Page 12 - DIVYA BHASKAR 040122
P. 12

Friday, April 1, 2022   |  12



           ક�ટલા�યને એ ખબર નથી ક� આ ‘���કલાબ િ��દાબાદ’નો નારો વડનગરના એક ગુજરાતી નાગર �ા�ણ                 સુધી પાઘડી �ય��તના ગૌરવનુ� �તીક ર�ુ�. રાý-મહારાý તો તે અવ�ય
         ભગવતી ચરણની દેન હતી, તે નૌજવાન ભારત સભાની િથ�ક ટ��ક હતા. આ ટોપી શ�દ આપણો નથી, �ાક�િતક             પહ�રતા. રાણા �તાપ અને િશવાø મહારાજનુ� િશરછ� �ેરણા આપે તેવુ� છ�,
                                                                                                                                                    �
                                                                                                           અરે, રાણી લ�મીબાઈ િસ�હાસનથી રણભૂિમ સુધી ક�સ�રયા સાફામા સ�જ
                                        øવન øવનારા ની�ો સમાજનો છ�                                          રહી. બાબર, ઔરંગઝેબ અને અકબર તેના મુઘલ પરંપરાની પાઘમા� ýવા
                                                                                                                       �
                                                                                                           મળ� છ�. આપણે �યા તો ભારતીય શૈલીની પાઘડી અને સાફાઓનો પાર નથી.
                     ટોપી, સાફો, પાઘડી, ફ�ટો...                                                            રાજ�થાની, પૂણેરી, કા��યાવાડી, પેશાવરી, કો�હાપુરી અને એક તો મહા�મા
                                                                                                           Ôલેના નામે Ôલેરી પાઘ પણ છ�. િસ�હાસનથી લ�ન અને બીý �સ�ગોમા�
                                                                                                           સાફા િવનાની શોભા ક�વી? વરરાý એક વાર ઘોડ� ચડ� અને માથે સાફો હોય.
                                                                                                                                                    ુ�
                                                                                                           અ�ક�ચન વનવાસીને પણ શરીર પર ઓછા� કપડા� હોય પણ માથે ફાિળય હોય જ
          આજના� રાજકીય હિથયાર?                                                                             હોય. દિ�ણ આિ�કામા� બે�ર�ટર મોહનદાસ કરમચ�દ ગા�ધી પહ�લી વાર વકીલ

                                                                                                                                   �
                                                                                                                            અદાલતમા
                                                                                                                                   ગયા
                                                                                                             તરીક� ýહાિનસબગ�ની અદાલતમા ગયા �યારે ગોરા �યાયાધીશે તેમની
                                                                                                                                      �યાર
                                                                                                             તરીક
                                                                                                                 ýહાિનસબગની


                                                                                                                              ઉતારીને
                                                                                                                                         નો
                                                                                                                         પાઘડી
                                                                                                                         પાઘડી ઉતારીને આવવાનો આદેશ આ�યો, પણ


                                                                                                                                    આવવા
                                                                                                                               ગા�ધી
                                                                                                                               ગા�ધી તે રીતે જવા તૈયાર ન થયા. ભારતીય
                                                                                                                                       જવા
                                                                                                                                      ે


                                                                                                                                  તે


                                                                                                                                    રીત
                                                                                                                               �ા�િતકારી
                                                                                                                               �ા�િતકારી �દોલનમા� પાઘડીની ભૂિમકા
                                                                                                                                     �દ

                                                                                                                                        ોલ
                                                                                                                               મોટી હતી તે ભગ
                                                                                                                               મોટી હતી તે ભગત િસ�હના જ�મ�થાને
                                                                                                                                      અને

                                                                        ો
                                                                         સેવાદળ

                                                                               પૂ
                                                                                   ક�
                                                                                                                                         ‘
                                                                                રતી

                                                                                                                              ભેગા
                                                                                                                              ભેગા થયેલા અને ‘ઈ��કલાબ િઝ�દાબાદ’નો

                                                                                                                                  થયેલા

         અ      ચાનક એક િદવસને માટ� ખટકર કલા� ગામ મી�ડયામા� ઝળકી   ઉતરાવી હતી. હવે તો સેવાદળ પૂરતી ક�                        નારો લગાવનારા રાજકીય નેતાઓને ખબર


                                                                        િદવસે
                                                                                                                                 લગાવનારા
                ��ુ�. કારણ એ ર�ુ� ક� પ�ýબમા ક��ેસને હરાવીને પહ�લી વાર
                                                                            �યારેક

