Page 12 - DIVYA BHASKAR 040122

Friday, April 1, 2022 | 12

ક�ટલા�યને એ ખબર નથી ક� આ ‘���કલાબ િ��દાબાદ’નો નારો વડનગરના એક ગુજરાતી નાગર �ા�ણ સુધી પાઘડી �ય��તના ગૌરવનુ� �તીક ર�ુ�. રાý-મહારાý તો તે અવ�ય
ભગવતી ચરણની દેન હતી, તે નૌજવાન ભારત સભાની િથ�ક ટ��ક હતા. આ ટોપી શ�દ આપણો નથી, �ાક�િતક પહ�રતા. રાણા �તાપ અને િશવાø મહારાજનુ� િશરછ� �ેરણા આપે તેવુ� છ�,
�
અરે, રાણી લ�મીબાઈ િસ�હાસનથી રણભૂિમ સુધી ક�સ�રયા સાફામા સ�જ
øવન øવનારા ની�ો સમાજનો છ� રહી. બાબર, ઔરંગઝેબ અને અકબર તેના મુઘલ પરંપરાની પાઘમા� ýવા
�
મળ� છ�. આપણે �યા તો ભારતીય શૈલીની પાઘડી અને સાફાઓનો પાર નથી.
ટોપી, સાફો, પાઘડી, ફ�ટો... રાજ�થાની, પૂણેરી, કા��યાવાડી, પેશાવરી, કો�હાપુરી અને એક તો મહા�મા
Ôલેના નામે Ôલેરી પાઘ પણ છ�. િસ�હાસનથી લ�ન અને બીý �સ�ગોમા�
સાફા િવનાની શોભા ક�વી? વરરાý એક વાર ઘોડ� ચડ� અને માથે સાફો હોય.
ુ�
અ�ક�ચન વનવાસીને પણ શરીર પર ઓછા� કપડા� હોય પણ માથે ફાિળય હોય જ
આજના� રાજકીય હિથયાર? હોય. દિ�ણ આિ�કામા� બે�ર�ટર મોહનદાસ કરમચ�દ ગા�ધી પહ�લી વાર વકીલ

�
અદાલતમા
ગયા
તરીક� ýહાિનસબગ�ની અદાલતમા ગયા �યારે ગોરા �યાયાધીશે તેમની
�યાર
તરીક
ýહાિનસબગની

ઉતારીને
નો
પાઘડી
પાઘડી ઉતારીને આવવાનો આદેશ આ�યો, પણ

આવવા
ગા�ધી
ગા�ધી તે રીતે જવા તૈયાર ન થયા. ભારતીય
જવા
ે

તે

રીત
�ા�િતકારી
�ા�િતકારી �દોલનમા� પાઘડીની ભૂિમકા
�દ

ોલ
મોટી હતી તે ભગ
મોટી હતી તે ભગત િસ�હના જ�મ�થાને
અને

ો
સેવાદળ

પૂ
ક�
‘
રતી

ભેગા
ભેગા થયેલા અને ‘ઈ��કલાબ િઝ�દાબાદ’નો

થયેલા

અ ચાનક એક િદવસને માટ� ખટકર કલા� ગામ મી�ડયામા� ઝળકી ઉતરાવી હતી. હવે તો સેવાદળ પૂરતી ક� નારો લગાવનારા રાજકીય નેતાઓને ખબર

િદવસે
લગાવનારા
��ુ�. કારણ એ ર�ુ� ક� પ�ýબમા ક��ેસને હરાવીને પહ�લી વાર
�યારેક

રા
�ýસ�ાક ક� આઝાદી િદવસે �યારેક દેખાય

નારો
દેખાય
�
�દોલનન
ેે? તેમણ જે પીળી
ે
હશ
ુ�

�તીક
ા
�
આમ આદમી પાટી�એ ધારાસભામા મોટી øત મેળવી તેના છ�. ગા�ધી ટોપી �વરાજના �દોલનનુ� �તીક હશ? તેમણે જે પીળી પાઘડી બા�ધી હતી તેનુ�

બધા

નેતા
અન
મુ�યમ��ી તરીક� ભગવ�ત માને સરદાર ભગત િસ�હના આ પૈ�ક ગામે બની ગયેલી. લગભગ બધા નેતા અને ે ઘોર અપમાન
ઘોર અપમાન િ��ટશરોએ કયુ� �યારે
દાદા

છ�
સોગ�દિવિધ આયોøત કરી. રસ�દ વાત એ છ� ક� ક��ેસના આયોજન મુજબ કાય�કતા� તે પહ�રતા. કહ� છ� ક� દાદા એક લોકકિવની કલમે
એક
ક�

તેના �દેશ �મુખ નવýત િસ�હ મૂળ મનોરંજનના કલાકાર ફા�યા નહીં, પણ ક�પલાણી ક� મૌલાના આ��વાન કયુ� તે ગીત
આ
‘આપ’ના મનોરંજનના માણસ ભગવ�ત માન ફાવી ગયા. સોગ�દિવિધમા� આઝાદે તે �યારેય ન ગામડ� ગામડ� પહ�ચી
તેમણે ભગત િસ�હનો એક શેર પણ ટા��યો : પહ�રી. મૌલાના તેની ગયુ�, ‘પગડી સ�ભાલ
‘ઈ�ક કરના સબ કા પેદાઈશી હક હ�, �ય� ના ઇસ બાર વતન કી સર જમીં પરંપરાગત મૌલાના ��ા’ અને તેમા�થી
કો મહબૂબ બના િલયા ýય?’ આ શપથિવિધનુ� એક નજરે ચડ� એવુ� પાસુ� પીળી ટોપી પહ�રતા. એક અનેક ભગત િસ�હો
પાઘડી પહ�રીને બધા સામેલ થયા તે હતુ�. નરે�� મોદી સરદાર વ�લભભાઈન ુ� રસ�દ �ક�સો કિવવર પે
પેદા થયા. ક�ટલા�યને
એ ખબર નથી ક� આ
નામ રાજકીય લાભ માટ� વાપરે છ� એવી ટીકા કરનારા આમ આદમી પાટી� રવી��નાથ અને એ
ે
ની
ભગત િસ�હનો ઉપયોગ કરી રહી છ� તે િવશ કોઈ બો�યુ� નથી. એમ તો ઝવેરચ�દ મેઘાણીની ‘ઈ��કલાબ િઝ�દાબાદ’નો નારો
‘ઈ��કલ
વડનગરના
.
1977મા� જનતા પ�ે ભ�ય øત મેળવી �યારે િદ�હીના રાજઘાટ મુલાકાતનો છ�. વડનગરના એક ગુજરાતી નાગર
છ�
મને ક�ુ�
�ા�ણ ભગવતી ચરણની દેન હતી, તે
પર આચાય� ક�પલાણીની ઉપ��થિતમા� સોગ�દિવિધ કરી હતી. સમયના ટાગોરે તેમને ક�ુ� �ા�ણ ભગવત
નૌજવાન ભારત સભાની િથ�ક ટ��ક હતા.
એક વાર
1960મા� ગુજરાત રા�યની �થમ સરકારની સોગ�દિવિધ ક� - ‘એક વાર નૌજવાન ભાર ત
ટોપી
સાથે
સાબરમતી આ�મમા� રિવશ�કર મહારાજના વરદ હ�તે થઈ હ�તા�ર તમારી સાથે આ ટોપી શ�દ આપણો નથી, �ાક�િતક

શ�દ

આ
øવન øવનારા ની�ો સમાજનો છ�. તેનુ�
હતી, એવુ� જ તાિમલનાડ�મા� પણ થયુ� હતુ�. �યારે ડીએમક� કા��યાવાડના ø વન ø વના ર
વાડના
સરકારે અ�ના દુરાઈની �િતમા સમ� શપથ લીધા હતા. િવ�� પ��ા રંગબેરંગી ગી મૂળ �વાિહલી ભ �
મૂળ �વાિહલી ભાષામા પ�ુ� છ�, ક��યા,
ટા�ઝા
ઘૂમવુ�
,
યુગા�ડા
હમણા�થી ટોપી અને પાઘડી પણ રાજકીય �તીકો બ�યા� સમાજમા � ઘૂમવુ� યુગા�ડા, ટા�ઝાિનયા, રવા�ડા, ક�ગોમા� આ
િન
ી ગા�ધી
છ�. અમદાવાદમા� ભારતીય જનતા પ�ની �ચ�ડ રેલી નીકળી. છ�, ધોળી ગા�ધી શ�દ તેની પોત પો �
શ�દ તેની પોતપોતાની ભાષામા સý�યો,
પછી
ા
પ પ
અગાઉ તેને પ�ના કાય�કતા�ઓ શોભાયા�ા કહ�તા�, એક અયો�યા ટોપીના ટોળા�મા� નહીં!’ પછી તેને દુિનયાભરમા� અપનાવી લેવામા �
મા� નહીં!’
ભ

દુિનય

તેને

આઝાદી
આવી
દુિનયાન
ા
તે
.
યા�ા પણ સોમનાથથી અયો�યા જવા નીકળી હતી. �ા�િતકારોના� �મરણમા� પણ સામા�ય ભારતીયનુ� તે આઝાદી આવી. દુિનયાના દરેક દેશનો સ�ાધીશ
ક�
,

ટોપીમા
નરે�� મોદી મુ�યમ��ી હતા �યારે વીરા�જિલ યા�ા કાઢી હતી. આ વખતે રોડ જ�ગનુ� �તીક હતુ�. ‘મેરે સર કા યે તાજ સાફો, ટોપીમા� ક� પાઘડીમા� દેખાય છ�.

