Page 18 - DIVYA BHASKAR 031822
P. 18

Friday, March 18, 2022   |  18



                                                                                                             ‘મારા ગુરુએ મને બધી બાબતોને સાચી રીતે ýતા� શીખ�ય. øવનમા�
                                                                                                                                                 ુ�
                         બ�� સા�વી આની �ોિ��ગ �ો�માન ગાન આશાનો સ�દેશ આ�તુ� હતુ�.                           આવતી દરેક તકલીફ આપણને કશુ�ક નવુ� શીખવ છીએ. દુ:ખને જ ર�ા
                                                         ુ�
                                                                                                                                          ે
                   એમના દરેક સ�રમા� �ાથ�નાની ગુ�� હતી. એમા� ફરીથી બેઠા થવાનો સ�દેશ ���ા�ો હતો              કરવાને બદલે દુ:ખ પાસેથી કશુ�ક શીખીએ. બૌ� ધમ�મા� સુખની સાદી �યા�યા
                                                                                                           આપવામા� આવી છ� – તમે જે ક�ઈ �વીકાર કરી શકો એ તમારુ� સુખ છ� અને
         ગાઢ �ધકારને વીંધતો �કાશ����                                                                       જે ક�ઈ �વીકારી નથી શકતા� એ તમારુ� દુ:ખ છ�. આપણો ���ટકોણ આપ�ં
                                                                                                           øવન ઘડ� છ�.’
                                                                                                             આ જ વાત આની ચોિય�ગ ડો�માના એક નેપાળી ગીત ‘Ôલ કો
                                                                                                                �
                                                                                                           �ખામા’મા� �ય�ત થઈ છ�. ‘Ôલની �ખને બધે Ôલ દેખાય છ�, કા�ટાની �ખે
                                                                                                           બધુ� કા�ટાળ�� દેખાય છ�. મૂળ આકાર �માણે જ પડછાયો પડ� છ�. મારુ� �દય શુ�
         આ      ની ચોિય�ગ ડો�માને મ� પહ�લી વાર સ�ગીતકાર શા�તનુની   �ોધી િપતા િવનાકારણે આની અને પ�નીને મારતા. એથી આનીએ øવનભર   બનો, મારી વાણી બુ�મય બનો. સુ�દર ���ટ તમને સ�સારના સૌદય�નુ� દશ�ન
                કો�સટ�ના રેકો�ડ��ગમા� સા�ભ�યા હતા. �ટ�જ પર છવાયેલા
                                        �
                                                          અપ�રણીત રહ�વાનો િનણ�ય લીધો. માએ એમને બૌ� સા�વી બનવાની સલાહ
                                                                                                           કરાવે છ�.’ આ જ અિભગમ આની ચોિય�ગ ડો�માના øવન અને એમની
                                    �
                                                                                                      �
                �ધકારમા�થી એક સૂરીલો, ઝળહળતી �યોત જેવો, આ�માના   આપી. આની તેર વષ�ની �મરે બૌ� સા�વી બ�યા� અને મઠમા� રહ�વા લા�યા.   અલૌ�કક સ�ગીતયા�ાન ýડી આપે છ�.
                                                                                                                         ે
                                                            �
        �ડાણમા�થી ઊઠતો અવાજ સ�ભળાયો. ભાષાથી પર, સમ�તાને પરોવતો.   �યા પણ પુરુષો �ારા ��ીઓને ઊતરતી માનવાનુ� વલણ ýયુ�. સારા નસીબે
        ધીરે ધીરે �ટ�જ પર �કાશ છવાતો ગયો અને એ દેખાયા. �યાન�થ મુ�ા, બ�ધ   મઠમા� એમને ઉ�મ ગુરુ મ�યા. એમણે આનીને બૌ� મ��ોનુ� સગાન પાઠ
                                         �
        �ખો, બુ�પૂિણ�માના ચ�� જેવો ગોળ ચહ�રો, બૌ� સા�વીનો પોશાક. સમ�   કરતા� શીખ�ય. અમે�રકાના એક સ�ગીતકાર એ બૌ� મઠમા� િનયિમત આવતા.
