Page 18 - DIVYA BHASKAR 031221

Friday, March 12, 2021 | 18

ે
આવતા �ાયકાઓમા� એ લોકો િવ��રના સૌથી વધુ ધના� બનશ ક� જેઓ અવકાશમા�થી હોય તો પછી �યારે ખરેખર િપ�ચર રજૂ થાય �યારે શુ� થશે એની તો ક�પના
જ કરવી રહી. �વાભાિવક છ� ક� ý આટલી િવશાળ અને ઐિતહાિસક તક
વધુ લોકો સુધી, વધુ ઝડપી અન સ�તી ઇ�ટરનેટ સેવાઓ પહ�ચાડીને ડ�ટા વેચી શકશે હોય તો િવ�ભરના ધના� લોકો હાથ પર હાથ ધરીને થોડા બેસી રહ�! અને
ે
એટલા માટ� જ �રલાય�સે ભારતમા� િવ�નુ� સૌથી મોટ�� �ટાટ�અપ એટલે ક�
�ટારિલ�ક ક� કાઇપર : સ�તા-ઝડપી બીડ�� ઝડ�યુ�. અને ટીવી તથા �ફ�મો ýવા માટ� ધીરે-ધીરે લોકોને પોતાના ે
િજયો લો�ચ કરી અને સામા�ય લોકો સુધી સ�તા ભાવે ઝડપી ડ�ટા પહોચાડવાનુ�
પસ�નલ ��ીનનો ઉપયોગ કરતા કરી દીધા. મતલબ ક� લોકોને િવશાળપાય
�
ડ�ટા ક��યુમર બનાવવામા સફળતા મેળવી.
ભારતમા� �રલાય�સ ફાઇબર ઓ��ટક ક�બલ �ારા ઇ�ટરનેટ પહ�ચાડવા
��ટરનેટ માટ� માનવસિજ�ત ન��ો સાથે આ �ે� �વે�યુ�, એ પહ�લા અમે�રકા આ રેસમા �ડ�� ઊતરી ચૂ�યુ�
�
ે
�
હતુ�. google �ારા હવામા બલૂન ઉડાડી અને દૂરદરાઝના િવ�તારોમા� રહ�તા
લોકો સુધી ઇ�ટરનેટ પહ�ચાડવા માટ� છ�ક 2011ના વષ�મા� લૂન નામનો
�ોજે�ટ શ� કરાયો હતો. �યારબાદ વત�માનમા� િવ�ના સહ�થી વધુ ધના�ો
તરીક� �થમ અને િ�તીય ન�બર પર ઉપર નીચે થયા કરતા બે અમે�રકી
�
થો ડા િદવસો પહ�લા �યારે એલોન મ�કની ક�પની �ારા ભારતમા� ઓઈલની શોધની લગભગ એક સદી બાદ તેનો ઉપયોગ અબજપિતઓ - જેફ બેઝોસ અને એલોન મ�ક �ારા કાઇપર
આવતા વષ� સુધીમા� �. 7,000ના દરથી સેટ�લાઇટ આધા�રત
અને �ટારિલ�ક નામના ખૂબ ચચા��પદ �ોજે�ટ ýહ�ર થયા.
ચરમસીમાએ પહ��યો તેવુ� મનાતુ� હતુ�. પરંતુ હકીકત છ� ક�
ઇ�ટરનેટ સેવાઓ પૂરી પાડવાની ýહ�રાત કરવામા� આવી �યા � �યારબાદની સદીમા� તે અનેકગણો વધતો જ ચા�યો! એ જ ડણક એકબીýના �િત�પધી� ગણાતા આ બ�ને �ોજે��સનુ� �યેય
સુધી મોટાભાગના લોકો અવકાશી ઇ�ટરનેટ સેવાની રેસથી અýણ હતા. રીતે મનાય છ� ક� ઇ�ટરનેટ આધા�રત data consumption એક જ હતુ� - વધુ ને વધુ લોકો સુધી ઈ�ટરનેટ સેવાઓ
મ�કની આ ýહ�રાતે અનેક લોકોને સમýવી આ�યુ� ક� ભિવ�યમા� કયો ધ�ધો ની તો હø શ�આત જ થઇ છ�. આગે આગે દેખો હોતા �યામ પારેખ પહ�ચાડવાનુ�. પરંતુ આ કામ કરવા માટ� તેમણે અવકાશમા �
સૌથી નફાકારક સાિબત થશે. ‘ડ�ટા ઇઝ ધી �યૂ ઓઇલ’. વષ� 2017મા� હ� �યા! અને ý હø તો ��લર પણ મા�ડ રજૂ થયુ� છ� �યા � હýરો નાના નાના ઉપ�હો તરતા મૂકીને તે �ારા સીધુ� જ
િવ�યાત સા�તાિહક ‘ધી ઈકોનોિમ�ટ’ �ારા ‘દુિનયાની સહ�થી મૂ�યવાન વ�તુ જ ડ�ટાના ધ�ધામા આટલી બધી ઝાકમઝોળ અને ýહોજલાલી દરેક વપરાશકાર સુધી પહ�ચવાનુ� ન�ી કયુ� હતુ�.
