Page 13 - DIVYA BHASKAR 060421

Friday, June 4, 2021 | 13

ુ
�
ે
ૂ
ુ
ે
ક�ટલાક લોકો �કઅપમા� પોતાની ભલ �તા જ નથી. જ કઈ થય એ સામેની �ય��તન કારણ જ થય, પોતે તો
�
ે
ે
�
ે
�
�
ે
ે
ે
સાચા અન કિમટડ હતા એવા કોઈ િ�ક��સ�ડ િવચારો સાથ આ લોકો િવ��ટમ કાડ �લ કર છ �
ુ
પનજ�મ, પનઃ આકષણ,
�
�
ુ
ુ
પનઃ �મ... પનઃ �કઅપ
ુ
ે
ે
ે
�
ે
�
અબ ન ઉન �ચ મકાનો મ� કદમ રખગા, કોઈ િવિચ� વર લીધાનો આન�દ માણ છ. આ એક માનિસક રોગ છ. આવ � ુ
ૂ
ે
�
�
ે
�
�
ે
મને એકબાર ય પહલે ભી કસમ ખાઈ થી... કરતી ક િવચારતી �ય��તએ તા�કાિલક માનસશા��ીની મદદ લવી ýઈએ.
ુ
�
ુ
અપની નાદાર મોહ�બત કી િશક�ત� ક તફલ કટલાક લોકો �કઅપમા પોતાની ભલ ýતા જ નથી. જ કઈ થય એ
�
ે
ે
ૂ
�
�
�
�
ુ
ે
ે
�
�
ે
�
ે
ે
�
ુ
િજદગી પહલ ભી શરમાઈ થી, ઝનઝલાઈ થી. સામની �ય��તન કારણે જ થય, પોતે તો સાચા અન કિમટ�ડ હતા એવા
�
ુ
ે
�
ે
ઔર યે અહદ �કયા થા બ-ઇ હાલ-એ-તબાહ કોઈ િ�ક��સ�ડ િવચારો સાથ આ લોકો િવ��ટમ કાડ �લ કરે છ. પોતે ‘જ પોષતુ ત મારત : એવો
�
�
�
ે
અબ કભી �યાર ભર ગીત નહી ગા�ગા. સામની �ય��તની બવફાઈનો અથવા એની અણસમજનો �વીકાર છ એવ ુ �
ે
ે
�
ં
ે
�કસી િચલમનને પકારા ભી તો બઢ ý�ગા, ��થાિપત કરીને એમના તટલા �દયને સતત બીø �ય��ત સામે �દિશત
�
�
ૂ
ુ
�
�
ૂ
ુ
કોઈ દરવાý ખલા ભી તો પલટ આ�ગા. પડ� છ. �કઅપના અથવા �ણય સબધ તટવાના અનક કારણો હોઈ શક. દીસે �મ કદરતી!’- કલાપી
�
કરવામા આવા �કારના લોકોને એક ýતની સહાનુભિત ઉઘરાવવાની મý
સાિહર લિધયાનવીની આ પ��તઓ એમના કા�ય સ�હ ‘ત��ખયા’મા � � ે � � � ૂ � ે �
�
�
ુ
�
ે
�
�
�
�
ે
�
�
મળ છ�. આ ચાર પ��તઓ કહ છ ક �ણયમા મળલી િનરાશા પછી લગભગ િવýતીય �ય��ત ક હવ તો સýતીય �ય��ત પણ �યાર �મમા પડ� છ �યાર ે
�
ે
�
�
�
ે
ે
�
�
�
�
�
ં
ે
�
�
ે
ે
ૂ
ુ
�
�
દરેક �ય��ત એવ ન�ી કરે છ ક ફરીથી �મ નહી કરે, �મથી દર રહશ અથવા બન જણાન લાગ છ ક એમના િવચારો મળ છ. એ બન એકબીý તરફ �મની અનકિવધ ઊિમઓન આલખન કલાપીને
�
ે
�
ે
ુ
�
ે
ે
�
ે
ે
�
ે
ે
�મ નામની લાગણીને ફરી પોતાની આસપાસ ભટકવા પણ નહી દ કારણ ક � આકષાયલા હોય �યાર તો બધ બરાબર જ હોય છ. �મમા પડવાનો અન ે
ે
ં
ુ
�
�
�
�
ે
�
ુ
ુ
ે
�
�
ે
ે
ૂ
�મ �યાર પરો થાય છ, તટી ક છટી ýય છ �યાર એમાથી જ�મ લતી િનરાશા ‘આઈ લવ ય’ કહવાય �યા સધીનો સમય કતહલનો, એ�સાઈટમ�ટનો લોકિ�ય કિવ બનાવનાર �મખ પ�રબ� હત ુ �
�
ે
�
ૂ
