Page 11 - DIVYA BHASKAR 030422
P. 11
Friday, March 4, 2022
���ક�ાઇ 2002ના વ�� પછી નરે�� મોદીની સામ પડનારા િવચારવ�ત સા�યવાદી હતા. ýણી રાખવા જેવુ� છ� ક� એમ. એન. રોય
ે
જેવા �ચી ક�ાના ‘Radical Humanism’ જેવી િવચારધારાના �ણેતા એમ. એન. રોય ખુદ સરદારના િન��ાવ�ત ���સક હતા
કોઇ િન��ાવ�ત સા�યવાદી વળી
સરદાર પ���ની ���સા કરે ખરો?
�
બ ટ�ક વોરા ગુજરાત િવધાનસભામા ચૂ�ટાયેલા એકમા� સા�યવાદી
િબરાદર હતા. તે િદવસોમા� અને આજે પણ કોઇ સા�યવાદી
ે
સરદાર પટ�લ માટ� હકારા�મક વલણ બતાવ એ લગભગ અશ�ય
બાબત ગણાય. બટ�કભાઇ 2002ના વષ� પછી નરે�� મોદીની સામે પડનારા
િવચારવ�ત સા�યવાદી હતા. ýણી રાખવા જેવુ� છ� ક� એમ. એન. રોય જેવા
�ચી ક�ાના ‘Radical Humanism’ જેવી િવચારધારાના �ણેતા એમ. એન.
રોય ખુદ સરદારના િન�ઠાવ�ત �શ�સક હતા અને વળી પ��ડત નેહરુના ટીકાકાર
હતા.
�
બટ�કભાઇ વહ�લા ગયા. તેઓ ઘરે મળવા આ�યા �યારે વાતવાતમા એમ.
એન. રોયે સરદાર પટ�લની �શ�સા જે શ�દોમા� કરી હતી, તે અિધક�ત શ�દો મ�
બટ�કભાઇને મારા પુ�તકમા�થી વા�ચી સ�ભળા�યા હતા. એ શ�દો સા�ભળીને
બટ�કભાઇના આ�ય�નો પાર ન ર�ો. એમના મુખમા�થી શ�દો
નીકળી પ�ા : ‘Oh my God!’
ગુજરાતમા� સ��િવચાર પ�રવાર જેવી િવિશ�ટ સ��થા
ે
આજે પણ ચાલ છ�. લોકસેવક હ�રભાઇ પ�ચાલ એ િવચારોના
સ��થાના �ણેતા હતા. એ સ��થાએ પોતાના તરફથી ��દાવનમા�
‘સુિવચાર’ સામિયક તરફથી ‘સરદાર પટ�લ િવશેષા�ક’
વષ� પહ�લા �ગટ કય� હતો અને એવુ� ���ટવ�ત સ�પાદન
�
સ��ગત બટ�કભાઇ વોરાએ કયુ� હતુ�. બટ�કભાઇએ સ�પાદન ગુણવ�ત શાહ
કરવામા� ખૂબ કાળø રાખી હતી. આજે તો પાના� પીળા� પડી
ગયા� છ�, પરંતુ ક�ટલીક વાતો લુ�ત થાય તે પહ�લા જળવાઇ ýય
�
ં
એ હ�તુથી અહી �ગટ કરી છ�. બટ�કભાઇ મા�સ�વાદી હતા અને તોય
ખુ�લા મનના હતા.
બીý એક અપવાદ પણ મને જ�ો છ� અને એ છ� ધવલ મહ�તા. સૌથી મોટો
અપવાદ આ બાબત લોડ� ભીખુ પારેખને ગણાવી શકાય. તેઓ મા�સ�વાદી
ે
�
ભૂિમકા ધરાવતા હોવા છતા �ધાનમ��ી નરે�� મોદી �ગે પણ િબલક�લ
તટ�થપણે અને અનેકા�તવાદી ���ટએ નરે�� મોદીને મૂલવી શક� છ� એવો મારો
અનુભવ છ�.
ગીતા (18-78)
ે
બટ�કભાઇ સાથેનો મારો સ�બ�ધ મધુર હતો. િવશેષ �કમા� ક�ટલીક વાતો પણ એક કારણ હશ. � (િવશેષા�ક : પાન-29) અિભનવ �યોિત��રો,
એવી પણ છ�, જે ઝાઝી ýણીતી નથી. સા�ભળો:
લ�કરી પગલા� લેવાયા તેમા� સરદારના� િસ�ા�ત, ��તા અને વહીવટી
1 સરદાર સાહ�બે 11મી ફ��ુઆરીએ ભ�ચ ખાતે (લડતના િદવસોમા�) 5 કાય�ક�શળતાના પણ દશ�ન થયેલા. શેખ અ�દુ�લા પણ �ભાિવત (Builders of Modern India 1986,
�
�
થયેલા.
