Page 18 - DIVYA BHASKAR 022621
P. 18
Friday, February 26, 2021 | 18
ઇ�કમા� પણ ‘પહલી નજર’ ક� ‘પહ�લા �ેમ’ને આપણે વધારે જ ભાવ
આપણે ��ા� ન�.1 આવવુ� એ જ ન�બર-1 ���લેમ પટાવવાની વાત-200 મીટરની રેસ હતી અને પહ�લી �કસ સરકારી ટ��ડર!
આપણા અ��ત�વની ઓન- આ�યો છ�. સ�ગીતકાર અનુ મિલક� ગીતકાર મજરુહ પાસે એક વાર િજદ કરી
ક� ‘પહલી નઝર મ� પહલા �યાર હ�આ’વાળા ભાવ પર જ ગીત લખો. �યારે
�
ઓફ ��વ� બની બેઠી છ�. બધા� મજરુહ� કહ�લુ�, ‘િમયા, પહલી નઝર મ� પહલા �યાર હો ગયા, તો �યા દૂસરી
જ એક અ��� સ�ગીત�ુર�ીની ન�.1 થવાની ઘેલછા નઝર મ� દૂસરા �યાર હોગા? �યાર કોઇ પ�ýબમેલ નહીં �ક પહ�લે ન�બર ક�
�લેટફોમ� પર હી આ ક� રુક�!’ ચા�દ પર પહ�લા કોણ પહ�ચે એ માટ� રિશયા-
�
ગેમ રમી ર�ા� છ� અમે�રકામા� હોડ લાગેલી. પછી �યારે અમે�રકા પહ�લા સૌથી પહ�લી વાર
પહ��યુ�, તો રિશયાએ અફવા ઉડાડી ક� અમે�રકનો ચા�દ પર ગયા જ નથી.
કોઇ �ફ�મી �ટ��ડયોમા� ચા�દનો સેટ લગાવી ખોટ�ખોટ� શૂ�ટ�ગ કયુ� છ�! જગતમા�
ન�.1 હોવાનો િજ�ી રા���ેમ દુિનયાનો ન�.1 �ો�લેમ છ�, જે નફરત અને
�ા���સ ���રવલ િહ�સા ફ�લાવ છ�..
ે
�
ર�તદાનની લાઇનમા કોઇને ન�. વન નથી આવવ ુ� ચૂપચૂપ �ડ� હો જ�ર કોઇ બાત હ�, માક� કરý ક� એરપોટ� પર જેવી ફલાઇટની સૂચના સ�ભળાય ક� �લાઇટ
�
(છ�લવાણી) પહ�લી મુલાકાત હ�, ø પહ�લી મુલાકાત હ�! પકડવા તરત જ 150 લોકો ભારત-પાક ભાગલા થયા હોય એમ દોડીને લાઇન
‘ક�વેલરીના પવ�ત પર ઇશ િ��તને શૂળીએ ચડાવવામા આ�યા એ પછી (કમર જલાલાબાદી) લગાવશ, ýણે વહ�લા જઇને સીટ નહીં પકડાય તો ઊભા ઊભા જવુ� પડશે!
