Page 13 - DIVYA BHASKAR 021122
P. 13
Friday, February 11, 2022 | 13
ુ
નવાઈની વાત એ છ� ક�, સાઠના દાયકામા� જ�મેલી ‘સાસ’ ક� ‘મ�મી’ને આ �વત��તા ભોગવતી દીકરી ક� પુ�વધ�
સામ બહ� ઝીણો ક� પછી જબરજ�ત વા�ધો છ�! પોતે જે નથી કરી ��યા� એ નવા જમાનાની છોકરીઓ કરે છ�.
ે
ે
પિતને ‘બેબી’, ‘ýનુ’ ક� ‘ડાિલ�ગ’ કહ� છ�. એન સહજતાથી કામ સ�પી દે છ�
ે
‘બા’, ‘બ�રુ�’ અન ‘બેબી’
ગુ જરાતી નાટકો અને �ટ��ડ-અપ કોમે�ડય�સ ‘ગુજરાતણ’ િવશ ે નથી. એને �ીસ વષ�ની આસપાસ પોતાનુ� ઘર, ગાડી અને આગવી ઓળખ
બહ� ý�સ કરે છ�. ગુજરાતી ��ીઓ ýડી જ હોય, િહ�દી ખરાબ
ýઈએ છ�. આ છોકરીઓ ‘લ�ન’ કરીને ‘સેટલ’ થવામા માનતી નથી બ�ક�,
�
જ બોલે અને મફત કોથમીર લેવાનો મોહ છોડી શક� નહીં, �યા�થી ‘સેટલ’ થયા પછી ‘લ�ન’ કરવાનુ� પસ�દ કરે છ�. ýઈ�ટ ફ�િમલી સામે આવી
�
શ� કરીને ગુજરાતી મ�મી અને ગુજરાતી સાસુ સુધી આ મýક લ�બાય છ�. છોકરીઓને કોઈ વા�ધો નથી, પણ એમની મ�મી ક� સાસુ જેટલુ� ઘસાયા એટલુ�
આપણે આપણી આસપાસની દુિનયામા નજર નાખીએ તો સમýય ક�, એ ઘસાવાને બદલે આ છોકરીઓ સગવડ ભોગવવામા� અને આપવામા� માને
�
�ટ��ડ-અપ કોમે�ડય�સ અને ગુજરાતી નાટકોમા� જે �કારની ��ીઓનુ� વણ�ન છ�. નવાઈની વાત એ છ� ક�, સાઠના દાયકામા� જ�મેલી ‘સાસુ’ ક� ‘મ�મી’ને
કરવામા� આવે છ� એવી ��ીઓ હવે ‘એ��ટક પીસ’ બની ગઈ છ�. નવગુજરાતી આ �વત��તા ભોગવતી દીકરી ક� પુ�વધૂ સામે બહ� ઝીણો ક� પછી જબરજ�ત
�
��ી øમ ýય છ�. �યવસાય અને નોકરી કરે છ�, એની એક ઓળખાણ છ�, વા�ધો છ�! પોતે જે નથી કરી શ�યા એ નવા જમાનાની છોકરીઓ કરે છ�. પિતને
અ��ત�વ છ� અને સાથે જ એના ગમા-અણગમાની પસ�દગી હવે �પ�ટ છ�. ‘બેબી’, ‘ýનુ’ ક� ‘ડાિલ�ગ’ કહ� છ�. એને સહજતાથી કામ સ�પી દે છ�. બાળક
આ �ટ��ડ-અપ કોમે�ડય�સ ક� ખડખડાટ હસાવતા ગુજરાતી ક� સામાિજક �સ�ગે ઓ�ફસમા�થી કોણ રý લેશે એ િવશ ખુ�લા િદલે ‘સ�દય�ની નદી
ે
નાટકના અિભનેતાઓ મુ�ય�વે પુ�ષો છ�. એમને કદાચ ખબર ચચા� કરી શક� છ�. એ પિત ક� �ેમીની ક�પેિનયન, િ�ટીક અને
જ નથી ક�, ગુજરાતી ��ી 180 �ડ�ી બદલાઈ ગઈ છ�. ક�રટ�કર હોઈ શક� છ�, પરંતુ ઓિબ�ડય�ટ અને સરે�ડર કરતી
િસ�ેરના દાયકા પછી જ�મેલી લગભગ બધી ��ીઓ હ��થ એકબીýને સબો�ડ�નેટ નથી જ!