(પાન-29)
ભારતીય િવ�ાભવન, મુ�બઇ)
એક �વચન કરેલુ�. તેમના �વચનના શ�દો હતા : ‘જગતે ન ýયેલુ�
અને ધાિમ�ક શા��ોનો ઉપયોગ થવાનો છ�, બીø તરફ આસુરી શ��તનો 6 (દેહિવલય બાદ) બીજે િદવસે ગા�ધીøની �િતમ યા�ામા � છ�. �કશોરલાલ મશ�વાળાનો સમ�ોકી અનુવાદ : ે
હોય એવુ� ધમ�યુ� હવે શ� થાય છ�. એક તરફ બધી સાિ�વક શ��તનો સ��હ
આવા� વચનો ભગવ�� ગીતાના �િતમ �ોકમા� સ�જય �તરા��ને સ�ભળાવ
વ�લભભાઇ ગ�ભીર અને ઉદાસ ચહ�રે લ�રીમા� બેઠા હતા. રાજઘાટ
સ��હ.’ (ભ�ચ) પર િચતા સળગાવવાની તૈયારી ચાલતી હતી �યારે મનુ ગા�ધી સરદારના �ય�� યો�ે�ર �ી����
વ��ભભ��ન� ���ો : ‘સાબરમતીમા બેઠો બેઠો મૂઠી હાડકા�નો ખોળામા માથુ� નાખીને ખૂબ ર�ા�, પછી તેમણે �યારે માથુ� �ચુ� કરીને ýયુ�, �ય�� �નુ��ર અજુ�ન,
�
�
ે
2 માણસ ર��ટયો ફ�રવી સરકારને હલાવી ર�ો છ� એ એક કૌતુક છ�. એણે તો સરદાર એકાએક �� થઇ ગયા હતા!’ (પાન-33) �ય�� વસ જય ��ય�
ે
તમારા પર મદાર બા�ધેલી છ�. તમે શુ� કરવાના છો? આજ સુધીનો ઉપદેશ બ���ભ�� ન�� �� : ને ���ર નીિતયે.
ઝી�યો છ� તેની �ક�મત થવાની છ�.’ (ભ�ચ) ‘તેમના (સરદાર સાહ�બના) અવસાન પછી એક સમયની િવશાળ સ�ાનુ� (સ��ક�તમા� રચનાકાર)
1948ના ફ��ુઆરીની 20મીએ જૂનાગ�મા� રીતસર લોકમત લેવાયો. �પા�તર અમદાવાદમા� એક ઓરડાના િનવાસ�થાનમા થઇ ગયુ� હતુ�, જે – ભ�����ર પુરોિહત
�
3 201457 જેટલા ન�ધાયેલા મતદારોમા�થી 190870 લોકોએ મતદાન અપાટ�મે�ટને બદલે એક �કારનુ� ‘��ટક’ હતુ�, જેમા� મિણબહ�ન ર�ા� અને વષ� ન�� : �યારે �યારે કોઇ યુગપુરુષ અવતરે �યારે કાયમ બનતુ� આ�યુ� છ�. રામ�વની
કયુ�. તેમા� પા�ક�તાનની તરફ�ણમા� 91 મત પ�ા અને માણાવદર, મા�ગરોળ 1889મા� અવસાન પા�યા. સાદગી અને આ�મબિલદાનની મા�ા એ ઓરડાના સાથોસાથ લ�મણ�વ ýવા મળ� છ� અને ક��ણ�વની સાથોસાથ અજુન��વ ýવા મળ�
�
તથા બાબ�રયાવાડના મતોમા�થી પા�ક�તાનની તરફ�ણમા� મા� 39 મત પ�ા. કદમા� દેખાતી હતી. તેમને (મિણબહ�નને) �ગત ક� પોતાના� કૌટ��િબક સુખ ક� છ�. લગભગ એ જ રીતે આપણા યુગમા� મોહન�વ સાથે વ�લભ�વ ýવા મ�યુ�.
સ�િ� માટ� કશી જ મનોકામના ન હતી.’ �
(િવશેષા�ક પાન -20)
જૈનદશ�નના �ડા અ�યાસી એવા પ��ડત બેચરદાસ દોશીએ ‘�ી વ�લભવણ�નાદશક�’
4 ઓ�ટોબરની 23મીએ પ��ડતøના િનવાસ�થાન અ�ય�ત મહ�વની }}} �તો�મા દશ �ોકો અધ�માગધી ભાષામા લ�યા હતા. તેમા�ના એક �ોકમા� લ�યુ� હતુ�
ે
�
�
બેઠક મળી. તેમા� શેખ અ�દુ�લા, વ�લભભાઇ, મેનન, મહાજન
: ‘જે વ�લભભાઇ ખેડ�તોના સાથ�વાહ છ�, ગા�ધીøના પ�ને શોભાવનારા છ�, તેમની
બ�ા (કા�મીરના નાયબ વડા�ધાન) હાજર હતા. શેખ અને મહાજન પાઘડીનો વળ છ�ડ� અમે �તુિત કરીએ છીએ.’ ગીતાનો આ �મરણીય �ોક સુ�દર િવિનયોગ પા�યો! મુ.
�
ભારતની મદદ માગતા હતા. કા�મીર માટ� �ગત લાગણી હોવા છતા પોતાના �� ��ग���र� गांधी: ������ धुराधर:। ભાઇશ�કર પુરોિહતનો આભાર.
�વભાવને કારણે નેહરુ િ�ધા અનુભવતા હતા, જેમા� લોડ� માઉ�ટબેટનનુ� વલણ �� �ी������ �����ु��ा �ी��������।।