�
�
ે
ુ
�
�
ભ�ત ýસેફ� ýયુ� ક� એક બીý માણસ માથા પછાડી ર�ો હતો. ýસેફ� એને નાનપણની જેમ આજેય આપણે સૌ લીંબુ-ચમચીની રેસમા દોડીએ છીએ. પછી િવમાન �યારે લ�ડ થાય અને દરવાý� ખૂલે એ પહ�લા જ બધા� ઉપરથી
ુ
ક�ુ�, ‘રડ નિહ, ઇશ જેવા પયગ�બરના વધથી દુ:ખ તો થાય, પણ એમા� øવનમા�થી ‘આન�દ’ નામનુ� લીંબુ કયારનુ�યે નીચે પડી ગયુ� છ�, તોયે ચમચીને સામાન ખ�ચીને બહાર દોડવા ધ�ામુ�ી કરશે.. ýણે બહાર જઇને બોડ�ર
�
આટલુ� બધુ�?’ મ�મા મૂકીને સૌ દો�ે રાખે છ�. મુશાયરામા સૌથી પહ�લો શાયર તો હ�� જ પર લડવા જવાનુ� હોય! ��નમા� પણ સૌ દોડીને �દર ઘૂસશ. વીય�ના લાખો
�
ે
ુ
પેલાએ તરત જ અટકાવીને ક�ુ�, ‘હ�� ઇશ માટ� નથી રડી ર�ો! અરે, ઇશ ુ એમ કહીને કોમળિદલ કિવઓ ક��તી કરે છ�. �ફ�મોના ટાઇટલમા� ‘પહ�લુ� શુ�ા� સૌથી પહ�લા પહ�ચનારને જ ગભ� બનવાનુ� માન �ા�ત થાય છ� એ
જેવા ýદૂ તો મને પણ આવડ� છ�! મ� પણ પાણી પર ચાલીને દેખા� છ�, મ� પણ નામ મારુ� જ’ કહીને મોટા� મોટા� �ટાર છણકા કરે રીતે સૌને ��નની સીટ પકડવી છ�. ��નનો ડ�બો તરત જ �ધારા ગભા�શયમા �
ુ�
�
�
ભૂ�યાની ખાલી થાળીમા રોટલી ટપકાવી છ�... પણ લોકોએ મને ક�મ શૂળીએ છ�. થોડા� વષ� પહ�લા એવોડ� ફ�કશનમા� શાહરુખ પલટાઇ ýય છ�!
ન ચડા�યો? હ�� તો ઇશુથી પણ પહ�લા ýદૂગર બ�યો હતો!’ ઓ�કાર પહ�લી રોમા� બેઠ�લો તો એને �યા�થી એક જમાનામા� ગાય-ભ�સ જેવો પોદળો મૂક� ક� તરત કોઇ દોડીને પોદળાની
�
વાઇ�ડની આ લઘુકથામા� માનવમનની ચાવી છ�પાયેલી છ�. સૌને ઉઠાડીને અિમતાભને બેસાડવા માટ� આસપાસ ક��ડાળ કરી લેતુ�, જેથી પોદળો એનો થઇ ýય. આપણે સૌએ
�ુ
ગમે તે રીતે ન�.1 બનવુ� અને એ જ આપણો ન�.1 �ો�લેમ છ�. રાગ નેતા અમરિસ�હ� ઝઘડો કય� અને િજ�દગીને પોદળો બનાવીને આસપાસ ક��ડાળાઓ કરવા મા��ા છીએ. દેશમા �
�
કોરોનાના કાળમુખા સમયમા� પણ કયો દેશ સૌથી પહ�લા થ�પડબાø પણ કરેલી. જેવી કોઇ ઘટના બને ક� તરત જ અિભ�ાય આપીને કહ�વાનુ� ક� ýયુ�? મ� તો
રસી શોધે છ� એની મેડનેસભરી રેસ ચાલી હતી, જે øવલેણ િબ�દાસ કોઇ સુ�દર છોકરીના� લ�ન થાય પહ�લા જ કહ�લુ� ને? ટીવી-ચેનલો ક� સોિશયલ મી�ડયા પર પણ આજે સૌથી
�
�
સાિબત થઇ શક�! તો ઘણા� લોકો તરત જ કોમે�ટ પહ�લા સમાચાર આપવાની હોડમા� ફ��ટ ચેક કરવાનુ� ભૂલી ýય છ�. મી�ડયાએ
�
એક વાર અમારી ઓ�ફસની બાજુના મકાનમા� કાર સ�જય છ�લ આપે, ‘પહ�લા તો એ મારી જ �ે�ક�ગ �યૂઝની લાકડીથી સમાજની બુિ�ને ભા�ગીને ભૂ�ો કરી નાખી છ�!
