Page 11 - DIVYA BHASKAR 040221

Friday, April 2, 2021

ક�ટલા� �કા�વ�� પછી ��ફસમા�

એક ફાઇલ બીý ટ�બલ પર પ��ચે?

એ ક હ�ગે�રયન કહ�વત ભારે તોફાની છ�:
કાગડો આખલાની પીઠ
સાફ કરવા માટ નથી બેસતો,
�
પરંતુ પીઠ પર ��ટ�લી બગાઈ
ખાઈને પોતાનુ� પેટ ભરવા માટ �
બેસે ��.
નયા ભારતને નયા બનાવવાનો ઉપાય જડી ગયો છ�. નયા ભારતનુ�
�
િનમા�ણ દેશમા તાલુક� તાલુક� કામ કરતી અને કામ ધીમી ગિતએ કરતી કરોડો
��ફસોને ગિતદી�ા અને કમ�દી�ા મળ� પછી જ શ� થાય તેમ છ�. ��ફસે
��ફસે સ�ભળાતો રાગ ‘િવલ�િબત િ�તાલ’ દેશને ભારે પડ� છ�. ��યેક
��ફસમા� દાખલ થતો ગામ�ડયો એક ‘અનવ��ટ�ડ’ મનુ�ય બની રહ� છ�.
આવા અસ��ય ગામ�ડયા માણસોનુ� કામ િવલ�બમા પડ� �યારે ટ�બલની પાછળ
�
ખુરસીમા� બેઠ�લો �લાક� લગભગ િનø�વ બનીને ચાનો કપ પૂરો કરતો રહ� છ�.
ý ‘��ફસ�ા�િત’ પછી એ �લાક� øવતો થાય, તો આખો દેશ આળસ મરડીને
બેઠો થાય તેમ છ�.
ે
�
ફાઇલમા ઘણા કાગળો હોય છ�. એમા� એક કાગળ એવો હશ જેના પર
ે
કોઈ દૂર દૂર આવેલા ગામના ખેડ�તનો ચહ�રો દેખાશ. એ ખેડ�ત મોટી આશા
લઈને �લાક�ને મળવા આવે છ�. એની માિલકીની જમીન કોઈ માથાભાર ે
માણસે તલાટીને રુશવત આપીને પોતાના નામ પર ચડાવી દીધી છ�. એ ખેડ�ત
��ફસમા� �વેશે �યારે મૂિત�મ�ત લાચારી ટ�બલ સામે ઊભી હોય છ�. એ ખેડ�ત
ચાલાક નથી, પણ �ામાિણક જ�ર છ�. �લાક� બધુ� સમø ýય છ�. એ પેલા
ખેડ�તને ઠ�ડ� કલેજે પૂછ� છ�: ‘�યા�થી આ�યા છો?’ જવાબ મળ� છ�: ‘સાહ�બ!
વાઘો�ડયાથી એસ.ટી.મા� આ�યો છ��. સાત કલાક� ગા�ધીનગર પહ��યો છ��.
ે
અહીંથી રાતે સાડાબાર વાગે પાછો પહ�ચીશ. હø ખાધુ� નથી અને સીધો મને �ક�મત ખોટી કહીને ભલ ��તરý, એ ખેતર પર જઈને હીંચક� બેસે છ� અને �દરના આન�દને માણે છ�. કલાકો
ે
તમારી પાસે પહ��યો છ��. મારી અરજ વાજબી લાગે તો મને મદદ કરશો? પણ માલ ગમ તેવો ઊતરતો નહીં આપશો. સુધી પથારીમા� પ�ા પ�ા એ ગા�ધી સાિહ�ય વા�ચે છ�. ‘આચાય� ક�પાલાનીની
ઈ�રને ઓળખીને કહ�� છ�� ક� મારા પેટમા� પાપ નથી. સાહ�બ મહ�રબાની કરો!’ (�પેિનશ કહ�વત) આ�મકથા’ એનુ� અ�ય�ત િ�ય પુ�તક છ�. એ િમ� વડા�ધાન નરે�� મોદીનો
આવા સાચકલા શ�દોની કોઈ જ અસર �લાક�ના રીઢા મન પર પડતી નથી. 200 ýનવરો એક જ લાકડીના કાબૂમા હોય ��, જબરો �શ�સક છ�. એમની કોઈ િન�દા કરે, તો િન�દા કરનારની સામે બાખડી
�
ખેડ�તની સામે ýયા િવના �લાક� કહ� છ�: ‘પ�દર િદવસ પછી ફરીથી આવવુ� પરંતુ 200 માણસો 200 લાકડીઓના કાબૂમા હોય ��. પડ� છ�. નરે��ભાઈને એ લગભગ અવતાર ગણીને �શ�સે છ�. નરે��ભાઈની
�
પડશે. તલાટીનો જવાબ માગવો પડશે. જવાબ આવી ýય પછી જ આગળ (નાઇø�રયન કહ�વત) �ામાિણકતા અને મ�મતાનો એ ચાહક છ�. નરે��ભાઈ જયારે ગુજરાતના
ે
ે
કામ ચાલશ.’ તમ ઓ��લા કામળાની બહાર પગ લ�બાવશો નહીં. મુ�ય�ધાન હતા �યારે પોતાને હાથે �બર ચરખા પર કા�તેલા સૂતરની ખાદી
આવા� તો ક�ટલા�ય વા�યો ��ફસની ભીંત પરના પોપડા સાથે (�ીક ભાષાની કહ�વત) એણે એમને ભેટ તરીક� મોકલી આપી હતી. આવો ખેડ�ત સાધુ કરતા� કઈ
