Page 13 - DIVYA BHASKAR 061022
P. 13
Friday, June 10, 2022 | 13
ુ
ુ
કમલા દાસની કિવતાઓમા� શરીર, પરષ અને ��ી, ��મકથા
ે
�વ�ાની બબાક વાતો છ�. ��ી �યારે પોતાના
øવનની �કતાબ ખ�લી મક છ� અથવા પોતાના
ૂ
ૂ
�
ે
સબધો અન øવનના સ�યો િવશે લખ છ� �યારે
�
�
ે
ે
ે
�
ે
એન �િસિ� કરતા વધારે એના પછીની પઢીની અન ‘માય �ટોરી’
�
ે
�
��ીઓન પોતાની વાત કહવાની ઝખના હોય છ�
�
ે
�
�
‘પ હલી વાર મને હાટ એટ�ક આ�યો �યાર મ આ�મકથા લખવાની માિસક ��ાવના ર�તનો ��માભ�� �ચકો અન ે
ે
તારી તમામ અન�ત નારી-ભખ.
શ� કરી. ડો�ટર માનતા હતા ક હ ��યના ભય સાથ લડવા
�
ુ
ૂ
ે
�
�
ુ
�
�
�
�
ુ
�
ુ
�
�
ે
માટ આ લખી રહી છ. સ�ય એ હત ક, મારી આવી મસાલદાર હા, �મ કરવા માટ પરષ મળવવો સહલો છ, ક��સના કો��ન પર હø
ે
�
ે
ુ
ૈ
�
�
આ�મકથા છપાય તો મને થોડા પસા મળ. મ બધા હ�તાના પા�ર�િમક પણ પછીથી એના િવના øવવાનો કદાચ મકાબલો કરવો પડશે.’
�
�
�
એડવા�સ ઉઠાવી લીધા. આમ ýવા ýવ તો મારા �કાશક સાહસ જ કય � ુ િહમતપૂવક પોતાની વાત કહતી ��ી દરેક વખત બફામ, બજવાબદાર
�
�
ે
ે
ે
�
�
કારણ ક, હ કટલ øવીશ એની મને ક ડો�ટરને ખબર નહોતી... �ઘની ક િવ�ોહી નથી હોતી. એની ભીતર પડ�લા ઉઝરડાને �ઝાવા માટ એને કટલા ખીલા ઠોકાશે?
ુ
�
�
�
�
�
�
�
ે
�
દવાઓની વ� વ� જ થોડા કલાક મળતા� એમા હ લખતી. સમય ýઈતો હોય છ. સમાજ ક સબધો એના પર બીý �હાર કરે ત ે
�
�
ે
ે
�
�
�
�
�
લખતા લખતા �યારક રડતી, �યારક હસતી, �યારક સ�ન પહલા એ પોતાની યાતનાઓને (શારી�રક અથવા માનિસક) સમાજની
�
�
ૂ
ે
ે
ે
ે
ુ
�
ે
�
�
ે
ૂ
ુ
થઈ જતી... મારી આ�મકથા �કાિશત થવા લાગી એ વાચીન ે સામ ખ�લી મકીને બીø ��ીઓન જગાડવાનો ક એમને અ�યાય સામે ક��સના સામા�ય કાયકરો તો ઠીક, પરંત પ�ના
�
�
મારા સગાસ�બધી ખબ જ �ડ�ટબ થવા લા�યા. એમણે મને ફોન કરીને �િતકાર કરવાની િહમત આપવાનો �યાસ કરતી હોય છ.
