Page 11 - DIVYA BHASKAR 040122
P. 11
Friday, April 1, 2022
આ��તકને ઇ�રનો આધાર,
ગીતાની િવચાર�ા�ા એટલે ��િતલોપથી
��િત�ા��ત સુધીની �ોગ�ા�ા! ટ��કમા�
કહીએ, તો સુકાન પરથી હાથ ઉઠાવી
લઇને પરમ ત�વને સુકાન સ�પી દેવાની ના��તકને ચેતનાનો આધાર!
િવચાર�ા�ા એ જ ખરી øવન�ા�ા
�ા થ�નાની શ��ત એટલે power of prayer. આ��તક મનુ�ય
ઇ�રને �ાથ�ના કરે �યારે એને મોટ�� આ�ાસન �ા�ત થાય ��.
રવી��નાથ ઠાક�રે ‘ગીતા�જિલ’મા� લખેલી કિવતાઓમા� �ાથ�નાનો
મિહમા �ગટ કય� ��. ના��તક મનુ�યોને પણ િવચારમા નાખી દે એવી
�
કિવતાઓ દેશ-િવદેશની સીમાઓ વટાવીને િવ�મા પહ�ચી �યારે ‘ગીતા�જિલ’
�
નોબેલ પા�રતોિષક પામી! �દયમા� ઊગેલો શ�દ �યારે આકાશગામી બને
�યારે બધી સીમાઓ ખરી પડ� અને ક�વળ શ�દ�� રહી ýય. આજે વહ�લી
સવારથી ગુરુદેવની એક કિવતાએ મારા �દયનો કબý લીધો. સા�ભળો :
�યારે હ�� સુકાન છોડી દ� છ��-
મારી હાર કબૂલી લઇને,
�યારે હ�� ý�ં છ�� ક�
તુ� તારે હાથે સુકાનને ઝાલી લ છ�.
ે
એવી પળ �યારે આવી પહ��ે �યારે
જે કરવા યો�ય હશે, તે થશે જ,
એ વાત િન:સ�દેહ છ�.
પછી આ ગડમથલ િનરથ�ક છ�.
તો હ� મારા �દય!
તુ� તારા હાથ સુકાન ઉપરથી ઉઠાવી લ. ે
તારો પરાજય મૂગો મૂગો શા�િતથી સહી લ…
ે
તો હ� મારા �વામી!
�યારે �યારે તારી ઇ�છા થાય
ે
�યારે �યારે છાને પગલ આવીન ે
અહીં તારી જ�યા લેજે!
(‘ગીતા�જિલ’, અનુવાદ : ધૂમક�તુ)
અજુ�નની ખરી િવિશ�ટતા ગીતાના ઉપદેશને �તે �ગટ થઇ. સ�શય
ન ટળ� �યા સુધી એ ક��ણને ન ગા��ો તે ન જ ગા��ો! �યારે સ�શય ટળી
�
ગયો �યારે એણે િન:શેષ સમપ�ણ કયુ�. એ સમપ�ણની �ણે અજુ�નના િચ�મા�
ક�વળ �ણ જ શ�દનુ� ગુ�જન હતુ� : ‘ક�ર�યે વચન� તવ!’ અજુ�નના
øવનની એ પળ એટલે સુકાન પરથી હાથ ઉઠાવી લેવાની પળ!
ગઇ સદીમા� મનોિવ�ાની �ોઇડની દીકરી અ�ના �ોઇડના
િશ�ય એ�રક એ�રકસને �થમ વાર ‘Identity crisis’ િવચારોના
જેવો શ�દ�યોગ કય� હતો. ભગવ� ગીતા આખરે શુ�
��? અજુ�નના øવનમા� મહાયુ�ના �ારંભે ઊભી થયેલી ��દાવનમા�
�વ-ઓળખની કટોકટી (આઇડ���ટટી �ાઇિસસ)નુ�
િનવારણ ક��ણના ઉપદેશને કારણે થયુ� �યારે ��ક અઢારમા ગુણવ�ત શાહ
અ�યાયના �તભાગે અજુ�નને પોતાના �વ�પનુ�, �વધમ�નુ� રહ� ��. કોઇ પુિતન તેવા કલાક દર�યાન ક�વળ ‘પુિતિનયો’ �ારા ભૂદાન �દોલનની શ�આત થઇ, તે ઋિષ િવનોબાના øવનનો
અને �વભાવનુ� ભાન થયુ�. �યારે મોહિનરસન થયુ� �યારે જ બની રહ� ��. આવો કલાક અ�ય�ત મૂ�યવાન હોય ��. કોઇ ‘øવતો’ કલાક હતો. એ એક એવો િવિશ�ટ કલાક હતો, �યારે એ
એને અ��મતાની પુન:�ા��ત થઇ. ગીતાની િવચારયા�ા એટલે વકીલ �યારે ‘વકીિલયો’ બનીને િવચારે �યારે એને પોતાના ઋિષએ સુકાન પરથી પોતાનો હાથ ઉપાડી લીધો હતો અને ભગવાને
