Page 11 - DIVYA BHASKAR 031921

Friday, March 19, 2021

�
રિસકલાલ પરીખે સરદારનો ýદ ન���ો છ : ભાવનગરના મહારાý કહતા,
�
ુ
ુ
સરદારન મળ ��ારે મારા બાપન મળતો હો� તવો અનભવ મન થતો!
ે
ે
�
ે
ે
�
એક હતા મહારાý, એક હતા મહા�મા અને
�
એક હતા સરદાર પટલ!

હતો. �યાગ એમના �વભાવમા� વણાઈ ગયો હતો. કોઈ ý આપ�ં ઘર લઇ
લ, તો આપણે એવા મનુ�યન બાપ ગણીએ ખરા? મહારાý ક�ણક�મારøના
ે
�
ે
�
ુ
ઉપરો�ત શ�દો સરદારનો ýદ કવો ચા�યો તનો િનદ�શ કરે છ. �દરની �વ�છ
ે
�
તાકાત િવના એવો �ભાવ પડ� ખરો?
�
�
�
ે
ુ
ે
સ�રા��ની ધરતીમા જ કોઈ એવી સગધ છ, જન પ�રણામે આવા ચમ�કારો
�
બની શક. ભાવનગરની સગધ �ગટ કયા પછી રાજકોટની સગધ પણ માણવા
�
ુ
�
�
ુ
ુ
ે
�
જવી છ. િવ�ાન સાિહ�યકાર એવા ડૉ. મિનક�માર પ�ાએ મને પ� લખીન ે
�
�
એવી સગધ મોકલી આપી. એ સાચવી રાખવા જવા
ુ
ે
�
�
�
�
ં
પ�નો સાર અહી ટકમા ��તત છ. સા�ભળો:
ુ
સર લાખાøરાજના શાસન દર�યાન રાજકોટ
પથકમા મરકીનો રોગચાળો ફાટી નીકળલો. એક રાત ે
�
�
�
�
એ સવદનશીલ રાý નગરચયા� માટ ગ�તવશ નીકળી
ે
ે
ુ
�
ે
�
પ�ા �યાર એક ઘટના બની. એક ઘરમા દીવો બળતો
ે
�
�
ુ
�
હતો. રાý ઘરમા ગયા તો ýય ક ઘરડા ડોશીમા ýગતા
�
ૂ
�
�
બઠા હતા. રાýએ પ�: ‘માø! �ઘ નથી આવતી?’
ુ
�
ે
મ
માø બો�યા: ‘મ�છરનો �ાસ બહ છ, પણ મ�છરદાની
�
�
�
ે
�
ે
�
�યાથી લાવવી?’ લાખાøએ પોતાની સાથ આવલા
ે
ે
ે
ન
નોકરને ક�: ‘ત અ�યાર ન અ�યાર બýરમા ý અન ે
�
�
ુ
�
ુ
�
ે
�
ે
�
કાપ�ડયાને ઉઠાડીન પણ ઝટ મ�છરદાની લઇ આવ. પછી
ે
ક
ે
આ જ પણ તમ તાિમલનાડના રાજભવનમા ýઓ, તો મોટામસ નો દર�ý �ા�ત ન થયો �યાર મહા�માપણાન ચાર ચાદ એ ે ે � ે �
ે
એને માøના ખાટલા સાથ બાધી દ.’ બýરમા મધરાતે
ઓરડામા ગોઠવાયેલા ભ�ય સોફાની સાથની દીવાલ પર
�
�
ે
ે
ુ
લાગી ýય એમ બન! સયોગ કવો? 17મી મ, 2012
ુ દ
�
ુ
ે
�
�
ે
ૈ
�
ે
�
�
વ�ોવચ એક �િતભાશાળી રાજવીનુ તલિચ� ýવા મળશ. ન િદવસ મહારાý ક�ણક�મારિસહøની �મરણવ�દના દકાનો બધ હોય �યા� મ�છરદાની �યાથી મળ? તરત જ
�
ે
ુ
ે
�
�
ુ
�
ે
એ
ે
�
ે
�
�
ે
�
ે
ુ
�
�
ુ
�
��ýએ દશની િવદાય લીધી �યાર દશી રજવાડા �વત� હતા. ભારત સાથ ે માટ ભાવનગરમા� જ ýહરસભાન આયોજન થય તમા � એ ભલા રાýએ નોકરને ક�: ‘ત અ�યાર જ મહલમા ý
�
�
ે
ુ
�
�
�
�
�
ુ
અન મારા પલગ પરની મ�છરદાની લતો આવ અન આ
ુ
�
ે
�
ે
ýડાવ ક પા�ક�તાન સાથે ýડાવ ક �વત� રહવ એ �ગનો િનણ�ય લવાની ગભીરિસહøએ આદરણીય મોરા�રબાપુ અન મને મચ અ ે � ે ે
�
�
ે
ે
�
ે
ે
�વત�તા ��ýએ રાýઓને આપી રાખી હતી. ભાવનગરના મહારાý પર ભગા બસાડયા હતા. થોડાક િદવસો પછી શતા�દી માøન ખાટલ બાધી દ’. હકમનો અમલ થયો. રાýએ
�
મ
ે
ે
�
ુ
�
ે
�
ે
ે
ુ
ે
ે
ં
�
�
ૂ
ક�ણક�મારિસહø સાવ જદી માટીના મહારાý હતા. તા. 17મી �ડસ�બર, સાથ જ�મજય�તીનો અવસર હતો �યાર ગાધીøના પ�� એવા ગોપાલદાસ માøન પ�: ‘હવ તો મ�છર હરાન નહી કરે ન?’