કો��સય�સ, વેલ �ાવે�ડ અને અપડ�ટ�ડ હોય છ�. પોતાની આજની ��ી ‘�વમાન’નો અથ� આિથ�ક અને માનિસક નમ�દા’ના અનોખા
આસપાસના� જગતને ઓળખે છ�, સમજે છ�... ને, ગમતા� રહીએ �વત��તા સાથે ýડ� છ�. 5-25 �િપયા વાપરવા માટ� પિત
એથીય આગળ વધીને પોતાની મરøને પૂરી િહ�મત અને ક� િપતાની રý ન લેવી પડ�, એ ��થિત એને અનુક�ળ
ે
આ�મિવ�ાસથી �ગટ કરી શક� છ�. ‘કોને, ક�વુ� લાગશ...’ કાજલ ઓઝા વૈ� છ�. સામે ý એને સ�માન આપી શકાય તો એ બને �યા � લેખક અન િ��કાર
ે
એવુ� િવચાયા વગર આજની ��ી પોતાના સમયની સાથે સુધી કોઈનુ� અપમાન કરવાનો �યાસ નથી કરતી. (દરેક
�
ે
કદમ િમલાવી રહી છ� �યારે એક રસ�દ િનરી�ણ એવુ� છ� ક�, બાબતની જેમ આમા� પણ અપવાદો હોય, હશ જ !) બને છ�
�ટ��ડ-અપ કોમેડી કરતી ��ીઓ ‘ગુજરાતી’ નહીં, સામા�ય પુ�ષ એવુ� ક�, િસ�ગલ ચાઈ�ડના પ�રવારમા� ‘પ�પાની પરી’ અને ‘રાý અ�તલાલ વેગડ જેવો ઓિલયો તથા ફકીર
િવશ મýક કરે છ�. એને ýિત, �ાિત, ભાષા ક� બીø કોઈ વાત સાથે બેટા’ના� લ�ન થાય છ� �યારે બ�ને જણા� પોતપોતાના પ�રવારના લાડકા
ે
ઝાઝી કોઈ લેવાદેવા નથી, �યારે ગુજરાતી પુ�ષ માટ� ‘ગુજરાતણ’ આજે હોય છ�. માતા-િપતા દીકરીને ઉછ�રતી વખતે ક��વિનય�ટલી એવુ� ભૂલી ýય �વભાવનો િન��હ �ય��ત િવરલ હોય છ�
પણ ‘બૈરુ�’ છ�. છ� ક� એણે કોઈ બીýના ઘરે જવુ� પડશે, બીý પ�રવાર સાથે એડજે�ટ કરવુ�
�
આવા પુ�ષો સાવ ખોટા નથી પરંતુ, એ હøયે ભૂતકાળમા øવે છ� પડશે... બીø તરફ દીકરીના� માતા-િપતા પણ એવુ� માનીને દીકરાને ઉછ�રે છ� જે આપણે વાત કરવી છ� સજ�ક-�વાસલેખક અને િચ�કાર
એટલુ� તો કહ�વુ� જ ર�ુ�. ગામડા�મા� ક� બી-ટાઉનમા� વસતી ��ીઓ પણ હવે ક� આવનારી છોકરી એના દીકરાને ‘મ�મી’ની જેમ સાચવશ... બ�ને ખોટા છ� આ અ�તલાલ વેગડની! એમના જેવો ઓિલયો તથા ફકીર
ે
મોબાઈલને કારણે અપડ�ટ�ડ થતી ýય છ�. ઓનલાઈન શોિપ�ગ એમને પણ દીકરીને નવા જમાના �માણેના કપડા� પહ�રવા� દેવા� ક� દીકરાની ગલ����ડને �વભાવનો િન��હ �ય��ત િવરલ હોય છ�. �ી વેગડ� નમ�દાની
આવડ� છ�. આખા જગતના સમાચારો ýણીને એમના સપના�એ પણ પા�ખો �વીકારવી એ ‘મોડન�’ હોવાની િનશાની નથી... મોડન� હોવા માટ� આજની પ�ર�મા કરી અને એના� બે પુ�તકો લ�યા�. �થમ િહ�દીમા�- ‘પ�ર�મા
ફ�લાવી છ�. આધુિનક ��ીને સમજવી પડશે. દીકરાને એ આધુિનક ��ી સાથે øવતા નમ�દામૈયા કી’ અને ‘સો�દય� કી નદી નમ�દા’. પછી એમણે આ બ�ને પુ�તકો
ુ�
નાના ગામડા�મા� રહીને પણ આવી ��ીઓ પોતાની આવડત અને શીખવવ પડશે, તો બીø તરફ દીકરીને પોતાના પ�રવારનુ� મહ�વ સમýવીને મા�ભાષા ગુજરાતીમા� પણ લ�યા�! પુ�તકો બહ� �યાિત પા�યા ને વેગડને
�
શ��ત મુજબ આિથ�ક �દાન કરીને પોતાના� સ�તાનનુ� ભિવ�ય સુધારવાનો ક� એક સારો સમાજ પ�રવાર �ારા જ ઊભો થઈ શક� એનુ� િશ�ણ પણ આપવુ� પા�રતોિષકો તથા એવોડ�થી નવાજવામા આ�યા! પછી આ ��થોના મરાઠી-
�
બદલવાનો �યાસ કરી રહી છ�. એની સામે પુ�ષ કદાચ હøયે એક દાયકો પડશે. આપણે એક �ા��ઝટના સમયમા� છીએ. પૂરા આધુિનક નથી બની શ�યા બ�ગાળી-��ેø-પ�ýબીમા અનુવાદો થયા. 1980થી 2005ના ગાળામા �
�
પાછળ øવે છ�. ��ીએ શુ� કરવુ� અને શુ� ન કરવુ� એ િવશેની ��ીની પોતાની ક� નથી આપણી પરંપરાઓને સમø શ�યા. ��ઢ અને જડતા હø છ��ા� નથી અ�તલાલ વેગડ અડધા ભારતમા� વ�ચાતા લેખક હતા!
મા�યતાઓ નાના શહ�રમા� ક� મે�ોમા� જુદી હોઈ શક�, પરંતુ ભારતીય પુ�ષ ને મોડન� થવાનો મોહ જતો નથી! આવી કોઈ ખીચડી માનિસકતામા ઉછરી આપણે લેખકના� પુ�તકોની વાતો તો હ�મેશા કરીએ છીએ, પણ વેગડ
�
�
હø પણ એના િવચારોને અપ�ેડ કરતા� અચકાય છ�. રહ�લી પેઢીઓ વધુને વધુ ક��યુઝ �ય��તઓનુ� િનમા�ણ કરી રહી છ�. આજના જેવી �ય��તના અનોખા �ય��ત�વની વાત કરવા જેવી છ�. ભીનેવાન એક�ડયુ�
�સીના દાયકા પછી જ�મેલા પ�રવારોની દીકરીઓ અને પુ�વધૂઓ સમાજે સમજવુ� પડશે ક�, આજની ��ી ‘બૈરુ�’ નહીં બની શક�. ગઈકાલની શરીર, ચહ�રા પર આછ�� હા�ય ને ક�તૂહલ, �ખોમા� થોડી ભીનાશ! કોઈ
મા� િહ�દી જ નહીં, ��ેø પણ ચો�ખુ� બોલે છ�. એમની પાસે સ�મ કહી ��ી અને આજના પુ�ષોએ �વીકારવુ� પડશે ક�, ��ી બદલાઈ છ� એની સાથે ભાર િવનાનો એ માણસ કાયમ સફ�દ ખમીસ-શટ� અને જરાક વધુ પહોળી
�
શકાય એવી �ડ�ી, �યવસાય આખો સમાજ બદલવો મોરીનો ને નીચેથી એક-બે �ચ �ચો લ�ઘો ધારણ કરીને િચ�મા ક� લેખનમા�
ક� નોકરી છ�...એ પડશે. બીø તરફ, ખૂ�પેલો હોય, જબલપુરના ડાઉનટાઉનમા�, ચારે બાજુ
��ી છ�, વુમન-બૈરુ� ભારતીય ��ીએ પણ બગીચાવાળ િવશાળ ઘર, જેમા� ચાર ભાઈઓનો
��
નહીં! નેવુ�ના દાયકા સમજવુ� પડશે ક�, સતત વીસ માણસોનો પ�રવાર વસે ને એક રસોડ�
�
પછી જ�મેલી ��ી ‘બેબી’ બનીને નહીં ��દના જમે! છતા �યા�ય અ�યવ�થા, ઉતાવળ ક�
તો બૈરુ� ક� વુમન øવી શકાય. આપણી અિશ�ત ýવા ન મળ�. નીરવ શા�િતમા �
કોઈ ક�ામા� નથી પરંપરાઓ મલકમા� વહ�વારુઓ ઘર ચલાવ.