ૂ
�
�
�
�
ે
ે
ુ
�
આગળ ન લખવા સમýવી, ધમકાવી...પરંત, મને તો મારી કથા કહવી સામા�ય રીત સમાજની અપ�ા એવી હોય છ ક, એક ��ી એના પર મ�યમ�ીઓ અન િસિનયર નતાઓ પણ સોિનયા,
ુ
�
�
ે
ે
�
�
ે
ે
ે
�
�
ૂ
હતી!’ થતા અ�યાચારોન મગ મોઢ� સહી લ... શરાબી, �યિભચારી ક પ�નીને રાહલ ક િ�ય�કા ગા�ધીન મળી શકતા નથી
ે
ે
ુ
ે
�
�
આ ‘માય �ટોરી’ની ��તાવનાનો એક નાનકડો ટકડો છ. 31 મ, મારતા, ધ�કારતા પિતને પણ સહન કરીને એની સવા કરતી પ�નીને આ
ુ
�
�
�
�
�
ં
�
�
�
�
�
ુ
ે
�
કમલા દાસની ��યિતિથ છ. કમલા દાસ એક એવી બહચિચત કિવ છ � સમાજ ‘દવી’ કહ છ. બીø તરફ, ý ��ી આવ કઈ પણ કરે તો એને ટા ભાગનાન યાદ પણ નહી હોય ક, છ�લા કટલાક વષ�થી
�
ે
ુ
�
ે
�
ે
ે
�
�
જની આ�મકથાને થોડા સમય માટ �િતબિધત કરવામા આવી બદચલન ક કલટા કહીન વગોવવામા આવ છ... મ�ય �� મો ક��સ પ� મરવાને વાક øવી ર�ો છ. તાý અન નøકના
�
�
�
ે
�
ે
�
�
ે
ે
ૂ
�
ે
ે
�
�
�
�
�
ુ
�
�
�
હતી. øવનના કટલાક કટ� સ�યો અન એની સાથ ýડાયલી એ છ ક, ý પરીિણત પરષ લ�નતર સબધ બાધ છ તો ભતકાળની વાત કરીએ તો પýબમા� બલરામ ýખડથી માડીને
�
ુ
ે
ે
ે
ે
ે
�
�
�
�
ે
�
ે
�
ૂ
�
�
પીડાને કમલા દાસ પરી સ�ાઈ અન �ામાિણકતાથી રજૂ એકબીýન ે એ બીø ��ી સાથ જ બાધ છ... એમા ��ી કલટા ક � ગજરાતમા હાિદક પટ�લ જ ‘�ટાઈલ’થી પડતી ક��સન પાટ મારીન ડબતી
ે
ે
�
ુ
�
�
�
�
�
�
�
ે
ે
ે
�
ુ
�
ુ
�
�
ે
ે
�
કરી છ. ‘ટાઈમ’ મગિઝનમા એમના િવશ આ�ટ�કલ બદચલન કહવાય છ અન પરષ એ જ સબધની ýહરાત નાવમાથી કદી ર�ા છ એ ક��સ માટ શરમજનક છ.
�
�કાિશત થયો હતો. અમ�રકન માનિસકતાએ એ લખન ુ � ગમતા રહીએ પોતાના િવજય તરીક�, પોતાની મા�ટરી, આવડત, કળા છ�લા લગભગ એક દાયકાથી ક��સના કહવાતા િહત�છઓ રાહલ ગાધી
�
�
�
ે
ે
ે
�
�
ે
�
ે
�
હ�ડગ આપેલ, ‘��વન ઓફ ઈરો�ટકા’. વધ પડતા ક પોતાના પૌરુષ�વ તરીક� કરે છ! અન સોિનયા ગાધીને વારવાર ક��સના તારણહાર તરીક� �ોજે�ટ કરી ર�ા �
ં
ુ
ુ
�
�
ે
�
�
�
ે
�
�
�
ે
�
�
ે
ૂ
ે
ે
�
શરાબ સવનને કારણે અન �દયની બીમારીન કારણે કમલા દાસ, તસલીમા નસરીન, અ�તા િ�તમ, છ. છ�લા કટલાક વષ� દરિમયાન દશભરમા જ ચટણીઓ યોýઈ એમાથી
�
�
ૈ
�
�
ૂ
75 વષની વય એમનુ ��ય થય. કાજલ ઓઝા વ� વિજિનયા વ�ફ ક એન સ��ટન જવી લખકો પ�ક ભાઈ-બહનની ýડીએ સમ ખાવા પરતી એક પણ ચટણીમા �ભાવશાળી
ે
�
�
ે
ુ
ૈ
ે
ુ
ે
�
ૂ
�
�
ુ
�
�
ુ
ુ
ે
કમલા દાસની કિવતાઓમા શરીર, પરષ અન �વચાની �શર અન પૌરુષી અ�યાય સામ અવાજ ઉઠાવવાન કામ દખાવ કય� નથી. થોડા વષ�થી િ�યકા ગાધીના નાકનો શઇપ મ�યમા રાખીન ે
ે
�
�
�
ે
ે
ે
�
ે
ુ
�
�
�
બબાક વાતો છ એ સાચ, પરંત સાથ સાથ એમા ��ીના � કરે છ. કહવાન તા�પય એ નથી ક, ��ી �યારય ખોટી નથી ક��સ ઉ�ર ભારતના મતદારોને રીઝવવાનો ભરપૂર �ય�ન કરે છ. એમ લાગ ે
�
�
ે
ુ
�
�
ુ
ે
ે
�
�
ુ
ે
�
ે
�
�
ે
�
�
ુ
ે
ુ
ુ
ે
�
ે
ુ
ૂ
�
પીડાદાયક અનભવો પણ દઝતા ઘાની જમ લોહી ટપકાવે છ. હોતી અથવા હમશા એ જ શોિષત, પી�ડત અન દઃખી હોય છ, છ ક િ�યકાન દાદી જવ નાક ઉ�ર �દશ અન દશના મતદારોને ખાસ આકષી�
�
ે
�
ે
�
ે
ૈ
ે
�
�
�
�
�
આ�મકથા તો એમણે 42મા વષ લખી. એ પહલા એમની નવલકથાઓ પરંત આજે પણ કટલાક ઘરોમા� દીકરી ક ��ી સાથ જ વતન થાય છ એ શકત નથી. હવ રાહલ ગાધીને, રાøવ ગાધીની �ટાઈલથી તયાર કરીને,
ે
�
ુ
�
�
ે
�
�
ુ
�
અન ટકી વાતા�ઓ, ‘પા�ીયડ મનમ’, ‘નય પાયસ�’, ‘થાન�પ’ અન ે અસ� છ. ક��સની મશીનરી એમને ‘બીý રાøવ ગાધી’ તરીક� �ોજે�ટ કરવાની
ે
ે
�
ુ
ે
�
�
�
ુ
�
ુ
ે
�
�
�
‘ચદના મરગલ’ ખબ જ વખણાઈ હતી. અખબારોના સમાચાર બીજ િદવસ ભલાઈ ýય છ, પરંત સાિહ�ય એક કોિશશ કરી રહી છ, પણ હø બીý પ�ીસ વષ સધી રાહલ ગાધીને �ાઇટ
ં
�
ુ
�
ુ
ૂ
�
ૂ
�
ે
�
ે
�
�
ુ
એમની નવલકથાઓ ‘નીરમથાલ� ઉથાકલ�’ માટ એમને એવોડ� એવ મા�યમ છ જ પઢીઓ સધી સચવાય છ. ��ીના સાિહ�યમા આ�મકથા ‘યવા નતા’ તરીક� �ોજે�ટ કયા કરવાથી કોઈ ચમ�કાર થવાનો નથી. એની
�
ે
�
ુ
ે
�
ુ
�
�
ે
�
�
ુ
ે
ે
�
�
ે
�
ે
�
આપવામા આ�યો હતો. એમની વાતાઓ �પિનશ, ���લશ, જમન, શોધનારા ઘણા છ, પરંત એક ��ી �યાર આ�મકથા લખ છ �યાર એમાથી સીધી ખબર ક��સના િસિનયર નતાઓન પડતી નથી એ આઘાતની વાત છ.
