમસતુ� પાણી ��ાને આકાશ જેટલી �ચી ઉછાળ છ�. આ બ વાતાઓ થકી ભારતીય િવચારધારામા � �િતમાઓ અન ન�ર વ�તઓને મહ�વ આ�ય. તમણે પ�રણામે, િહમાલયની �ચાઈ દર વષ સરરાશ પાચ �દશ, નાગાલ�ડ, મિણપુર, િમઝોરમ, િ�પરા, મઘાલય,
�
ે
ે
ુ
�
ે
ે
�
ૂ
ે
�
�
ૂ
ે
ે
�
ે
ે
ે
એના ગામ પાસે વહ�તી પીળી નદી. આખી વાતા�મા� ખલનાિયકા નદીના પાળા પર ચડ� છ�. પાણીની સપાટી ઝડપથી ઉપર આવી છ�. એની ચારે બાજુ, ઉપર-નીચે, પાણી ફરી વ�યુ� છ�. નદી એને અહીંથી �યા અને એક મળભત િવરોધાભાસ �પ�ટ જણાઈ આવ છ: શ � ુ માયાન બદલ શ��ત અન શ�તાન બદલ મલાપણા મીમી જટલી વધ છ. 1954 મા સૌથી �ચા િશખર જ�મ અન કા�મીર તથા લ�ાખ. આસામના બ િજ�લા
ે
ે
ુ
ે
ે
ુ
ે
�
જેવુ� વત�ન કરતી નદી વાતા�ના �તે નાિયકા બની ýય છ�. નાનકડ�� ગામ છ�. વા�ગ કડવાશથી બોલે છ�: ‘સાલી બુ�ી ડાકણ!’ એ જતા� પહ�લા પૂવ�મા� નજર �યા�થી અહી ઉછાળ છ�, ýણે એને આ�ેષમા લીધી હોય. નદીનુ� પાણી �ચ�ડ પરમ સુખ ક આ�યા��મક આન�દ �ા�ત કરવા માટ, �ગ વધાર વાત કરી. શાતિચ�તાન છોડીને સવિદક માઉ�ટ એવરે�ટની �ચાઈ 8848 મીટર હતી, હવ તમા � અન પિ�મ બગાળનો એક િજ�લો ભારતીય િહમાલય
�
�
�
ે
ે
�
�
ે
ે
ે
ે
ે
�
�
ં
�
�
�
�
�
�
ે
�
�
�
ુ
ે
�
ે
�ીમતી વા�ગ ઘણા� વષ�થી �યા રહ� છ�. ýપાનીઓએ ચીન પર આ�મણ કયુ� કરે છ�. દૂરથી જમીનમાગ� ýપાની સૈ�ય આવતુ� દેખાય છ�. વા�ગ નદી સામે વેગથી દુ�મનોની સામે ધસી ýય છ�. પલ� બકની આ વાતા�મા� એકલી િન:શ�� સાસા�રક øવનનો �યાગ આપવો જ�રી છ અથવા ઉ�જનાને અપનાવાઈ. ટકમા, દવી એવ �િગત કરે છ � 0.86 મીટરનો વધારો થયો છ. � ��મા ��થત છ. સમ� ભારતીય ઉપખડમા મોટાભાગના
�
�
�
�
�
ે
�
ુ
ુ
ે
�
�
�
ે
ે
ે
છ� એવા સમાચાર ગામના લોકોને મ�યા છ�, પણ દુ�મનો એમના ગામ સુધી જુએ છ�. એ વષ�થી શાપ બની છ�. હવે સમય આ�યો છ� ક� એ એના� બધા� પાપ ��ા મહાન નદીનો દુ�મનોનો િવનાશ કરવા શ�� તરીક� સફળ ઉપયોગ કરે �હ�થ બની રહીન પણ સખ મળવી શકાય? ભારતમા � ક øવનને નકારવાને બદલ તન �વીકારવ ýઈએ. � િહમાલય કટલો િવશાળ છ? : િહમાલય કલ િવ�તારોમા પાણીનો પરવઠો આ �દશમાથી મળ છ. �
ુ
�
�
ે
�
આ�યા નથી. બધા� ýપાનીઓની તાકાતની વાતો કરે છ�, પણ વા�ગને એમનો ધોઈ નાખે. વા�ગ િવચારે છ�: ક�ટલાક લોકો િવમાનો અને બ�દૂકોથી યુ� લડ� છ�. કોઈએ ક�ુ� છ�: ‘તમે નદીનો �વાહ બા�ધી એનો સદુપયોગ કરી શકો, િવિવધ ધમશા��ોના આધારે આ લખ લખવામા આ�યો છ. અહી રજૂ કરેલા િવચારો લખકના છ. 5,95,000 ચોરસ �કલોમીટર િવ�તારમા ફલાયલો છ. (લખક લદાખ �રજનલ સ�ટર, ø.બી. પત નશનલ ઇ���ટ�ટ
ે
�
�
ે
ૂ
ે
ે
�
ે
�
�
�
ં
ે
�
ે
ે
�
ડર નથી. એને પીળી નદી િસવાય બીý કશાયનો ડર નથી. એ ýણે છ� ક� નદી છ�, હ�� નદીના શ��થી દુ�મનો સામે લડીશ. એ નદીનુ� પાણી રોકવા બા�ધેલા પરંતુ એની સાથે દલીલમા� ઊતરી શકો નહીં. એ તો એનુ� ધાયુ� જ કરવાની છ�.’ તની લબાઈ ýતા ત પિ�મમા પા�ક�તાનના કબý ઑફ િહમાલયન એ�વાય�મ��ટ, લહના વડા છ.)
ે
�
�
�
ે