Page 12 - DIVYA BHASKAR 012122
P. 12
Friday, January 21, 2022 | 12
‘��યૂ�ટાર ઓપરેશન’ના સુવણ�મ�િદરમા� સા�પડતા ભીષણ અવશેષોમા�
મિહનો થયો ‘��ય���ાર-ઓપરેશન’ને. સ�વણ�મ�િદરમા� સેના �વેશી. ક�ઇ શીખવા જેવુ� નહીં? કઇ રીતે આ બધુ� બ�યુ�? શુ� કોઇ ઉપાય નહોતો આ
‘�ત�કવાદીઓ’ મરાયા, શરણે થયા, પકડાયા... પણ... ‘પોતાના જ લોકો સામે લડવા માટ�’ સ��યને ધરી દેવા િસવાયનો? ý હતો,
તો કોણ ચૂકી ગયા અને શા માટ�?
�ખે દે�ય�� અ�તસર આદરેલા �વાસમા, અમારી સાથેય આ ��ો જ હતા અને તે, કોની પાસે
પ�ýબની રાજકીય-સામાિજક-આિથ�ક પ�ર��થિતની પહ�ચાન માટ�
�
નહોતા?
ક�વળ �ય��તઓ નહીં, દરેક �થાનો પણ મૂ�ગી ભાષામા આવુ� પૂછતા હતા.
�
�
�
ે
બપોરે �ણેક વા�ય, અ�તસરની બýરમા�, ધમ�િસ�હ માક�ટના વરંડાના
િવશાળ પ�રસરમા�, મુ�ય �વેશ�ારથી ડાબી તરફ ગુરુ રામદાસ લ�ગર,
ગુરુ રામદાસ સરાઇ, �દરના ભાગમા� તેýિસ�ઘ સમુ�દરી હોલ, ગુરુ નાનક
આ ઠ જુલાઇ, 1984. અ�તસર રેલવે �ટ�શન. બરાબર મિહના િજતના હ�આ સો ‘ગુરબાની’ સુન લ�ગે… પરક�મા કર�ગે…’ કહ�તા� કહ�તા� એ િનવાસ, બાબા અટાલ, ક���મા� હરમ�દર સાિહબ, આસપાસ સરોવર,
પ�ýબી ��ીની �ખમા� �સુ ડો�કયા� કરી ગયા�.
પછી, પહ�લી વાર નવી િદ�હીથી �પડ�લી ‘શાન-એ-પ�ýબ’
પ�રસરને ફરતી ‘પરક�મા’ હરમ�દર સાિહબની બરાબર સામે અકાલ ત�ત,
અ�તસર �ટ�શને પહ�ચી છ�. ભીડ અને કોલાહલની સમા�તરે, આ પીડા સવ�� છવાયેલી હતી, અ�તસરમા�. સુવણ�મ�િદરની ભીડમા�, જમણી તરફ ��થાગાર, ડાબી તરફ તોશાખાના અને હરમ�દર સાિહબ પહ�ચવા
ચહ�રાઓ પર ભય, ક�ઇક ગુમાવી દીધાની ઉદાસી અને આત�કની છાયા. કોઇ ચહલપહલ િવનાની બýરોમા�, રેલવે �ટ�શનના �લેટફોમ� પર, કાયા�લયોમા�, માટ� સરોવર પરનો પૂલ – એમ અનેક ઇમારતો છ�. પરક�મા – પથ પર નાના-
�
�
એક છાવણીમા�થી બીø છાવણીમા પહ�ચતા યુ�ક�દીઓ ક� િવ-�થાિપતોની દૂરસુદૂરના� ગામડા�ઓમા�, પ�ýબમા અને પ�ýબ બહાર. શીખ �ýમા� એક મોટા ઓરડાઓ, તેના ભ�યતિળયાના િનવાસો છ�. બહારથી �વેશતા બે મોટા
�
�
મનો��થિતનો �દાજ �ખ સામે દેખાતો હતો. �કારનો ઉ�ેગ, િબન-શીખમા બીý અજ�પો. બધા� કોઇ ને કોઇ િન:સહાય �ત�ભ પણ દેખાય છ�.