                                                                  ુ�
        દેહમા�થી એમના ક�ઠ જેવી જ પિવ�તા અને ભીતરનો ઝળહળાટ �ગટતો   એ આનીના િદ�ય ક�ઠથી અિભભૂત થયા. એમણે અમે�રકામા� આનીની
        હતો. સ�ગીતના સૂર આટલા અલૌ�કક હોઈ શક� એ એમને સા�ભ�યા �યારે   �થમ કો�સટ� યોø. �યાર પછી દુિનયાના� અનેક શહ�રોમા� એમની કો�સટ�
                                                  �
        સમýયુ�.                                           યોýવા લાગી. આજે સ�ગીતની દુિનયા એમને ‘કાઠમ�ડ�ની સૂરીલી સા�વી’
          એ લોકડાઉનનો સમય હતો. કોરોનાના હાહાકારથી િવ�ુ�ધ મનને   તરીક� ઓળખે છ�. કાય��મોમા� એ બૌ� મ��ો, પારંપા�રક �ાથ�નાગીતો અને
        એમનો ક�ઠ અજબ �કારની શાતા આપતો હતો. દુિનયાભરની ભયાનક   નેપાળી રચનાઓની રજૂઆત કરે છ�. એમના� સ�ગીતના� ઘણા� આ�બમ બહાર
        પ�ર��થિત અને માનવøવનના ભિવ�યની અિનિ�તતાઓની વ�ે એમનુ�   પ�ા� છ�. એમને ��ય� ક� પરો� સા�ભળનાર દરેક �ોતા અલગ
        ગાન આશાનો સ�દેશ આપતુ� હતુ�. એમના દરેક સૂરમા� �ાથ�નાની ગુ�જ   દુિનયામા પહ�ચી ýય છ�. આની માટ� કહ�વાયુ� છ�
                                                                    �
        હતી. એમા� ફરીથી બેઠા થવાનો સ�દેશ છ�પાયો હતો. �યાર પછી    ક� એમનુ� ગાયન ગાઢ �ધકારને વીંધીને
        રોજ સવારે ચાલવા ý� �યારે યૂ�ૂબ પર એમના� રેકો�ડ���સ        �વગ�મા�થી સીધો ઊતરી આવતો
        સા�ભળતો અને મને કપરા સમયમા� ટકી રહ�વાની શ��ત   ��બકી       �કાશપૂ�જ છ�.
        મળતી. એમના ક�ઠની અલૌ�કકતા શ�દોમા� �ય�ત કરવી                  એમણે  સમાજસેવા  માટ�
                          �
                                                                         �
        અસ�ભવ છ�, એમને સા�ભળવા પડ�.              વીનેશ �તાણી       નેપાળમા એન.ø.ઓ. શ� કયુ�
          શા�ઘાઈની એક હોટલની મિહલા માિલક� ક�ુ� હતુ� : ‘હ��         છ�. સ�ગીતની બધી આવક એમા� ýય છ�.
        પહ�લા સ�તાનની �સૂિતની પીડાથી તરફડતી હતી �યારે મ� આની      એમણે બૌ� સા�વીઓના િશ�ણ માટ� �ક�લ
                                  �
        ચોિય�ગ ડો�માના ક�ઠ� બૌ� મ��ો સા�ભ�યા. એ સાથે મારી બધી   અને ગરીબો માટ� �ક�ડનીની હ���પટલ શ� કરી
        પીડા અલોપ થઈ ગઈ.’ આ શ�દો ચીની મિહલાના છ�. જેના ક�ઠના   છ�. આની કહ� છ� : ‘મારી મા સારવારના અભાવ  ે
                                                                      �
        ýદુમા� એ �સવપીડા ભૂલી ગઈ એ આની ચોિય�ગ ડો�માના પ�રવારના� મૂળ   �કડનીની બીમારીમા ��યુ પામી. હ�� નથી ઇ�છતી ક�
        િતબેટમા� છ�. એ જ િતબેટ, જેના પર ચીને કબý જમા�યો છ� અને દલાઈ લામા   નેપાળના� મારા� ભાઈ-બહ�નોએ એવી પ�ર��થિતનો
        સિહત લાખો િતબેટવાસીઓને શરણાથી� બનાવી દીધા છ�. સ�ગીત સરહદો   સામનો કરવો પડ�. લોકોના� બધા� દુ:ખ-દદ� સ�પૂણ�પણે દૂર
        અને ક��ટલ રાજનીિતને ઓળખતુ� નથી. એ માનવ-માનવ વ�ેનો પુલ છ�.   કરવા� અશ�ય છ�, પરંતુ આપણાથી શ�ય એટલા �ય�ન
        આની જેવા� કલાકાર એ પુલ પર પગ મૂક� �યારે બધુ� ભ��તના વાતાવરણમા�   તો કરી જ શકીએ.’