પા�ક�ગના મુ�ે એક �રટાયડ� ફૌøનુ� પાડોશી �ારા ખૂન કરી ગલ����ડ હતી ને?’ ýણે છોકરી અરે, ઇ�રોમા� પણ ગણેશøને ‘�થમેશ’ એટલે ક� ન�.1 દેવતા ગણવામા�
�
નાખવામા આવેલુ�! ‘સૌથી બે�ટ પા�ક�ગ મારુ� જ!’વાળી �િ�થી આવે છ� તો પછી ઇ�સાનોનો શુ� વા�ક? આપણા પ�રવારમા� પણ જે પહ�લુ�
નાની અમથી વાત પર સરહદ પર લડ�લા ��નુ� ખૂન થઇ ýય? સ�તાન જ�મે એને ખૂબ માન મળ� છ�! આઇ િથ�ક, બે ન�બરના� સ�તાનોએ એક
આના� કારણોને સમજવા સહ�જ �ડા ઊતરવુ� પડશે! દસમાનુ� �રઝ�ટ હોય એસોિસએશન બનાવીને આ અ�યાય સામે લડત લડવી ýઇએ.
�
ક� કોઇની �મશાનયા�ામા હાજરી આપવાની હોય. બધે જ બધા�ને ‘સૌથી સૌ�થમ વાર િહમાલય પર એવરે�ટ સર કરીને તેનિસ�ગે-િહલેરીએ ઝ�ડો
પહ�લા આવવુ� છ�.’ લહ�રા�યો તો �યા એક મલયાલીએ તરત �ગટ થઇને
�
�ફ�મોની �����ટ�ગમા� એક ���ચ શ�દ વારંવાર વપરાય છ� : ‘રૈસન દ’એ�ે’ પૂછયુ� ‘સર, નાિળયેર આપુ�?’ આ મલયાલીઓએ
(Raison d’etre) એટલે ક� હીરોનુ� øવવાનુ� ક� હોવાનુ� મુ�ય કારણ શુ�? ફ�લાવેલ ýક છ�. એમા� ગુ�જુઓએ ઉમેયુ� ક�,
આપણે �યા ન�.1 આવવુ� એ જ આપણા અ��ત�વની ઓન-ઓફ ��વચ બની નાિળયેરની દુકાનમા�થી ગુજરાતી શેઠનો અવાજ
�
બેઠી છ�. બધા� જ એક અ��ય સ�ગીતખુરશીની ગેમ રમી ર�ા� છ�. સૌને ખુરશી આ�યો, ‘પૈસા ગણીને લેજે નહીં તો કાઢી મૂકીશ!’ આમ
પર સૌથી પહ�લા બેસી જવુ� છ�, પણ આસપાસ જે sacuklux øવનસ�ગીત આ ýકમા� દરેક �ા�તના લોકો પોતાની પ�ચલાઇન ઉમેરતા� જ
�
વાગે છ� એ નથી સા�ભળવુ�. રહ� છ�, કારણ ક� સૌને પહ�લા આવવુ� છ�. સૌથી વધુ સફળ
એક વાર એક લેખક� ગુનો કય�. રાýએ એને એક વષ� જેલની સý સાિબત થવુ� છ� પણ છ�વટ� તો આપણે સૌથી સ�ક�િચત
�
ફરમાવી. મ��ીએ ક�ુ� ક� આ સý ઓછી છ�. રાýએ ક�ુ�, બે વષ�ની જેલ. ક� છીછરો સમાજ બનાવવામા ન�.1 પુરવાર થઇ ર�ા�
મ��ીએ ફરી ક�ુ�, આ સý પણ ઓછી છ�. સý વધતા� વધતા� ફા�સી સુધી છીએ! આ ��ા�ડની અન�તતાના �કગિણતમા� કોઇ
પહ�ચી. મ��ીએ ક�ુ�, ફા�સીથીયે લેખકને અસર નહીં થાય. રાýએ પૂછયુ�, ન�. 1 હોય ક� ન�. 1 લાખ..શુ� ફક� પડ� છ�? �
ફા�સીથી વધારે શુ�? મ��ીએ ક�ુ�, લેખકની સામે એના હરીફનુ� નામ ‘ન�.1
લેખક’ ýહ�ર કરી દો. એથી મોટી કોઇ સý નહીં હોય! એ �રબાઇ �રબાઇને �� �ા���સ
øવી નહીં શક� ક� મરી પણ નહીં શક�!’ આદમ : હ�� જ તારો પહ�લો �ેમ ��� ને?