�
એક શીખ મુસાફરે �તરતા�વ�ત ક�ુ� : ‘મને તો પા�ટ�શનના િદવસો યાદ તા�તણે બ�ધાયેલા હતા : ‘અલગ-િવલગ થવુ� નહોતુ� છતા થઇ ર�ા આ િવશાળ પ�રસરની તવારીખ પણ, ક�વી-એક બહાદુર �ýની
�
�
આ�યા કરે છ�…’ છીએ.’ તેવી અવશ ��થિત છવાયેલી હતી. ધમ� અને શાસન માટ�ની ��ાની િ�યા-�િતિ�યાથી છવાયેલી
િદ�હીથી જ એક પ�ýબી પ�રવાર સાથે હતો. વય�ક દ�પતી અને નાનકડી મિહનો થયો ‘��યૂ�ટાર-ઓપરેશન’ને. સુવણ�મ�િદરમા� રહી, છ�ક આજ લગી?
�
પ��ી. કહ�તા� હતા : ‘અમારી દુકાન સુવણ�મ�િદરની નજદીક જ હતી. બધુ� સેના �વેશી. ‘આત�કવાદીઓ’ મરાયા, શરણે થયા, સહજ સ�વાદ પા�ચમા ગુરુ અજુ�નદેવ આદશ� અને આચારના આ�હી
�
બળીને રાખ થઇ ગયુ�… ભયના માયા અમે તો મોટા પુ� પાસે િદ�હી ચા�યા � પ�ýબમા બીજેથી ઘણા �ાસવાદીઓ પકડાયા… પણ – હતા. કિવ, �ાની અને સ�ગઠન િન�ણાત. 1851મા�, ચોથા
�
ગયા�. ýન બચી તો લાખ� પાયે.’ ��ોની વણઝાર એવી ને એવી : િવ�� પ��ા ગુરુ રામદાસ પાસેથી ગાદી સ�ભાળીને, તીથ�-યા�ાના
વેઇ�ટ�ગ�મ �લેટફોમ� પર �ામીણ પ�ýબી અને મુ��લમ પ�રવારો દેખાતા મિહના પછીની આ શા�િતને ક�વી કહ�વી? મુ�ય ક��� તરીક� આ નાનકડા �થાનને પસ�દ કયુ�. અ�તસર
હતા. કોઇ ચહ�રા પર શા�િત નહીં. ડોકાતો રહ�તો ઉ�ેગ. મુ��લમ ક�ટ��બોને ‘કાયદો અને �યવ�થા’ ઠીક ઠીક ખરા�? નામ આ�યુ�. 1859મા� સરોવર અને પૂલ બ�યા� અને સુવણ�
પા�ક�તાન જવુ� હતુ�. વીઝા તો હતો અને મિહના પર નીક�યા� હતા જવા માટ�, �ાસવાદ સમૂળો ખલાસ થઇ ગયો? મ�િદરનો પાયો નખાયો. 1601મા� સુવણ�મ�િદર પૂરુ� થયુ�, �ી
�
પણ પ�ýબની ��થિત બગડી, ��નો-બસો બ�ધ, િદ�હી જ રોકાઇ ગયા�. રેલવે સેનાએ પ�ýબને સલામત કરી ના�યુ�? ગુરુ ��થસાહ�બનુ� �િત�ઠાપન 1604મા� થયુ� ને અિગયાર માઇક પર
ુ�
�ટ�શનો પર િદવસો િવતા�યા. ��ન શ� થઇ એટલે આજે અ�તસર. બે િદવસ અને – ‘તરનતારન’ તળાવ બા��યુ� ને ગુરુ�ારાન િનમા�ણ કરા�યુ�.
