Page 13 - DIVYA BHASKAR 111320_1
P. 13
Friday, November 13, 2020 | 13
ે
�
માણસ ક��તા� માણસો અન પ�ણ øવન મા�� �ાતુ� �રવુ� એવી કિવ
વ���વથ�ની નેમ છ�. માણસ ક�ુ�ક દૈવી લઈને આ��ો છ�,
તેને સ�કોરીને, િવકસાવીને ક�તાથ� થવુ�.
િવ���સાદ િ�વેદી
ઊગે છ� ��ાત આજ ધીમે ધીમે, �કનારે બાળપણ વી�યુ�. સુરત પણ આખરે તો ‘સૂય�પુર’ હતુ�.
ચરણોમા� બેઠા� હોઈએ તેવી ઉપિનષદીય અનુભૂિત થાય
છ�. સુરત હતો �યારે �યા તાપી પણ હતી અને �િષતુ�ય
�
મુ. િવ��ભાઈ પણ હતા. હવે �યા મા� તાપી છ�. તાપીને
�
તાપી એટલે તપતી-સૂય�ની પુ�ી. રા�દેર એટલે ર�નાદે એટલે
ઊગે છ� ��ાનુ� રા�� ધીમે ધીમે! ‘રંદલા’ સૂય�પુ�ીની સ��ાનુ� નામ છ�. રા�દેરથી થોડ�ક છ�ટ� ‘ઓખા’ નામનુ� ગામ
રા�ીદેવી. સર મોિનયર મોિનયર િવિલય�સના શ�દકોશમા� લ�યુ� છ� ક�
હતુ�. હવે એ નથી ર�ુ�. ‘ઓખા’ એટલે ‘ઉષા’. વળી સ��યા પરથી એક ગામનુ�
નામ ‘સ�િધયેર’ પ�ુ�. એ ગામ પણ રા�દેરથી �ા�ુ� દૂર નથી. રા�દેરમા� જ�મ
થયો તેથી હ�� øવરામ ભ�ીય િમ�યાિભમાન સાથે કહી શક�� ક� હ�� સૂય�પુ� પણ
ઊગતો સૂય� કિવ નરિસ�હરાવ ભોળાનાથ િદવે��યાને ક�વો જણાયો?
િહ માચલ �દેશની યુિનવિસ�ટીનુ� ગે�ટ હાઉસ ભ�ય પવ�ત પર સા�ભળો: છ��. આજે પણ રા�દેરમા� ર�નાદે માતાનુ� મ�િદર છ�. છ�ક ક�માર અવ�થાથી હ��
આવેલુ� છ�. એ ‘સમરિહલ’ નામે ઓળખાય છ�. ગે�ટ હાઉસનો
રોજ સૂય�પાસના કરતો ર�ો છ��. સૂય� ભગવાન જ મારા ઇ�ટદેવતા છ�. આજે
મુ�ય દરવાý છોડો �યારે બરાબર ચોથા ઘર પર જળવાયેલી સામેથી દૂર થકી િનરખી સૂય�િસ�હ, પણ મારી સૂય�પાસના 365મા�થી 364 િદવસ િનયિમતપણે ચાલ છ�. મા�
ે
ત�તી પર કોતરાયેલા શ�દો હø યાદ છ�. એ ઘર ગા�ધીøના� �તેવાસી એવા� તેજ�વી થાળ, ભરી ફાળ, કરાળ દેશ, પ�રવારજનોને જ આ વાતની ખબર છ�. સૂય�પાસનામા સગુણ-િનગુ�ણના ભેદ
�
�
રાજક�મારી અ�ત કૌરનુ� છ�. ગા�ધીø �યારે દેશના ભાગલા થયા તે પહ�લા�ના આવ�ત ���નભ�રયા� ધરી નૈન તાતા, ખરી પડ� છ� અને ક�વળ થ��સ-િગિવ�ગનો ભાવ રહી ýય છ�. કિવ િમ�ટનને
�
સમયગાળામા િશમલા ગયા �યારે એ ઘરમા� થોડાક િદવસ માટ� ર�ા હતા. એ �ગો �ધા� �ળકતા રુિધરેથી રાતા�. યાદ કરીને કિવ વ���વથ� થોડાક આ�ોશ સાથે કહ� છ�: ‘માણસનો, આપણો
�
�
ે
ગે�ટહાઉસન બીજે માળ મને એક �વ�છ અને સગવડયુ�ત �મ ફાળવવામા � વષ� પહ�લા ગુજરાતના મનીષી અને �ા�ણ�ે�ઠ એવા સ��ગત સા��કા�રક øવન�યવહાર ક�વો બ�િધયાર થઇ ગયો છ�! િનસગ�મા�
�
ુ�
આ�યો હતો. વડોદરાના એરપોટ� પરના એક બુક�ટોલમા�થી મારા િ�ય લેખક િવ���સાદ િ�વેદીએ અમદાવાદમા� એક �વચન કયુ� હતુ�. માણસને ક�મ કશુ� દેખાત નથી?’ આજનો ‘ય��ારુઢાિન’ (ગીતા)
િ�ટýફ કા�ાનુ� મૂ�યવાન પુ�તક ખરીદી લીધુ� હતુ� : ‘The Uncommon (એમનુ� �વચન વ�ચાયુ� હતુ�). થોડાક શ�દો મા� આજની એવો માનવસમૂહ િવ�મયનો �સાદ જ ગુમાવી બેઠો છ�.
