Page 16 - DIVYA BHASKAR 071621
P. 16

Friday, July 16, 2021   |  12



                                                                                                             1969થી વળી એક વધુ શ��તશાળી જૂથ ક��ેસથી છ�ટ�� પ�ુ� અને તેના
                                                               1855            2021                        નેતા તરીક� મોરારøભાઇ દેસાઇ હતા. જનતા પ�ે 1977મા� ક��ેસને
                                                                                                           ક���મા� પણ હચમચાવી દીધી અને હવે તેનુ� �થાન ભારતીય જનતા પ�ે
                                                                                                           લીધુ� છ� અને ઘણા� રા�યોમા� પણ સ�ાને હ�તગત કરી છ�.
                                                                                                             સો વષ� જૂની ચીની સા�યવાદી પાટી� અને તેનાથી પણ જૂની ભારતની
                                                                                                           ક��ેસ પાટી�- આ બ�ને વ�ે શો તફાવત છ� તેની ચચા� રસ�દ થઈ શક�.
                                                                                                           બ�નેના� મૂળમા પોતાના દેશમા �વાધીન રા�યસ�ા �થાિપત કરવાની હતી.
                                                                                                                    �
                                                                                                                             �
                                                                                                           કો�યુિન�ટ પાટી�ને માઓ, ચાઉ એન લી અને હવે િજનિપ�ગ જેવા મજબૂત
                                                                                                           પણ આપમુખ�યાર સા�યવાદી નેતા મ�યા. ક��ેસને ગા�ધીø સિહતના
                                                                                                           િવશાળ �ય��ત�વ ધરાવતા નેતા �ા�ત થયા, પણ આઝાદી પછી નહ�રુની
                                                                                                           �વ�નશીલ નેતાગીરી લગભગ િન�ફળ ગઈ. લાલ બહાદુર શા��ી વધુ
                                                                                                           ø�યા હોત તો જમીન પરનો નેતા મ�યો હોત, પણ તા�ક�દમા� તેમનુ�
                              સો વ��  િદશાહીન રાજકીય પ� તરીક� ક��ેસન અ��ત�વ છ�.                            અવસાન થયુ�.
                                                                     ુ�
                                                                                                             �વત��તા પછી અપાર પ�ર�મ સાથે રજવાડાઓનુ� િવલીનીકરણ
                                                            ે
                               તેને ઊગારી શક� તેવા ને��વ અન કાય�કતા�નો અભાવ છ�                             કરવામા� તમામ શ��ત લગાવનાર સરદારનુ� �વા��ય ઠીક ના ર�ુ� અને
                                                                                                           િવદાય લીધી.
        શતા�દી િવજેતા બે રાજકીય                                                                            પા�ક�તાનને બા��લાદેશમા પ�રવિત�ત કરવાની ઐિતહાિસક ઘટના સાકાર
                                                                                                             ઇ��દરાø સશ�ત મિહલા વડા�ધાન તરીક� �થાિપત થયા� અને પૂવ�
                                                                                                                            �
                                                                                                           થઈ, પણ સ�ા ગુમાવવાના ભયે તેમને �ત�રક કટોકટી લાદવા તરફ
                                                                                                           દોયા�. તેનાથી દેશના લોકત��ને અને તેમના પ�ને ભારે નુકસાન થયુ� તેના�
                                                                                                           પ�રણામો આજે પણ દેખાય છ�.
                                                                                                             સો વષ� િદશાહીન રાજકીય પ� તરીક� ક��ેસનુ� અ��ત�વ છ�. તેને
                      પ�ો : પણ પછી શુ�?                                                                    ઊગારી શક� તેવા ને��વ અને કાય�કતા�નો અભાવ છ�. એવુ� ચીની
                                                                                                           કો�યુિન�ટ પાટી�નુ� નસીબ નથી. તેનુ� એક કારણ તો ચીનમા� સમ� રીતે
                                                                                                           તમામ સ�ા સા�યવાદી પ� પાસે છ�.
                                                                                                             કહ�વા ખાતર તો બીý આઠ�ક રાજકીય પ�ો પણ અ��ત�વમા છ�,
                                                                                                                                                      �
                                                                                                           પરંતુ તેનુ� કઈ નીપજે તેમ નથી. હા, પાટી�ની ભીતર અસ�તોષનો અ��ન
                                                                                                           છ�. જેમ માઓની એકહ�થુ સ�ા તેના જ પ�ના બીý શ��તશાળી જૂથે
                             �
                                                            લોડ� ડફ�રન પણ તેમા� સામેલ હતા. 1857ના િવ�લવ જેવી ��થિત
          જુ     લાઈની શ�આતમા દુિનયાના એક મોટા રાજકીય પ�ે  ફરી વાર પેદા ન થાય તે માટ� િ��ટશ સ�ા અને �ýની વ�ે સેતુ બને   સમા�ત કરી તેવુ� િજનિપ�ગનુ� ભિવ�ય હોઈ શક� છ�. સા�યવાદી સ�ાનુ� આ
                 પોતાની 100 વષ�ની ઉજવણી કરી તે ચીનની સા�યવાદી
                                                                                                           ચ�ર� છ�. લેિનન, �ટ�િલન આ�યો, તેણે િલયોન �ો�સકી સિહતના ઘણા
                 પાટી�એ. 2020મા� તેના 2.43 િમિલયન સ�યો હતા, હવે   તેવો હ�તુ.                               નેતાઓને મારી ન�ખા�યા.
        તેમા� ઉમેરો થયો અને 95.15 િમિલયન સ��યા થઈ. િજનિપ�ગ તેનો,   મહારાણી િવ�ટો�રયાને શુભે�છા આપતુ� િ��ટશ રા��ગીત ગવાયુ�   અનુગામી િન�કતા ���ોફ� પણ એવુ� જ કયુ�. િમખાઈલ ગોબા�ચોફ�
        માઓ પછીનો સૌથી શ��તશાળી નેતા તરીક� સ�ા અને સ�ગઠન      અને  ક�ટલાક  ઠરાવો  થયા,  પણ  તેનુ�  દેશ�ેમી  સ��થા  તરીક�   તો સા�યવાદના �દૂિષત િવચાર અને કાય�ને િવદાય આપવા માટ�
        બ�ને સ�ભાળ છ�.                                           �પા�તર તો 1907મા� સુરતમા� થયુ� અને તેનુ� ગુજરાતે ગૌરવ   ‘�લા�નો�ત’ અને ‘પે�ર��ોઇકા’ના� હિથયાર વાપયા� તો યેલ��સને તેને
                �
          આ સા�યવાદી પ� િતયાનમેન ચોકમા� 100 વષ� પહ�લા  �  સમયના   લેવા જેવુ� છ�. કનૈયાલાલ મુનશીની નવલકથા ‘�વ�ન��ટા’મા�   હા�કી કા�ા. અ�યારે પુિતન બેહદ સ�ા ભોગવે છ�, પણ પ�ના જ ક�ટલાક
        �થપાયો હતો અને એ જ ચોકમા� 1989ની ચોથી જૂને                 અને ‘�ી અરિવ�દ ઇન સુરત’મા� રસ�દ ભાષામા તેનુ�   મોકાની રાહ ýઈ ર�ા છ�. યુગો�લાિવયા અને �યુબાની ભીતરની કહાણી
                                                                                                    �
        જુવાન છોકરા-છોકરીઓ લોકત�� માટ� મેદાને પ�ા� અને   હ�તા�ર    વણ�ન છ�.                                પણ તેવી જ છ�.
        ચીની ‘લાલ સેના’એ ટ��ક નીચે કચડી ના�યા� હતા. પાછ��             લગભગ 135થી વધુ વષ� જૂની ક��ેસની ખુશનસીબી   િવજય ગોખલે ચીનમા� ભારતીય રાજદૂત રહી ચૂ�યા છ�. હમણા� તેમણે
                                       �
                                                                                                                                          ુ�
        સેનાનુ� નામ પણ ક�વુ�, ‘પીપ�સ આમી�!’ ‘પીપલ’ જ   િવ�� પ��ા   એ રહી ક� ��ેýએ ભારતની રા�યસ�ા છોડી અને   ચીની કો�યુિન�ટ પ�ની મજબૂતીનુ� રહ�ય બતા�ય છ�.
                                                                                          ુ�
                                                                      �
        ‘પીપલ’ને મારી નાખે તે રાજનીિતની કમાલ છ�!                   પહ�લા ‘ડોિમિનયન �ટ�ટ’ �ýને સ��ય તો ક��ેસની સરકાર   સીપીસી અથા�ત કો�યુિન�ટ પાટી� ઓફ ચાઈના પાસે તેની તાકાત
                                                                                                                         ુ�
          ચીની કો�યુિન�ટ પાટી�ને 100 વષ� થયા� અને ભારતની         બની અને લા�બા સમય સુધી તેની ક���મા� અને મોટાભાગના�   વધારનારુ� એક માળખ છ� અને તેનુ� નામ યુનાઈટ�ડ ��ટ વક� �ડપાટ�મે�ટ
        ક��ેસ (મૂળ નામ ભારતીય રા��ીય મહાસભા), જેના અ�યાર       રા�યોમા� સ�ા રહી. 1967થી તેના વળતા પાણી થયા�.   (યુ. એફ. ડબ�યુ. ડી.) છ�.
                                                                                          �
        સુધીમા� 37 ટ�કડા થયા છ� તે ચીની કો�યુિન�ટ પાટી� કરતા� મોટી છ�.   ક��ેસથી છ��ા પડ�લા રાýø, ડો. લોિહયા, જય�કાશ નારાયણ   ઓ�ટોબર, 1939ના િદવસે �થાપના થઈ. માઓએ તેને વૈચા�રક
                                                                                                                  �
        છ�ક 1885મા� ક�ટલાક િચ�િતત િ��ટશ મહાનુભાવોની િચ�તામાથી તેનો   , આચાય� ક�પલાણી વગેરેએ ક��ેસને પડકાર આ�યો અને 1951મા�   માળખામા બદલા�ય. હ�ગક�ગ, મકાઉ, અને તાઇવાન સુધી તેની ýળ
                                                                                                                        ુ�
        જ�મ 1885મા� થયો મુ�બઈની ગોક�લદાસ તેજપાલ સ��થાના પટા�ગણમા�.   િહ�દુ મહાસભાથી અલગ થઈને ભારતીય જનસ�ઘની �થાપના કરનાર   ફ�લાયેલી છ�. તે સામા�ય �ý અને જૂથોમા� ઘૂસે છ� ને પલોટ� છ�. આપણે
                                                                                                             �
        �મુખ તો �યોમેશચ�� બેનø હતા, પણ પાછળ િદમાગી કસરત એલેન   ડો. �યામા�સાદ મુખø�એ અને તેમના અનુગામીઓએ સ�ા પ�રવત�નમા�   �યા િવિવધ �કારના� ન�સલ, કિથત ‘િલબર�સ’ અને એન. ø. ઓમા�
                          �
        ઓ�ટ�િવયન �ૂમની હતી.                               મોટો ભાગ ભજ�યો.                                  તેનો ક�વો, ક�ટલો �ભાવ છ� તે સ�શોધનનો િવષય છ�.
                                                                                                             લ�મણ �યારે નાના હતા �યારથી જ ઘરની દીવાલો અને ફશ� પર તેઓ
        સ�ા�ીશો-રાજકારણીઓની તી�ણ                                                                           ýતભાતના� િચ�ો દોરતા હતા. �ક�લના એમના િશ�ક� િચ�ો દોરવા માટ�
           મýક તેઓ કા���નમા� ઉડાવતા,    આર. ક�. લ�મણ                                                       ઉ�સાિહત કયા� અને દેશને એક અ��ભુત કાટ��િન�ટ મ�યા. લ�મણે રાજકીય
          પરંતુ કદી એમના કા���નોમા� �ે� ક�                                                                 ઠ�ા િચ�ો બનાવવાની શ�આત ‘�વત��’ અખબારથી કરી હતી. લ�મણે
                                                                                                           હા�યનુ� એક માિસક પણ શ� કયુ� હતુ�, જેમા� હા�ય લેખો અને કાટ��નોનો
          ખુ�નસ દેખાતુ� નહીં. આ જ કારણ                                                                     સમાવેશ થતો હતો.
                                                                                                             ધોિતયુ અને બ�ધ ગળાનુ� જેક�ટ પહ�રીને છ�ી સાથે દરેક ઠ�કાણે ફરતો
           હતુ� ક� દેશભરના રાજકારણીઓ    ઝેર વગરના કા���િન��                                                રહ�તો સામા�ય માણસ એમનુ� િસ�બોલ હતો. લ�મણ ફ�ત કાટ��િન�ટ જ
                      ે
               લ�મણન િદલથી �ેમ કરતા                                                                        નહોતા, એમણે ઘણા� પુ�તકો પણ લ�યા� હતા. ‘ધ હોટ�લ �રવેરા’ નામની
                                                                                                                                       �
                                                                                                           એમની નવલકથા ખૂબ ýણીતી થઈ હતી. ક�ટલીક િહ�દી અને તાિમલ
                                                                                                                                   �
                                                                                                                                      �
         આ       જ કાલ �ટ��ડઅપ કોમે�ડયનો જ નહીં, ક�ટલાક કાટ��િન�ટો                                         �ફ�મો માટ� પણ એમણે કાટ��ન બના�યા હતા.