�
પછી પા�ક�તાન જવા અહીંથી નીકળશે… િદ�હીથી વારંવાર ઉ�ારાતા ‘હીિલ�ગ ટચ (ઘાવ રુઝવવા)ના� વ�ત�યો ‘ગુરુ ��થસાહ�બ’ને આકાર આ�યો, પણ ‘ગુરુ’ના �કાશને િદ�હી દરબાર
…અને આ �ામીણ શીખ પ�રવારો? ક�વા�ક સફળ ર�ા�? સા�ખી શક� તેમ નહોતો. �ફલસૂફ ખુશ� અજુ�નદેવને મ�યો હતો એ વા�ક�,
‘�યા આપ ભી દશ�ન ક� િલયે આયે હ�?’ િહ�દુ-શીખ એક તા�તણે બ�ધાયા? ગુરુને રાજદરબારમા� બોલાવીને જહા�ગીરે હ�યા કરાવી. અિગયાર વષ�ના પુ�
�
�
‘ø હા, ýના તો વહીં હ�…’ સ��ય�વેશ પૂવ� અને પછી જે ક�ઇ બ�યુ�, તેમા� િભ�દરાનવાલે, અકાલીદળ, હરગોિવ�દે ગુરુપદ ધારણ કયુ� અને હરમ�િદરની સામેની જ�યામા અકાલ ત�ત
‘ઠીક હ�, સાથ િનકલ�ગે. ચાર બજે હરમ�દર સાિહબ ક� �ાર ખૂલતે હ�, પર �થાિનક રાજકારણ, ધમ� અને ઝનૂન, ક��� અને રા�ય સરકાર, પોલીસ અને 1609મા� બ�ધા�યુ�. િદ�હીના લાલ �ક�લામા�ના મુઘલ ત�તના ઝરુખા કરતા�
િમિનટ ભી ગ�વાના નહીં. છ: બજે તો દરવાજે બ�દ હો ýતે હ�. દો ઘ�ટ� મ� ગુ�તચર સ��થાઓ. કોણે ક�વો ભાગ ભજ�યો? (�ન����ાન પાના ન�.18)
કોઈ એક જ અવાજ ક� ક�પના પર �યાન ક����ત કરવાથી શરીરમા� તણાવ ��પ�ન કરતા હોમ��સ ઓછા થઈ શક� છ�
���થ હીિ��� હકીકત ક� ����ા?
ે
�� ઇથ હીિલ�ગ એટલે ક� ��ા વડ� બીમારની સારવાર કરવાની એક હીિલ�ગ બાબત �રસ�ચ કરતા અમે�રકાના ડો. �રચાડ� િ��ફથનુ� માનવુ� છ� ક�,
પ�િત. આપણા દેશમા અને િવદેશમા પણ આ કો�સે�ટ નવો
�
�
શારી�રક અને માનિસક રીતે બીમારીથી ��ત થઈને લોકો ડો�ટર પાસે જતા�
નથી. હમણા� ýક� કોરોનાના વધતા ક�સ પછી એવી ચચા�એ ýર હોય છ�. ક�ટલાક દદી�ઓ આધુિનક િવ�ાનની મદદથી સારા થઈ શકતા નથી.
પક�ુ� છ� ક�, જેઓ કોરોનાથી સતત ડરતા� નથી ક� હકારા�મક વલણ રાખે છ� આવા દદી�ઓ વ�ક��પક સારવાર પસ�દ કરે છ� અને આ�યા��મક ગુરુઓને શરણે
એમા�થી મોટા ભાગના� હø સુધી કોરોનાથી �ભાિવત થયા� નથી. આ ýય છ�. થોડા� વષ� પહ�લા દિ�ણ અમે�રકાના એક મે�ડકલ સે�ટર ખાતે
�
સાિબત કરવાના કોઈ ડ�ટા આપણી પાસે ýક� નથી. આમ છતા � સવ��ણ કરવામા� આ�યુ� હતુ�. હાટ� સજ�રીના ક�લ 162 ક�સોમા�થી
આ તબ�� ફ�ઇથ હીિલ�ગ િવશ પુનિવ�ચાર કરવો જ�રી બને દીવાન- ફ�ઇથ હીિલ�ગ પર ��ા રાખનારાઓ કરતા� આ પ�િત પર પણ તિબયતમા સુધારો થતા હોવાના �ક�સાઓ ýવા મળ� છ�. વ��ાિનક રીતે
�
ે
