Page 13 - DIVYA BHASKAR 050721
P. 13

Friday, May 7, 2021   |  13



                     આપણે ��ારે ��ત ભલમનસાઈ, �નેહ ક� સ�જનતાથી કોઈની મદદ કરવા હાથ

                             �
           લ�બાવીએ ��ારે બ�ક લ�બાવતા પહ�લા� ýતને એ�લ�� ચો�સ સમýવી લેવ�� ક� આપણી સ�જનતા, સારપ,
                   ભલમનસાઈ સામેનો માણસ સમજશ એ આપણી ધારણા ��, એવ�� કોઈ વચન �� નહીં!
                                                  ે
                          સારપન�� સ�����ક��







                   �ઈએ ��? નહીં મ��!






                                                                                                             સરોજ પાઠક

                                                                                                                    નારીøવનની



                                                                                                                     સમ��ા�ને



                                                                                                            આલે�તા� સરોજ પાઠક





                                                                                                             સરોજ પાઠકની વાતા�કથાની બધી ના��કા�મા�

                                                                                                                     ��ત �વલ�ણતા� ���ી ��

                                                                                                                               �
                                                                                                             ગુ     જરાતી સાિહ�યના નારીસજ�કોમા�, આજે પણ સરોજ પાઠક
                                                                                                                    (1929-1989)નુ� નામ આદરપૂવ�ક લેવાતુ� ર�ુ� છ�. આજે
                                                                                                                    લખવા મથતી યુવાપેઢીને સરોજ પાઠકના �ય��ત�વમા રસ પડ�
                                                                                                                                                   �
                                                                                                           એવુ� ઘ�ં છ�. મ�તી-તોફાનથી સભર અને ��યનાટક સાિહ�યની સાત�યપૂવ�ક
         તસવીર �તીકા��ક ��                                                                                 ચાલતી ��િ�ઓમા� ગળાડ�બ યૌવનના� એમના� એ વ�� (1955થી 1975)
                                                                                                           મા� િમ�ો અને કલારિસકો એમના �ય��ત�વને ક�તૂહલથી ýતા અને એમના�
                                                                                                                                                �
                                                                                                           વ�ત�યો, લેખન તથા અિભનયને આ�વાદવા સાથે સમજવા મથતા�. ઊý�થી
                                   �
          ત      મે કોઈવાર સાવ માણસાઈમા,   ભલા  થઈને  ક�   હોઈએ �યારે નજર સામે દેખાતી વ�તુ, �ય��ત ક� િવચારની સાઈઝ કદાચ મોટી   છલકાતુ� એમનુ� �ય��ત�વ એમને અનેક સ��થાઓ, ��િ�ઓ, િમ�ો,
                                                          લાગતી હોય તો પણ �યારે એને ટોપ એ�ગલમા� (ઉપરથી) ýઈએ �યારે એની
                 લાગણીમા� તણાઈને કોઈની મદદ  કરવાનો �ય�ન કય�
                                                                                                           પ�રવારો સાથે ýડતુ� અને અજ�પ રાખતુ�. તોફાન, �ટખળ, િજ�, મતા�હો
                                                                                                                                                   �
                 છ�? જેની સાથે લેવા-દેવા પણ ન હોય એવી કોઈ �ય��ત...જેની   સાઈઝ આપોઆપ ઘટી ýય છ�. આ જ ��થિત ઈ�રની પણ થતી હશ? એ   અને �વમાન સાથેનુ� �વાત��ય એમણે આøવન સાચવી રા�યા� હતા. એમની
                                                                                                    ે
        સાથે વ��મા� બે વાર પણ વાત કરવાનો સમય ના હોય, એવી કોઈ �ય��ત ક�   ઉપરથી જુએ છ�, કદાચ! આપણે પણ ý ઉપર જઈએ...મરીને નહીં, ઉપર   વાતા�કથાની બધી નાિયકાઓમા� ઉ�ત િવલ�ણતાઓ �ગટી છ�. એટલે એમનુ�
                                           �
        પછી જેણે તમારુ� નુકસાન કયુ� હોય, તમે ýણતા હો તેમ છતા તમે એ �ય��તની   ઊઠીને તો પ�ર��થિતથી િબયો�ડ જઈને કોઈ �ય��ત, વ�તુ ક� િવચારને ýઈ   લેખનસજ�ન િનø મુ�ા ધરાવે છ�. બધા� એમને ‘સપા’ કહ�તા�. િનકટજનો
        મદદ કરવા માટ� હાથ લ�બા�યો છ�? અનુભવ શુ� કહ� છ�? તમારી ભલમનસાઈ,   શકીએ તો આપણને પણ છ� એના કરતા ચો�સ નાનુ� દેખાય, સાથે સાથે એક   ‘તોફાન’ કહ�તા�- ખાનગીમા�. પણ પછી એ બારડોલી કોલેજમા� અ�યાપક બ�યા�
                                                                                                                     �
        સ�જનતા ક� �નેહ આવા માણસને ગળ� નથી ઉતરતો ને? એને તો એમ જ   પૂરુ� ��ય ýઈ શકાય...                     ને સૌના� ‘�હાલા øø’ બની રહ�લા. �
        લાગે છ� ક� તમે મદદ કરવા નહીં, બ�ક� એના ઘા ઉપર મીઠ�� છા�ટવા, ભૂતકાળમા  �  મોટાભાગના લોકોને આ ઉપર ઊઠીને ýવાની તસદી લેવાનો સમય નથી   સ.પા.ના øવનનુ� એક બીજુ� મહ�વનુ� પાસુ� પણ બહ� રસ પડ� એવુ� છ�.
        એણે જે ક�ઈ કયુ� છ� એ યાદ કરાવવા ક� પછી કોઈ બદલો લેવા માટ� ‘માણસાઈ’   હોતો. એ લોકો હમણા� અને અ�યારે જ િહસાબ કરવાની ઉતાવળમા હોય છ�.   એ મૂળ� તો સરોજ ઉ�ેશી હતા. ��ઢચુ�ત ભા�ટયા-વ��ણવોની એ �ાિત! આમ
                                                                                                                            �
                                                                                                 �
        અથવા ‘સ�જનતા’ના વાઘા પહ�રીને એની સામે જઈ પહ��યા છો. મા� તમને   �નેહ અને સ�તાપ ચ��િ� �યાજ જેવા છ�. ý મૂકી રાખી શકીએ તો �યાજનુ�   બ�ધનો ખરા�, પણ ગરબા, નાટક, સ�ગીત તથા સા��ક�િતક
        નહીં, મને પણ આવા અનુભવ થયા છ�... સૌને થતા જ હશ! ે  ય �યાજ આવે ને ý વાપરી નાખીએ તો મૂડી પણ ખલાસ થઈ ýય. જેને આ        ��િ�ઓમા� રસ રાખે ને આવકારે. સ.પા.નો
                                                                                                                                            �
          આપણે માણસ છીએ. �યારેક એવુ� થાય ક� કોઈક� આપણને દુઃખ પહ�ચા�  ુ�  સમýય છ� એને માટ� øવન સરળ પણ છ� અને શા�ત પણ. જેને આ નથી   જ�મ ક�છના ઝખઉમા થયો હતો. િપતાø
                                                                                                                                     �
                                                                                   ુ�
                                                                              �
        હોય, તકલીફ આપી હોય, નુકસાન કયુ� હોય ક� આપણા િવશ �ધાચ�ા   સમýતુ� એ સતત પોતાના હાથમા �ાજવ લઈ બીýનો �યાય કરતા ફરે છ�.   શ�દના   મુ�બઈમા �થાયી થયેલા. નારણદાસ ઉ�ેશી
                                               ે