                          �
                                                 �
                 પણ િવવાદમા આવી ર�ા છ�. થોડા સમય પહ�લા િહ�દુ
                                                                                                             દૂરદશ�ન પર અિત લોકિ�ય થયેલી િસ�રયલ ‘માલગુ�ી ડ�ઈઝ’ માટ�
                                                                                                                            �
                 ધમ�ના ભગવાનની બીભ�સ મýક ઉડાવવા માટ� ઇ�દોર                                                 એમણે દોરેલા રેખાિચ�ોના ખૂબ વખાણ થયા� હતા. આ િસ�રયલ લ�મણના
                                                                                                                                         �
                                                                                                                   �
        પોલીસે ક�ટલાક �ટ��ડઅપ કોમે�ડયનોની ધરપકડ કરી હતી. આ તો ચોર                                          મોટાભાઈ આર. ક�. નારાયણે જ લખી હતી. ‘વાગલે કી દુિનયા’ જેવી
                                                                                                                                      �
        છીંડ� ચ�ો એટલે પકડાયો.                                                                             િસ�રયલ માટ� પણ લ�મણે િચ�ો દોયા� હતા. જવાહરલાલ નહ�રુ, ઇ��દરા
          દેશના મોટાભાગના �ટ��ડઅપ કોમે�ડયનો પોતાને નહીં ગમતી                                               ગા�ધી, રાøવ ગા�ધી, જગøવન રામ, સોિનયા ગા�ધી, વાજપેયી અને
                                                                                                                                             �
                                                                                                                                                 �
        િવચારધારાની �ય��તઓ અને ધમ� માટ� િવક�ત મýક કરતા રહ� છ� અને                                          અડવાણી જેવા નેતાઓના પણ કાટ��નો લ�મણે બના�યા હતા. સ�ાધીશો
                                    �
        વાણી �વત��તાના નામે એમને છાવરવામા પણ આવે છ�. આજકાલના                                               અને રાજકારણીઓની તી�ણ મýક તેઓ કાટ��નમા� ઉડાવતા, પરંતુ કદી
                                                                                                                                       ુ�
        મોટાભાગના કાટ��િન�ટોનુ� પણ આવુ� જ છ�. ક�ટલાક રા��ીય ક�ાના ગણાતા                                        એમના� કાટ��નોમા� �ેષ ક� ખુ�નસ દેખાત નહીં. આ જ કારણ હતુ� ક�
        કાટ��િન�ટો પણ ýકર જેવુ� વત�ન કરીને પોતાના� મનનુ� ઝેર કાટ��નમા� ઊતારે                                      દેશભરના રાજકારણીઓ લ�મણને િદલથી �ેમ કરતા હતા.
        છ�. આવા કહ�વાતા કાટ��િન�ટોના કાટ��ન ýઇએ �યારે �યાતનામ કાટ��િન�ટ                                             લ�મણને પ�ભૂષણ, પ�િવભૂષણ અને મે�સેસે જેવા
        આર. ક�. લ�મણની યાદ આવી ýય.                                                                   દીવાન-          એવોડ� પણ મ�યા હતા. લ�મણ ��યુ પા�યા એ પહ�લા  �
          લા�બી  બીમારી  પછી 2015ની 26મી ý�યુઆરીએ  રાશીપુરમ                                                           હો��પટલના િબછાનેથી પણ તેઓ કાટ��ન દોરતા હતા.
                                                                                                                                             �
        ક��ણા�વામી લ�મણનુ� અવસાન થયુ�. એ સાથે જ મહાન કાટ��િન�ટના   આર. ક�. લ�મણે કાર�કદી�ની શ�આત પાટ�ટાઇમ   એ-ખાસ     લ�મણની �યાિત ફ�ત આપણા દેશમા જ નહીં, િવદેશમા  �
        યુગનો �ત આ�યો. લ�મણ ફ�ત કાટ��િન�ટ નહોતા, પરંતુ ઇલ���ટર   કાટ��િન�ટ તરીક� કરી હતી. તેઓ �યારે કોલેજમા� ભણતા     પણ હતી. દિ�ણ ભારતના એક સામા�ય પ�રવારમા�થી
        અને �ુમરી�ટ પણ હતા. એક ��ેø અખબારના પહ�લા પાને 1951થી   હતા �યારે મોટાભાઈ આર. ક�. નારાયણની વાતા�ઓ   િવ�મ વકીલ  આવેલા આર. ક�. લ�મણે આપબળ� જે રીતે લોકિ�યતા
        તેઓ િનયિમત કાટ��ન દોરતા હતા. ‘યુ સેઇડ ઇટ’ના મથાળા હ�ઠળ છપાતા  �  સાથેના િચ�ો તેઓ દોરતા હતા. આર. ક�. લ�મણ અને   મેળવી એવી લોકિ�યતાની નøક પણ નહીં ફરકી શક�લા
                                                                                            �
        લ�મણના કાટ��નનુ� મુ�ય પા� ‘ધ કોમન મેન’ એટલે ક� એક સામા�ય   બાલાસાહ�બ ઠાકરે એ ‘ધ �ી �ેસ જરનલ’ અખબારમા સાથે   ક�ટલાક કાટ��િન�ટોએ લ�મણ પાસેથી િનરાિભમાનીપ�ં અને
        માણસ હતુ�.                                        કામ કયુ� હતુ�.                                        સ�જનતા શીખવા જેવી છ�!
   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20   21