છ�. થોડા� વષ� પહ�લા અમદાવાદમા� એક 55 વષ�ના� બહ�નને ��ા ન ધરાવનારા દદી�ઓમા� ��યુનુ� �માણ ઘ�ં વધારે ýવા એનો અ�યાસ થઈ ર�ો છ�. ýક�, એ પુરવાર થયુ� નથી ક� ભગવાન ક� બીý
�
�
�
મળવાનુ� થયુ� હતુ�. તેઓ અપરણીત હતા અને એકલા� રહ�તા� એ-ખાસ મ�યુ હતુ�. મુ�બઈની એક હો��પટલમા� છ��લા ઘણા� વષ�થી ચમ�કારોમા� ��ા રાખનારાઓ મજબૂત મનોબળને કારણે સારા થાય છ� ક�
�
હતા. એમને એક ગુરુમાતા પર ખૂબ જ િવ�ાસ હતો. ફ�ઇથ હીિલ�ગ વડ� સેવા આપતા એક ડો�ટરની િનમ�ક પછી એ એક �મણા જ છ�.’ ýણીતા લેખક ડો. હબ�ટ બે�સનના પુ�તક ‘ધ
વાતચીત દરિમયાન એમણે ક�ુ� હતુ� ક�, ‘હ�� સતત એવી કરવામા� આવે છ�. અહીંના ડો�ટર દદી�ને માથા પર હાથ �રલે�સેશન �ર�પો�સ'મા� લેખક� લ�યુ� છ� ક�, કોઈ એક જ અવાજ ક� ક�પના
�
ફીિલ�ગ રાખુ� છ�� ક� મારી સાથે મારા ગુરુમા હ�મેશા રહ� છ�. િવ�મ વકીલ ફ�રવીને આશીવા�દ આપે છ� અને દદી�ને એના દદ�મા� ઘણી પર �યાન ક����ત કરવાથી શરીરમા� તણાવ ઉ�પ�ન કરતા હોમ��સ ઓછા
તેઓ મારુ� ર�ણ કરે છ�. મારા� મા-બાપના� ��યુ પછી �યારે પણ રાહત પણ લાગતી હોવાનુ� મનાય છ�. ýક�, ફ�ઇથ હીિલ�ગમા� થઈ શક� છ�. િનયિમત �યાન કરવાથી અિન�ાના રોગીઓ વગર દવાએ �ઘ
હ�� સ�કટમા� હો� છ�� ક� તિબયત ખરાબ થાય છ� �યારે હ�� સતત �લેસીબો ઇફ��ટની અગ�યતા ઘણી છ�. ýણીતા મનોિચ�ક�સક મેળવતા થયા છ�. ઘણી સ�તાનવા��છ� ��ીઓ ગભ�વતી થઈ છ� અને 43 ટકા
ગુરુમાનુ� રટણ કરુ� છ��. એ રીતે હ�� સ�કટોમા�થી બહાર આવી શક�� છ��.’ ડો. મુક�લ ચો�સી કહ� છ� ક� ‘દદી� પોતાને અપાતી સારવારમા ý સ�પૂણ� જેટલા� લોકોએ પેઇન�કલર દવાઓનો ઉપયોગ ઓછો કરી ના��યો હોય એવુ�
�
ં
અહી સવાલ એ છ� ક� શુ� ��ાથી ક� �ાથ�નાની મદદથી આપણી શારી�રક ��ા રાખતો હોય તો ક�ટલાક �ક�સાઓમા� એક સામા�ય દવાથી પણ સારો પણ �યાનમા આ�યુ� છ�. લેખક બે�સને એમના બીý પુ�તકનુ� નામ ‘ટાઇમ
�
ત�દુર�તી સુધરી શક� છ�? અમે�રકા જેવા દેશમા તો મોટા ભાગની હો��પટલોમા� થઈ શક� છ�. ��ાની આ સારવારને �લેસીબો ઇફ��ટ પણ કહ� છ�. ક�ટલાક લેસ હીિલ�ગ’ રા�યુ� છ�. તેઓ તો �યા સુધી માને છ� ક� ‘માણસનુ� બ�ધારણ જ
�
�
હવે ફ�ઇથ હીિલ�ગ તરીક� ઓળખાતી શાખા પણ શ� કરવામા� આવી છ�. ફ�ઇથ દદી�ઓને ગળામા માદિળયુ� બા�ધવાથી ક� મ�� �ારા િસ� કરેલી વીંટી પહ�રવાથી ધાિમ�ક આ�થાના આધારે ઘડાયેલુ� છ�.’