ૂ
ે
�
�
�
ૂ
�
ુ
�
ે
ે
ે
ે
ે
માણસન ભીતરથી તોડી નાખ છ�. સાથ ýયલા સપના અથવા ભિવ�યની અન એકબીýન એ�સ�લોર કરવાનો સમય હોય છ. આ સમય દરિમયાન
ે
�
�
ુ
�
ુ
ે
�
�
ે
ૂ
ે
�
�
�
ે
�
�
�
યોજનાઓ અચાનક જ તટી પડ� છ. માણસન હાયાનો, ખોઈ દીધાનો અહસાસ બધ સાર જ લાગ છ. ધીરે ધીરે બ જણા નøક આવ છ. શારી�રક અન ે ટલાક સજકો એમના ઉપનામથી જ ઓળખાતા હોય છ. એમનુ �
�
�
થાય છ. આમા ��ી ક પરષનો ભદ નથી. લગભગ દરેકને આ જ લાગણી માનિસક િનકટતા પછી કટલીક બાબતો ઊઘડવા લાગ છ. હવના સમયમા � ક � મળ નામ શ? એવ પરી�ામા આજ સધી પછાય છ. કલાપી,
ુ
�
ે
ૂ
ે
�
ુ
ૂ
�
ે
�
�
ુ
ુ
�
�
ુ
ૂ
ે
ુ
�
�
�
ે
ુ
ુ
થતી હોવી ýઈએ અન એવા સમય મોટાભાગના લોકો એવ ન�ી કરી લ છ � શારી�રક િનકટતાનો બહ છોછ નથી. સýતીય ક િવýતીય, બ �ય��તઓ ધમક�ત, સ�દર�, મરીઝ- આ �ણીના ઉપનામ છ. ‘કલાપી’
ે
�
�
ે
ે
�
�
�
�
�
�
�
ક �ેમથી દર રહવ...એમા મા� દઃખ અન િનરાશા જ મળ છ. વ� શારી�રક િનકટતા �માણમા ઘણી ઝડપથી કળવાય છ. આવા એટલે સરિસહø ત�તિસહø ગોિહલ. રાજવી કિવ. રાજપાટ કરતા કિવતાન ે
�
ૂ
�
ે
ૂ
�
ે
�
ુ
�
ુ
�
ે
ુ
�
ુ
ુ
�
�
�
ુ
�
�
ે
�
�
ુ
�
ે
�
�
ે
�
�
આન�દ બ�ીના ગીતની જમ લગભગ દરેક માણસ, ‘રહન દો છોડો ભી સમયમા જ ýઈત હત ત મળી ગયની ફીિલગ પણ �યારક કામ કરતી અ�તા આપનાર કલાપીએ કહલ ક: ‘બની શક તો øવીશ એકલા પ�તકોથી
ે
�
�
ે
ે
ુ
ે
�
ે
�
ે
ýન દો યાર...હમ ના કર�ગ �યાર...’ અથવા સાવનકમારના ગીત ‘તરી હોય છ. � હ!’ પરંત િવિધ કઠોર નીવડી. 26 વષ અન 5 માસ માડ ø�યા! ન આટલા �
�
�
�
ે
�
ગલીય� મ ના રખગ કદમ આજ ક બાદ...’ની જમ �મથી િવમખ છ�લા થોડા સમયથી આપણે ýઈએ છીએ ક, �મરનો તફાવત વષ�માય એમણે કિવતાની ઉપાસના કરી તથા �મમા ગળાડબ ર�ા. એમની
�
ે
�
�
ે
�
�
ે
ુ
ે
ે
�
�
ે
�
�
�
�
�
�
ે
�
�
�
થઈ ýય છ. કટલાક દવદાસ ક કબીરિસઘ બની ýય છ. ધરાવતી �ય��તઓ એકબીý પર�વે આકષાય છ. કા તો ��ી કિવતાએ ઘણા વષ� સધી યવા હયા ઉપર �મપૂવક રાજ કયુ હત. �મની
ુ
ુ
�
ુ
�
�
�
ે
ુ
ે
�
ુ
ે
�
શરાબ, ��સ ક િસગારટમા પોતાની ýતન ડબાડીન કશ ુ � એકબીýન ે મોટી હોય અન પરષ �માણમા ઘણો નાનો હોય અથવા તો અનકિવધ ઊિમઓનુ આલખન એમને લોકિ�ય કિવ બનાવનાર �મખ
�
ે
�
ે
�
ે
�
ુ
ુ
ે
�
ુ
�
ે
�
ુ
ુ
વાિહયાત સાિબત કરવાના �ય�નમા એ લોકો પોતાની પરષ આધેડ ક �ૌઢ વયનો હોય અન છોકરી 22-23ની ક � પ�રબળ હત. �યાર �મપ�ોમા કલાપીની કા�યપ��તઓ ટકાતી.
