Page 11 - DIVYA BHASKAR 123121
P. 11
Friday, December 31, 2021
�
�
�
ુ
ે
ે
�
િવચારકોને આજકાલ એવી �તીિત થવા લાગી છ ક ધીર ધીર આજની દિનયામા િહસાનો
ુ
�
�
�
ે
�
જ�થો ઘટી ર�ો છ અન માનવની ક�લઆમન કલ �માણ ઘટી ર�ુ છ �
ે
�
���ા�િતમા ýનવરતાના છોડ પર
ુ
�
�
માનવતાન Ôલ ��ય પણ �ી�ય નહી!
ુ
�
ં
ુ
�
ુ
ે
�
ુ
�
આ ન��ડ ટોય�બી જવા મહાન ઇિતહાસકારન ýણીત િવધાન છ :
ે
�
�
�યાર હ ઇિતહાસ ભણી
ે
�
ુ
નજર નાખ �યાર િનરાશ
થઇ ý� છ, � �
પરંત ુ
�
ઉ��ાિત �ગ િવચાર �યાર ે
ુ
�
ે
આશાવાદી બની ý� છ. � �
�
�
�
�
�
ુ
�
ે
આ િવધાન મનનીય છ કારણ ક એમા સતાયલ સ�ય અ�યત સોિલડ છ �
�
ે
�
અન વળી સતપક પણ છ. માનવýતનો ઇિતહાસ લોહીના લાલ રગ રગાયલો
ે
�
ે
ં
ં
ૂ
ુ
�
ૈ
છ. અસ�ય ય�ો દર�યાન સિનકો કાદા-બટાટાની માફક કપાઇ મઆ અન ે
�
�
�
લોહીના ખાબોિચયા છલકાયા. હા, માનવýતનો ઇિતહાસ એટલે જ ય�ોની
�
ુ
�
�
તવારીખોની લાબી યાદી! ય�ોનો ઇિતહાસ હોય છ, શાિતનો ઇિતહાસ નથી
�
ુ
�
ે
હોતો! ય� માનવýતની કડવી અન કરપીણ વા�તિવકતા છ, �યાર શાિત
�
ુ
ે
�
�
ં
�
ુ
તો માનવýતન સમ� છ.
�
�
�
ં
ઉ��ાિતની કથા લાખો વષ�મા નહી, લાખો સદીઓમા પથરાયેલી છ. એ
�
�
કથા તો અમીબાથી આદમ સધીની દીઘ� નવલકથા છ. ઉ��ાિતના દાદરને છક
ુ
�
�
ે
�
�
�
ે
�
ઉપલ પગિથયે માનવી બઠો છ અન છક નીચલ પગિથયે અમીબા બઠ છ.
ે
�
ે
ે
ૃ
ે
��વી પર લાખો વષ દર�યાન જ માનવતર �ાણીસ��ટ પદા થઇ તની કથા
�
ે
ે
ે
�
�
ુ
�
ે
�
લાબી છ અન વળી રસ�દ છ. માનવી િસવાયન કોઇ પણ �ાણી હસી નથી
ુ
શકત, િવચારી નથી શકત. એ �ાણી પાસ ખાવાની, પીવાની, �ઘવાની
ુ
ે
�
�
�
સગવડ છ, પરંત બિ� સાવ જ ઓછી છ. �
ુ
ુ
�
�
�
�
�
�
ે
ુ
�
�
ુ
�
માનવી પાસ બિ�પવક િનણ�ય લવાની શ��ત છ, પરંત એ બિ�ની એક �ડા આપે છ. તો પછી એની હ�યા શા માટ કરવી? અિહસા ન મળ તો માનવભ�ણ પણ ��ય છ.’ આટલુ કહીને લોડ�
ૂ
ુ
ે
�
ે
ે
ે
ે
મયાદા બહ મોટી છ. કોઇ વાઘ અ�ય કોઇ વાઘની હ�યા નથી કરતો. કોઇ વર ુ તરફની આવી યા�ા આગળ વધ તો �રતા ઘટ� અન કરુણા રસલ િસગારટ સળગાવી! થોડીક વાતો આગળ ચાલી પછી
�
ે
�
�
�
�
�
�
ુ
ં
ે
�
ે
ૃ
અ�ય વરુની હ�યા ન કરે. સમ� �ાણીસ��ટ (એિનમલ �ક�ડમ)મા છ. આટલા વધ એવ નહી? એમના સ�ટરી �ી �ાઇડોન મને એમની �પો�સ� કારમા �
ે
ે
�
ુ
�
ે
ુ
નો�સ પણ હોમોસિપયન કળના માનવોએ નથી ýળ�યા. ય�મા સામા પ�ના રસલ : આ �વાસ આગળ ભલ ચાલ. એટલે ક ગાયન � ુ મારી હોટ�લ પર િવનયપૂવક મકી ગયા. મલાકાત યાદગાર
ે
�
�
ૂ
�
ે
ે
સિનક સાથ કોઇ પણ ýતના પ�રચય, �ષ ક વરભાવ ન હોય તોય એના પર દધ પણ પીવ અન ગાયન પણ ખાવી. મરઘી પણ ખાવી અન ે હતી, તોય િનરાશાજનક હતી!