ચ�ટીને પડ�લા હોય છ�. ખેડ�ત એક િનસાસો નાખે છ� અને ધીમે જખમોની કથા ધૂળ પર લખý, રીતે ઊતરતો ગણાય? હ�� એને રોજ વારંવાર ફોન કરુ� છ��. મને ‘તુ�’ કહીને
ડગલે િવદાય થાય છ�. આખુ� ને આખુ� સિચવાલય વા�તવમા � પણ કરુણાની કથા આરસપહાણના પ�થરો પર લખý. બોલાવનારા િમ�ો ટપોટપ મરી ર�ા છ�. આ ભૂિમપુ� હø બ�યો છ�. મને
લાખો લાચાર ગામ�ડયાઓનુ� ‘િનસાસાલય’ હોય છ�. એક િવચારોના (��� કહ�વત) �ામાિણક બનવાની �ેરણા એની સરળતા, સાદગી અને સ���િ� તરફથી સતત
સરકારી ��ફસ એટલે ક�ટલા િનસાસા? નયા ભારતના ગરીબ તે ��, જેને સ�તોષનો અનુભવ નથી. મળતી જ રહ� છ�. મહા�મા ગા�ધીને એ સગા બાપ તરીક� �મરતો હોય છ�. તમે
િનમા�ણ માટ� ક�ટલા કરોડ િનસાસાનો અ��નસ��કાર ���ાવનમા� (ýપાનની કહ�વત) ý એને મળવા ýવ, તો તમારે કોઈ આ�મમા� જવુ� ન પડ� એ ન�ી! ��વી
કરવો પડ�? િવચારીએ તો ચ�ર આવી ýય તેવો ઘાટ એક વાત નથી સમýતી: માણસને �ામાિણક બનવામા � આવા અ�િસ� સાધુઓ પર ટકી રહી છ�. �
�
છ�. સિચવાલયનો �લાક� િન�� થાય પછી દર મિહને ગુણવ�ત શાહ પડ� તેટલી તકલીફ અ�ામાિણક બનવામા ક�મ નથી પડતી? }}}
પે�શનનો ચેક મળ� છ�, તે ચેક �ારા મળતા નાણા�ને હýરો ખેડ�તને અ�ામાિણક બનવામા ભારે તકલીફ પડ� છ�. મારો પાઘડીનો વળ છ�ડ�
�
�
અ��ય િનસાસા વળગેલા હોય છ�. િન�િ� પછી મળતી એક બાળપણનો દો�ત રા�દેરમા� ખેતી કરે છ�. એ સવારે પોતાના
આવી આિથ�ક સલામતી પાપમૂલક કમ�થી છલોછલ હોય છ�. જે ખેતરે ýય �યારે એના આન�દની સીમા નથી હોતી. એ િમ� ý તમારી પાસે
કમ�ચારીને પાપની કમાણીનો ડર નથી લાગતો, તેને ક�ટલી િનરા�ત! અ�યને છ�તરવા માટ� સ�પૂણ�પણે અશ��તમાન છ�. એનુ� �દય ખેડ�તનુ� હથોડી િસવાય
ે
આખલાની પીઠ પર બેઠ�લો કાગડો ક�ટલી બગાઈ ખાઈન િન�ત થયો? �દય છ�. એ છ�તરાઈ શક� પણ કોઈને છ�તરી ન શક�. કોઈ િમ�ને ક� વેપારીને બીજુ� કોઈ જ સાધન
િવચારીએ તો દુઃખ અને ન િવચારીએ તો િનરા�ત! ý 633 �િપયા આપવાના બાકી હોય તો એ િનરા�તે સૂઈ ન શક�. સામેવાળો ન હોય, તો
��યેક ��ફસ હવે નવુ� મેનેજમે�ટ ��ખે છ�. કામનો િનકાલ સમયસર થાય કહ� છ� ક� ઉતાવળ નથી, િનરા�તે આપý. આમ છતા, �યા� સુધી પૂરા પૈસા બધી જ સમ�યાઓ
�
તે ýવાની ફરજ ��ફસના વડાની છ�. મેનેજમે�ટ ફ�ડાના� જે સૂ�ો તરત જડ� છ�, પાછા ન વાળ �યા સુધી એ િમ�ને ચેન જ ન પડ�. મોડન� મેનેજમે�ટ આવા તમને ખીલી જેવી
�
�
તેમા� સ�ય સ�તાયેલુ� છ�. એ ફ�ડા ��ફસને �ામાિણકતાની શોભાથી શણગારે ખેડ�તને માટ� શુ� કહ�? એ િમ�ની �મર 87 વ��ની છ�. એ સવારે રોજ ખેતરે લાગશે.
છ�. થોડાક ફ�ડા આ ર�ા: ýય છ�. એનો સુપુ� રોજ પોતાને કામે જતા� પહ�લા િપતાને કારમા� ખેતરે - ��ા�મ મે�લો
ક�રંગીના ફ�લમા સ�સ�ગીના રોટલા! મૂકી આવે છ� અને એકાદ કલાકમા� પાછો ઘરે લઇ આવે છ�. પછી પોતાને કામે (�ુમેિન��ટક સાઇકોલોøનો �થાપક અને �વત�ક મનોિવ�ાની)
�
�
(�વામીનારાયણ સ���ાય તરફથી ગુજરાતી ભાષાને મળ�લી ભેટ.) સુરત ýય છ�. ખેડ�ત ખેતરમા� કામ કરી શક� એવી શારી�રક ��થિતમા નથી.
એક સરકારી ��ફસ એટલે ક�ટલા િનસાસા? નયા ભારતના િનમા�� માટ� ક�ટલા કરોડ િનસાસાનો ���નસ��કાર કરવો પડ�? િવચારીએ તો ચ�ર આવે