                                                                                                                                        રા
                                                          �ýસ�ાક ક� આઝાદી િદવસે �યારેક દેખાય

                                                                                                                             નારો
                                                                                 દેખાય
                                   �
                                                                         �દોલનન
                                                                                                                              ેે? તેમણ જે પીળી
                                                                                                                                   ે
                                                                                                                            હશ
                                                                                ુ�

                                                                                �તીક
                                                                        ા
                                      �
                આમ આદમી પાટી�એ ધારાસભામા મોટી øત મેળવી તેના   છ�. ગા�ધી ટોપી �વરાજના �દોલનનુ� �તીક                          હશ? તેમણે જે પીળી પાઘડી બા�ધી હતી તેનુ�


                                                                        બધા

                                                                           નેતા
                                                                              અન
        મુ�યમ��ી તરીક� ભગવ�ત માને સરદાર ભગત િસ�હના આ પૈ�ક ગામે   બની ગયેલી. લગભગ બધા નેતા અને  ે                                 ઘોર અપમાન
                                                                                                                                 ઘોર અપમાન િ��ટશરોએ કયુ� �યારે
                                                                            દાદા

                                                                         છ�
        સોગ�દિવિધ આયોøત કરી. રસ�દ વાત એ છ� ક� ક��ેસના આયોજન મુજબ   કાય�કતા� તે પહ�રતા. કહ� છ� ક� દાદા                                 એક  લોકકિવની  કલમે
                                                                                                                                      એક
                                                                          ક�

        તેના �દેશ �મુખ નવýત િસ�હ મૂળ મનોરંજનના કલાકાર ફા�યા નહીં, પણ   ક�પલાણી  ક�  મૌલાના                                               આ��વાન  કયુ�  તે  ગીત
                                                                                                                                         આ
        ‘આપ’ના મનોરંજનના માણસ ભગવ�ત માન ફાવી ગયા. સોગ�દિવિધમા�   આઝાદે તે �યારેય ન                                                        ગામડ�  ગામડ�  પહ�ચી
        તેમણે ભગત િસ�હનો એક શેર પણ ટા��યો :               પહ�રી. મૌલાના તેની                                                               ગયુ�, ‘પગડી સ�ભાલ
          ‘ઈ�ક કરના સબ કા પેદાઈશી હક હ�, �ય� ના ઇસ બાર વતન કી સર જમીં   પરંપરાગત  મૌલાના                                                   ��ા’  અને  તેમા�થી
        કો મહબૂબ બના િલયા ýય?’ આ શપથિવિધનુ� એક નજરે ચડ� એવુ� પાસુ� પીળી   ટોપી  પહ�રતા.  એક                                               અનેક  ભગત  િસ�હો
        પાઘડી પહ�રીને બધા સામેલ થયા તે હતુ�. નરે�� મોદી સરદાર વ�લભભાઈન  ુ�  રસ�દ �ક�સો કિવવર                                             પે
                                                                                                                                         પેદા  થયા.  ક�ટલા�યને
                                                                                                                                       એ  ખબર  નથી  ક�  આ
        નામ રાજકીય લાભ માટ� વાપરે છ� એવી ટીકા કરનારા આમ આદમી પાટી�   રવી��નાથ   અને                                                    એ
                                 ે
                                                                        ની
        ભગત િસ�હનો ઉપયોગ કરી રહી છ� તે િવશ કોઈ બો�યુ� નથી. એમ તો   ઝવેરચ�દ મેઘાણીની                                                  ‘ઈ��કલાબ િઝ�દાબાદ’નો નારો
                                                                                                                                     ‘ઈ��કલ
                                                                                                                                   વડનગરના
                                                                          .
        1977મા� જનતા પ�ે ભ�ય øત મેળવી �યારે િદ�હીના રાજઘાટ       મુલાકાતનો  છ�.                                                    વડનગરના  એક  ગુજરાતી  નાગર
                                                                         છ�
                                                                        મને ક�ુ�
                                                                                                                                �ા�ણ ભગવતી ચરણની દેન હતી, તે
        પર આચાય� ક�પલાણીની ઉપ��થિતમા� સોગ�દિવિધ કરી હતી.   સમયના   ટાગોરે તેમને ક�ુ�                                            �ા�ણ ભગવત
                                                                                                                                 નૌજવાન ભારત સભાની િથ�ક ટ��ક હતા.
                                                                       એક વાર
        1960મા� ગુજરાત રા�યની �થમ સરકારની સોગ�દિવિધ                ક� - ‘એક વાર                                                  નૌજવાન   ભાર ત
                                                                                                                                   ટોપી
                                                                          સાથે
        સાબરમતી આ�મમા� રિવશ�કર મહારાજના વરદ હ�તે થઈ   હ�તા�ર       તમારી  સાથે                                                   આ ટોપી શ�દ આપણો નથી, �ાક�િતક