        પિવ� બની ýય છ�. �હાસામા એક કો�સટ� પૂરી થઈ પછી થોડા બૌ� સાધુઓ   આની ચોિય�ગ ડો�મા માટ� સ�ગીત અને �યાન અલગ
                          �
                                                �
        આનીને મળવા ગયા. એમણે ક�ુ�: ‘અ�યાર સુધી અમે એમને સારા ગાિયકા   નથી. એ કહ� છ� : ‘જે રીતે �યાનથી �યાક�ળ િચ�ને શા�ત થાય
                               �
        માનતા� હતા, આજે ��ય� સા�ભ�યા પછી અમને ખાતરી થઈ છ� ક� એ   છ� તે રીતે સ�ગીત પણ માનિસક ઉ�ેગ અને અશા�િત દૂર કરે છ�.
                �
                                �
        સ�ગીતના મા�યમથી ભ��ત કરતા� સાચા બૌ� સા�વી છ�.’    આ�મામા�થી ઊઠતુ� સ�ગીત આપણામા� િવ�ાસ �ેરે છ� ક� માતાની જેમ
          ચીનના આ�મણ પછી આની ચોિય�ગ ડો�માના િપતા પ�રવાર સાથે   આપણી સ�ભાળ લેનાર કોઈક છ�.’ નાનપણના� ક�ટોએ
                           �
        કાઠમ�ડ�મા� શરણાથી� છાવણીમા ર�ા. આનીનુ� બાળપણ ગરીબીમા� વી�યુ�.   એમને કરુણામય �ય��ત બના�યા.                            બ�� સા�વી આની �ોિ��ગ �ો�મા
                                                                             �
                         અનુસંધાન
                                                          પા�ક�તાનની તરફદારી કરી છ�. કા�મીર મુ�ે પણ તેઓ ભારતની સાથે ર�ા
        શ�દના મલકમા�                                      નથી. યુ��ને પણ હ�મેશા યુએનમા� ભારત િવરુ� જ મતદાન કયુ� છ�.   થા�લે��મા� હવે ‘િમસ ��બો’ ��ધા�
                                                                        �
                                                            1971મા� �યારે ભારત–પા�ક�તાન યુ� ચરમસીમાએ હતુ� �યારે ભારત
                   �
                 ‘મ તો પાપડ �ા���ા ને આવી ઝરમરતી ઝૂલ,     િચ�િતત થાય એવી એક ઘટના બની હતી. પા�ક�તાન લગભગ હારવાની    ઠીકડા� જેવુ� શરીર ધરાવતી યુવતીઓ માટ� ‘િમસ વ�ડ�’ અને ‘િમસ
                      હવે ક�મ કરી તડકા તડાવવા?            તૈયારીમા� હતુ� અને યુ� પૂરુ� થવાનુ� હતુ� �યારે અમે�રકાના ત�કાલીન �મુખ   �ા�  યુિનવસ�’ જેવી સ�દય��પધા�ઓ થાય છ� એ તો સૌ ýણે છ�, પણ
                    કાળમીંઢ વાદળીને કરગરી હ�� થાકી,       િનકસને અમે�રકન નેવીનો 7મો કાફલો ભારત પર હ�મલો કરવા માટ� મોક�યો   વધુ વજનવાળી ક�યાઓ માટ� થાઇલે�ડમા� દર વષ� ‘િમસ
                    વળી કા��ળીના મોરને �� ટોકવા?’         હતો. આ કા�લો બ�ગાળના અખાત તરફ આવવા રવાના થયો �યારે ભારતે                    જ�બો’નામની હરીફાઇ યોýય