ે
ુ
ે
ે
ૈ
�
�
ૂ
�
�
�
�
�
ે
ુ
તીર ક ગોળી છોડીને મારી નાખવાનો �રવાજ ય�મા િવજયને નામ �ચિલત �ડા પણ ખાવા. લોડ ��ા�ડ રસલ તક� ગમે તટલો બળવાન હોય, તોય કરુણાનુ �થાન ન
ે
ે
�
�
ે
�
ુ
થયો છ. ય� ઉપરાત આદશ�ના નામ, �ાિતના નામ લાખો મનુ�યોની કતલ �ખર િચતક એવા લોડ રસલની આ વાત સાભળીન હ ખબ જ લઇ શક. કરુણા િવનાની ��વીને નરક બનતા કોઇ ન રોકી શક.
�
�
�
�
ે
ૂ
�
ે
ે
�
�
�
�
�
ે
�
ુ
ે
રિશયા અન ચીનમા થઇ ત જદી. િનરાશ થયો તવ આજે પણ બરાબર યાદ છ. દિનયાના મહાન રશનિલ�ટ િવચારકોને આજકાલ એવી �તીિત થવા લાગી છ ક ધીરે ધીરે આજની
�
ુ
�
�
ે
ુ
�
ે
ે
ે
ે
�
�
આમ બ�યુ તમા આન��ડ ટોય�બી જવા િવચારકનુ આ�ાસન પણ એવા શાિતિ�ય રસલ વાત આગળ ચલાવી. એમણે �પ�ટ શ�દોમા ક� : દિનયામા� િહસાનો જ�થો ઘટી ર�ો છ અન માનવની ક�લઆમનુ કલ �માણ
�
�
ે
ે
�
�
ે
�
�
�
ુ
�
ુ
�
ુ
�
ે
�
ઝખવા� પડતુ જણાય છ. િશકાર, તો આપણા રાýઓનો િ�ય ‘માસાહારન હ øવદયાની ���ટએ નથી ýતો. તમ �ાસ લો છો ઘટી ર� છ.
�
�
ે
ં
�
�
�
�
શોખ હતો. રાý દ�યત અન દશરથ જવા રાýઓ કવળ �યાર પણ અસ�ય બ��ટ�રયા મર છ, આવ િવચારીએ તો øવી આ �િ�યા ધીમી છતા ચો�સપણે યો�ય િદશામા ચાલી રહી છ. હવના �
ુ
ે
�
�
ે
�
ે
�
�
ે
�
ે
ુ
ે
�
ે
�
ે
�
�
મનોરંજન માટ �ગયા કરવા જગલોમા જતા અન હરણાન ે િવચારોના જ ન શકાય. કતલખાનામા� ગાયન જ પીડા પહ�ચ ત એક વષ�મા કોઇ �ટિલન, કોઇ િહટલર ક પછી કોઇ માઓ ઝડ�ગ જવા ‘દાનવો’
�
ે
ે
�
�
ે
ે
ે
�
હણતા! કતલખાનામા િનદ�ષ અન મગા �ાણીઓની કતલ �ણ પરતી જ હોય છ.’ પદા થશ ખરા? ý પદા થાય, તો પણ બાકીની દિનયા એમને િધ�ારવામા �
ે
ે
ે
�
�
ુ
�
ૂ
ૂ
ે
�
�
�
થાય એ સાવ નોમ�લ બાબત ગણાતી રહી. પશપાલનની �દાવનમા � વાતાલાપ બરાબર ý�યો �યાર મ ભગવાન મહાવીરન ે ઓછી ઉતાવળ નહી કરે. આવ બનશ �યાર ઉ��ાિતના �મમા ýનવરતાના
ે
ે
ે
�
�
ં
ુ
�
ુ
ં
�
ે
ૂ
�
ુ
શ�આત થઇ પછી ગાય, ભસ, �ટડી, બકરી તથા ‘સાય��ટ�ટ ઓફ નોન-વાયોલ�સ’ ગણાવીને ક� : ‘ટાળી છોડ પર ઊગલી માનવતા જ�ર ખીલી ઊઠશ. મહા�મા ગાધીની સ�યમલક
ે
�
ગધેડીના દધનો િવિનયોગ શ� થયો તોય કતલખાના તો શકાય તવી િહસાની વાત �વીકારીએ તો પણ િવ�મા થતી અિહસા �યાર ઉ��ાિત નામની માતાનો જયજયકાર કરવામા� કોઇ કસર બાકી
ૂ
�
ે
ે
�
�
�
�
�
ુ
�
ે
ચાલ જ ર�ા! � ગણવત શાહ ઘણી િહસા દર થાય.’ આિ�કાના જગલમા જઇન ���ટસ નહી રાખ. આમીન!