�
હવે ઓઇલ નિહ પરંતુ ડ�ટા છ�’ એ િવષય પર એક લેખ �િસ� થયો હતો. ગત સદીમા� શ� થયેલી અવકાશી રેસમા બધા જ દેશોએ
�યારબાદ �ડિજટલ ઈકોનોમીને લગતો આ �યોગ હવે િવ�ભરમા� �વીક�ત મળીને અ�યાર સુધીમા� લગભગ 9000 જેટલા� ઉપ�હ તરતા મૂ�યા
�
બની ગયો છ�. પરંતુ જનસામા�યને તેનુ� ખરુ� મૂ�ય સમýતા તો હજુ ઘણો સમય છ�. જેમા� લગભગ 5000 હાલમા કાય�રત છ�. હવે સરખામણી જુઓ! એલોન
જશે. મ�કની ક�પની �પેસ-એ�સ �ારા �ટાર િલ�ક �ોજે�ટ �તગ�ત અધધધ થઇ
અને એનુ� કારણ એ છ� ક� હýરો વષ�થી જમીન, હીરા,સોનુ-ચા�દી વગેરે જવાય તેવા 42000 ઉપ�હોનુ� માનવસિજ�ત ન�� બનાવી અને લગભગ
પદાથ� અને વ�તુઓથી શ� થેયલી અને આધા�રત રહ�લી અથ�પાજ�નની 500 �કમી �ચાઈએ આવેલી �મણક�ામા� તરતા� મૂકવાનુ� આયોજન કરાયુ�
�
િ�યા અને તેનુ� અથ�ત�� હવે �વ�પ બદલી ચૂકયા છ�. માનવ ઇિતહાસમા � છ�! અને આમા�થી આશરે 1000 જેટલા અવકાશમા પહ�ચી ચૂ�યા છ� અને
જમીન વેચીને, બા�ધકામ કરીને ક� સોનુ-કોલસો ખોદીને જેટલો પૈસો અનેક �પેસ એ�સનો દાવો છ� ક� હજુ મા� 11000 વધુ ઉપ�હો તરતા મૂકીને એ
�
ે
સદીઓમા� બનાવવામા આ�યો હશ તેનાથી અનેકગણો વધુ, ખૂબ જ�દીથી સમ� િવ�ને આવરી લેશે.
અને સરળતાથી વત�માન �ડિજટલ ઈકોનોમીના યુગમા� સો�ટવેર અને �ડિજટલ હવે તેની સામે જેફ બેઝોસની એમેઝોનની અવકાશી સેવાઓ માટ�ની
�ોડ�ટસ અને સેવાઓ આપતી ક�પનીઓએ ગણતરીના� વષ�મા બનાવી લીધો. ક�પની ‘��યુ ઓ�રøન’ �ારા લગભગ �ણ હýર ઉપરા�ત ઉપ�હો તરતા
�
અને એ પણ સમ�ત ��વીની માનવ વ�તીના એક મયા�િદત િહ�સા પાસેથી મૂકીને ‘કાઈપર’ નામના ન��નુ� િનમા�ણ કરી સમ�ત ��વી પર સ�તી અને
જ - ક� જે ઈ�ટરનેટ ક� ક��યૂટર વાપરે છ�! ઝડપી ઈ�ટરનેટ સેવાઓ પૂરી પાડવાનુ� આયોજન થયુ� છ�. અને િન�ણાતોના
�
અગર સમ�ત માનવýિત ý ઇ�ટરનેટ વાપરવાનુ� શ� કરે અને હાલમા છ� �ાથિમક તારત�ય એવા છ� ક� નાનુ� ન�� ધરાવતી એમેઝોનની કાઈપર સેવાઓ
તે કરતા� ડ�ટાના વધુ ઉપયોગ મળી આવે તો ક�ટલા િવશાળ પાયે અથ�પાજ�ન એમેઝોનની પોતાની િવશાળ વેબ સિવ�સના ધ�ધાને કારણે વધુ ફાયદાકારક
થઇ શક� તેની ગણતરી પણ મા�ડવી અશ�ય છ�! અને આ માટ� જ િવ�ના સાિબત થશે. ýક�, િ�ટનની સરકાર અને ભારતની એરટ�લની પેરે�ટ ક�પની