        અિભ�ાય આ�યા હોય �યારે એને પાઠ ભણાવવાનુ� આપણને મન થાય.   �ાજવાન કામ તો તોળવાનુ� છ�, એને ખબર નથી ક� �યાય કોનો છ�? એટલે    નવ  સ�તાનોને  મૂકીને  વહ�લા  ગુજરી
                                                                  ુ�
        ý આપણે ખરેખર સારા માણસ હોઈએ તો બીýને બતાવવા નહીં        એ તો સતત વજન કરે છ�. જે પ�લામા જે મૂકો એની સાથે સામેના   મલકમા�  ગયેલા. મા રતનબાઈ હર�ાર તરફના�
                                                                                       �
        પણ સાચે જ આપણી ýતને આપણે એક સારી સ�જન અને                  પ�લામા મુકાયેલી �ય��ત, વ�તુ, િવચાર, �યવહાર, વાણી ક�           હતા.  ભલા�ભોળા�  ને  સ��કારિન�ઠ.
                                                                        �
                                                                                                                                   �
        ભલી �ય��ત માનતા હોઈએ તો કોઈને પાઠ ભણાવવાનો   એકબીýને        વત�નને તોળ� છ�. એનુ� કામ બરાબર કરવાનુ� પણ છ�, એટલે   મિણલાલ હ. પટ�લ   સ.પા.નુ�  �ાથિમક  િશ�ણ  મુ�બઈમા �
                                                                                                                                               �
                                                                                              �
        સમય એની તકલીફ ક� મુ�ક�લી દરિમયાન નથી હોતો                    એ બરાબર પણ કરે છ�. એને કોના હાથમા છ� એની સાથે              વિનતા િવ�ામની �ક�લમા થયેલુ�. સુનીિત
                                                                                                                                                  �
        એની આપણને ખબર હોવી ýઈએ. આમ ýવા જઈએ      �મતા� રહીએ           િન�બત નથી, એને તો મા� એના યા�િ�ક ઉપયોગ પૂરતી             ગ�સ� �ક�લમા�થી મેિ�ક થયા� હતા. એ પછી
        તો ક�દરત દરેકનો �યાય કરે છ�. ક�ટલાક લોકોની ધીરજ              જ સમજણ છ�. �યારેક એવુ� બને છ� ક� આપણે ઉતાવિળયા         તરત સે�ટ ઝેિવયસ� કોલેજમા� �ો. મનસુખલાલ
                                                                                  �
        ક�દરતની કોટ�મા� ચાલતા ક�સનો ચુકાદો આવવા સુધી   કાજલ ઓઝા વ��  થઈને �ાજવ હાથમા લઈને ફટાફટ બ�ને પ�લા સરખા   ઝવેરી   પાસે ગુજરાતી અને �ો. ઝાલા પાસે સ��ક�ત ભણતા�
                                                                             ુ�
                                                                                                              �
        ટક� છ�, ક�ટલાકની ધીરજ ટકતી નથી એટલે એ ક�દરતના               કરવાનો મરિણયો �યાસ કરવા લાગીએ છીએ. આપણે   હતા. ઈ�ટર આ�સ� પૂરુ� કયુ�. આ વ��મા રમણ પાઠક (કિવ જય�ત પાઠકના
                                                                                                                                    �
        કાયદાને પોતાના હાથમા લઈ લે છ�. કાયદો ક�દરતનો હોય ક�        ભૂલી જઈએ છીએ ક� જે �ણે બ�ને પ�લા� સરખા થશે એ �ણે   ભાઈ)ના સ�પક�મા� આવેલા. પ�રચય �ેમમા� ફ�રવાઈને તોફાન મચાવતો હતો.
                       �
                                                                                                                           �
        સરકારનો, માણસને પોતાના હાથમા લેવાની છ�ટ નથી!             �ાજવ ��થર થઈ જશે... સમય અને ��થિત થ�ભી જશે!  ��ઢચુ�ત સમાજની સ�કડામણમા� અને મોટા પ�રવારની જવાબદારીઓમા�
                              �
                                                                     ુ�
          �યારેક એવુ� બને છ� ક� ધીરજ ગુમાવી બેઠ�લો માણસ પોતે જ સૌનો   આપણે �યારે ફ�ત ભલમનસાઈ, �નેહ ક� સ�જનતાથી કોઈની   સૉરાતી સરોજ ઉ�ેશી પોતાની ડાયરીમા� િબ�ધા�ત øવનના� શમણા� સાથે
                                                                                              �
        �યાય કરવા �યાયાધીશની ખુરશી પર બેસી ýય છ�. આપણે ભૂલી જઈએ છીએ   મદદ કરવા હાથ લ�બાવીએ �યારે બ�ક� લ�બાવતા પહ�લા ýતને એટલુ�   કિવતા લખતી હતી.
                                                                                                                                                    �
        ક� �યાયની દેવીની �ખો ઉપર પ�ી બા�ધીને કાન એટલા માટ� ખુ�લા રાખવામા  �  ચો�સ સમýવી લેવુ� ક� આપણી સ�જનતા, સારાઈ, ભલમનસાઈ સામેનો   રમણ પાઠકને િદ�હી રે�ડયો �ટ�શનમા� ýબ મળવાથી એ િદ�હીમા રહ�તા
        આ�યા છ� ક� એ ચહ�રો ન ýઈ શક�, મા� પુરાવા અને દલીલો સા�ભળી શક�.   માણસ સમજશે એ આપણી ધારણા છ�, એવુ� કોઈ વચન છ� નહીં! બીø એક   હતા. એક િદવસ પ�ખી િપ�જર છોડીને િદ�હી પહ�ચી ગયુ�. 1950નુ� એ વ��!
        ક�દરતની દેવીની �ખો પણ કોઈનોય ચહ�રો ýઈને �યાય નથી કરતી. એ   મહ�વની વાત એ પણ છ� ક� આપણી સારપ અથવા સામેની �ય��ત માટ�ની   સરોજ-રમણ પાઠક �ેમલ�ન રિજ�ટડ� કરાવે છ�. બે �િપયા ખચ�! ને આમ
                                                                                                                                            �
        પણ ત�ન િન�પ�તાથી પોતાનો �યાય કરે છ�. સમયનુ� ચ� બહ� રસ�દ રીતે   સહાનુભૂિત એ સાચા અને યો�ય અથ�મા� જ લેશે એવુ� આપણે માનીએ છીએ,   એમનુ� દા�પ�ય �ારંભાય છ�. ભા�ટયા-વ��ણવ સમાજમા આ સાહિસક લ�ને
        ફરે છ�, જેમા� ચકડોળની જેમ નીચેથી બેઠ�લાને એકવાર ઉપર જવાની તક જ�ર   એની એ સમયની માનિસક ��થિત એને એવુ� ન પણ કરવા દે...તો ખોટ��   હલચલ મચાવેલી, પણ સ.પા. ઘેરો છોડીને મુ�તપણે øવવા આન�દપૂવ�ક
                                                                                                                          �
                                                                                                                                                     ે
        મળ� છ�. હવે એ ઉપર જઈને આજુબાજુનુ� ��ય જુએ છ�, જગતને જુએ છ� ક�   ન લગાડવુ� કારણ ક� આપણી માનિસક ��થિત �ાજવા જેવી હોવી ýઈએ,   સ�ઘ�� કરે છ�. િદ�હીમા એ ઉ�મ ગુરુ પાસે ��ય અને સ�ગીત શીખ છ�.
                                                                              �
        �ખો મીંચીને નીચે ઊતરવાની �િત�ા અને �ાથ�ના કરે છ� એ એણે જ ન�ી   ��થર! બેમા�થી કોઈ પણ પ�લામા ý વજન વધારે હશ તો ��થર નહીં થઈ   નત�કી તરીક� ýબ પણ મેળવે છ�. એય આકાશવાણીમા� અનુવાદક તરીક�
                                                                                           ે
        કરવાનુ� છ�!                                       શકાય. ભલમનસાઈનુ� પણ વજન વધારવુ� નહીં. સ�વનો અહ�કાર પણ   સેવાઓ આપે છ�. પાડોશમા� ગુજરાતી કિવ ‘�વ�ન�થ’ રહ� છ�. એમને �યા�થી
          ઉપર જનારાએ ઉપરથી દેખાતા ��યને ý �યાનથી ýયુ� હોય તો સમýય   ‘અહ�કાર’ જ કહ�વાય છ�, એ ફ�ત સ�જનતા,  સારાઈના ચો�ખા� ધોયેલા  �  ગુજરાતી સાિહ�ય વા�ચવા મળ� છ�. અને ખાસ તો જય�ત ખ�ીની વાતા�ઓ
        ક� ટોપ એ�ગલથી દેખાતી વ�તુ �માણમા� નાની લાગે છ�, વળી એ ��ય િવ��ત   કપડા� પહ�રે છ� જેથી એના� પર અહમના ડાઘા દેખાતા નથી. ý સાચે જ   વા�ચીને �ભાિવત થાય છ�. એમનુ� વાતા�લેખન 1955ની આસપાસ �ારંભાય
        હોય છ�...પેનોરેિમક, એટલે ક� પૂરેપૂરુ� દેખાય છ�. આપણે �યારે નીચે ઊભા            (�ન����ાન પાના ન�.20)                            (�ન����ાન પાના ન�.20)
   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18