Page 15 - DIVYA BHASKAR 031921

Friday, March 19, 2021 | 15

ે
પહ�લેથી લાલચ અન ��રતાન�� ���લ����લા �દ��ન કરી દેનારના હાથ�ા� બહ� �ેમ કરતી હતી એ આ�રફ એને બચાવી લેશે, પણ પેલાએ તો ઠ�ડ� કલેજે
ત�ાર�� øવન આપી દેવાય? એન �વ��વ ��પી દેવાય? કહી દીધુ� ક� મરી ý અને આ િનણ�ય તારો છ� એ પુરવાર કરવા માટ� િવડીયો �
ે
રેકો�ડ�ગ મૂકતી જજે. આયેશાએ એવુ� જ કયુ�.
વી�ડયોમા� એણે િપતાને એવી િવન�તી પણ કરી ક� સાસ�રયા
વહ�ના� લ�ણ �ારણા�ા� સામે કરેલા બધા� ક�સ પાછા ખ�ચી લે. હતાશ થયેલી �
�
�
આયેશા નહોતી ઇ�છતી ક� એની પાછળ લડવામા
િપતાના બાકીના� વષ� પણ બરબાદ થાય.
મતલબ એ ýણતી હતી ક� પિત તરફથી
સતત થતી પૈસાની મા�ગણી રોકાવાની
તો ��ા�ના�? અપાવવા માટ� દેશ�યાપી �ુ�બેશ
નહોતી.
અ�યારે આયેશાને �યાય

ચાલી છ�. દર વષ� દહ�જના
ખ�પરમા� સ�કડો ��ીઓ હોમાઈ
ýય છ� અને ગુનેગારો છ�ટી
ýય છ�, પણ આયેશાનો �ક�સો
થો ડા� વષ� પહ�લા�ની વાત છ�. મારા એક બહ� નøકના િમ�ને િલયાકતભાઈએ એમના એટલો મોટો થઇ ગયો છ� ક�
પુ�ના લ�ન માટ� બચાવી
�ડરવ�ડ� તરફથી ધમકી મળી ક� દસ કરોડ પહ�ચાડી દેજે, નહીં
તો તારા દીકરાને ઉપાડી જઇશુ�. એકમા� સ�તાન ધરાવતા� રાખેલા પૈસા દીકરીના એના અપરાધીઓને સý થશે
ે
ં
માતાિપતાની માનિસક ��થિત �યારે ક�વી થઇ હશ એ ક�પી શકો છો. પોતાના દહ�જ માટ� આપી દીધા. જ. અહી એક સવાલ એ પૂછવો
બાળકની સુર�ા માટ� મા-બાપ ýત વેચીને પણ સામેવાળાન મ�મા��યા પૈસા ભારતના લાખો માબાપની છ� ક� ગેરકાનૂની ઠયા� પછીયે
ે
આપવા તૈયાર થઇ ýય, �યારે આ તો અ�ય�ત �ીમ�ત પ�રવાર હતો. પરંતુ જેમ એ પણ �યારે �મમા� øિવત રહ�લી દહ�જ�થા પર
ે
ૂ
એ વખતે િપતાના કહ�વા મુજબ બદમાશોને દસ કરોડ આ�યા પછીયે િચ�તા રહી ગયા હશ ક� દીકરીના ગરકાનની ઠયાर् પછीયે ँलिવત આની કોઈ અસર થશે? આવી શ�કા
ે
ે
કાયમ માટ� ટળી નહોતી જવાની. ‘આવા લોકો એક વાર પૈસા લીધા આøવન સુખ માટ� રહલી દહજूથા પર આની ઊઠવી �વાભાિવક છ�, કારણ ક� દહ�જ
ે
બાદ ચૂપ નથી બેસી જવાના�. આવતી કાલે એ ક� એના જેવા બીý મા� વન ટાઇમ પેમે�ટ મા�ગનારની જેમ દહ�જ આપનારા� પણ છ�
ગુ�ડા વધુ મોટી �ડમા�ડ લઈને ઊભા જ રહ�વાના�.’ એણે ક�ુ�. કરવાનુ� હતુ�? કોઈ અસર થશે? જ. આિથ�ક બાબતોની સલાહ આપતી એક
ં
પછી શુ� થયુ�, એની વાત અહી કરવાનો અથ� નથી, પરંતુ આપણી વાત દહ�જ લેનારા�મા� મોટા સાઈટ પર મ� વા��યુ� ક� ઘરમા� લ�ન�સ�ગે િચ�તા નહીં
�
આવી પ�ર��થિત માટ� આપણે �યા એક વા�ય�યોગ થાય છ� ભાગના� લોકો મહાભારતના કરતા�, િસ�ેર વષ�ની �મર સુધી તમે તમારા પે�શનની
ક� ‘ડોશી મરે એનો વા�ધો નહીં, પણ જમડા ઘર ભાળી ýય, ખાઉધરા બકાસુર જેવા હોય છ�. કથામા� સામે લ�ન�સ�ગ માટ� લોન લઇ શકો છો. મતલબ øવનભર