                                                                                                                                       શ�દ

                                                                                                                                 આ
                                                                                                                                 øવન øવનારા ની�ો સમાજનો છ�. તેનુ�
        હતી, એવુ� જ તાિમલનાડ�મા� પણ થયુ� હતુ�. �યારે ડીએમક�        કા��યાવાડના                                                   ø વન  ø વના ર
                                                                        વાડના
        સરકારે અ�ના દુરાઈની �િતમા સમ� શપથ લીધા હતા.  િવ�� પ��ા     રંગબેરંગી  ગી                                                મૂળ   �વાિહલી   ભ  �
                                                                                                                                મૂળ �વાિહલી ભાષામા પ�ુ� છ�, ક��યા,
                                                                                                                                     ટા�ઝા
                                                                           ઘૂમવુ�
                                                                                                                                   ,
                                                                                                                               યુગા�ડા
          હમણા�થી ટોપી અને પાઘડી પણ રાજકીય �તીકો બ�યા�            સમાજમા  �  ઘૂમવુ�                                            યુગા�ડા, ટા�ઝાિનયા, રવા�ડા, ક�ગોમા� આ
                                                                                                                                        િન
                                                                        ી  ગા�ધી
        છ�. અમદાવાદમા� ભારતીય જનતા પ�ની �ચ�ડ રેલી નીકળી.         છ�,  ધોળી  ગા�ધી                                              શ�દ   તેની   પોત પો  �
                                                                                                                               શ�દ તેની પોતપોતાની ભાષામા સý�યો,
                                                                                                                               પછી
                                                                                                                                        ા
                                                                                                                               પ પ
        અગાઉ તેને પ�ના કાય�કતા�ઓ શોભાયા�ા કહ�તા�, એક અયો�યા   ટોપીના  ટોળા�મા�  નહીં!’                                         પછી તેને દુિનયાભરમા� અપનાવી લેવામા  �
                                                                       મા�  નહીં!’
                                                                                                                                         ભ

                                                                                                                                     દુિનય

                                                                                                                                  તેને

                                                                          આઝાદી
                                                                                                                               આવી
                                                                                                                                    દુિનયાન
                                                                                                                                         ા
                                                                         તે
                                                                                                                                  .
        યા�ા પણ સોમનાથથી અયો�યા જવા નીકળી હતી. �ા�િતકારોના� �મરણમા�   પણ સામા�ય ભારતીયનુ� તે આઝાદી                             આવી. દુિનયાના દરેક દેશનો સ�ાધીશ
                                                                                                                                       ક�
                                                                                                                                 ,

                                                                                                                                  ટોપીમા
        નરે�� મોદી મુ�યમ��ી હતા �યારે વીરા�જિલ યા�ા કાઢી હતી. આ વખતે રોડ   જ�ગનુ� �તીક હતુ�. ‘મેરે સર કા યે તાજ               સાફો, ટોપીમા� ક� પાઘડીમા� દેખાય છ�.

                                                                                                                                      �
                                                                                                                                        પ
                                                                              ા
                                                                             ત
                                                                              જ
                                                                          કા
                                                                       સર
                                                                                                                              સાફો