ે
આવતી...એ અને વેગડના� પ�ની કા�તાબહ�ન બધુ�
‘બેબી’ છ�. પા�રવા�રક મિણલાલ હ. પટ�લ સ�ભાળ. વેગડ તો વરંડામા ક�નવાસ
�
�
એકબીýને બો��સ પાથરીને કાગળ, કાતર લઈને ઊભા પગે
‘�ો’ ક� હø કોલાજ બનાવવામા મ�ત હોય. િદનચયા�
�
‘ બે �સ ’ અકબ�ધ પણ સાવ સરળ-ખાવાપીવા િસવાય કોઈ વાત-
કહ�તી આ છ�, અને વ�તુ ન ýઈએ. એમનો દીકરો િચ�કલા તથા લેખનની
છોકરીઓ આવનારા સામ�ી-ક�નવાસ, કાગળ, રંગો બધુ� લાવી આપે. િચ�ો ને લેખો તૈયાર થાય
�ેમી, પિત, થોડાક તે પણ �યા� કોને મોકલવા, છપાવવા ને ઘરમા� સાચવવાની જવાબદારી પણ
�
િપતા ક� પુ�ષ દાયકા દીકરો ને કા�તાબેન સાચવ. વેગડને પોતાના� કોલાજ બહ� ગમે, પણ િનમ�મ
ે
પર આધા�રત સુધી બની રહ�. મૂળ� તો નમ�દા પ�ર�માનો હ�તુ હતો- સરસ �ક�ચ કરવાનો. ને
રહ�વાનુ� તો રહ�વાના 1977મા� 49 વષ�ની વયે �થમ પ�ર�મા વખતે �ક�ચ ખૂબ કયા�. પછી એના
પસ�દ કરતી છ�. આધારે કોલાજ કયા�. ને લેખો પણ સળ�ગ યા�ા �માણે લખાતા ર�ા. આમ
તસવીર ूતીકાत्મક છે
‘પ�ર�મા નમ�દા મૈયાની’ ��થ િચ�ો સાથે આ�યો ને ખૂબ વખણાયો. એમની
નમ�દા પ�ર�માની કથા વા�ચીને ક�ટલા�ય લોકોને પણ પોરસ ચઢ�લુ� ને પદયા�ા
વધમા� વધ �દરો કઈ રીતે પકડવા? કરેલી.
ુ
ુ
અ�તલાલ વેગડ કહ� છ� ક� : મ� નમ�દાની પ�ર�મા ધાિમ�ક હ�તુથી નહીં,
પરંતુ સા��ક�િતક øવન દશ�ન માટ� કરેલી. 1999મા� 70 વષ�ની વયે વેગડ અને
િવ યેટનામને �દરો બહ� નડ� છ�. ખેતરોમા� �દરોની અને કોઈ મહાન ઉ�ોગપિતને પૂછતા હોય તેમ પૂછયુ� : ‘તમારી એમના� પ�ની બીø વાર નમ�દા પ�ર�મા કરે છ� ને આ વખતે ‘સ��દય�ની નદી:
સમ�યા ગ�ભીર છ�. સરકાર આ બાબત િચ�િતત
ે
નમ�દા’ ઉ�મ ��થ લખાય છ�.
સફળતાનુ� રહ�ય શુ�?’ ખેડ�તે સમý�ય : ‘મ� એવા િવિશ�ટ
ુ�
છ�. સરકારના �લા�ટ �ોટ��શન િવભાગને �દ�રયા� તૈયાર કયા� છ�, જે ખેતરમા� �દરોને પકડવામા� ખાસ વેગડ પછી પણ નમ�દાને મળતી બીø નદીઓની પ�ર�મા કરે છ�. એમના
ખબર પડી ક� નગુયેન હ� વાન નામના એક ખેડ�તે એક જ કામમા� આવે તેવા� છ�. આવુ� એક �દ�રયુ� 2200 ડ�ગ પડ�. �સ�ન દા�પ�યøવનની વાતો વેગડ ઉ�સાહથી કરે છ�. એમના ��થોમા�
�
વષ�મા� 3,000 �દર માયા હતા. તરત જ વાનને �લા�ટ આવા� 300 �દ�રયા� બનાવીને મ� ખેતરમા� એવી રીતે ગોઠ�યા� જેથી નમ�દાના બ�ને કાઠ� વસેલા ગામ-નગર-લોકો અને �ક�િતનુ� વણ�ન છ�.
�
�ોટ��શન િવભાગના અિધકારીઓએ ઓ�ફસે બોલા�યો વધુમા� વધુ �દરો મારા� �દ�રયા�મા પકડાઈ ýય.’ (�ન����ાન પાના ન�.18)