�
�
એની બીક લાગે.’ સાદી ભાષામા કહીએ તો સામેવાળાના વષા પાઠક એ રા�સથી બચવા માટ� ગામલોકોએ સામે ચાલીને રોજ એક મહ�નત કરીને બચાવેલા પૈસા બાળકોના, ખાસ કરીને દીકરીના લ�નમા�
હાથમા આપણી દુખતી નસ આવી ગયા બાદ એ વારતહ�વારે જણનુ� બિલદાન આપવાનુ� ન�ી કયુ�. પછી તો પેલા દૈ�યને વાપરી નાખવાના? �ત�રયાળ ગામોમા� ગરીબો આકરુ� �યાજ લેતા શાહ�કારો
�
દબા�યા જ કરે એવુ� બને. એક વાર નમતુ� ý�યા બાદ કાયમી ફાવતુ� મળી ગયુ�. છ�વટ� પા�ડવોમા�ના એક ભીમસેને આવીને પાસે ýય છ� અને પછી કરજ ચૂકવી ન શક� �યારે મજૂરની જેમ વષ� સુધી કાળી
શા�િત થઇ જશે એવા �મમા� રહ�વુ� નહીં. આ વાત દહ�જ આપીને એ સદાભૂ�યા રા�સને માય�, પણ સામા�ય લોકોમા� ભીમ જેવો મજૂરી કરે છ�.
ં
દીકરીને પરણાવતા� માતા-િપતાએ ખાસ યાદ રાખવા જેવી છ�. પુ�ના તારણહાર આવતો નથી. દીકરીનો બાપ જમાઈની પૈસાની ભૂખ શમાવવા અહી આ�ાસન કહો તો એટલુ� ક� સાવ પછાત ગરીબ ગણાતી ýિતઓમા�
ુ�
લ�ણ પારણામા� એમ જમાઈના લ�ણ સગપણ વખતે જ થઇ જતા� હોય છ�, આ�યા કરે, આ�યા જ કરે અને છ�વટ� થાકી ýય �યારે દીકરી øવ આપીને લ�ન બાદ છોકરી પર માબાપને �યા�થી વધુ પૈસા લાવવાન દબાણ નથી થતુ�.
પણ આપણે કોઈ કારણસર વા�તિવકતાને બદલે �મમા� øવવાનુ� પસ�દ કરીએ �િતમ પેમે�ટ કરે. િલયાકતભાઈમા ýક� એટલી િહ�મત હતી ક� સાસરામા � એ ધ�ધો એમના�થી �ચા ગણાતા� વગ�ના� લોકો કરે છ�. છોકરીઓના� માબાપ
�
છીએ. યાતના ભોગવતી દીકરી મરી ન ýય એટલે બે વષ�મા� ઘેર લઇ આ�યા� અને દહ�જ મા�ગનારને ઘેર છોકરી અપાય જ નહીં, એવુ� કહ�વાને બદલે ‘અમારે
અમદાવાદવાસી િલયાકતભાઈ મકરાણીએ એમની લાડલી દીકરી પોલીસમા� ફ�રયાદ પણ ન�ધાવી. �યા તો એવુ� જ ચાલ’ કહી દે છ�. દહ�જની મા�ગ ન થઇ હોય �યા પણ લ�નમા�
�
ે
�
આયેશાના લ�ન રાજ�થાનના �ાલોરમા� રહ�તા આરીફખાન સાથે ન�ી કયા�. આ �ક�સામા છ�વટ� દીકરી િહ�મત ગુમાવી બેઠી. મનથી ભા�ગી પડ�લી 23 હદબહાર ખચ� કરે છ�. લ�ન પછી પણ છોકરીના સાસ�રયા�ને નાનામોટા
�
�
છોકરાનો પ�રવાર પૈસેટક� સુખી હોવા છતા દોઢ લાખ �િપયાના દહ�જની વષ�ની આયેશાએ સાબરમતી નદીમા� ��પલાવી દીધુ�. મરતા� પહ�લા એણે રેકોડ� �સ�ગોએ ભેટસોગાદો આપેે છ�. સામેવાળાની અપે�ાઓ વધારે છ�, ઘણી વાર
�
�ડમા�ડ થઇ, �યારે જ ક�યાપ�ને �યાલ આવી જવો ýઈતો હતો, કદાચ કરેલો િવડીયો આપણા� સ�ના� �તરા�માને હચમચાવી ગયો. �િતમ પગલુ� તો સામે ચાલીને લાલચ ઊભી કરે છ� અને ભિવ�ય માટ� મુસીબતનો માગ�
ે
�
આવી પણ ગયો હશ ક� સામેવાળા લાલચી છ�. એક વાત એવી પણ આવી છ� ક� ભરતા� પહ�લા પિતને ફોન કરનારી આયેશાને કદાચ આશા હશ ક� એ જેને મોકળો કરે છ�.
