Page 13 - DIVYA BHASKAR 050721
P. 13
Friday, May 7, 2021 | 13
આપણે ��ારે ��ત ભલમનસાઈ, �નેહ ક� સ�જનતાથી કોઈની મદદ કરવા હાથ
�
લ�બાવીએ ��ારે બ�ક લ�બાવતા પહ�લા� ýતને એ�લ�� ચો�સ સમýવી લેવ�� ક� આપણી સ�જનતા, સારપ,
ભલમનસાઈ સામેનો માણસ સમજશ એ આપણી ધારણા ��, એવ�� કોઈ વચન �� નહીં!
ે
સારપન�� સ�����ક��
�ઈએ ��? નહીં મ��!
સરોજ પાઠક
નારીøવનની
સમ��ા�ને
આલે�તા� સરોજ પાઠક
સરોજ પાઠકની વાતા�કથાની બધી ના��કા�મા�
��ત �વલ�ણતા� ���ી ��
�
ગુ જરાતી સાિહ�યના નારીસજ�કોમા�, આજે પણ સરોજ પાઠક
(1929-1989)નુ� નામ આદરપૂવ�ક લેવાતુ� ર�ુ� છ�. આજે
લખવા મથતી યુવાપેઢીને સરોજ પાઠકના �ય��ત�વમા રસ પડ�
�
એવુ� ઘ�ં છ�. મ�તી-તોફાનથી સભર અને ��યનાટક સાિહ�યની સાત�યપૂવ�ક
તસવીર �તીકા��ક �� ચાલતી ��િ�ઓમા� ગળાડ�બ યૌવનના� એમના� એ વ�� (1955થી 1975)
મા� િમ�ો અને કલારિસકો એમના �ય��ત�વને ક�તૂહલથી ýતા અને એમના�
�
વ�ત�યો, લેખન તથા અિભનયને આ�વાદવા સાથે સમજવા મથતા�. ઊý�થી
�
ત મે કોઈવાર સાવ માણસાઈમા, ભલા થઈને ક� હોઈએ �યારે નજર સામે દેખાતી વ�તુ, �ય��ત ક� િવચારની સાઈઝ કદાચ મોટી છલકાતુ� એમનુ� �ય��ત�વ એમને અનેક સ��થાઓ, ��િ�ઓ, િમ�ો,
લાગતી હોય તો પણ �યારે એને ટોપ એ�ગલમા� (ઉપરથી) ýઈએ �યારે એની
લાગણીમા� તણાઈને કોઈની મદદ કરવાનો �ય�ન કય�
પ�રવારો સાથે ýડતુ� અને અજ�પ રાખતુ�. તોફાન, �ટખળ, િજ�, મતા�હો
�
છ�? જેની સાથે લેવા-દેવા પણ ન હોય એવી કોઈ �ય��ત...જેની સાઈઝ આપોઆપ ઘટી ýય છ�. આ જ ��થિત ઈ�રની પણ થતી હશ? એ અને �વમાન સાથેનુ� �વાત��ય એમણે આøવન સાચવી રા�યા� હતા. એમની
ે
સાથે વ��મા� બે વાર પણ વાત કરવાનો સમય ના હોય, એવી કોઈ �ય��ત ક� ઉપરથી જુએ છ�, કદાચ! આપણે પણ ý ઉપર જઈએ...મરીને નહીં, ઉપર વાતા�કથાની બધી નાિયકાઓમા� ઉ�ત િવલ�ણતાઓ �ગટી છ�. એટલે એમનુ�
�
પછી જેણે તમારુ� નુકસાન કયુ� હોય, તમે ýણતા હો તેમ છતા તમે એ �ય��તની ઊઠીને તો પ�ર��થિતથી િબયો�ડ જઈને કોઈ �ય��ત, વ�તુ ક� િવચારને ýઈ લેખનસજ�ન િનø મુ�ા ધરાવે છ�. બધા� એમને ‘સપા’ કહ�તા�. િનકટજનો
મદદ કરવા માટ� હાથ લ�બા�યો છ�? અનુભવ શુ� કહ� છ�? તમારી ભલમનસાઈ, શકીએ તો આપણને પણ છ� એના કરતા ચો�સ નાનુ� દેખાય, સાથે સાથે એક ‘તોફાન’ કહ�તા�- ખાનગીમા�. પણ પછી એ બારડોલી કોલેજમા� અ�યાપક બ�યા�
�
સ�જનતા ક� �નેહ આવા માણસને ગળ� નથી ઉતરતો ને? એને તો એમ જ પૂરુ� ��ય ýઈ શકાય... ને સૌના� ‘�હાલા øø’ બની રહ�લા. �
લાગે છ� ક� તમે મદદ કરવા નહીં, બ�ક� એના ઘા ઉપર મીઠ�� છા�ટવા, ભૂતકાળમા � મોટાભાગના લોકોને આ ઉપર ઊઠીને ýવાની તસદી લેવાનો સમય નથી સ.પા.ના øવનનુ� એક બીજુ� મહ�વનુ� પાસુ� પણ બહ� રસ પડ� એવુ� છ�.