          ‘તુલસીપણ�’ સોનેટમા� બા પોતાના� તુલસીનુ� જતન ને િન�ય પૂý કરે છ�.   રિશયાની મદદ માગી.                                         છ�.  નોનગુ�ચ  પેનગુલીઓને
        કોઈને લીલ પા�દડ��ય નથી તોડવા દેતા�. હવે બાપુøનુ� (પિતનુ�) અવસાન થતા   રિશયાના ýસૂસીત��એ ભારતને એવી પણ માિહતી આપી ક� િ�ટન      જેવુ� પોતાના શરીર જેવુ� જ નામ
               ુ�
        બા કઠણ મન કરીને તુલસીપ� તોડીને બાપુøના ભીડ�લા હોઠ પર મૂક� છ�.   નેવીનો કાફલો પણ િવમાનો સિહત ભારત સામે લડવા તૈયારી કરી ર�ો     ધરાવતી  25  વષ�ની  એક
        હાથ ક�પે છ�. સરસ સોનેટ છ�.                        છ�. એ વખતે રિશયાએ પોતાની નૌ સેનાના� 16 જેટલા� યુિનટો અને 6                  મહાકાય  માનુનીએ  આ
          ભગવતીક�માર શમા�નો જ�મ સુરત ખાતે 31-5-1934મા� થયો હતો. િપતા   જેટલી �યૂ��લઅર સબમરીનને ભારત તરફથી લડવા માટ� તૈયાર રાખી        �પધા�મા� ભાગ લીધો �યારે એને
        હરગોિવ�દભાઈ. માતા હીરાબા. પ�ની �યોિતબહ�ન (જશુમતી). પુ� મેહ�લ   હતી. આ વાતનો ઉ�લેખ તે વખતના ઇ�ટન� કમા�ડ ઓફ ધ ઇ��ડયન            જરાય િવ�ાસ નહોતો ક� પોતે
        અને રુિચરા તથા રીના બે પુ�ીઓ. બધુ� િશ�ણ સુરતમા�. બી.એ. થયેલા.   નેવીના એડિમરલ એન. િ��ણને એમના પુ�તક ‘નો વે બટ સર�ડર’મા�       કશુ�ય  ઉકાળી  શકશે,  પરંતુ
                                                                                                                                  �
        1954થી િન�િ�. 1994ના સુરતના ýણીતા દૈિનકના ત��ી િવભાગમા  �  પણ કય� છ�.                              િનણા�યકો તેના શરીર પર ýમી ગયેલા ચરબીના� તોિત�ગ પડળોથી �ભાિવત
        સેવારત હતા. એ પછી પણ પ�કાર�વ છ��ુ� નહોતુ�.          �વાભાિવક છ� ક� ભારત િવરોધી યુ��ન કરતા� ભારતની મદદ કરનાર રિશયા   થઈ ગયા અને તેને િમસ જ�બો તાજ પહ�રાવી દીધો.
          ‘સમય�ીપ’, ‘ઊ�વ�મૂલ’ અને ‘અસૂય�લોક’ તેમની ઉ�મ નવલકથાઓ   ��યે આપણી િવદેશનીિત ઝૂક�લી જ હોય!�
        ગણાવી શકાય. ભગવતીભાઈએ પા�ચ જેટલા ના�-અનુવાદો આપેલા છ�.
        આઠ જેટલા િનબ�ધ સ�ચયોમા�થી- ‘શ�દાતીત’, ‘િબસત�તુ’, ‘�દયસરસા’   ર�મા� ખી��ુ� ગુલાબ
        અને ‘પરવાળાની િલિપ’ને યાદ કરી શકાય. એમના ગ�મા� સજ�કતા ઓછી                                            આ હો��લ ફ�ત બરફથી બની ��
        વતા�ય છ�. એમની આ�મકથા: ‘સુરત, મુજ ઘાયલ ભૂિમ’મા� પણ િવગત �ાચુય�   ખુ�લુ� થઇ ગયુ�.