ે
�
1947 ન િદવસ રાત 11 વાગ આ મહારાý ગાધીøન િબરલાહાઉસમા � ગાધીને ખાસ બોલા�યા હતા (ભાવનગરથી પાછા ફરતી વખત �ી ગોપાલદાસ માø બધ પામી ગયા અન બો�યા: ‘ભઈ લા! તમારા જવા માણસ હોય �યા �
�
�
ે
ે
�
ે
ે
ુ
ે
ે
ે
�
ે
�
�
�
ે
�
ે
�
�
ુ
�
�
અગાઉથી એપોઇ�ટમે�ટ લઇન મળવા ગયા અન પોતાનુ રાજપાટ બાપના ગાધીએ મને ફોન કરીને મ મોકલેલા ગાધીø પર મ લખેલા પ�તકો એમને મ�છરનો ભો �યાથી હોય?’
ુ
ે
ે
�
ે
ચરણોમા� ધરી દીધુ. ગાધીøએ મનુબહનને આગળથી સચના આપી રાખી મ�યા હતા, ત �ગ આભાર પણ મા�યો હતો.) આજે પણ લાખાøરાજની �િતમા રાજકોટના મ�યભાગ શોભ છ.
�
ૂ
�
�
�
ે
�
ે
�
ે
હતી: ‘દરવાજ સમય કરતા પાચક િમિનટ વહલી ઊભી રહજ અન ે સરદાર પટ�લ સાથ ક�ણક�મારિસહøનો સબધ કવો હતો? લાઈ�રીનુ નામ પણ આવા ઉમદા રાજવી સાથ ýડાયલ છ. સ�રા��ની
�
ે
�
ુ
�
�
ે
�
�
ે
�
�
ે
�
ે
�
�
�
ૂ
ે
ુ
મલાકાતીન આવકારી �દર લાવજ.’ øવરાજ મહતાના �થમ �ધાનમ�ડળમા �ધાન રહી ચકલા �ી ધરતીની સગધ અનરી છ. �
ે
�
ે
�
�
ુ
ે
િબરલા હાઉસન દરવાજે સમયસર એક કાર આવીને રિસકલાલ પરીખના શ�દોમા સરદારનો ýદ આબાદ �ગટ }}}
�
ુ
ુ
�
�
�
ે
�
ે
ઊભી રહ છ. બ મહાનભાવો કારમાથી ઊતરીને િવચારોના થાય છ. રિસકભાઈ ન�ધ છ: �
�
ે
મનુબહન સાથ �દર આવ છ. આવનારને ýઈન મધ ભાવનગરના મહારાý પાઘડીનો વળ છડ �
ે
ે
�
�
ં
�
�
ે
�
ુ
�
�
સાથ ગરમ પાણી પી રહલા બાપ ગાદલા પરથી ઊભા �દાવનમા � કહતા ક � મહારાજ ક�ણકમારિસહø મ�ાસના ગવનર (1948-1952) હતા
�
�
�
થાય છ�. અિતિથ માટ ખરશીની �યવ�થા રખાઈ છ, પરંત ુ સરદારન મળ �યારે �યારનો એક �સગ �કસનિસહ ચાવડાએ કહી સભળા�યો:
�
ે
�
�
�
�
ુ
�
ુ
અિતિથ બાપ સામ ભ�ય પર બસવાનો આ�હ રાખ છ. ગણવત શાહ મારા બાપન મળતો હો� મહારાýન ભાવના થઇ ક �ી અરિવદન મળવ છ. �ી અરિવદ તો
�
ે
ે
�
ે
�
ે
�
ુ
�
ુ
ે
�
ે
�
ુ
મહારાý સાથ ભાવનગરના દીવાન અનતરાય પ�ણી પણ તવો અનભવ મન થતો. વરસમા ��ત ચાર વખત જ દશન આપતા. ગવનર કાયાલયમા�થી પણ
ે
�
ે
�
�
ે
�
�
�
ે
�
�
�
ે
�
ુ
�
�
ે
ે
�
હાજર હોય છ, જમને બીý ખડમા બસાડવામા આ�યા છ. જરા િવચારો, જમનુ રા�ય સરદારે લઇ લીધ તવા અનક આવી જ માિહતી મળી. છતા પ� લખવામા આ�યો. સૌના આ�ય વ� ે