Wisdom.’ �વાસ દર�યાન એ પુ�તક આખુ� વા�ચી લીધુ� અને એના �ીý જૂની પેઢીને મનનીય જણાશે. તેઓ �વચનમા� ન�ધે છ�: િવચારોના હવેના સમયમા� સાધુપુરુષોના� નામોમા� એક હશ: ‘�વામી
ે
�
કવરપેજ પર જે સાર લ�યો તે આજે પણ સચવાયો છ�. કોફીની �� �મમા આવી • ‘િવ�મય એ જ કલા મા�નુ� અિધ�ઠાન છ�. એ િવના િવ�મયાન�દø.’ િવ�મય એટલે જ �ફલસૂફીનુ� ઉ��ઘાટન!
�
�યારે મ� બા�કનીનુ� બાર�ં ખો�યુ�, તો સામે નગાિધરાજ િહમાલયના દશ�ન આન�દ નથી... અન�ત ઓ�છવમા� મૂળ� િવ�મય છ�.. રસ ��દાવનમા� (Wonder is the beginning of philosophy). મુ.
થયા�. મારી �ખ સામે ýણે ‘બાદશાહ� કા બાદશાહ’ ખડા થા. એવી સ�� મા�ની �િત�ઠા ક�તૂહલ છ�, કૌતુક એ િવ�મયમા છ�.’ િવ��ભાઈ કહ� છ�: ‘માનવøવનમા� સૌથી િવધાયક
�
સવાર øવનમા� બીø ýઈ નથી. થોડીક �ણો વીતી �યા િહમાલયની • ‘કરુણ ઉતમ રસ છ�, ક�મ ક� તે øવનને િવપુલતાથી, ગુણવ�ત શાહ પ�રબળો બે ર�ા� છ� : િવ�લીલા અને કલાલીલા. એકની
�
િશખરમાળા પર તેýમય �કાશ પથરાયો અને સૂય�દયના� દશ�ન થયા�. �યાપકતાથી અને �ડાણથી �પશ� છ�. øવનનુ� વ�ષ�ય, વાત નરિસ�હ� ‘અન�ત ઓ�છવ’ તરીક� કરી અને બીýની વાત
øવનમા� અસ��ય સૂય�દય અને સૂયા��તના� દશ�ન ઉપિનષદીય ભાવના સાથે ન����ય (��રતા), એની ગ�ભીરતા, એની વેદના, એનુ� દુખદ રામનારાયણે (પાઠક�) ‘આન�દિસ�ધુ’ તરીક� કરી.’ િવ��ભાઈ
ે
કયા� પછી મારે કહ�વુ� છ� ક� સમરિહલના ગે�ટહાઉસની બા�કનીમા�થી વ�િચ�ય, એની કદાચ અથ�હીનતા, એની માયા, એની અિવ�ા, અહી અટકતા નથી. તેઓ ન�ધે છ� : ‘�યા�ક િવ�ાિમ� બેઉ કા�ઠ�
ં
ભ��તપૂવ�ક િનહાળ�લો એ સૂય�દય કદી ભૂલી શકાય તેમ નથી. એની ��છા.. બધુ� કરુણમા� આવી ýય છ�. ‘ઉ�રરામચ�રત’નો �ત વહ�તી ýજરમાન નદીને ક�ુ� છ�: ‘ક�પા કરી માતા બાળકને ધવરાવતા�
ુ�
કિવ �હાનાલાલની પ���તઓ આ �ણે યાદ આવે છ� : સમાધાનકારી છ� જ, પરંતુ તેથી શુ�? શક��તલા અને સીતાનુ� ‘ભારેલુ�’ દુઃખ નીચી નમે તેમ તમે જરા નીચા� નમો. તમારુ� પૂર હળવ કરો, તો હ�� કિવ
ે
ઊગે �� �ભાત આજ ધીમ ધીમ, ગયુ�? �વરાજ આ�યુ� પણ ગા�ધીøનુ� દુઃખ ગયુ�? ‘Absent thee from felicity િવ�ાિમ� મારા સાથીઓ અને સામાન લઈને પેલે કા�ઠ� જઈ શક��. અરે, હ��
ે
�
ઊગે �� ��ાનુ� રા�ય ધીમે ધીમે! a while’. આમ હ�� કરુણને જ ઉ�મ રસ કહ��.’ કિવ છ��. બદલામા તમારી �શ�સા કરીશ. (હ�� શ�દનો કારીગર છ��).’ �િષતુ�ય