�
પ
ા
ત
જ
કા
સર
સાફો

યે
‘
શો કહ�વાયો. તેમા� ક�સરી ટોપી સવ�� દેખાઈ. જનસ�ઘ અને પછી ભાજપ રહ�, આબાદ રહ�...’ અને ‘યે ટોપી રા ý જેવી સ �
ટો
પી
અને
યે
રાý જેવી સ�ા ધરાવે તેની તાજપોશી
રાજકીય અ��ત�વની લડાઈ કરી ર�ો હતો �યારે આ ક�સ�રયા ટોપીનો દબદબો નહીં મેરે સર કા તાજ હ�…’ જેવા� ગીતો અલગ હોય, યુ�વીરોના ક�સ�રયા સાફા અલગ
ુ�
હતો. સમાજવાદી પાટી�એ પોતાની ટોપી પસ�દ કરેલી. સા�યવાદીઓ લાલ ગવાતા� ર�ા�. હોય, સામા�ય વગ� પાઘડી પહ�રે ને એક વગ� એવો ક� તે માથે ફાિળય બા�ધે.
�
ટોપી માટ� ýણીતા હતા. રા��ીય �વય�સેવક સ�ઘની કાળી ટોપી દ�ડધારી બીø તરફ િ��ટશ સૈિનકો લ�કરી ક�પ પહ�રતા, તેને માટ� ‘ટોપીવાળાના� હવે તો સભાઓમા પણ નેતાલોકને સાફા બા�ધવામા� આવે છ�. ઘણા�ને યાદ
ે
�વય�સેવકોના� મ�તક પર હજુ શોભે છ�. ક��ેસને તો પરંપરામા� ગા�ધી ટોપી ટોળા� �તયા� રે..’ એવુ� મ�કરુ� ગીત રચાયેલુ�. આ ક�પ અને ટોપીની પૂવ� પણ હશ નમ�દની પાઘડી. ગુજરાતની અ��મતાનો એ �તીકા�મક અસબાબ હતો.
�
મળી છ�, જે મહાગુજરાત �દોલન સમયે ��� યુવકોએ બધા નેતાના માથેથી રાજકીય અને સામાિજક મોભાનુ� �તીક હતા પાઘડી અને સાફા. લા�બા સમય રાજકારણ અને સમાજ બ�નેનુ� આ ટોપી, સાફા, પાઘડી સાથે આવુ� સ�ધાન છ�!
મલયેિશયા ને કોરીઆમા� મિહલાઓ લ�ન પછી પણ અટક બદલતી નથી
મારા િમ�ટરનુ� લા�ટનેમ
ઇ�છ� ક� ન ઇ�છ�, પિતનુ� લા�ટનેમ ધારણ નથી કરી શકતી, કાયમ િપતાના ને નવુ� લા�ટનેમ, �ફિનશ!
લા�ટનેમથી જ ઓળખાય તેવો 1981થી કાયદો છ�. �ીસમા �યુબેક જેવો જ હવે નારીસમાજમા� એક હ��કાર સ�ભળાય છ�: પિતનુ� લા�ટનેમ પ�નીએ ને
�
�
કાનૂન પસાર થઈ ગયો. �ા�સમા તો સાહ�બ, 1789થી ‘લો’ છ� ક� તમારા તેમના� બાળકોને પહ�રાવવુ� તે તો ýણે પ�ની–બાળક પુરુષની િમલકત હોય
�
જ�મના દાખલામા જે નામ હોય તે નામે જ તમારો મરણનો દાખલો નીકળ�, એવુ� સૂચવે છ�. ભારતના હાલાર િવ�તારમા લ�ન પછી ક�યાનુ� પો–તા–નુ�
�
ઇનિબટિવનમા� તમે નામ ન બદલી શકો. ýક� સામાિજક કારણોસર િમિસસ નામ પણ બદલાતુ�. વ�લભની પ�ની િવિજયા; મથુરાદાસની વહ� માલતી ને
િમ�ટરનુ� ક� િમ�ટર િમિસસનુ� લા�ટ નેમ ધારણ કરે તો કોઈ øભડો ના કાઢ�. લાલøની ઘરવાળી લખમી. પણ આ �થા આવી �યા�થી? ��લે�ડમા� 12મી
�
ઇટાલીમા 1975થી િમિસસ લોકો કાયદેસર પોતાનુ� મેઇડન નેઇમ બદલી સદીથી આ પરંપરા શ� થઈ. એક જ ગામમા� રોબટ� નામના માનો ક� દસ
ના શક� પણ પોતાના લા�ટનેમની સાથે િમ�ટરના લા�ટનેમની જણા હોય તો જમીન ને િમલકતનો બટવારો કયા નામે કરવો?