�
સૌથી વધુ ધના� લોકો અ�યારે એક જબરદ�ત રેસમા ýડાયા છ� - અને એ ભારતી એરટ�લ સિવ�સ �ારા સ�યુ�ત રીતે શ� કરવામા� આવેલી ‘વનવેબ’
રેસ છ� વધુ ને વધુ લોકો સુધી ઇ�ટરનેટ પહ�ચાડવાની અને એ મા�યમ થકી ક�પની પણ ગત વષ� થોડી પછડાટ ખાધા બાદ ફરીથી વષ� 2022ના �ત
િવ�ની વ�તી વધુમા� વધુ ડ�ટાનો ઉપયોગ કરે તે માટ�ની. સુધીમા� લગભગ સાડા છસો સેટ�લાઈટ લો�ચ કરી અને આ ધ�ધામા�
18 અને 19મી સદીમા� જેમ ખનીજ તેલ એટલે ક� પે�ોિલયમ �વેશવાનુ� આયોજન કરી ચૂકી છ�.

ે
કો ઈ પિત પ�નીનુ� દૂધ વેચીને પૈસા કમાય ક� કહ�વાતી િન�ન ýિતની મિહલાઓ પર અ�યાચાર, અ�યાય અન શોષણની ઘટનાઓ જૂના સમયથી
મિહલાઓ ýહ�રમા� છાતી �ા�ક� તો ગુનો ગણાય એવા સમાજને
શુ� કહીશુ�? મિહલાઓ પર અ�યાચાર, અ�યાય અને શોષણની બનતી રહી ��. આવા અ�યાચાર સમાજ, રાજસ�ા, પ�રવાર �ારા થાય ��
ઘટનાઓ જૂના સમયથી બનતી રહી છ�. આવા અ�યાચાર સમાજ, રાજસ�ા,
પ�રવાર �ારા થાય છ�. ક�ટલીક મિહલાઓ માથુ� �ચક� છ�, ક�ટલીક �સુ પીને
øવી લે છ�. આ િવષય પર બે લઘુ �ફ�મ ýઈ. એક ગુજરાતી �ફ�મ ‘ઝા�ઝવા’
અને બીø િહ�દી �ફ�મ ‘મુલા�ર�’. બ�ને �ફ�મની નાિયકા અ�યાચારનો નારીશોષણની બે લઘુ ���મો
િવરોધ કરી નારીમુ��તનો સ�દેશ આપે છ�.
સ�ર િમિનટની ‘ઝા�ઝવા’નુ� લેખન અને િદ�દશ�ન અમદાવાદના યુવાન
વૈનત દેસાઈએ કયુ� છ�. �ફ�મને અનેક એવોડ� મળી ર�ા છ�. ‘ઝા�ઝવા’ની
કથા મ�ય �દેશના આિદવાસી સમાજમા બનેલી સાચી ઘટનાના અખબારી
�
અહ�વાલ પર આધા�રત છ�. યોગાનુયોગ એ જ િવષય પર કાનાઈ ક��ડ�ની
બ�ગાળી વાતા�નો દ�ાબહ�ન પટ�લે ગુજરાતીમા� કરેલો અનુવાદ ‘અ�તમ�થન’
2011મા� �કાિશત થયો હતો.
‘ઝા�ઝવા’નુ� �ફ�મા�કન ગુજરાતના આિદવાસી િવ�તારમા થયુ� છ�. કથાના
�
ક���મા� બે આિદવાસી પા�ો છ� : સોમલી અને એનો વર શિનયો. ગુજરાતી
રંગભૂિમના� ýણીતા� ના�કલાકારો દેવકી અને ગૌરા�ગ આન�દે બ�ને પા�ો
�
øવ�ત બના�યા છ�. સોમલીને પહ�લુ� સ�તાન �ત જ�મે છ�, પરંતુ એની છાતીમા �
ઊભરાતા દૂધનો દુખાવો અસ� બને છ�. ગરીબ આિદવાસી માતાઓ પોષણના
અભાવ સ�તાનોને પોતાનુ� દૂધ આપી શકતી નથી. દાયણ ઉપાય બતાવ છ�.
