Page 15 - DIVYA BHASKAR 080522
P. 15
Friday, August 5, 2022 | 15
ે
ે
ે
�
ે
તમે ýન લઇન ��યા ત િદવસ અમ તા�યાન ઘરમા સ�તાડી દીધી હતી. તમારા વવાઇ ભલ ભ�યા નથી પણ
ે
ે
ે
�
ે
ભલભલા ભણલાઓન માથ ભાગ એવા છ. તમ એમને સાણસામા લીધા તો એમણ તમન �સા�યા
�
�
ે
�
ે
�
ે
ુ
ુ
ે
�
�
ુ
ત જ ક� બસ, એ જ રીત પા� ભજ�ય છ,
ે
�
ુ
�
ે
ઓ, િદ�દ�ક ખસ! હવ મકઅપ ઉતાર છ � �
ે
�
�
ે
ુ
�
ે
રો િહતભાઇએ ફોનમા� કહી દીધુ, ‘દથરથભાઇ, અમ ક�યાને ýવા દશરથભાઇ ભ�યા ન હતા પણ ગ�યા હતા. એમણે જમાનો ýયો હતો.
ુ
�
�
�
ે
ં
માટ તમારા ગામડ નહી આવી શકીએ. તમાર જ તમારી દીકરીને
એટલે ફરી વાર એમણે ક�, ‘ýý હો રોિહતભાઇ, એક વાર બો�યા પછી
ે
�
ે
�
લઇન અમદાવાદ આવવ પડશ.’ ફરી ન જતા. અમારા સય�ત કટબમા� બીø આઠ દીકરીઓ પરણાવવાની બાકી ભારતમા રામાયણ અને મહાભારત પર �ધા�રત
ુ
ુ
�
�
�
�
�
ે
�
ે
�
ુ
ે
ુ
�
ે
દથરથભાઇએ ક�, ‘રોિહતભાઇ, આવ કમ કહો છો? તમારા દીકરા છ. ý મારી આબ� જશ તો માર ઝર ખાવાનો વખત આવશ.’
�
ુ
માટ ગામડાની ક�યા લવા તયાર થયા છો તો પછી છોકરીની સાથ સાથ ગામડ � � ‘એવ �યારય નહી થાય. શહરના લોકોને પણ આબ� જવ હોય છ. એક પૌરાિણક નવલકથાઓ લખાવા લાગી
ે
ે
ં
ે
�
ે
ે
ુ
ૈ
�
�
�
�
ે
�
પણ ýઇ લો ન!’ વાર હ વચન આ�યા પછી �યારય ફરતો નથી.’ રોિહતભાઇએ ખ�ખારીન કહી
ે
ે
�
ુ
�
�
�
�
�
રોિહતભાઇ પોતાની વાતમા મ�મ હતા, ‘તમાર ગામડ ýઇ લઇશ; દીધુ. ગોળ-ધાણા ખવાઇ ગયા. ગામડ જઇન દથરથભાઇએ મા�યાનો સબધ
�
ુ
�
ે
�
�
�
ે
ુ
�
�
દીકરાને પરણાવવા માટ ýન ýડીન આવવ જ પડશ ન? બસ, પહલી ન ે ýહર કરી દીધો. બધા ખશ થયા. � મહાકા�યો પર �ધા�રત
ે
ુ
ે
�
�
ે
ુ
ુ
�
�
�
ુ
�
�
ૂ
ુ
�
�
છ��લી વાર કારણ ક મને ધળની એલø છ.’ લ�નન શભ મહત ન�ી થઇ ગય. કકોતરી છપાઇ ગઇ. આપવા-લવાના
ુ
�
ુ
�
�
�
�
�
સાચી વાત એ હતી ક રોિહતભાઇન ગામડાની એલø હતી. આ તો વહવારની વાત સમજવા માટ ફરીથી દથરથભાઇને અમદાવાદ આવવાન થય. નવલકથાઓ
ે
�
�
�
�
ે
ુ
�
ુ
ે
�
�
�
એમને �યાકથી સાભળવા મ�ય હત ક ફલાણા ગામડામા આપણી �ાિતના લ�ýના કારણે આ વખત મા�યા સાથે ન આવી. એના બદલ એનાથી બ ે
�
�
ે
�
ે
�
ે
ે
ે
દથરથભાઇ નામના સખી ખડતન બ દીકરીઓ છ, એમાથી એક તો વષ નાની તા�યા ગાડીમા બસી ગઇ. સાથ બ કાકાઓ પણ ýડાયા. જવી
ે
ુ
�
ે
�
�
�
�
�ફ�મની િહરોઇનને ટ�ર માર એટલી સદર છ. રોિહતભાઇન ે રોિહતભાઇની નજર તા�યા પર પડી એ સાથે જ એમના ચહરાનો રતમા મોટા ભાગના લોકો સ�કત રામાયણ ક સ�કત
ુ
�
�
�
�
�
ે
ં
ૂ
�યારથી જ પોતાના દીકરા માટ િહરોઇન જવી ખબસરત વહ � રગ બદલાઇ ગયો. ઇિશત તો સાવ બઘવાઇ જ ગયો. એને ભા મહાભારતથી પ�રિચત નથી. આપણે આ લોકિ�ય મહાકા�યોની
ે
ૂ
�
�
ે
�
�
�
�
ઘરમા લાવવાની ઝખના ýગી હતી. એમની એક આગવી રણમા � લા�ય ક પોતે છતરાઇ ગયો છ. તા�યા મા�યા કરતા દસ િવિવધ આ�િ�ઓ વાચીએ છીએ ત આ મહાકા�યોના પનઃકથન
ુ
ુ
�
�
�
�
�
�
ે
�
ે
સમજણ હતી, પોતાની દીકરીને ગામડામા દવાય નહી પણ ગણી વધાર ખબસરત હતી. મહમાનોને �ો�ગ �મમા જ પર આધા�રત છ. આ પનઃકથન 1,000 વષથી કરતા પણ ઓછા સમય પહલા �
�
ં
ુ
�
ૂ
�
ૂ
ુ
�
ુ
ે
�
�
ગામડાની �પાળી ક�યાને દીકરા માટ લવાય ખરી. ખી�ય ગલાબ બસાડીન રોિહતભાઇ પ�ની અન દીકરાને લઇન બીý રચાવાન શ� થય હત અન લગભગ 500 વષ પહલા ત લોકિ�ય બ�યા.
ુ
�
ે
ુ
�
ુ
ે
ે
�
ે
�
ે
ે
�
�
ે
�
ે
રોિહતભાઇના દીકરા ઇિશતના શરીર પર ýબિનય � ુ �મમા ચા�યા ગયા. બધબારણ મ�ણા ચાલી. બહાર �ાદિશક પનઃકથનનો ફલાવો મૌિખક�પ થયો, જના કારણે તમાથી
�
ે
ુ
ે
�
�
�
�
ે
�
ુ
ે
�
�
ે
�ટો દઇ ગય હત. એના મનમા મોરલો ટહકા કરતો આવીને રોિહતભાઇએ િનણ�ય ýહર કય�, ‘વવાઇ, અમન ે કટલાક લ�ત થઇ ગયા અન કટલાકનો અનવાદ કરવાનો હજ બાકી છ.