�
�
ે
�
�
�
�
�
�
�
ુ
�
�
િજદગી બરબાદ કરે છ. સ�ય એ છ ક માણસનો પોતાની ગમતા રહીએ કોલેજમા ભણતી હોય... આવા સબધમા એક િવિચ� કલાપી (1874થી 1900)ન øવનકવન ગજરાતી સાિહ�યના પ�ડતયગ
ુ
ુ
�
�
�
ે
ે
�
�
િજદગી પર ઓછામા ઓછો અન છ�લામા છ�લો અિધકાર �કારની કાળø અથવા પ�પ�રગની અપ�ા હોય છ. �ય�ત દરિમયાન આકાર લ છ ન અ�ત પામ છ. કલાપી 1882થી 1890 દરિમયાન
�
�
�
ે
ે
ં
�
ે
ે
�
�
�
ે
�
�
�
�
�
�
�
ે
�
�
ે
હોય છ�. આજની નવી પઢી સાવ સહજતાથી કહ છ, ‘ઈટ રહતા પિત અન મોટા થઈ ગયલા છોકરાઓથી કટાળલી રાજકોટની રાજક�મારો માટની સ�થામા ભ�યા હતા. 1889-90મા તો
ૈ
ે
ે
�
ે
ુ
ે
ે
ઈઝ માય લાઈફ...’ પરંત, આવ કહતી વખત એ લોકો કાજલ ઓઝા વ� ચાલીસીમા �વશી ગયલી ��ી પોતાને જ શોધવા નીકળ � નવપરિણત રાજવી બન રાણીઓના રસાલા સાથ રહીન ભણતા હતા. પછી
�
�
�
ે
ુ
ે
�
�
�
ે
�
ે
�
�
�
ે
�
�
ુ
ભલી ýય છ ક, જન એ લોકો માય લાઈફ કહ છ એ કહી શક � છ. એની પાસ આિથક સગવડો છ અથવા તો øવન અન ે એ બધ છોડીને રાજ સભાળવા- જનો વહીવટ-સગીર કવર હોવાથી- કપની
�
�
�
ૂ
�
�
ે
ુ
ે
ે
ુ
�
�
ે
�યા સધી પહ�ચાડનાર એમના માતા-િપતા િશ�કો અન વડીલોનુ � શરીરનો અનભવ છ. એ પોતાનાથી નાની �મરના છોકરાને સરકાર પાસ હતો ત માટ કલાપી લાઠી પરત ફર છ. 1891થી 1900, આ એક
એમના øવનમા શ કો����યૂશન છ. માય લાઈફ, કહીન બરબાદ થઈ લાગણી અન શારી�રક સતોષ આપી શક છ. એવી જ રીત �ૌઢ ક � દાયકો અનક સઘષ� દરરોજ કલાપીની કસોટી કરે છ, પરંત કલાપી કિવતાન ે
ે
�
ુ
�
�
ુ
�
ે
�
ે
�
ે
�
�
ુ
ુ
�
�
ે
ે
ે
જનારા થોડા લોકો િસવાય કટલાક વળી મો�ટવેટ થઈ ýય છ. પોતાના �મી આધેડ પરષ પાસ પસાની છટ છ. એ 22-23 વષની છોકરીની માનિસકતા, અન (1885 પછી) દાસી મ�ઘીમાથી શોભના બનાવલી �યસીન છોડતા નથી.