ૂ
�
�
ે
ુ
ં
ે
તા. 25-6-1966ન િદવસ અિગયાર વાગ િ��ટશ કરનારા િ��તી િવચારક એવા ડો. આલબટ �ા��ઝરના સ� }}}
ે
�
ૂ
ે
ે
ે
�
ે
ે
કાઉ��સલના �ય�નો પછી મને લોડ બ�ાડ રસલ સાથ પરા એક ‘રવર�સ ફોર લાઇફ, લાઇફ ઇન એની ફોમ�’નો ઉ�લખ કરીને મ � પાઘડીનો વળ છડ �
ૂ
ે
�
�
ે
ુ
�
ે
ે
�
�
કલાક માટ એપોઇ�ટમ�ટ મળી. માર લોડ રસલન ઘરે મલાકાત માટ � ‘કરુણા િવના િવ�શાિત �યાથી?’ એવો મ�ો ઉઠા�યો પણ તક� અન ે
�
ુ
ે
ં
�
�
ે
�
ુ
�
ુ
ૂ
ે
ુ
ે
�
ે
વ�શ િવ�તારમા દર દર આવલા પન�રન ડાય�થ ગામ જવાન ન�ી થય. કરુણા વ�ની હરીફાઇમા તક�નો િવજય થયો. ભાગવતના �ારભમા ભ��ત નારદમિનન ે
�
ૂ
ે
ે
ુ
�
ે
�
ે
�
�
ે
ુ
પન�રન ડાય�થ રલવમાગ પર આવલ એક �લગ �ટશન ગણાય. ગામથી એમણે માસાહારનો બચાવ કરવાનુ ચાલ જ રા�ય. એમનો તક� કહતી સભળાય છ : �
�
�
�
�
�
ુ
ે
�
ે
�
�
�
ુ
�
ે
ે
�
�
માડ બ �કલોમીટર છટ �લસલીન નદી પાસ આવલા એક બગલામા મહાન શ હતો? એ જ ક શાકભાø ક ફળ ખાવામા જ િહસા છ તટલી જ િહસા હ �િવ� દશમા ��પ�ન થઇ,
�
�
ે
�
�
�
�
�
ે
ે
�
�
�
�
�
�
�
ૂ
�
�
ગિણતશા��ી અન શાિતવાદી િવધારધારાના ઉપાસક એવા �ફલસફ લોડ � માસાહારમા પણ છ. મ િનરાશ થયા પછી એ મહાન ના��તક િચતકને કણાટકમા �િ� પામી
ે
�
ે
ે
ે
રસલ એમની ચોથી પ�ની એ�ડથને સહાર દાદરના� પગિથયા ઊતયા. પછી ક� : ‘આપ તો િવ�શાિતના િવચારન વરલા છો. તમ ý �ાણીમા� ��ય ે �યાક �યાક મહારા��મા� સ�માન પામી
ે
ે
ુ
�
�
�
�
�
ુ
ે
�
ે
ુ
ટબલ સાથ રાખલી ખરશીમા ગોઠવાયા. હ એમની સામની ખરશી પર બઠો કરુણા બતાવવાની વાત ન �વીકારો, તો માણસખાઉ ýિતઓનો દોષ કાઢી અન ગજરાતમા ���વન પામી.
�
ે
ે
�
ે
�
ુ
�
ે
�
ં
�
ે
ૂ
ૂ
ે
અન અમારો વાતા�લાપ શ� થયો. શ�આત મારા ��થી થઇ : શકશો ખરા?’ આ �� સરળ ન હતો. હ પરપર હોમવક� કરીને એમને મળવા ‘�દાવન મોરલી વાગ છ’ (સપાદન : ભોળાભાઇ પટ�લ, અિનલા દલાલ,
�
ુ
�
ે
�
ે
ે
ુ
�
�
ુ
ુ
�
ૂ
�
�� : સર, ગાય દધ આપે છ. તો પછી એની હ�યા શા માટ કરવી? મરઘી ગયો હતો. એમનો જવાબ સાભળવો ન ગમે તવો હતો : ‘બીજ કશય ખાવાન ુ � ગજરાતી સાિહ�ય પ�રષદ, અમદાવાદ �કમત �. 160) વાચવા જવ પ�તક.
ુ
�
�
�
�
ુ