�
ઇવ : મ તને પણ અનેક વાર ‘હા’ પાડી �� ને?
અબ હમ કહા� િમલ�ગે, Ôલમિણ? પહાડ, ��ોની પૂý કરે છ�, પશુપ�ીઓની આમા�યા ýળવે છ�. અરુણાચલ
�
�દેશની ક�ટલીક આિદવાસી ýિતમા ગભ�વતી પશુમાદાના િશકાર પર
�િતબ�ધ છ�. કોઈનો િશકાર કયા� પછી તેઓ �માયાચના કરે છ�. એમની એક
લોકકથા �માણે મોટા થઈને એમના મુખી બનેલા બાળકને એક શાહ�ડીએ
પોતાનુ� દૂધ પાઈને ઉછ�ય� હતો. એથી તેઓ માતાતુ�ય શાહ�ડીનો િશકાર કરતા
�હ� દીના કિવ અશોક િસ�હની એક કિવતામા� આિદવાસી પુરુષ એની નથી. દાિજ�િલ�ગના લેપચા આિદવાસીઓએ પહાડોને અધ�માનવ�પે ક��યા છ�.
પહાડો પણ માનવોની જેમ �મશ: �મરમા� મોટા થાય છ�. કા�ચનજ�ગા િવશેની
િ�યતમા Ôલમિણને સ�બોધીને કહ� છ� : ‘અબ હમ કહા� િમલ�ગે,
Ôલમિણ? કયા જ�ગલમા�, કયા પહાડ પર? આપણા ગામની વાતા�મા� ક�ુ� છ� : ‘એક સમયે બાળ કા�ચનજ�ઘા હરણના દા�ત જેવડો નાનો
�
પાછળનુ� જ�ગલ કપાઈ ગયુ� છ�. પહાડો યા તો ખોદાઈ ગયા છ�, યા તો નાગા હતો.’ પૂવ� િહમાલયની એક આિદવાસી ýિતમા કોઈ �ય��ત ઘર બા�ધવા એક
�
અને ક��પ થઈ ગયા છ�. થોડા પહાડો બ�યા છ�, પરંતુ �યા ન�સલવાદીઓના� ઝાડ કાપે તો એણે ફરિજયાતપણે દસ નવા� ઝાડ વાવવા પડ� છ�. એમની ���ટએ
�
�
થાણા� છ�. આપણે �યા મળીએ તો ખતરો છ�. આપણી પોતાની કહી શકાય એવી ધરતીમાતાના ઉપકારનો દસ ગણો બદલો વાળવો પડ�.
કોઈ જ�યા બચી નથી. આપણી વસતી નøક નાની પહાડી હતી. આપણે �યા � સ���ટની ઉ�પિતની ઘણી વૈ�ાિનક માિહતી આપણને છ�. એ જ વાતને
ગાય-બકરીઓ ચરાવવાને બહાન મળતા હતા. �યા ‘સ���ટ ઉ�ાન’ બની ગયુ� અરુણાચલ �દેશની લોકવાતા� રસ�દ રીતે સમýવે છ�. ઇ�રે �થમ ��ીનુ�
ે
�
�
�
છ�. એ પહાડી પર નથી ર�ા� પલાશ, નથી વા�સના� ઝૂ�ડ. કા�ટાળા તારની વાડ સજ�ન કયુ�. એનો આકાર ધુ�મસ જેવો હતો. એને એક દીકરો અને દીકરી
બ�ધાઈ ગઈ છ�. દરવાý પર પહ�રો છ�. આપણા જેવા�ને �દર જવાની મનાઈ જ��યા�. બ�નેનો દેખાવ બરફ જેવો હતો. એમણે લ�ન કયા� પછી બે સ�તાન થયા�.