એણે જે ક�ઈ કયુ� છ� એ યાદ કરાવવા ક� પછી કોઈ બદલો લેવા માટ� ‘માણસાઈ’ હોતો. એ લોકો હમણા� અને અ�યારે જ િહસાબ કરવાની ઉતાવળમા હોય છ�. એ મૂળ� તો સરોજ ઉ�ેશી હતા. ��ઢચુ�ત ભા�ટયા-વ��ણવોની એ �ાિત! આમ
�
�
અથવા ‘સ�જનતા’ના વાઘા પહ�રીને એની સામે જઈ પહ��યા છો. મા� તમને �નેહ અને સ�તાપ ચ��િ� �યાજ જેવા છ�. ý મૂકી રાખી શકીએ તો �યાજનુ� બ�ધનો ખરા�, પણ ગરબા, નાટક, સ�ગીત તથા સા��ક�િતક
નહીં, મને પણ આવા અનુભવ થયા છ�... સૌને થતા જ હશ! ે ય �યાજ આવે ને ý વાપરી નાખીએ તો મૂડી પણ ખલાસ થઈ ýય. જેને આ ��િ�ઓમા� રસ રાખે ને આવકારે. સ.પા.નો
�
આપણે માણસ છીએ. �યારેક એવુ� થાય ક� કોઈક� આપણને દુઃખ પહ�ચા� ુ� સમýય છ� એને માટ� øવન સરળ પણ છ� અને શા�ત પણ. જેને આ નથી જ�મ ક�છના ઝખઉમા થયો હતો. િપતાø
�
ુ�
�
હોય, તકલીફ આપી હોય, નુકસાન કયુ� હોય ક� આપણા િવશ �ધાચ�ા સમýતુ� એ સતત પોતાના હાથમા �ાજવ લઈ બીýનો �યાય કરતા ફરે છ�. શ�દના મુ�બઈમા �થાયી થયેલા. નારણદાસ ઉ�ેશી
ે
અિભ�ાય આ�યા હોય �યારે એને પાઠ ભણાવવાનુ� આપણને મન થાય. �ાજવાન કામ તો તોળવાનુ� છ�, એને ખબર નથી ક� �યાય કોનો છ�? એટલે નવ સ�તાનોને મૂકીને વહ�લા ગુજરી
ુ�
ý આપણે ખરેખર સારા માણસ હોઈએ તો બીýને બતાવવા નહીં એ તો સતત વજન કરે છ�. જે પ�લામા જે મૂકો એની સાથે સામેના મલકમા� ગયેલા. મા રતનબાઈ હર�ાર તરફના�
�
પણ સાચે જ આપણી ýતને આપણે એક સારી સ�જન અને પ�લામા મુકાયેલી �ય��ત, વ�તુ, િવચાર, �યવહાર, વાણી ક� હતા. ભલા�ભોળા� ને સ��કારિન�ઠ.