�
ુ
ુ
�
�
�
ુ
�
ુ
�
�
�
�
ે
�
�
હતો. �પાળી ઢલન મળવા માટ એ તલપાપડ થઇ ગયો. ડૉ. શરદ ઠાકર તમારી મોટી દીકરી કરતા નાની દીકરી વધ ગમી ગઇ છ. દાખલા તરીક� ગજરાત ઉપરાત અ�ય રા�યોના બહ ઓછા લોકો 15મી સદીના
�
�
ુ
�
ુ
�
�
�
�
ે
ે
િદવસ અન સમય ગોઠવાઇ ગયો. પોતાની કારમા બસીન ે ઇિશત માટ અમાર તા�યાનો હાથ ýઇએ છ.’ દથરથભાઇની ભાલણ અન 17મી સદીના �માનદની કા�યરચનાઓથી પ�રિચત છ. આ
�
ે
ે
ે
�
�
ે
ુ
ે
ૂ
દથરથભાઇ અમદાવાદમા રહતા રોિહતભાઇના બગલ આવી રગોમા� દોડતુ ખન ýણ થીø ગય! એ માડ માડ બો�યા, ‘આ શ � ુ રચનાઓને આ�યાન �વ�પ ઓળખવામા આવ છ તથા ત મહાકા�યોના
�
�
�
ે
ે
�
ે
�
�
�
�
ે
ે
�
�
�
�
�
ે
પહ��યા. સાથ એમના પ�ની દ�ાબહન હતા. કારમાથી છ�લી ઊતરી કરો છો વવાઇ? આખી �ાિતમા ખબર પડી ગઇ છ ક ઇિશતકમારન � ુ �સગો પર આધા�રત છ. એવી જ રીત સાિહ�ય વતળની બહાર 19મી સદીમા �
�
�
ુ
�
�
�
�
ુ
�
ક�યા. લ�ન મારી મોટી દીકરી સાથ...’ લખાયલી ગજરાતી ‘િગરધર રામાયણ’ િવશ પણ બહ ઓછા લોકો ýણ છ.
�
ે
ે
ે
ે
ુ
�
�
ુ
�
�
ે
ે
�
�
ુ
ુ
�
ે
�
ભયભય �વાગત પ�યા પછી બધા �ો�ગ�મમા ગોઠવાયા. દથરથભાઇએ ‘તો શ થઇ ગય? પહલી મલાકાતમા તમ તા�યાન �યા બતાવી હતી? આ �ાદિશક પનઃકથન અનવાદ નથી અન ન તો ત સ�કત મહાકા�યોની
ુ
�
�
�
ે
�
ુ
�
ે
ુ
ે
ે
દીકરીની ઓળખાણ કરાવી, ‘આ મારી મા�યા. તમને મા�ય હોય તો વાત નહીતર અમ એની સાથ જ ન�ી કરત. કકોતરીમા� મા�યાની જ�યાએ લાલ �િતકિત છ. પરંત ત અિભનવ પનઃકથન છ. ýક, ત ખબ યો�ય રીત ે
ુ
ૂ
ે
�
�
�
ં
ુ
ે
�
�
�
�
�
ુ
ે
�
�
�
�
�
ે
�
�
ે
આગળ વધારીએ. અમ ગામડામા રહીએ છીએ પણ દીકરીઓને અમ ે શાહીથી ‘તા�યા’ કરી નાખý. અમ સબધ �યા તોડીએ છીએ?’ દશરથભાઇ સ�કત �થન �ામાિણકપણે વળગીન કરવામા આ�ય છ. એમા ઘણા ફરફરાો
ે
�
�
�
ે
ે
ે
ુ
ે
ે
ે
�
�
ં
ે
ે
�
�
ભણાવીગણાવીને ��યએટ બનાવી છ. બન દીકરીઓ આધુિનક િવચારવાળી સમø ગયા ક ý પોતે ના પાડશ તો આ લોકો ýન લઇન આવશ જ નહી. પણ કરવામા આવલા હોય છ. ઉદાહરણ �પ લ�મણ રખા અન સીતાની
ે
ે
�
�
�
ે
ે
�
�
�
�
ે
ે
�
�
ે
છ. શહરની હો�ટલમા રહીન ભણી છ એટલે કોઇ પણના ઘરમા ગોઠવાઇ આબ�નો વધાર ફજતો થશ. એ સમત થઇ ગયા. િનધા�રત િદવસ રોિહતભાઇ પિવ�તા બાબતની િનદા કરવાવાળા ધોબીનો ઉ�લખ 15મી સદીમા બગાળી
�
�
ે
�
�
�
�
�
ં
ે
ે
�
�
ે
જતા વાર નહી લાગ. તમારા દીકરાને મારી દીકરી સાથ �ગત મી�ટગ કરવી પાચ બસ ભરીને ýન લઇન વવાઇના પાદરમા� આવી પહ��યા. એમને એ ‘કિતવાસ રામાયણ’મા ýવા મળ છ. રામાયણનો એક �સગ રાવણ િશવ
ે
ે
�
�
ે
ે
ુ
�
હોય તો મને વાધો નથી.’ ýઇન �ચડ આઘાત લા�યો ક એમને સ�કારવા માટ કોઇ ઊભ ન હત. ધનુષ ઉપાડવામા િન�ફળ ર�ા અટલ તના સીતા સાથ િવવાહ ન થયા એ
�
�
ુ
ે
ે
�
�
ુ
ુ
ુ
�
�
�
ે
�
ે
�
�
�
ý ઇિશતન ચા�ય હોત તો એણે �યા અન �યાર જ કહી દીધુ હોત, ‘મને સામયાની વાત તો બાજ પર રહી, સામા�ય �સગ ક�નડ રામાયણમા ýવા મળ છ પણ મલયાલી રામાયણમા એવી
ૈ
�
�
ૂ
મા�યા પ�ની તરીક� મજર છ.’ પણ આવ બોલવ એ અશોભનીય લાગશ ે આવકાર આપવા માટ પણ કોઇ આ�ય ન હત. સભાવના �ય�ત કરવામા આવી છ ક રાવણ એ સીતાના િપતા છ. �
�
ુ
�
�
ુ
�
�
�
ુ
�
�
ુ
�
�
�
ે
ે
ુ
�
�
�
ુ
એવ માનીન એ ઊભો થયો, મા�યાન દોરીને બાજના ઓરડામા લઇ ગયો. એમણે �યાથી જ દથરથભાઇને ફોન કય�, 15મી સદીના ઉ�ડયા કિવ સારલા દાસ પોતાના
ે
ે
મા�યાની એ��ઝટ સાથ જ �ો�ગ �મ ઝાખો પડી ગયો અન એની એ��ી સાથ ે ‘વવાઇ, આ બધ શ છ? તમ �યા છો? ઓ�ડયો મહાભારતમા શકિનની એક અલગ જ
�
�
�
ે
ે
�
ુ
�
�
ુ
ે
�
�
બાજનો ઓરડો ઝગમગી ઊ�ો. મા�યા સાચા અથમા �વય �કાિશત રોશની ýનના �વાગત માટ પધારો.’ સામથી વાતા જણાવી છ. તમના અનસાર દય�ધન ે
�
�
ે
ુ
�
ુ
ે
�
ુ
�
ે
�
ુ
�
�
હતી. ઇિશત પાસ તો વાત કરવા માટ �યા કશ બ�ય જ હત? � ુ અમગળ સમાચાર ýણવા મ�યા, માયથોલોø શકિનના પ�રવારનો સહાર કય� હતો. એ
�
ુ
�
�
�
�
�
�
ે
ુ
�ો�ગ �મમા �પચા�રક વાતો ચાલતી હતી. રોિહતભાઇએ પ�, ‘વવાઇ, શ મોઢ� લઇન આવ? તા�યા કારણે શકિન કૌરવો �િત �ણા ધરાવતો
�
ુ
�
ુ
�
ૂ
ે
ુ
�
ે
�
�
�
ે
ે
‘તમારા ઘરમા કોણ કોણ છ? બધાન લાવવા હતા ન?’ એના �મીની સાથે ભાગી ગઇ છ. અમ ે હતો. આ મજબ શકિન ખલનાયક નહી,
�
ં
ે
ે
ે
દથરથભાઇ મોટ�થી હ�યા, ‘અમ ચાર ભાઇઓ ઘરમા પરાઇન બઠા છીએ. કોઇને મ� દવદ� પટનાયક પરંત પી�ડત �ય��ત હતો. અમક �ાદિશક
ુ
ે
ુ
ુ
ે
�
�
�
ે
છીએ. એક રસોડ� અઢાર જણા જમીએ છીએ. બતાવવા જટલી િહ�મત નથી. તમ જવા રચનાઓમા� પણ કટલાક ભૌગોિલક
ે
ે
�
�
�
ે
ે
�
�
બધાન લાવવા હોય તો િમની બસ ભાડ કરવી આ�યા છો તવા જ પાછા વળી ýવ.’ પ�રવત�ન ýવા મળ છ. બલરામ દાસની
�
પડ�. મારી બીø દીકરી તા�યાની બહ ઇ�છા રોિહતભાઇનો િપ�ો ઊછ�યો, રામાયણમા ભગવાન �ીરામ ઓ�ડશામા પરીની
�
ે
�
ુ
હતી સાથ આવવાની, પણ આજે એને �ડ�ી ‘આવ ત કઇ ચાલતુ હશ? વહન લીધા � યા�ા કરી, �યાર િવ�લીપતરારના મહાભારતમા �
ુ
�
ે
ે
�
ુ
�
ે
ુ
ે
�
ે
�
ં
સ�ટ�ફકટ લવા માટ વડોદરા જવ પ� � ુ વગર ýન પાછી વળ તો અમદાવાદમા � અજન તાિમલનાડના �ીરગમની યા�ા કરી. મોટા ભાગના �ાદિશક
ે
�
�
�
�
�
ુ
�
ે
ે
ુ
ે
�
એટલે એ ન આવી શકી.’ અમાર પણ øવનભર ઘરમા ભરાઇ પનઃકથનોમા� રામ અન ક�ણની િદ�યતાન મહ�વ આપવામા આ�ય છ. તન � ુ
ે
�
ુ
ુ
�
�
ે
ે
�
�
ે
ે
ુ
�
ુ
�
ે
�
�
ુ
આવી બધી વાતો ચાલતી હતી એટલી રહવ પડ�.’ દથરથભાઇ માફી માગવા કારણ એ ક �યાર િહદ ધમ મ�ય�વ ભ��તમાગ �ારા તની આ�થા �ય�ત કરી
�
�
ે
�
ે
વારમા ઇિશત અન મા�યા એમની ખાનગી લા�યા, ‘વવાઇ, આજકાલની છોકરીઓ ર�ો હતો �યાર એની રચના કરવામા આવી હતી. �થાિનક મહાભારતમા�
ે
�
�
�
�
ૂ
ે
�
�
�
�
�
�
મી�ટગ પરી કરીને બહાર નીક�યા. બનના મા-બાપના ક�ામા �યા રહી છ? છક થોડા સકલ એવા વય�ક �ીક�ણની સરખામણીએ �ીમ� ભાગવતના લાડકા
�
ુ
�
ે
�
�
�
�
ે
ુ
ે
�
�
ચહરાઓ પરની ચમક કહી આપતી હતી છ�લી િમિનટ� બહનપણીના ઘરે મકઅપ બાળક�ણન વધ મહ�વ આપવામા આ�ય છ. તો �ાદિશક રામાયણમા મયાદા
�
�
�
ુ
�
�
ૂ
ે
ુ
�
ુ
�
ુ
ુ
�
ક િનણ�ય લવાઇ ચ�યો છ. એ િનણ�ય કરાવવા જ� છ એવ કહીન તા�યા ભાગી પરષો�મ �ીરામને વધ મહ�વ આપવામા આ�ય. પનઃકથન આલખનારા
ુ
�
ે
ે
ુ
ુ
ે
ે
�
�
�
�
�
�
સાભળીન રોિહતભાઇએ પણ કહી ગઇ. આપણા �જળપાણી ખ�ા બીજ શ?’ રચિયતાઓ એ બાબત સýગ હતા ક તઓ એક પિવ� �થ લખી ર�ા છ અન ે
ૂ
ે
�
ે
દીધુ ‘દશરથભાઇ, અમારા બધાની ýનમા સમાચાર ફલાઇ ગયા. દકારો મચી તઓ આદરણીય પા�ોના પરા�મોનુ પનઃકથન કરી ર�ા છ. તમણે લોકોનુ �
�
ે
�
�
�
�
�
ુ
ે
�
હા છ. આજથી આપણે વવાઇ. ગયો. મ�ણાઓનો દોર ચાલ થયો. છવટ � સામા�ય મનોરંજન કરે એવા �થ ન લ�યા. પરંત 18મી સદીથી યરોપમા�
ે
�
ુ
�
�
ુ
�
ુ
�
ે
�
ે
ુ
ગોળ-ધાણા ખાઇન જ જવાન છ.’ િનણ�ય લવાયો. રોિહતભાઇએ દશરથભાઇન ે સાિહ�યમા નવલકથાનુ �વ�પ લોકિ�ય બ�ય.