છ�. યાદ છ�, તે િદવસે આપણે એ પહાડી પાછળ બેસી સુખદુ:ખની વાતો કરતા� દીકરો આકાશ અને દીકરી ��વી. બ�નેનો એક દીકરો પવન. આ રીતે સ���ટના�
�
હતા, �યારે ચોકીદારે ધમકાવીને ભગા�ા હતા. તુ� જ કહ�, Ôલમિણ, હ�� તને બીý� ત�વો પણ ઉ�પ�ન થયા�. માનવો ��વીને માતા કહ� છ�, પરંતુ
�
�
�યા� મળવા આવુ�?’ સૌથી વધારે અ�યાચાર માતા પર કરે છ�. સહનશીલ ક�દરત �ોધે
�
આ કા�યમા આિદવાસી �ેમીયુગલની �યથા સમ� આિદવાસી �ýની ભરાય �યારે હાહાકાર મચાવે છ�. કમનસીબે એમા� ક�દરતની
ે
ચીસ જેમ સ�ભળાય છ�. થોડા િદવસ પહ�લા ઉ�રાખ�ડમા� �લેિશયર ખસવાથી પ�ા�વરણ બાબત આિદવાસીઓ સ�� ��બકી પૂý કરનાર �થાિનક લોકોનો ભોગ લેવાય છ�. લેપચા ýિતનો
�
િવનાશ સý�યો પછી િવકાસ અને પયા�વરણર�ાની ચચા� થોડા િદવસ ચાલી. સ�ગદુપ તાસો ક�દરતનો પૂજક અને લોકકથાનો અ�યાસુ હતો.
�
�વાથી માણસýતે �ાક�િતક સ�તુલન ન�ટ કરી ના�યુ� છ�. િવકાસ જ�રી છ� તો માનવýિતથી વધુ સýગ છ� વીનેશ �તાણી એ માનતો ક� પયા�વરણની ýળવણીનો સ�દેશ ભાિવ પેઢીને
ુ�
પયા�વરણનુ� સ�તુલન વધારે આવ�યક છ�. રા��િહતની સાથે �થાિનક લોકોના આપવો ýઈએ. ‘આપણે આપણી લોકપરંપરા ýળવીશ નહીં
િહતની ýળવણીને આપણે િવસાર પાડી છ�. સમજવાની ચાવી છ�, પરંતુ આપણે એમને સા�ભળવાનુ� બ�ધ કરી તો ભાિવ પેઢીનુ� શુ� થશે? એમને ખબર પડશે ક� વાઘ આપણો
ે
ે
આિદવાસીઓમા� પયા�વરણ િવશ ડહાપણભરી સમજ હોય છ�. એમા�થી ના�યુ� છ�. આિદવાસીઓના øવનનો આધાર �ાક�િતક સ�સાધનો પર મહાન ર�ક છ�, પહાડો આપ�ં વતન છ�. ભાિવ પેઢીને ખબર જ નહીં
પયા�વરણની ýળવણી માટ� આવ�યક નૈિતક ફરýનુ� માગ�દશ�ન મળ� છ�. તેઓ છ�. પયા�વરણ બાબત આિદવાસીઓ સ�ય માનવýિતથી વધારે સýગ હોય પડ� ક� ક�દરતના આપણા પર અગિણત ઉપકાર છ�.’ �ક�િત જ Ôલમિણ નામની
ે
માને છ� ક� સમયની સાથે માનવે ક�દરત સાથેના સ�બ�ધને નવેસરથી સમજવાની છ�. એમની ધાિમ�ક અને સામાિજક પરંપરાઓ, મા�યતાઓ, લોકસાિહ�ય, �ેિમકા છ� અને એને મળવા માટ� આપણે કોઈક જ�યા તો બચાવી રાખવી પડશે
તૈયારી રાખવી પડ�. આિદવાસીઓની કોઠાસૂઝમા� પયા�વરણના પડકારોને બાળવાતા�ઓમા� �ક�િતનુ� �થાન ઇ�ર સમાન હોય છ�. તેઓ નદી, તળાવ, ને?