ે
�ચરહ�રત ��ીના �ે�ટ ��વ�રટ રાઇટર હતા અન��ટ હ�����વે. તેઓ ઓછા ��દો�ા� અ����ત કથા રચતા
ચીર હ�રત અન �ચરહ�રત
ે
અ ગાઉ આ કોલમમા� અમે એવર�ીન િબગ બુલી ચ��કા�ત તો દસ ડોલરની શરત! યસ, અને હ�િમ��વેએ લ�યુ�, For Sale. Baby
Shoes, Never Worn. આટલા શ�દોમા� હ�િમ��વે તમારા ગળાના
બ�ીનો ઉ�લેખ ‘િચરહ�રત ગુ�ડાિધપિત’ તરીક� કરેલો.
અમને અફસોસ છ� ક� હમો પણ િચરહ�રત યાને એવર�ીન હ��ડયાને �ચોનીચો કરી નાખે છ�.
�
હોવા છતા, અ અમારી ગગનવાલાની વાતને બદલે હø લોકો એ જ રીતે એક બીý �ક�સો છ� એવા જ દા�ના પીઠામા� યારો સાથે
ગગનવાસી બ�ીને વખાણે છ�. ‘તમારી કોલમ હ�� કાયમ વા�ચુ�!’ અચાનક શરાબ પીતા� પીતા� ફરી એક વાર હ�િમ��વેએ ક�ુ�, બોલો, હ�� દસ શ�દોમા�
ુ�
કોઈ વાચક આવીને કહ�, ને હમો મનોમન બોલડા�સ કરીએ ýત સાથે. એવી વાતા લખી બતાવ ક� તમારુ� માથુ� ફટકી ýય! મારો શરત, અને
�
‘તમે ને બ�ી આપણા બે�ટ ફ�વ�રટ! ને બ�ી એટલે બ�ી, ક�મ?’ એમના પા�ચપ�દર દો�તારોએ પોતપોતાની હોડના પૈસા ટ�બલ ઉપર
એમ પેલો કસાઈ કહ� �યારે અમારો પીતો ýય છ�, મતલબ ક� િપ�ો મૂ�યા, હ�િમ��વેએ કાગળના નેપ�કન ઉપર બે શ�દો લ�યા ને પેસા
�
ýય છ�. ઉસેડીને પોતાના િખ�સામા મૂ�યા. કાગળમા� બે શ�દો જ હતા,
આ પીતો અને િપ�ોની જુગલબ�દી ýણીýઈને કરેલ ‘તમને �ડ�ગો.’
છ� ક�મક� પેલા બેમા�થી એક આરપી શાહ નામના વાચક� નીલે અને હવે આવે છ�, હ�રિપન ટન�. હ�િમ��વેના નામ
�
િચરહ�રતનો અથ� ��પદીના� ચીરનુ� હરણ કરનાર ગગન સાથે સ�કળાયેલ છ શ�દોની વાતા સાચેસાચ હ�િમ��વેની પેશ કરીએ છીએ. એટલે જ અમારી બધી વાતા�ઓ ને નોવેલો ને તમામ
દુ:શાસન એવો કરેલ છ�. બીý વાચક ભાઈ કરણ લખેલી નથી. તે મતલબની ýહ�ર ખબર છાપા�મા� �ફ�શન આ�મકથા છ� ને બ�ીની આ�મકથા �ફ�શન છ�.