�
�
ભલી �ય��ત માનતા હોઈએ તો કોઈને પાઠ ભણાવવાનો એકબીýને વત�નને તોળ� છ�. એનુ� કામ બરાબર કરવાનુ� પણ છ�, એટલે મિણલાલ હ. પટ�લ સ.પા.નુ� �ાથિમક િશ�ણ મુ�બઈમા �
�
�
સમય એની તકલીફ ક� મુ�ક�લી દરિમયાન નથી હોતો એ બરાબર પણ કરે છ�. એને કોના હાથમા છ� એની સાથે વિનતા િવ�ામની �ક�લમા થયેલુ�. સુનીિત
�
એની આપણને ખબર હોવી ýઈએ. આમ ýવા જઈએ �મતા� રહીએ િન�બત નથી, એને તો મા� એના યા�િ�ક ઉપયોગ પૂરતી ગ�સ� �ક�લમા�થી મેિ�ક થયા� હતા. એ પછી
તો ક�દરત દરેકનો �યાય કરે છ�. ક�ટલાક લોકોની ધીરજ જ સમજણ છ�. �યારેક એવુ� બને છ� ક� આપણે ઉતાવિળયા તરત સે�ટ ઝેિવયસ� કોલેજમા� �ો. મનસુખલાલ
�
ક�દરતની કોટ�મા� ચાલતા ક�સનો ચુકાદો આવવા સુધી કાજલ ઓઝા વ�� થઈને �ાજવ હાથમા લઈને ફટાફટ બ�ને પ�લા સરખા ઝવેરી પાસે ગુજરાતી અને �ો. ઝાલા પાસે સ��ક�ત ભણતા�
ુ�
�
ટક� છ�, ક�ટલાકની ધીરજ ટકતી નથી એટલે એ ક�દરતના કરવાનો મરિણયો �યાસ કરવા લાગીએ છીએ. આપણે હતા. ઈ�ટર આ�સ� પૂરુ� કયુ�. આ વ��મા રમણ પાઠક (કિવ જય�ત પાઠકના
�
કાયદાને પોતાના હાથમા લઈ લે છ�. કાયદો ક�દરતનો હોય ક� ભૂલી જઈએ છીએ ક� જે �ણે બ�ને પ�લા� સરખા થશે એ �ણે ભાઈ)ના સ�પક�મા� આવેલા. પ�રચય �ેમમા� ફ�રવાઈને તોફાન મચાવતો હતો.
�
�
સરકારનો, માણસને પોતાના હાથમા લેવાની છ�ટ નથી! �ાજવ ��થર થઈ જશે... સમય અને ��થિત થ�ભી જશે! ��ઢચુ�ત સમાજની સ�કડામણમા� અને મોટા પ�રવારની જવાબદારીઓમા�
�
ુ�
�યારેક એવુ� બને છ� ક� ધીરજ ગુમાવી બેઠ�લો માણસ પોતે જ સૌનો આપણે �યારે ફ�ત ભલમનસાઈ, �નેહ ક� સ�જનતાથી કોઈની સૉરાતી સરોજ ઉ�ેશી પોતાની ડાયરીમા� િબ�ધા�ત øવનના� શમણા� સાથે
�
�યાય કરવા �યાયાધીશની ખુરશી પર બેસી ýય છ�. આપણે ભૂલી જઈએ છીએ મદદ કરવા હાથ લ�બાવીએ �યારે બ�ક� લ�બાવતા પહ�લા ýતને એટલુ� કિવતા લખતી હતી.
�
ક� �યાયની દેવીની �ખો ઉપર પ�ી બા�ધીને કાન એટલા માટ� ખુ�લા રાખવામા � ચો�સ સમýવી લેવુ� ક� આપણી સ�જનતા, સારાઈ, ભલમનસાઈ સામેનો રમણ પાઠકને િદ�હી રે�ડયો �ટ�શનમા� ýબ મળવાથી એ િદ�હીમા રહ�તા
આ�યા છ� ક� એ ચહ�રો ન ýઈ શક�, મા� પુરાવા અને દલીલો સા�ભળી શક�. માણસ સમજશે એ આપણી ધારણા છ�, એવુ� કોઈ વચન છ� નહીં! બીø એક હતા. એક િદવસ પ�ખી િપ�જર છોડીને િદ�હી પહ�ચી ગયુ�. 1950નુ� એ વ��!