ે
�
ૈ
�
�
�
ે
ે
ે
ે
�
ે
ે
�
�
�
ે
ક િ�યતમાન ‘દખાડી આપવાના’ ચ�રમા સારામા સારી કાર�કદી� બનાવ છ � િવ�ોહ, એના પ�રવારજનો સાથની એના મતભદ અન એની આિથક એ માટ øવતર ફના કરી દ છ. �
ે
ે
�
�
�
�
�
અન øવનમા આગળ વધ છ. આ પોિઝ�ટવ એ�ટ�ૂડ અન એનø છ. જ ે જ��રયાત બરાબર સમø શક છ... આવા સબધો બહ લાબો સમય ટકતા પ�ડત યગના સા�ર-સજકો સાથ કલાપીને મ�ી
ે
ે
ુ
�
ે
�
�
�
�
�
�
�
ૈ
ે
�
�
�
�
�ય��ત આપણને છોડી ગઈ અથવા આપણાથી છટી ગઈ એની પાછળ બાકી નથી. કારણ ક, એમા પર�પરની જ��રયાતો હોય છ. �યા સધી જ��રયાતો થાય છ. ગોવધ�નરામ, મિણલાલ નભભાઈ,
ુ
�
ુ
�
રહલી િજદગી બરબાદ કરવાને બદલ જણ આપણને એ િજદગી આપી છ એવી સહજપણે સતોષાયા કરે �યા સધી બહ તકલીફ નથી પડતી, પરંત આવા કા�ત, બ.ક. ઠાકોર, બાળાશકર,
ે
�
ે
ે
�
�
�
�
�
ુ
�
ુ
�
�
�
�
ે
�ય��તઓ ��યન ઋણ અદા કરવુ એ વધ સાચો અન સારો ર�તો છ. � સબધમા નવ આકષ�ણ ક નવ કતહલ તરત જ ઊભ થઈ જત હોય છ... અન ે ��દના નરિસહરાવ ઈ�યાિદ પાસથી કલાપી સતત
�
�
ુ
�
�
ુ
�
ુ
�
ૂ
ે
�
�
ુ
ુ
ે
ુ
�
�
ૂ
�
�
�
�
�
ે
ે
ે
�
ે
�
એ િસવાયની �ીø એક કટગરી છ. જ પોતે તો �મથી દર રહવાન ુ � એ સબધ તટી પડતો હોય છ. � કિવતા િવશ ýણતા રહ છ ન કા�તની
�
ૂ
ુ
ે
�
ુ
�
�
ે
�
ે
ે
ન�ી કરી જ લ છ, પરંત એની આસપાસના લોકોને, િમ�ોન પણ �મમા � આ બધા પછી સૌથી મહ�વની વાત એ છ ક, પનજ�મની જમ �ય��તન ે મલકમા � કિવતાન માપદ�ડ બનાવી પોતાની
ે
�
ે
�
ે
�
ુ
�
�
ે
ે
ે
�
ે
ુ
�
ં
નહી પડવાની કડક સલાહ આપે છ. આ એવા લોકો છ જ પોતાની ýતન ે પનઃ �મ થતો જ હોય છ. ભા�ય જ કોઈ એવ હોય ક જ એક જ �ય��તન �મ કિવતાની ઊણપોને �માણતા રહ છ.
ે
ે
�
ૂ
�
ં
ૂ
�
‘કિમટમે�ટ ફોિબક’ અથવા ‘નો ��ી�સ અટ�ડ’ �કારના કહીન િવýતીય કરીને એ સબધ ત�ાની યાદમા અન એ �ય��ત સાથેના સમયની ��િતમા � મિણલાલ હ. પટ�લ કલાપી રાજવહીવટથી દર સરતા ýય
�
ે
ે
ૂ
�
ે
�
�
�
�
ે
ે
�
ુ
�
ે
�
ૈ
�
�
�ય��ત સાથ સબધ તો બાધ છ, પરંત �મથી દર રહવાનો દાવો કરે છ. ચોથા øવન િવતાવી નાખ. બાકી �મશાન વરાગની જમ �મમા �દયભ�ન થયલા છ ન કિવતામા øવ પરોવે છ. આમેય
ે
ે
�કારની કટગરી એવી છ ક, જ વરના ર�ત વળી ýય છ. �વયન બરબાદ લોકો થોડાક જ સમયમા આકષ�ણ, કતહલ, જ��રયાત ક બીý કોઈ કારણસર એમનાથી આઠ વષ મોટા� રાણી રમાબા
�
�
�
ે
ે
�
�
�
�
ૂ
�
ે
ે
�
�
�
કરવાને બદલ એક �ય��તએ એમની િજદગી બરબાદ કરી (એવ ુ � પોતાના તટલા �દયને િચપકાવી, ચ�ટાડી, રગરોગાન કરીને ફરી પાછા જ રાજપાટ ચલાવ છ. રમાબાન રાજખટપટો
ે
ે
�
�
ે
�
ં
�
ૂ
�
ે
�
એ માન છ) અથવા જ �ય��ત સાથ સબધ ત�ો એનો બદલો બýરમા હાજર થઈ જતા હોય છ... ગમતી. પટરાણી થવાનો એમને ભાર અભરખો હતો.