છ�ડાછ�ડી બા�ધી શક�. નેધરલે�ડમા� તો લે�ડઝો તેમના મેઇડન એટલે રોબટ� �મા�ક 1 નામ ધારણ કરે કારપે�ટરને �મા�ક 2
નેમથી જ ઓળખાય છ� ને બે��જયમમા� સરકારી એલાન છ� ક� નીલે ગગન કહ�વાય કોબલર. અને ઓહ યસ, પ�ની તો તે સદીમા� પિતની
શાદી ક� બાદ નારી નામ નહીં બદલેગા! મલેિશયા ને િમલકત જ કહ�વાતી એટલે ઓટોમે�ટકલી રોબટ� કાપ��ટરની
કો�રયામા� મિહલાઓ લ�ન પછી પણ અટક બદલતી નથી, ક� તલે વાઇફ રોઝમેરી પણ કાપ��ટર કહ�વાતી. અને તે જ પરંપરા
ýક� ના બદલવાનો કોઈ કાયદો બી નથી. �પેઇન અને િચલે �ઢ થતી ગઈ તથા ��ેýએ ભારતીયોના ગળ� પણ તે જ
તથા અ�ય �પેિનશભાષી દેશોમા� મે�રડ મિહલાઓ મેઇડન મધુ રાય �થા પહ�રાવી.
ગુ જરાતમા� મિહલાઓ �ક�ટર ચલાવીને કોલેજે ક� કથામા� ýય છ� ને નેમ કાયમ રાખે છ�, ýપાનમા� લ�ન પછી પિત પ�નીનુ� ઉખા� તમારી સામે ભરતના�મની મુ�ામા �ભુ� રાખે છ�:
અને લાહૌલિવલાક�વત! હવે સýતીય લ�નો એક નવુ�
ફ�ત ગુજરાતમા� જ તમારા� ‘ઘેર’થી તમારુ� બાવડ�� પકડીને પુકારે
ં
�
લા�ટનેમ �વીકારે અથવા પ�ની પિતનુ�, ýક� મોટાભાગે પ�ની જ
�
છ� ક� ‘આ મારા િમ�ટર!’ પણ ગુજરાતની ýરાવર મિહલાઓ પિતના બાહ�પાશમા સમાઈ ýય છ�. અમે�રકામા� િવિવધ �યવસાયમા � સýતીય લ�નો પછી લા�ટનેમ કોનુ� લેવુ�?
પણ મેરેજ પછી હસબ�ડનુ� લા�ટનેમ �વીકારી ‘િમિસસ ફલાણા’ બને �થાિપત મિહલાઓ ધ�ધાદારી કારણે પોતાનુ� મેઇડન નેમ કાયમ રાખે છ�. પુરુષýિતમા એક ક�દરતી ઝ�ખના હોય છ�, પોતાની ર�તરેખાનુ�, પોતાના
�
છ�. હાલા��ક હવે નારીઓએ આઝાદીનો શ�ખ Ôં�યો છ� અને નારીશ��તના આ અને હલો, હલો! હવે એક નવી હવા Óંકાવા લાગી છ�. માનો ક� રાજુ વ�શનુ� નામ ચાલ રાખવાની. લોકો હýરોના ખચ� પોતાના પૂવ�ýનો ઇિતહાસ
ુ
�
માચ� માસમા ગગનવાલા નેટ–સાગરમા�થી ક�ટલા�ક મુ�તાફળ લઈ આવે છ�, સોનાવાલા અને ક�તકી �પારેલ પરણે તો બ�ને ન�ી કરે ક� આપ�ં બેબી ક�ત ફ�ફોસે છ�, જે પરંપ�રત અટક િવના બહ� અઘરુ� બને. અમે�રકામા� તો બધા જ
�
ુ
યથા દિ�ણ અમે�રકાના કોલ��બયા દેશમા નવો કાયદો પસાર થયો છ� ક� સોનાવાલા નથી ને િસફ� �પારેલ નકો. ને તેને સોનાવાલા–�પારેલ એવી દસે િદશાઓમા�થી આવી વસેલા છ�. ક�ટલાક� પોતાની અટક ચાલ રાખી છ�,
�
બાળકને િપતાની અટક અથવા માતાની લ�ન પૂવ�ની અટક ધારણ કરવાની ભમરાળી વ�ે લીટાવાળી અટક આપવાનો સવાલ જ નથી. એટલે બેબીને ક�ટલાક� તેનુ� સરલીકરણ કીધુ� છ�. નારીના અ�યુદયના આ મિહનામા વદો
છ�ટ છ�. ક�નેડાના �યુબેક રા�યમા� મિહલાઓ સૌભા�યવતી થયા� પછી પણ નવીન�ોર સોનારેલ અટક અપાય! �હાય? ક�મ ક� નવુ� ફ�િમલી, નવુ� બાળક વ�દે માતર�!