ે
�
�
ે
�
ુ
�
�
�
ે
ે
મહારાý ગાધીøન એકલા મળ છ. થોડીક િમિનટોમા� જ મહારાý રાýઓ હતા. �ગત રાગ�ષથી મ�ત ન હોય એવો કોઈ નતા મલાકાત મળી ગઈ! મહારાý સાથ વાત કરતા �ી અરિવદ એટલા �સ�ન
ે
ુ
ુ
�
ે
ે
�
ે
ે
�
�
ે
�
ુ
ે
�
ક�ણક�મારિસહø ગાધીøન પોતાનુ રા�ય અપણ કરીને િવદાય થાય છ. રાýઓનો આવો િવ�ાસ �ા�ત કરી શક ખરો? સરદારનો ýદ ન ચા�યો થયા ક એમણ ક�: ‘મહારાý! આપ ગમ ત િદવસ મન મળવા આવી શકો
�
�
�
�
ે
ૂ
�
�
ે
ુ
�
�
�
�
�
ે
ગજરાતના સશોધન�ેમી લોકસાિહ�યકાર અન િવવચક ગભીરિસહ ગોિહલ ે હોત તો! તો ભારતનો નકશો કવો હોત? સરદારે ભગવ�્ ગીતાની એક વાત છો.’ �કસનિસહ વાત પરી કરતા ઉમય: ુ �
ે
લાબી તપ�યાન �ત ‘�ýવ�સલ રાજવી’ �થ લ�યો અન �ારભ ગાધીø જ�ર પચાવી હતી: ‘યોગ: કમ�સ ક�શલ�.’ આજની મોડન� મનજમ�ટ પણ ‘ભાવનગરના મહારાý આવા મોટા માણસ હતા
�
ે
�
�
ે
ં
ે
ે
ે
ુ
ે
�
ે
�
ુ
�
ૈ
�
ુ
�
�
ૂ
�
�
ં
સાથ જ ઐિતહાિસક મલાકાત થઈ તન વણન પોતાની આગવી શલીમા કયુ છ. ગીતાના આ સ� પર આધા�રત હોય ત યો�ય છ. � એમ હ નહી કહી શક, પણ એમ કહીશ ક આવા
ે
�
ે
�
ે
�
ુ
ે
�
�
ુ
ગભીરિસહøએ øવનમા બીજ કશય ન કયુ હોત અન મા� આ �થ રચીને પ�રશુ� કમ�િન�ઠામા વષ� વીત �યાર કદાચ િન�કામભાવ કમ� કરવાની ટવ મોટા ગýના માનવી ભાવનગરના મહારાý હતા.’
�
�
�
ે
ે
�
�
ે
�
��વીની િવદાય લીધી હોત, તોય એમનુ øવન આવા માતબર �દાનને કારણે પડી જતી હશે. સરદાર પટ�લન છક વષ 1928થી આવી ટવ પડી ગઈ હતી. -ગભીરિસહ ગોિહલના પ�તકમાથી (પાન - 407)
�
�
�
�
�
ે
�
ુ
�
�
ે
�
ુ
ૂ
�
ુ
�
�
વસલ થઇ ગય હોત! ‘�ýવ�સલ રાજવી’ (રાજવી �કાશન, ભાવનગર, િન�કામ કમ�િન�ઠાના િશખર પર કમ�યોગ આસન�થ હોય એમ બન. સરદાર તા.ક.: નરે�� મોદીનો �શસક છ, પરંત સરદાર પટ�લનો ભ�ત છ. મોટ�રા
�
ુ
��ઠ સ�યા: 576 + 36 રગીન ફોટા, મ�ય �. 600/-). પટ�લ સાધ ન હતા, પરંત િન�કામ કમ� કરવાની ટવન કારણે એમનો કમ�યોગ �ટ�ડયમનુ નામ બદલાય ત ગ�ય નથી. આ ભલ ટાળવાલાયક હતી. હø
�
ુ
�
�
�
�
ૂ
ુ
ે
ં
ે
�
ુ
ૂ
ે
ે
ે
ુ
�
�
ગાધીøના øવનમા કટક�ટલા ચમ�કારો થયા? ચમ�કારને જયાર ‘ચમ�કાર’ કોઈ સાધન શોભ તવો હતો. લોભ કદીય સરદારની નøક ફરકી શ�યો ન એ સધારી ન શકાય?
ે
�
ુ