��િતલોપથી ��િત�ા��ત સુધીની યોગયા�ા! ટ��કમા� કહીએ, તો સુકાન અસીલને ��તરીને પૈસા બનાવી લેવાનો ક�િવચાર નથી સતાવતો. બસ, સુકાન ઝાલી લીધુ� હતુ�! �
પરથી હાથ ઉઠાવી લઇને પરમ ત�વને સુકાન સ�પી દેવાની િવચારયા�ા એ આ કલાક પકડી રાખવા જેવો હોય ��. જે જે માણસોએ øવનમા� કશીક }}}
જ ખરી øવનયા�ા. િવદુષી સ�ત િવમલા ઠકાર ગીતા માટ� ‘øવનયોગ’ શ�દ ધાડ મારી, તે આવા ‘øવતા’ કલાકો દર�યાન ઊગેલા િવચારને કારણે મારી
�
�યોજવાનુ� રાખતા. � ��. આ�ક�મીડીઝ બાથ�મમા�થી િનવ��� અવ�થામા ‘યુરેકા… યુરેકા…’ શ�દો પાઘડીનો વળ ��ડ�
માનવીના øવનમા� ક�ટલાક ખાસ કલાકો આવતા હોય ��, જે ‘øવતા’ બોલતો દોડી ýય તેનો જશ ‘øવતા’ કલાકોને �ાળ ýય ��. મહા�ારતનુ� યુ� સમા�ત થયુ� પછી અજુ�ને ક��ણને યા�નાપૂવ�ક ક�ુ�:
�
કલાકો હોય ��. ‘øવતો’ કલાક એટલે એવો કલાક, જેમા� માણસ �ચા િવચારે ના��તક મનુ�યના øવનમા� પણ આવુ� બને ��. ના��તક મનુ�ય ‘હ� માધવ! આપ તો હવે �ારકા જશો, પરંતુ મને ગીતાનો ઉપદેશ ફરીથી
ચડી ýય ��. આવુ� બને �યારે, ભગવાનમા� ભલે ન માને, પરંતુ એની ભીતર વસનારી ચેતનાની ��ક સમીપે સા��ળવાની ઉ�ક�ઠા ýગી છ�.’
વકીલ, વકીલ નથી રહ�તો, પહ�ચે, �યારે એ અસામા�ય િવચારોમા� ડ�બી ýય ��. આવી અસામા�યતા (આ�મેિધક પવ�, 16, 7)
પણ માણસ બની ýય છ�. કાયમ નથી ટકતી, પરંતુ એવા અસામા�ય કલાક દર�યાન જે પામે ��, તે કોઇ વાત સા��ળીને ક��ણે અજુ�નને ઠપકો આપીને ક�ુ�: ‘હ� પાથ�! મને તારી
ડો��ર, ડો��ર નથી રહ�તો, આ��તકની �ા��ત કરતા� જરા પણ ઓ��� નથી હોતુ�. આ વાત ગમી નથી, કારણ ક� હવે મને તે �ાન ફરીથી તેવુ� ને તેવુ� �મરણમા �
ે
પણ માણસ બની ýય છ�. ગૌતમ બુ� અને મહાવીર �વામી બ�ને િનરી�રવાદી મહા�મા હતા. આવી શકશે નહીં. હ� પા�ડ�પુ�! મને લાગ છ� ક� તુ� ��ાિવહીન અને
વાળ�દ, વાળ�દ નથી રહ�તો, મહાિભિન��મણ ગૌતમ જેવા રાજક�મારના ‘øવતા’ કલાક દર�યાન થયુ� નાસમજ છ�.’
પણ માણસ બની ýય છ�. હતુ�. રામે �યારે માતા ક�ક�યીને ક�ુ� ક� હ�� ચૌદ વષ� માટ� વનમા� જઇશ, �યારે (આ�મેિધક પવ�, 16, 10)
આવા થોડાક ‘øવતા’ કલાકો દર�યાન જ મનુ�ય ખરા અથ�મા� øવે ��. એ કલાક �ીરામના øવનનો ‘øવતો’ કલાક હતો. હા, માનવ ર�ુ� ક� ગીતાનો ઉપદેશ ક��ણાવતારમા ‘øવતા કલાકો’
�
ુ�
એવા કલાકો દર�યાન માણસ �વ�થ, ક�ટ�થ અને આ�મ�થ બની રહ� ��. એ તેલ�ગણામા� પદયા�ા કરનારા િવનોબાøને રામચ�� રે�ી દર�યાન થયો હોવો ýઇએ. આવા િવિશ�� કલાકોન પુનરાવત�ન થાય �રુ�?
ુ�
કલાક દર�યાન કોઇ દેશનો વડો�ધાન, વડો�ધાન મટીને ક�વળ મનુ�ય બની નામના સ�જને 100 એકર જમીનનુ� ભૂિમદાન આ�યુ� અને િવનોબાø કદી નહીં, કદી પણ નહીં!