ે
ૂ
�
�
�
ે
ે
�
�
ુ
ે
�
ે
�
ુ
ુ
ે
�
ુ
ુ
�
લગભગ તમામ િવýતીય �ય��તઓ સાથ લવાન શર કરે છ. સાિહર લિધયાનવીની પ��ત પણ એ જ કહ છ, � રમાબા સાથ આવલી દાસી મ�ઘીન �પ ઉઘડતા કલાપી એને ગજરાતી શીખવ ે
ે
ુ
�
�
ે
�
�
�
ે
ે
ે
�
�
ે
છોકરો હોય અન એને ý એની ગલ��ડ� તરછો�ો હોય ક � ‘બફ બરસાઈ મર જહનો-તસ�વરન મગર, છ… ન એમ �યસી, છવટ એને એના પિતના �ાસમાથી છોડાવીન �દયરા�ી
ે
ે
ે
ે
ે
�
ુ
ે
�
�
�
એનુ �કઅપ થય હોય તો એ બીø છોકરીઓના� �દય િદલ મ ઇક શોલા-એ-બનામ સા બનાવ છ. રમાબા ýણ આનુ વર લતા હોય એમ વત છ. પટરાણી બનલા �
�
ે
�
ે
�
�
ે
તોડીને કોઈ િવિચ� �કારનો આન�દ લ છ. એવી જ લહરા હી ગયા, આન�દી બા કલાપીનો પ�ો બોલ ઝીલતા. કલાપીની કિવતા ‘�દય િ�પટી’મા �
�
�
ુ
ે
�
�
ે
ુ
ે
રીત કોઈ છોકરીને એના બોય��ડ� તરછોડી હોય, તરી ચપચાપ િનગાહ� કો સલગત પાકર, આ બધા સઘષ� બોલકા બનીને �ગટ� છ. �
ુ
ે
�
�
�
ુ
ે
�
�
ે
�
ે
ે
ે
�
એની સાથ બવફાઈ કરી હોય ક કોઈ કારણસર મરી બઝાર તિબયત કો ભી લાઠી દસ-પદર ગામોનુ નાનકડ� હ�રયાળ રા�ય હત. પડખ નદીને પાદરે
�
ુ
�
ે
ુ
ે
�
�
ુ
�કઅપ થય હોય તો એ બીý છોકરાઓને �યાર આ હી ગયા’ મોટ� તળાવ. શરડી પાકતી. ‘�ામમાતા’ કા�યમા પોતાના અનભવન સાર � ુ
ે
ે
�
પોતાના �મýળમા ફસાવી અન એમને તરછોડીને કા�ય �પાતર છ. 1886મા કલાપીના માતા રામબાન અન 1888મા િપતાøન � ુ
ુ
�
�
�
�
�
ે
�
��ય ઝરથી થયલ. મોટાભાઈ ભાવિસહ નાની વય ઘોડા પરથી પડી જતા �
ુ
ુ
ે
ે
�
�
ે
�
ે
ુ
��ય પામલા. આવા િવષમય રજવાડામા કલાપી, કિવ દરબાર ભરતા અન ે
બોજ હલકો કરતા.
�
કલાપીને આપણે આજે પણ એમની કટલીક કિવતા માટ યાદ કરીએ
�
ે
�
છીએ. 1. �ામમાતા: ‘રસહીન ધરા થઈ છ, દયાહીન થયો �પ’- જવી
ુ
�
�
�બોધક વાણી કહવત બની ગઈ છ. આ કા�ય સદર શ�દિચ�ો માટ પણ
�
�
ુ
યાદગાર બની ર� છ. આરંભ જઓ: ‘ઊગ છ સરખી ભરી રિવ �દ ુ
�
�
�
ુ
ુ
ે
ે
ૂ
ૂ
�
�
ુ
�
હમતનો પવમા / ભર છ નભ �વ�છ �વ�છ દીસતી એક� નથી વાદળી!’
�
�
�
�
ુ
�
(અનસધાન પાના ન.18)