િમ��ીને ફ�ત બ�ીની અધૂરી છપાયેલી નોવેલમા � ક� તલે આવતી થઈ �યારે હ�િમ��વે ફ�ત 7 વષ�ના હતા. હ�િમ��વે ઓછાબોલા હોવાના કારણે એમની વાતા�ઓ ઘણીવાર
‘પથારીમા�થી ઠ�કડો મારી દેવાય’ એવો રસ પ�ો અને એમની આઇસબગ� શૈલીના કારણે લોકોએ એમના લોકોને સમýતી નહીં, અને øવનમા� પણ બહ� ઓછા લોકો તેમને
તે કરણ િમ��ી અમારી પાસે અમારી નોવેલોના� નામ મધુ રાય નામ સાથે આ કથા ýડી દીધી એમ કહ�વાય છ�. પછીથી સમø શક�લા. હ�િમ��વે કહ�તા તમે વળી મને સમý એ વાતમા માલ
�
નહીં પણ બ–�ી–ની તે અધૂરી નોવેલનુ� નામ પુછાવ છ�. રીડસ� ડાયજે�ટમા� આ કહાણી િવ�તારથી છપાઈ ને શો છ�? I cannot stand the indignity of being understood.
ે
ુ�
નોવેલનુ� નામ કરણ ઘેલો! �ડમ�ડમ ચા�ય. પણ તે હ�િમ��વેની લખેલી હોય ક� નહીં, અ�ય�ત મદા�ના, અ�ય�ત સાહસી ને અ�ય�ત પરા�મી હ�િમ��વેને ચાર
િચરહ�રત બ�ીના પોતાના બે�ટ ફ�વ�રટ રાઇટર હતા એની સાથે વાચકને કોઈ મતલબ નથી. ક�મક� સાિહ�ય સમ� પ�નીઓ હતી. અચાનક 61 વષ�ની વયે હ�િમ��વેએ મોઢામા� બ�દૂકની
અન��ટ હ�િમ��વે. હોલ વ�ડ�ના બે�ટ રાઇટર તો હતા જ હ�િમ��વે, અને છળકપટ છ�, સાહ�બાન, સાિહ�ય એટલે એક નાટક, એક દેખાડો, નાળ ભરાવીને આ�મહ�યા કરી.
િમતભાષી હતા. એમની એ શૈલી ‘આઇસબગ�’ �ટાઇલ કહ�વાતી, યાને જુ�ાઈ, એક છલના, મરીિચકા, ઠગાઈ, બનાવટ ને લુ�ાઈ! જગત શોકમા� ગરકાવ થઈ ગયુ�. તે વખતે અમે તો ચાઇ�ડ આ�ટ��ટ
�
�
દેખાય તેથી દસગ�ં ઢ�કાયેલુ� હોય. હ�િમ��વે ઓછામા ઓછા શ�દોમા� સાિહ�યમા સ�યને �થાન નથી ક�મક� જેમા� ક�શ�યપૂવ�ક સ�ય સ�તાડ�લુ� હતા, ને િનદ�ષભાવે બ�ીની દુકાને ગયેલા. કલક�ાના �યામબýર
�
અ�ત કથા રચી શકતા તેનો એક �ક�સો િવ�યાત છ� ને અમે વારંવાર હોય તે જ સાિહ�ય હોય છ�. અમને એક વાઇસ ચા�સેલર ઘણીવાર િવ�તારમા બ�ીની કપડા�ની દુકાન હતી, રાધા �ટોર. ગમગીન બ�ીએ
તેનો ઉ�લેખ કરીએ છીએ. વરધી આપે છ� ક� આ�મકથા લખ, આ�મકથા લખ! પણ યારો, અમે તો દુકાન બ�ધ રાખેલી. �દર બેઠ�લા િવચારમ�ન ચહ�રે એમણે અમને
�
એમને કોઈએ ચેલે�જ આપી ક� તમે દસ શ�દોમા� વાતા લખી શકો કા�યમ અમારી ýતને, અમારા વજૂદને શ�દોમા� સ�તાડીને તમારી સામે જણા�યુ� ક� ýણે કોઈ સગુ� મરી ગયુ�.