ક�દરતની દેવીની �ખો પણ કોઈનોય ચહ�રો ýઈને �યાય નથી કરતી. એ મહ�વની વાત એ પણ છ� ક� આપણી સારપ અથવા સામેની �ય��ત માટ�ની સરોજ-રમણ પાઠક �ેમલ�ન રિજ�ટડ� કરાવે છ�. બે �િપયા ખચ�! ને આમ
�
પણ ત�ન િન�પ�તાથી પોતાનો �યાય કરે છ�. સમયનુ� ચ� બહ� રસ�દ રીતે સહાનુભૂિત એ સાચા અને યો�ય અથ�મા� જ લેશે એવુ� આપણે માનીએ છીએ, એમનુ� દા�પ�ય �ારંભાય છ�. ભા�ટયા-વ��ણવ સમાજમા આ સાહિસક લ�ને
ફરે છ�, જેમા� ચકડોળની જેમ નીચેથી બેઠ�લાને એકવાર ઉપર જવાની તક જ�ર એની એ સમયની માનિસક ��થિત એને એવુ� ન પણ કરવા દે...તો ખોટ�� હલચલ મચાવેલી, પણ સ.પા. ઘેરો છોડીને મુ�તપણે øવવા આન�દપૂવ�ક
�
ે
મળ� છ�. હવે એ ઉપર જઈને આજુબાજુનુ� ��ય જુએ છ�, જગતને જુએ છ� ક� ન લગાડવુ� કારણ ક� આપણી માનિસક ��થિત �ાજવા જેવી હોવી ýઈએ, સ�ઘ�� કરે છ�. િદ�હીમા એ ઉ�મ ગુરુ પાસે ��ય અને સ�ગીત શીખ છ�.
�
�ખો મીંચીને નીચે ઊતરવાની �િત�ા અને �ાથ�ના કરે છ� એ એણે જ ન�ી ��થર! બેમા�થી કોઈ પણ પ�લામા ý વજન વધારે હશ તો ��થર નહીં થઈ નત�કી તરીક� ýબ પણ મેળવે છ�. એય આકાશવાણીમા� અનુવાદક તરીક�
ે
કરવાનુ� છ�! શકાય. ભલમનસાઈનુ� પણ વજન વધારવુ� નહીં. સ�વનો અહ�કાર પણ સેવાઓ આપે છ�. પાડોશમા� ગુજરાતી કિવ ‘�વ�ન�થ’ રહ� છ�. એમને �યા�થી
ઉપર જનારાએ ઉપરથી દેખાતા ��યને ý �યાનથી ýયુ� હોય તો સમýય ‘અહ�કાર’ જ કહ�વાય છ�, એ ફ�ત સ�જનતા, સારાઈના ચો�ખા� ધોયેલા � ગુજરાતી સાિહ�ય વા�ચવા મળ� છ�. અને ખાસ તો જય�ત ખ�ીની વાતા�ઓ
ક� ટોપ એ�ગલથી દેખાતી વ�તુ �માણમા� નાની લાગે છ�, વળી એ ��ય િવ��ત કપડા� પહ�રે છ� જેથી એના� પર અહમના ડાઘા દેખાતા નથી. ý સાચે જ વા�ચીને �ભાિવત થાય છ�. એમનુ� વાતા�લેખન 1955ની આસપાસ �ારંભાય
હોય છ�...પેનોરેિમક, એટલે ક� પૂરેપૂરુ� દેખાય છ�. આપણે �યારે નીચે ઊભા (�ન����ાન પાના ન�.20) (�ન����ાન પાના ન�.20)