�
�
�
ુ
�
ુ
�
ૂ
ે
�
ુ
દથરથભાઇ મઝાઇ ગયા, ફોન કય�, ‘ગમે ત થાય પણ ýન પાછી નહી ં 19મી સદીમા સાિહ�યન આ ત�ન નવ �વ�પ-નવલકથા ભારત સધી
�
ુ
ે
ે
�
‘ભાઇ, હા તો અમારી પણ છ પરંત ુ ફર. તા�યાન બદલ મા�યાની સાથ મારો પહો�યુ. �યાર બાદ ભારતીય લખક નવલકથા બાબત ઉ�સક બ�યા. �યારથી
ુ
�
ે
ે
ે
ે
ે
�
ે
ે
માર ઘરે જઇન મારા ભાઇઓન ે દીકરો ફરા ફરશ. મહરબાની કરીને ના ન ભારતમા રામાયણ અન મહાભારત પર આધા�રત પૌરાિણક નવલકથાઓ
�
�
ે
ૂ
�
ે
ુ
ે
ે
ે
ુ
ૈ
ં
�
�
ુ
અન ભાભીઓન પછવ પડ�. એકાદ પાડશો. સામય નહી થાય �યા સધી અમ ે લખાવા લાગી. આ પૌરાિણક નવલકથાઓ લખતી વખત લખકોએ
અઠવા�ડયા પછી આપણે...’ જવાના નથી.’ મહાકા�યોની પિવ�તા ઉપર સકોચવશા� પરત �યાન ન આ�ય. એના
�
ુ
�
ૂ
ુ
�
ે
ે
�
રોિહતભાઇ અડગ ર�ા. દશરથભાઇ સમત થયા. ઇિશતની સાથ ે બદલ તમણે પૌરાિણક કથાન, વાતાકાર તરીક� પા�ના ���ટકોણથી આલખી.
ે
�
ે
ુ
�
�
�
�
ે
એમને લા�ય ક દીકરીનો બાપ મોટી દીકરીને પરણાવીને �સગની આબ� મોટાભાગે તઓ વકીલ ક પછી �યાયાધીશની ભિમકા ભજવી કોઈ એક
ૂ
ે
ગામડ� જઇન ફરી જશ તો સાચવી લીધી. મા�યા અન ઇિશતન ુ � પા�ની વકીલાત કરતા અન અ�ય પર મક�મો ચલાવતા. આ નવલકથાઓમા �
ુ
ે
ે
ે
આવી સદર ક�યા દીકરાના લ�નøવન ખબ સાર અન સફળ સાિબત પૌરાિણક કથાન દિનક øવનના આધુિનક અનભવો સાથ ýડવાની તી�
ે
�
ુ
ૂ
ૈ
ુ
ે
ુ
�
ે
ે
ે
�
�
ુ
ૈ
ુ
ભા�યમાથી સરકી જશ. એમણે થય. સફળ દાપ�યનુ સ-ફળ પણ છએક ઈ�છા દખાય છ. આનાથી ‘પૌરાિણક નવલકથા’ નામની સાિહ��યક શલીનો
�
�
�
દબાણ કરીને હા પડાવી દીધી. (અનસધાન પાના ન.18) (અનસધાન પાના ન.18)
�
�
�
�
ુ
ુ
તસવીર ूતીકાत्મક છછ
તસવીર ूતીકાत्મક ે ે