ે
ે
સોમલી પૈસા લઈને એવા� બાળકોને દૂધ પાઈ પોતાનો દુખાવો મટાડી
શક�. શિનયાને એમા�થી કમાણીની તક દેખાય છ�. એ માતાના દૂધ
િવના ભૂ�યા� રહ�તા� બાળકોને સોમલીનુ� દૂધ દસ-દસ �િપયામા �
આપવાનો ‘ધ�ધો’ શ� કરે છ�. સોમલી પિત માટ� દૂઝણી ગાય ડ�બકી
બની ýય છ�. એ વ�ે સોમલી ગભ�વતી થાય, પણ દર વખતે
કસુવાવડ થઈ ýય. એક િદવસ એ બીø માતાના બાળકને વીનેશ �તાણી
દૂધ પાવા બેઠી હોય છ�, પણ બાળકની મા પૂરતા પૈસા આપી વૈનતે આ �ફ�મ અ�યાસના છ��લા વષ�મા� �ોજે�ટના ýહ�રમા� છાતી ખુ�લી રાખવી પડતી. ઉ�લ�ઘન કરનાર ��ીએ મુ�લા�ર�
શક� તેમ નથી. શિનયો સોમલીના ખોળામા�થી બાળકને �ચકી ભાગ�પે બનાવી હતી. આિદવાસી પ�રવેશ, પટકથા અને એટલે ક� ‘છાતી �ા�કવાનો ટ��સ’ ભરવો પડતો. ��ીસ�માનના ઘોર અપમાન
ે
લે છ�. મા��વ ઝ�ખતી સોમલી પિતની ��રતા સહન કરી શકતી સ�વાદો, ��યસ�યોજન, ભીંતિચ�ો અને સ�ગીતના અથ�સભર સમા કાયદા સામે ના�ગેલી અવાજ ઉઠાવ છ�. એ પૂછ� છ� : ‘નીચ ýિતમા �
ે
નથી. ભૂ�યુ� બાળક પૈસાના અભાવ રડતુ�-કકળતુ� રહ�? શિનયો એને િવિનયોગથી ‘ઝા�ઝવા’ સુ�દર �ફ�મ બની છ�. જ�મ લેવો પાપ છ�?’ એ છાતી �ા�કીને જ ફરે છ�. કર-અિધકારી મોટી
સમýવે છ� ક� પૈસા મળ� છ� તો જ એ સોમલી માટ� દાગીના અને દાયણ પાસેથી બીø લઘુ �ફ�મ ýઈ યોગેશ પાગરેની ‘મુલા�ર�’. ભૂતકાળમા � રકમ ભરવાનો આદેશ આપે છ�. ના�ગેલી ઝૂ�પડીમા� ýય છ� અને પોતાના�
�
ગભ� બચાવવાની દવા ખરીદી શક� છ�. સોમલીને દાયણ પાસેથી ýણવા મળ� છ� �ાવણકોરના રાજશાસને તે સમયની ચુ�ત વણ��યવ�થા �માણે િન�ન બ�ને �તન કાપી ક�ળના� પા�દડામા� અિધકારીની સામે ધરે છ. કહ� છ� ક� હવે
ક� એનો પિત ગભ� બચાવવાની નહીં, ગભ�પાતની દવા લાવતો હતો! સ�તાન મનાતા વગ�ની ��ીઓ પર શરમજનક કાયદો લા�ો હતો. આ �ફ�મ તે તો એણે કર ભરવાની જ�ર રહી નથી. લોહીથી લથબથ ના�ગેલી ��યુ
જ�મે તો એણે છાતીનો દુખાવો મટાડવા બીý�ના બાળકોને દૂધ પાવુ� પડ� નહીં. કાયદાની િવરુ� એક દિલત યુવતી ના�ગેલીએ કરેલા બળવાની સ�યઘટના પામે છ�, પરંતુ એના બિલદાનથી રાજસ�ાને એ કાયદો રદ કરવાની ફરજ
કમાણી બ�ધ થઈ ýય. સોમલી પિત સામે િવ�ોહ કરે છ�. પર આધા�રત છ�. િન�ન ગણાતી ýિતની ક�યા �મરલાયક થાય પછી એણે પડ� છ�.