ýગે �ભુ િવ�મા આજ ધીમ ધીમ, આ �વચનનુ� મથાળ હતુ� : ‘અન�ત ��છવ અને આન�દ િસ�ધુ.’ �વચનોમા� િવ��ભાઈ આગળ વધે છ� અને ન�ધે છ� :
ે
��
ે
�
�
ે
ýગે �ભુ øવમા� આજ ધીમ ધીમ ે િવચારનુ� �ડાણ તો ઘણી વાર ýવા મળ� છ�, પરંતુ કોઈ �વચન �યારે દશ�નનુ� ‘કિવ કશાય �યેય િવનાના øવનનો િવષાદ અનુભવે છ� અને �યા તો
ઊગે �� �ભાત આજ ધીમ ધીમ! �ડાણ પામીને અવતરે, �યારે આપણા જેવા સામા�ય માણસોને પણ �િષના � (�ન����ાન પાના ન�.19)
ે
ે
ઓછાબોલા મરચુ� ઓછ�� નાખý, િદપાલીના સસરાને તીખી રસોઈ પસ�દ નથી. પાછા
ઓછાબોલા છ� એટલે બીø વાર એમને મા�ગવુ� ના પડ� એમ પીરસý. આપણા
ઘરનુ� નીચાý�ં ના થાય.’
િદપાલીના આવતા�ની સાથે કલબલાટથી ઘર ભરાઈ ગયુ�. ક�ટ��બના બધા�
સ�યો એકસાથે બોલતા� હતા, દૂર ખૂણામા� ઓછાબોલા અ�તભાઈ ચૂપચાપ
�
સગુણાબ��ને દીકરીને બ�ગ�ી આપી ��ારે બેઠા હતા અને વેવાણ સાથે ખપ પૂરતી વાતો કરતા હતા. લ�ચ રંગેચ�ગે પતી
ગયુ�. સગુણાબહ�ને િદપાલીને પાસે બોલાવી. ઓિશકા નીચેથી બે સોનાની
અ�ત�ા�એ �ુ� ક�ુ�? બ�ગડી કાઢીને િદપાલીને આપી દેતા� એ બો�યા�, ‘હવે મારી �મરનો કોઈ
ભરોસો નહીં. માનુ� સોનુ� તો દીકરીને જ હોય. મને મારા બ�ને દીકરા પર
સ ગુણાબહ�ન સોફામા�થી સહ�જ �ચા થઈને �કચન તરફ તો પૂરો ભરોસો છ�, પણ તને øવતે øવ આપતા� મને રાøપો થશે.’
ýઈ ર�ા�. બ�ને વહ�વારુને માથુ� �ચુ� કરવાની પણ
અચાનક અ�તભાઈ ઊભા થયા. િદપાલીના હાથમા�થી
Óરસદ ન હતી. સગુણાબહ�ન બ�ને દીકરા સાથે આ બ�ગડીઓ લઈને �ખે લગાડીને વ�દી લીધી અને બો�યા, ‘વેવાણ,
�લેટમા� ભેગા રહ�તા હતા. આજે ઘણા વખતે િદપાલી પણ લઘુકથા તમને વા�ધો ના હોય તો આ બે બ�ગડી તમારી વહ�વારુને આપી
જમાઈ અને સાસુ-સસરા સાથે િદવાળીનુ� મળવા આવવાની દ�? છ��લા વીસ વષ�થી દીકરીની જેમ જ સેવા તો એ જ આપની
હતી. હવે પગ ઘસાઈ ગયા હોવાને કારણે મોટા ભાગે હ�મલ વ��ણવ કરે છ� અને હા વેવાણ, િદપાલી હવે અમારા ઘરની દીકરી જ છ�
સગુણાબહ�ન િલિવ�ગ�મના સોફા પર જ બેઠા� રહ�તા�. બાથ�મ હ�. મારી વાઈફ પણ એના� øવતે øવ જ િદપાલીને.... આપ
સુધી જવા પણ વહ�વારુનો ટ�કો લેવો પડતો. સમý છો ને?’ ઓછાબોલા અ�તભાઈ જ�ર પૂરતુ� જ બોલીને પાછા
�
આજ સવારથી એ બ�ને વહ�ઓને સૂચના આપી ર�ા� હતા, ‘શાકમા � ચૂપ થઇ ગયા.