ે
ે
�
ે
�
�
ુ
�
�
ýપાનીઝ, ��ચ ભાષાઓમા �ા�સલટ થઈ છ. ભારતની 11 ભાષાઓમા � ટપકતુ સ�ય પચાવી શકનારા લોકો ઘણા ઓછા હોય છ. � એક સમય હતો ક �યાર આસામના હાલના મ�યમ��ી હમતા િબ�ા
�
ે
�
�
�
�
ુ
ે
ે
�
ુ
�
ે
�
ે
�
�
ૂ
ૂ
એમની વાતાઓ અનવાિદત છ, પરંત એમને યાદ કરવામા આવ છ ફ�ત ��ી �યાર પોતાના øવનની �કતાબ ખ�લી મક છ અથવા પોતાના શમા, ક��સના વફાદાર સવક હતા. આટલા અગ�યના નતા દશની
ે
ે
�
ે
�
ૂ
�
�
�
�
ે
એમની આ�મકથા ‘માય �ટોરી’ માટ! � સબધો અન øવનના સ�યો િવશે લખ છ �યાર એને �િસિ� કરતા વધાર ે ઉ�ર-પવની સમ�યાઓ લઈન રાહલ ગાધીને મળવા એમના િનવાસ�થાન ે
ે
�
ે
�
ે
�
�
ે
�
�
�
ે
ે
ે
15 વષની �મર એક બક ઓ�ફસર સાથ એમના લ�ન કરી દવામા � એના પછીની પઢીની ��ીઓન પોતાની વાત કહવાની ઝખના હોય છ. � ગયા. શમા�એ અગ�યના દ�તાવýની ફાઈલ ખોલી અન રાહલ ગાધી સાથ ે
ે
ે
�
�
ુ
�
�
આ�યા. એમના પિત એમના કરતા ઘણા મોટા હતા, પરંત ુ વિજિનયા વ�ફ પોતાના લખ ‘�ોફ�શ�સ ફોર િવમન’ મા લ�ય � ુ વાતચીત શ� કરી. એ વખત રાહલ ગાધીએ શ કયુ હત એ યાદ છ ન? રાહલ
ુ
�
�
ે
�
�
�
�
ે
�
ુ
�
�
�
ે
�
ે
�
�
�
ુ
�
�
ં
�
�
�
�
�
એમને માટ શારી�રક સબધો લગભગ બળા�કારની હદ ે છ ક, ‘દિનયાની કોઈપણ ��ી લખક બનવા માગ �યાર એણે ગાધીનુ �યાન શમાની વાતમા નહી, પરંત પોતાના �ાનન ે
ુ
ે
ે
ે
ે
ુ
�
પીડાદાયક હતા. એમણે પોતે જ એમની આ�મકથામા � પોતાની �દર રહલી એ�જલ ઈન ધ હાઉસનો ભોગ આપવો િબ��કટ ખવડાવવામા વધ હત! અપમાિનત થયલા
�
�
ુ
�
ે
ુ
ે
ે
�
�
ે
�
લ�ય છ, ‘મ પહલી બવફાઈ મારા ઘરની સામ શરીમા � પડ� છ. શમાએ એ જ ઘડીએ ક��સન રામ રામ કરી,
ે
�
�
ે
ે
�
ૈ
ે
�
ે
કામ કરતા એક ક�ડયાને સામથી બોલાવીન કરી...’ એણે પોતાના દિહક અનભવો �ગ જ સ�ાઈ દીવાન- આસામમાથી ક��સનો એકડો કાઢવાના
ે
ુ
ે
ુ
�
�
�
ુ
�
�
એમના øવનમા ઘણા પરષો આ�યા, પરંત એમના ઉ�ારવાની હોય છ એ કહતી વખત એનામા � સોગ�દ લઈ લીધા.
�
ુ
�
�
ુ
�
�
ુ
�
ૂ
ૂ
�
�
�
�
એક પણ સબધમા ��થરતા ક સર�ાની લાગણી રહલી અ�યત સહાનભિતપણ, અ�યત �વ�પવાન એ-ખાસ હાિદક પટ�લ સમ�યાઓની ચચા કરવા
�
ે
ં
ે
એમને મળી નહી. એમણે એમની એક કિવતામા � અન ત�ન િનઃ�વાથ એવી �હલ�મીન �યારય માટ ક��સ હાઇકમા�ડ પાસ ગયા �યાર ે
ે
�
ે
ે
�
લ�યુ છ, આગવી ઈ�છા ક આગવા િવચાર હોઈ શક જ િવ�મ વકીલ હાઇકમા�ડ, મોબાઈલની મનોરંજનની
�
�
�
�
�
ુ
ુ
ુ
�
‘�મ કરવા માટ પરષ મેળવવો સહલો છ, � નહી. પોતાના શરીર િવશન સ�ય કહવ એ દિનયામા મ�ન હત! એક સમય હતો �યાર ે
ુ
ે
ુ
�
�
ુ
ે
�
ં
�
�
ુ
�
ુ
ે
ે
ે
ે
ે
ુ
�
ુ
બધ જ એન આપી દ સોગાત �પ, આપી કોઈપણ સમયની ��ી માટ સૌથી મ�ક�લ વાજત ગાજત ગજરાતમા �ણ યવાન નતાઓન ે
�
ે
દ તમામ, બાબત છ.’ ક��સમા �વશ આપવામા આ�યો હતો. અ�પશ
ે
ે
�
ે
�
�
ે
ે
�
ે
ે
�
ે
�
જથી તન ત ��ી છ એવ લાગ. તારા ��ીની આ�મકથામાથી સ�સશન ક � ઠાકોર, હાિદક પટ�લ અન ø�શ મવાણીમાથી ઠાકોર અન પટ�લ ક��સન ે
ે
ે
�
ુ
ે
�
ે
�
ે
ુ
ે
લાબા કશની સગધ, એનો િવ�ોહ શોધવાને બદલ ý લાત મારી ચ�યા છ. આના બ અથ થાય. એક, ક��સ લાબ િવચાયા વગર
ે
ે
�
ે
�
�
�
ે
�
�
ૂ
�
�
ુ
ુ
તારા �તન વ�ના આ સમાજ એની પીડા સમø આ �ણન મોટા ઉપાડ પ�મા� �વશ આ�યો હતો. બીજ, ý આ યવાન
�
�
ુ
ે
ે
�
ે
ે
ુ
�
��વદની શક તો કદાચ, આવનારી નતાઓમા �પાક હતો તો ક��સન એમનો ઉપયોગ કરતા ન આવ�! � ુ
�
ે
ે
ે
�
ે
�
�
�
�
�
ે
ે
ે
�
�
ૂ
ક�તરી, પઢીઓમા આવો શારી�રક અશ��તન કારણે સોિનયા ગાધી છ�લા કટલાક વષ�થી દશ�મણ
�
�
ે
ે
ે
�
વલોપાત ýવો કરવા અશ�ત છ. છતા બટા-બટીના સામ�યના અભાવન કારણે એમણે
ુ
ં
�
�
નહી પડ�! કાયકારી �મખની જવાબદારી િનભાવવી પડ� છ. એમની કામગીરી પરથી
�
ે
�
ક��સના પ�રણામો �ર�લ�ટ થાય છ. રાજકીય પ�ના વડાન કામ Óલટાઇમ
ુ
�
ે
�
છ. રાધર ઓવરટાઇમ છ. ક��સમા તો સોિનયા ગાધી, રાહલ ગાધી અન ે
ે
�
�
�
�
�
ે
�
ે
�
િ�યકા ગાધી જવા ટોચના નતાઓ રાજકારણ સાથ પાટટાઇમ �લટ કરે છ અન ે
�
�
�
ે
ુ
ે
�
ે
ુ
�
�
બાકીના સમયમા પોતાની મરø મજબન øવન øવ છ. ક��સના સામા�ય
ે
�
ુ
ે
કાયકરો તો ઠીક, પરંત પ�ના મ�યમ��ીઓ અન િસિનયર નતાઓ પણ આ
ુ
ુ
ુ
ે
�
�
િ�પટીને મળી શકતા નથી. હાિદક પટ�લ ક� એમ, િદ�હીના િસિનયર
ે
ુ
ે
ે
�
નતાઓન ગજરાત આવ �યાર પ�ની સમ�યાના િનરાકરણ કરતા �
ે
ે
ુ
‘િચકન સ�ડિવચ’ની િચતા વધ હોય છ! �
�
�
�
�
રાજકીય ��ટø�ટ �શાત �કશોરે પણ ક��સની
ે
નતાગીરીથી �ાસી હાથ ધોઈ ના�યા. �કશોરે ક� એમ,
�
ે
ુ
�
�
�
ુ
ુ
ે
ક��સન કોઈ ભિવ�ય નથી. આખ ગાધી કટબ ફ�ત
�
�
�
ે
રાહ જએ છ ક, નરે�� મોદી અન ભાજપથી દશની �ý
�
ુ
�
ે
�
ે
�યાર કટાળી ýય અન �યાર સ�ાની ગલલી એમના
ે
ે
ે
મ�મા ખાબક! આવા િવચારો હોય �યાર હýર
�
�
ે
ે
ે
�
�
િચતનિશિબરો પણ ક��સન બચાવી શક નહી! ં �
