Page 18 - DIVYA BHASKAR 040221

Friday, April 2, 2021 | 18

મમીના શાપ મુજબ મમી મારે આરામ કરવા માટ� એક તાબૂત તો ýઈએ જ.’ ં

ં
‘ý તમે દોરાયસ છો, તો તમે અહી શુ� કરો છો? અહી આ�યા કઈ રીતે?’
પેટીમા�થી મમી બે��� થયુ�. ‘એ રહ�ય તમે �યારેય નથી ýણી શકવાના, પણ હા એક વાત જ�ર
તેના પાટા છ��ા ને તે કહીશ ક�, એ કામ તમારા જેવા જ એક �ાચીન સ��ક�િતઓના શોધકનુ� છ�.
ે
અનાયાસ જ એની ભૂલનો લાભ મને થયો. બસ, તમારા માટ� આટલુ� ýણવુ�
ુ�
મજબૂત �પા�ા હબસી øવે તો બધ જ øવે કાફી રહ�શે.’
‘અને હ�� તમારુ� કામ કરવાની ના પાડ� તો?’
યુવકમા� પ�રવ�ત�ત થયુ� ‘દોરાયસને ના સા�ભળવાની આદત નથી.’ દોરાયસે કડક અવાજે, �ખો
કાઢીને ક�ુ�. પછી તરત જ હળવા �વરે બો�યો, ‘ના પાડશો તો અહી જ દફન
થઇ જશો. હા પાડશો તો કામ કરવુ� જ પડશે.’ ં
‘તારો ઇરાદો શુ� છ�?’
‘રાજ. દુિનયા પર રાજ કરવાનો ઈરાદો છ�.’ બોલીને દોરાયસ ખડખડાટ
હસી પ�ો અને બો�યો, ‘તમે તો �ાચીન સ��ક�િતઓના શોધક છો. તમારુ
એટલુ� મોટ�� નામ છ� ક� તમને કોઈ નહીં રોક�. આસાનીથી એકાદ તાબૂત તો
મેળવી જ શકશો.’
�
ચાર િદવસ પછી આથમતા સૂય�ના અજવાળ એક ટ�કડી અને ડો. હ�સૈન
ઇિજ�તના એક િપરાિમડ તરફ આગળ વધી ર�ા હતા. એ િપરાિમડ હવે નøક
�
જ હતો, પણ ડો. હ�સૈને ટ�કડીને આગળ વધતી અટકાવી. એક સહાયક� ��
કય�, ‘શુ� થયુ� સર?’
‘�યા સામે જુઓ.’ ડો. હ�સૈને એ િદશામા �ખો ઝીણી કરતા ýયુ�.
�
�
�
થોડીવાર સુધી ýયા પછી એ બો�યા, ‘�યા આઠ મોટા કાળા પ�થરો છ�.
મતલબ ક� એ ગુલામોનુ� ક��તાન છ�. ચાલો �યા. �યા આસાનીથી એકાદ
�
�
તાબૂત મળી જશે.’
અને ટ�કડી એ તરફ આગળ વધી.
વીસ િદવસ પછી ફરીથી હાઈફા ��ીટની પાછળ આવેલી �ધારી
ગલીઓમા� ડો. હ�સૈન ચાર સહાયકો સાથે સાવચેતીપૂવ�ક
અગોચર આગળ વધી ર�ા હતા. ચારેય સહાયકોના ખભે એક
વજનદાર તાબૂત હતુ�. એમના મ� પર વજનને લીધે થતી
પડછાયા પીડાના ભાવ હતા. ડો. હ�સૈને એક દરવાýની સા�કળ
ખખડાવી એટલે એ દરવાý આપમેળ� જ ખૂ�યો અને
ડો. હ�સૈન એ માણસને આ�ય�થી તાકી ર�ા. પછી
તાબૂત હવામા જ તેજ ગિતથી �દર ખ�ચાઈ ગયુ�. ડો.
�
એ સા�જે થોડી વધુ ઠ�ડી પડી. એક ઓળો પોતાના ઓવરકોટને સરખો બો�યા, ‘એક િમિનટ. એક િમિનટ. યુ િમન ટ� સે યુ આર જગદીશ મેકવાન હ� સૈન એ ઘરમા� �વે�યા અને દરવાý આપમેળ� જ બ�ધ
કરતા, ઠ�ડીથી બચવાનો �યાસ કરતા, ધીમી ચાલ હાઈફા
ે
��ીટની પાછળ આવેલી �ધારી ગલીઓ તરફ જઈ ર�ો હતો. ધ દોરાયસ ધી �ેટ?’ થઈ ગયો. તેમના ચારેય સહાયકો દરવાýની બહાર જ રહી
િનિ�ત �થળ� પહ�ચીને તેણે બાર�ં ખટખટા�યુ�. બાર�ં ýતે જ ખૂલી ગયુ�. ‘હા.’ ગયા. ડો. હ�સૈન ખ�ડમા� �વે�યા. દોરાયસ તે જ ટ�બલ પર બેઠો
�
તે ઓળો �દર �વે�યો. �દર �વેશતા જ ભ�યરામા ઊતરવાના દાદર હતા. ‘હ�� ý� છ��. મને આવી મૂખા�મીભરી મýક િબલક�લ પસ�દ નથી. હતો. ડો.હ�સૈનને ýઈને તે બો�યો, ‘શાબાશ. લઇ ýવ તમારા સોનાના
�
આગ�તુક નીચે ઊતય�. નીચે મશાલો સળગતી હતી. એ ખ�ડમા� લાકડાના �ટ�લ મારો સમય ઘણો �ક�મતી છ�.’ ડો.હ�સૈનના �વરમા� ગુ�સો ભ�યો. િસ�ા, પણ તમે બહાર જઈને આ વાત ભસી ના મરો એ માટ� તમારી øભ-
પર એક ન�ન �નાયુબ� દેહવાળો �ભાવશાળી પુરુષ બેઠો હતો. આગ�તુકને ‘ડો. હ�સૈન, હ�� ખરેખર દોરાયસ છ��. આ જુઓ.’ કહીને દોરાયસે ડો. �ખ-હાથ મને આપતા ýવ.’ કહીને દોરાયસ રા�સની જેમ ખડખડાટ હસી
ýતા� જ તે �ચ�ડ ઘોઘરા �ભાવશાળી �વરે બો�યો, ‘આપનુ� �વાગત છ�, હ�સૈનને એક વીંટી આપી. ડો.હ�સૈન આ�ય�થી એ વીંટીને તાકી ર�ા અને પડયો. ડો.હ�સૈન બો�યા, ‘ભલે, પણ પહ�લા તાબૂત તો ýઈ લે.’
ડો.હ�સૈન.’ બો�યા, ‘આ તો દોરાયસ ધ �ેટની છ�. તમને �યા�થી મળી?’ ‘આ તો ગુલામો માટ�નુ� છ�. હાય રે �ક�મત! એક સ�ાટને હવે ગુલામના
આગ�તુક� ક�ુ�, ‘આપનો સ�દેશો મળતા જ હ�� આ�યો. આમ તો હ�� આ રીતે ‘હ�� જ મહાન દોરાયસ છ��.’ તાબૂતમા� રહ�વુ� પડશે? કોઈ વા�ધો નહીં.’ કહીને દોરાયસે પેટી ઉઘાડી અને
કોઈને મળતો નથી, પણ આપે જે �ાચીન ભાષામા સ�દેશો મોક�યો હતો, એ ‘હ�� નથી માનતો.’ ડો. હ�સૈન અકળાયા. એકદમ જ એમા�થી એક મમી બેઠ�� થયુ�. તેના પાટા છ�ટી ગયા અને તે એક
�
વા��યા પછી હ�� મારી ýતને રોકી ના શ�યો, પણ હ�� આપને ઓળખતો નથી ‘ના માનશો, પણ મારુ� એક કામ કરશો? કોઈપણ િપરાિમડમા�થી મમીને મજબૂત �પાળા હબસી યુવકમા� પ�રવિત�ત થઈ ગયુ�. તેને ýતા જ દોરાયસ
�
અને મારા �યાલ મુજબ આપણે અગાઉ મ�યા પણ નથી.’ રાખવાનુ� એક તાબૂત લાવી આપો. બદલામા...’ કહીને દોરાયસે એક મોટી ભડ�યો અને ગુ�સાથી �ાડ પાડીને બો�યો, ‘હરામી...તુ�...?’
‘�યા�થી મ�યા હોઈએ? તમે વત�માન યુગના છો, �યારે હ�� તો �ણ હýર લાકડાની પેટી ઉઘાડી. તેમા� �ાચીનકાળના ઈિજ�તના સોનાના િસ�ા ભરેલા ‘હા. હ�� તારો કાળ.’ કહીને પેલો યુવક દોરાયસ તરફ આગળ વ�યો.
�
વષ� જૂનો શાસક છ��. તમે દોરાયસનુ� નામ તો સા�ભ�યુ� જ હશ?’ હતા. તે દશા�વતા ક�ુ�, ‘બદલામા... આ બધુ� તમારુ�. મને આમ નથી ફાવતુ�. (�ન����ાન પાના ન�.20)
ે
�
�� થિમક શાળાના પા�પુ�તકોમા� ઘણી બધી બોધકથાઓ બાળકને કીડીનુ� �ાઉડ મેનેજમે�ટ માનવýતને વા�ત�વક �જ�દગીમા� પણ ��� કામ આવી શક� એમ છ�. ર�તકણો સુધી
�
ભણાવવામા આવી રહી છ�, જેમા�ની સૌથી લોકિ�ય કહી શકાય
ે
�
એવી વાતા છ�, કીડી અને તીડની! ચોમાસામા ઘર બનાવવા દવાની અસર પહ�ચાડવા માટ� નેનો-બો�સન શરીરના કો�મા� �વેશ કરાવવાની ���યામા� તેનો ઉપયોગ થઈ શક�
�
તેમજ ખોરાક એકઠો કરવા માટ�ની એકની મહ�નત અને બીýની આળસની
�
વાત હવે જગýહ�ર છ�. આમ છતા આજે એ કહાણીમા� પ�રવત�ન લાવવા માટ�
ં
ફરી એકવાર તેનુ� અહી પુનરાવત�ન કરીએ. ઉનાળાની ઋતુ ચાલી રહી છ�. �ર�તા વહી, સોચ નયી!
કીડીનુ� એક ટોળ�� છ��લા ઘણા િદવસોથી પોતાના� ખોરાકનો સ��હ કરવામા� મચી
પ�ુ� છ�. તેમને ભય છ� ક� વહ�લામા વહ�લી તક� ખોરાકનો સ��હ ન થઈ શ�યો
�
તો આખુ� ચોમાસુ� ભૂ�યા ટળવળવુ� પડશે. આથી બધી જ કીડી પોતાની નૈિતક
�
જવાબદારી િનભાવીને આખો િદવસ એક કતાર બનાવી, સાકર-ખા�ડના દાણા જ�યામા ભીડનુ� �માણ વધી જશે! આથી ટનલનુ� કાય� સરળતાથી પૂરુ� થઈ શક�
અને લોટ એકઠો કરી રહી છ�. તેનાથી થોડ� જ દૂર બેસેલુ� તીડ એમની આ હરકત એ માટ� ક�ટલીક કીડી પોતાની મેળ� જ તેના� દરની બહાર રોકાઈને અ�યોનુ� કામ
પર હસી ર�ુ� છ�. બીø બાજુ, કીડીનુ� ઝૂ�ડ તીડની ગુ�તાખી પર �ખ આડા પૂરુ� થવાની રાહ જુએ છ�! વૈ�ાિનકોએ િનશાન કરેલી 30 ટકા કીડીઓમા�ની
કાન ધરી ર�ુ� છ�. તેમને હાલ જરાક પણ સમય ગુમાવવો પાલવે એમ નથી! ક�ટલીક એવી હતી જેમણે પા�ચ-પા�ચ કલાક એકધારુ� કામ કરીને ટનલના�
તીડને સમýવવાનો કીડીએ પૂરો �ય�ન કય�, પરંતુ પેલો મૂખ�બુિ� ન ખોદકામનુ� કાય� પૂરુ� કયુ� હતુ�..!
સમ�યો તે ન જ સમ�યો. તીડની આળસુ �િ� તેને આગળ જતા� ભારે પડી �યોિજ�યા યુિનવિસ�ટીના ભૌિતકશા��ી ડ�િનયલ ગો�ડમેનના ને��વ
અને તેણે ચોમાસુ આવતા� પહ�લા સુધી પોતાના દાણાપાણીની કોઇ �યવ�થા હ�ઠળ સમ� �યોગ હાથ ધરવામા� આ�યો હતો. અમુક કીડીઓને િનશાન
ન કરી. ધોધમાર વરસાદ વરસવાનો ચાલ થયો! કીડી તો ઝટપટ પોતાના� બનાવીને એમણે ખાસ �કારના કલર-કોડ વડ� એમને અલગ તારવી. 30 ટકા
ુ
દરમા� ભરાઈ ગઈ. પણ તીડ પાસે નહોતુ� એવુ� કોઇ ઘર ક� નહોતુ� િદવસો સુધી કીડીઓએ પોતાનુ� 70 ટકા કામ પૂરુ� કયુ�. �યારે બાકીની 70 ટકા કીડીઓએ
ચાલી શક� એટલુ� ભોજન! તેને પોતાની ખોટી કારણ વગરની ઠ�કડી ઉડાડવાની એમની નાનકડી સુરંગની બહાર બેસીને ફ�ત રાહ ýઈ. એમા�ની ક�ટલીક� તો
આદત પર શરમ આવી. કીડીના ઝૂ�ડ પાસે આવી તેમની પાસેથી એકતાના એટલી હદે રાýશાહી ભોગવી ક� સુરંગમા� �દર જઈને અ�ય કીડી સાથે કામ
પાઠ તેણે શી�યા! કરવાની વાત તો દૂર, પરંતુ પા�ચ-પા�ચ કલાક સુધી પોતાની જ�યા પરથી હલી
ઉપરો�ત વાતા પરથી આપણને શીખવવામા આવેલા સુ�ધા� નહીં..!
�
�
બોધપાઠ, (1) કીડીના જૂથમા� રહ�લી એકતા, હળીમળીને કામ કીડીના આ િબહ�િવયર પરથી વૈ�ાિનકો એ તારણ પર પહ��યા ક� કામનુ�
કરવાની આદત અને (2) આળસ કયા� વગર વેળાસર પોતાનુ� SCI-�ે�ડ િવભાજન કરવા જેટલી બુિ��મતા કીડી પાસે છ�. કોણે બહાર બેસીને રાહ
કામ પૂરી કરી લેવાની �િ�. વાતનુ� તા�પય� એ છ� ક� ‘�યોિજ�યા �રપો�સ�મા� એ હકીકત સામે આવી ક�, જમીનમા� �ડ� સુધી ýવી ýઇએ અને કોણે કામ પર લાગી જવુ� ýઇએ એની પૂરતી સમજ એમની
ઇ���ટ�ૂટ ઓફ ટ��નોલોø’ના વૈ�ાિનક� કરેલા ક�ટલાક પરખ ભ� ટનલ બનાવવા પાછળની મહ�નતમા� મોટાભાગનુ� (70 ટકા) પાસે છ� એ અહી િસ� થયુ�. કીડીનુ� �ાઉડ મેનેજમે�ટ માનવýતને વા�તિવક
ં
�યોગોના� તારણો પરથી ઉપરની બ�ને િશખામણોને જરાક કામ ફ�ત 30 ટકા કીડીએ જ કયુ� છ�. બાકીની તમામે ટનલની િજ�દગીમા� પણ ઘ�ં કામ આવી શક� એમ છ�. ર�તકણો સુધી દવાની અસર
બદલવી પડ� એવી પ�ર��થિત ઊભી થઈ છ�! તેમણે ખોરાકના બહાર બેસીને આરામ જ ફરમા�યો છ�! પહ�ચાડવા માટ� નેનો-બો�સને શરીરના કોષમા� �વેશ કરાવવાની �િ�યામા �
પ�રવહન માટ� જમીનમા� ટનલ-સુરંગ બનાવતી કીડીઓના� શરીર એની પાછળનુ� સૌથી મહ�વનુ� કારણ એ ક�, કીડી પાસે પોતાની તેનો ઉપયોગ થઈ શક�.
�
પર ક�ટલાક રંગો વડ� કોડ ન�ી કયા�, જેથી તેની ��િ� પર નજર રાખી આગવી બુિ��મતા હોવાને લીધે તેઓ સમø ýય છ� ક� જમીનના સમય સાથે તો માણસ પણ બદલાયો છ�, તો પછી કીડી-�ýિતમા કોઇ
�
શકાય. િવ�ડયો �ારા કીડીના સમ� જૂથ પર ચા�પતી નજર રાખવામા આવી. ખોદકામમા� અગર આખુ� જૂથ એકીસાથે કામ પર લાગી ગયુ� તો નાનકડી ýતનુ� પ�રવત�ન નહીં આવે એવુ� તો િવચારી પણ કઈ રીતે શકાય..!?