        ઘ�ં છ�. આથી સ�કલના િશિથલ બનતા� કથા �ભાવક બનતી નથી, પણ એનુ�   �હર આ�યો અને મીઠાશપૂવ�ક બો�યો, ‘ડાિલ�ગ, મારે જવુ� પડશે.   કો બરફની ઇમારતો પણ રચે છ� એવુ� કહ�વામા આવે તો મોટા
                                                                                                                                               �
        દ�તાવેø મૂ�ય તો છ�.                               નીલેશની હાલત ખૂબ ગ�ભીર છ�. તુ� લ�ચ પતાવીને ઘરે ચાલી જજે. બાય!’   લો  ભાગના  ભારતીયોને  એ  વાત  હવાઈ  �ક�લા  જેવી  જ
                                �
                                         ે
           ‘આવજે, અમે�રકા’ �વાસકથામા પણ બધા� િવશ બધુ� જ કહી દેવાનો   �હરની કારની પાછળ જ િનગાહ પણ ‘ક�બ’મા� બેસીને, એનો પીછો કરતી   લાગવાની. પણ હકીકત તો એ જ
        ઉમળકો રચનાને દીઘ�સૂ�ી ને શુ�ક બનાવે છ�. ગુજરાતી સાિહ�ય પ�રષદના   હોટલ સુધી પહ�ચી ગઇ. બરાબર દસ િમિન�સ પછી એણે �હરને ફોન કય�,   છ� ક� બરફ વડ� બા�ધેલી મોટી મોટી ઇમારતો
                                              �
        �મુખ પદે વરાયેલા ભગવતીભાઈ બીø દસ જેટલી સ��થાઓમા િવિવધ પદો   ‘તુ� �યા� છ�?’                         �વીડન  જેવા  દેશોમા�  એક  ન�ર
        પર સિ�ય રહ�લા. સતત લખનાર આ ‘લેખનવીર’, આ સજ�કનુ� તા. 5-9-  ‘હ�� આઇ.સી.યુ.મા� નીલેશની સાથે છ��.’ �હરનો જવાબ સાવ ન�ફટ હતો,   વા�તિવકતા  છ�.  ઉ�ર  �વીડનના
                                                                                                                   �
        2018મા� સુરત ખાતે અવસાન થયુ� હતુ�.                ‘ડાિલ�ગ, તુ� �યા� છો? રે�ટોરા�મા� જ ક�….?’       જુ�ાસýવી ગામમા� એક મસમોટી
                                                            ‘હ�� ‘હોટલ િપ�ક રોઝ’ના કમરા ન�બર �ણસો �ણના બારણા�ની બહાર   આઇસ હોટ�લ છ�. આ હોટ�લવાળાનો
        દીવાન-એ-ખાસ                                       ઊભી છ��. બદમાશ! િહ�મત હોય તો બાર�ં ખોલ.’ િનગાહનો અવાજ �હર   દાવો છ� ક� તેમની હોટ�લ વા�તવમા  �
                                                          બ�ને રીતે સા�ભળી શકતો હતો, મોબાઇલમા�થી પણ અને બાર�ં વીંધીને   દુિનયાનુ� સૌથી મોટ�� ઇ�લ છ�. ઇ�લ એટલે એ��કમો �ýનુ� ગુ�બજવાળ બરફીલુ�
                                                                                                                               ુ
                                                                                                                          ુ
                                                                                                                                                   ��
                                                                                                                                      �
        ભારત �યારે �યારે સ�કટમા� હોય છ� �યારે રિશયા ભારતની પડખે ર�ુ� છ�.   આવતી �ાડ�પ પણ. એ પછી શુ� થયુ� હશ એ મારે લખવાની જ�ર નથી. તમે   ઘર. �વીડનની આ આઇસ હોટ�લ બનાવવામા 1,000 ટન બરફ અને 2,000
                                                                                  ે
                                                                   ે
                                                                                                                                                 �
                                              ે
        શ��ો, ટ���નકલ બાબતો અને ઓઇલ જેવી વ�તુઓ બાબત પણ ભારતે   સારી રીતે ક�પી શકો છો.                      ટન જેટલો બરફનો ભૂકો વપરાયો છ�. આ હોટ�લના બરફીલા દેવળમા તમારે લ�ન
                                                                                        �
        રિશયા પર આધાર રાખવો પડ� છ�. અમે�રકા સિહત પિ�મના દેશોએ હ�મેશા  �  (સ�ય ઘટના : �વય� િનગાહના મુખેથી આ વાતા સા�ભળવા મળી છ�.)  કરવા� હોય તો હોટ�લ તરફથી પાદરીની સગવડ પણ કરી આપવામા� આવે છ�.
   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23