                                                                            યે
                                                                          ‘
        શો કહ�વાયો. તેમા� ક�સરી ટોપી સવ�� દેખાઈ. જનસ�ઘ અને પછી ભાજપ   રહ�, આબાદ રહ�...’ અને ‘યે ટોપી                            રા ý  જેવી  સ �
                                                                             ટો
                                                                              પી
                                                                       અને
                                                                           યે
                                                                                                                                રાý જેવી સ�ા ધરાવે તેની તાજપોશી
        રાજકીય અ��ત�વની લડાઈ કરી ર�ો હતો �યારે આ ક�સ�રયા ટોપીનો દબદબો   નહીં મેરે સર કા તાજ હ�…’ જેવા� ગીતો                  અલગ હોય, યુ�વીરોના ક�સ�રયા સાફા અલગ
                                                                                                                                                    ુ�
        હતો. સમાજવાદી પાટી�એ પોતાની ટોપી પસ�દ કરેલી. સા�યવાદીઓ લાલ   ગવાતા� ર�ા�.                          હોય, સામા�ય વગ� પાઘડી પહ�રે ને એક વગ� એવો ક� તે માથે ફાિળય બા�ધે.
                                                                                                                       �
        ટોપી માટ� ýણીતા હતા. રા��ીય �વય�સેવક સ�ઘની કાળી ટોપી દ�ડધારી   બીø તરફ િ��ટશ સૈિનકો લ�કરી ક�પ પહ�રતા, તેને માટ� ‘ટોપીવાળાના�   હવે તો સભાઓમા પણ નેતાલોકને સાફા બા�ધવામા� આવે છ�. ઘણા�ને યાદ
                                                                                                              ે
        �વય�સેવકોના� મ�તક પર હજુ શોભે છ�. ક��ેસને તો પરંપરામા� ગા�ધી ટોપી   ટોળા� �તયા� રે..’ એવુ� મ�કરુ� ગીત રચાયેલુ�. આ ક�પ અને ટોપીની પૂવ� પણ   હશ નમ�દની પાઘડી. ગુજરાતની અ��મતાનો એ �તીકા�મક અસબાબ હતો.
                                                                                    �
        મળી છ�, જે મહાગુજરાત �દોલન સમયે ��� યુવકોએ બધા નેતાના માથેથી   રાજકીય અને સામાિજક મોભાનુ� �તીક હતા પાઘડી અને સાફા. લા�બા સમય   રાજકારણ અને સમાજ બ�નેનુ� આ ટોપી, સાફા, પાઘડી સાથે આવુ� સ�ધાન છ�!
                                                                          મલયેિશયા ને કોરીઆમા� મિહલાઓ લ�ન પછી પણ અટક બદલતી નથી
                                                                 મારા િમ�ટરનુ� લા�ટનેમ
                                                          ઇ�છ� ક� ન ઇ�છ�, પિતનુ� લા�ટનેમ ધારણ નથી કરી શકતી, કાયમ િપતાના   ને નવુ� લા�ટનેમ, �ફિનશ!
                                                          લા�ટનેમથી જ ઓળખાય તેવો 1981થી કાયદો છ�. �ીસમા �યુબેક જેવો જ   હવે નારીસમાજમા� એક હ��કાર સ�ભળાય છ�: પિતનુ� લા�ટનેમ પ�નીએ ને
                                                                                             �
                                                                              �
                                                          કાનૂન પસાર થઈ ગયો. �ા�સમા તો સાહ�બ, 1789થી ‘લો’ છ� ક� તમારા   તેમના� બાળકોને પહ�રાવવુ� તે તો ýણે પ�ની–બાળક પુરુષની િમલકત હોય
                                                                     �
                                                          જ�મના દાખલામા જે નામ હોય તે નામે જ તમારો મરણનો દાખલો નીકળ�,   એવુ� સૂચવે છ�. ભારતના હાલાર િવ�તારમા લ�ન પછી ક�યાનુ� પો–તા–નુ�
                                                                                                                                      �
                                                          ઇનિબટિવનમા� તમે નામ ન બદલી શકો. ýક� સામાિજક કારણોસર િમિસસ   નામ પણ બદલાતુ�. વ�લભની પ�ની િવિજયા; મથુરાદાસની વહ� માલતી ને
                                                          િમ�ટરનુ� ક� િમ�ટર િમિસસનુ� લા�ટ નેમ ધારણ કરે તો કોઈ øભડો ના કાઢ�.   લાલøની ઘરવાળી લખમી. પણ આ �થા આવી �યા�થી? ��લે�ડમા� 12મી
                                                               �
                                                          ઇટાલીમા 1975થી િમિસસ લોકો કાયદેસર પોતાનુ� મેઇડન નેઇમ બદલી   સદીથી આ પરંપરા શ� થઈ. એક જ ગામમા� રોબટ� નામના માનો ક� દસ
                                                          ના શક� પણ પોતાના લા�ટનેમની સાથે િમ�ટરના લા�ટનેમની      જણા હોય તો જમીન ને િમલકતનો બટવારો કયા નામે કરવો?
                                                          છ�ડાછ�ડી બા�ધી શક�. નેધરલે�ડમા� તો લે�ડઝો તેમના મેઇડન    એટલે રોબટ� �મા�ક 1 નામ ધારણ કરે કારપે�ટરને �મા�ક 2
                                                          નેમથી જ ઓળખાય છ� ને બે��જયમમા� સરકારી એલાન છ� ક�   નીલે ગગન   કહ�વાય કોબલર. અને ઓહ યસ, પ�ની તો તે સદીમા� પિતની
                                                          શાદી ક� બાદ નારી નામ નહીં બદલેગા! મલેિશયા ને               િમલકત જ કહ�વાતી એટલે ઓટોમે�ટકલી રોબટ� કાપ��ટરની
                                                          કો�રયામા� મિહલાઓ લ�ન પછી પણ અટક બદલતી નથી,   ક� તલે        વાઇફ રોઝમેરી પણ કાપ��ટર કહ�વાતી. અને તે જ પરંપરા
                                                          ýક� ના બદલવાનો કોઈ કાયદો બી નથી. �પેઇન અને િચલે            �ઢ થતી ગઈ તથા ��ેýએ ભારતીયોના ગળ� પણ તે જ
                                                          તથા અ�ય �પેિનશભાષી દેશોમા� મે�રડ મિહલાઓ મેઇડન   મધુ રાય    �થા પહ�રાવી.
          ગુ    જરાતમા� મિહલાઓ �ક�ટર ચલાવીને કોલેજે ક� કથામા� ýય છ� ને  નેમ કાયમ રાખે છ�, ýપાનમા� લ�ન પછી પિત પ�નીનુ�   ઉખા� તમારી સામે ભરતના�મની મુ�ામા �ભુ� રાખે છ�:
                                                                                                                      અને લાહૌલિવલાક�વત! હવે સýતીય લ�નો એક નવુ�
                ફ�ત ગુજરાતમા� જ તમારા� ‘ઘેર’થી તમારુ� બાવડ�� પકડીને પુકારે
                                                                                                                       ં
                                                                                                                                               �
                                                          લા�ટનેમ �વીકારે અથવા પ�ની પિતનુ�, ýક� મોટાભાગે પ�ની જ
                                                                     �
                છ� ક� ‘આ મારા િમ�ટર!’ પણ ગુજરાતની ýરાવર મિહલાઓ   પિતના બાહ�પાશમા સમાઈ ýય છ�. અમે�રકામા� િવિવધ �યવસાયમા  �  સýતીય લ�નો પછી લા�ટનેમ કોનુ� લેવુ�?
        પણ મેરેજ  પછી હસબ�ડનુ� લા�ટનેમ �વીકારી ‘િમિસસ ફલાણા’ બને   �થાિપત મિહલાઓ ધ�ધાદારી કારણે પોતાનુ� મેઇડન નેમ કાયમ રાખે છ�.   પુરુષýિતમા એક ક�દરતી ઝ�ખના હોય છ�, પોતાની ર�તરેખાનુ�, પોતાના
                                                                                                                     �
        છ�.  હાલા��ક હવે નારીઓએ આઝાદીનો શ�ખ Ôં�યો છ� અને નારીશ��તના આ   અને હલો, હલો! હવે એક નવી હવા Óંકાવા લાગી છ�. માનો ક� રાજુ   વ�શનુ� નામ ચાલ રાખવાની. લોકો હýરોના ખચ� પોતાના પૂવ�ýનો ઇિતહાસ
                                                                                                                     ુ
                �
        માચ� માસમા ગગનવાલા નેટ–સાગરમા�થી ક�ટલા�ક મુ�તાફળ લઈ આવે છ�,   સોનાવાલા અને ક�તકી �પારેલ પરણે તો બ�ને ન�ી કરે ક� આપ�ં બેબી ક�ત   ફ�ફોસે છ�, જે પરંપ�રત અટક િવના બહ� અઘરુ� બને. અમે�રકામા� તો બધા જ
                                   �
                                                                                                                                                  ુ
        યથા દિ�ણ અમે�રકાના કોલ��બયા દેશમા નવો કાયદો પસાર થયો છ� ક�   સોનાવાલા નથી ને િસફ� �પારેલ નકો. ને તેને સોનાવાલા–�પારેલ એવી   દસે િદશાઓમા�થી આવી વસેલા છ�. ક�ટલાક� પોતાની અટક ચાલ રાખી છ�,
                                                                                                                                                     �
        બાળકને િપતાની અટક અથવા માતાની લ�ન પૂવ�ની અટક ધારણ કરવાની   ભમરાળી વ�ે લીટાવાળી અટક આપવાનો સવાલ જ નથી. એટલે બેબીને   ક�ટલાક� તેનુ� સરલીકરણ કીધુ� છ�. નારીના અ�યુદયના આ મિહનામા વદો
        છ�ટ છ�. ક�નેડાના �યુબેક રા�યમા� મિહલાઓ સૌભા�યવતી થયા� પછી પણ   નવીન�ોર સોનારેલ અટક અપાય! �હાય? ક�મ ક� નવુ� ફ�િમલી, નવુ� બાળક   વ�દે માતર�!�
   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17