Page 18 - DIVYA BHASKAR 022621
P. 18

Friday, February 26, 2021   |  18





                                                                                                              ઇ�કમા� પણ ‘પહલી નજર’ ક� ‘પહ�લા �ેમ’ને આપણે વધારે જ ભાવ
           આપણે ��ા� ન�.1 આવવુ� એ જ       ન�બર-1 ���લેમ                                                    પટાવવાની વાત-200 મીટરની રેસ હતી અને પહ�લી �કસ સરકારી ટ��ડર!
            આપણા અ��ત�વની ઓન-                                                                              આ�યો છ�. સ�ગીતકાર અનુ મિલક� ગીતકાર મજરુહ પાસે એક વાર િજદ કરી
                                                                                                           ક� ‘પહલી નઝર મ� પહલા �યાર હ�આ’વાળા ભાવ પર જ ગીત લખો. �યારે
                                                                                                                        �
         ઓફ ��વ� બની બેઠી છ�. બધા�                                                                         મજરુહ� કહ�લુ�, ‘િમયા, પહલી નઝર મ� પહલા �યાર હો ગયા, તો �યા દૂસરી
         જ  એક અ��� સ�ગીત�ુર�ીની          ન�.1 થવાની ઘેલછા                                                 નઝર મ� દૂસરા �યાર હોગા? �યાર કોઇ પ�ýબમેલ નહીં �ક પહ�લે ન�બર ક�
                                                                                                           �લેટફોમ� પર હી આ ક� રુક�!’ ચા�દ પર પહ�લા કોણ પહ�ચે એ માટ� રિશયા-
                                                                                                                                             �
                      ગેમ રમી ર�ા� છ�                                                                      અમે�રકામા� હોડ લાગેલી. પછી �યારે અમે�રકા પહ�લા સૌથી પહ�લી વાર
                                                                                                           પહ��યુ�, તો રિશયાએ અફવા ઉડાડી ક� અમે�રકનો ચા�દ પર ગયા જ નથી.
                                                                                                           કોઇ �ફ�મી �ટ��ડયોમા� ચા�દનો સેટ લગાવી ખોટ�ખોટ� શૂ�ટ�ગ કયુ� છ�! જગતમા�
                                                                                                           ન�.1 હોવાનો િજ�ી રા���ેમ  દુિનયાનો ન�.1 �ો�લેમ છ�, જે નફરત અને
                            �ા���સ                                           ���રવલ                        િહ�સા ફ�લાવ છ�..
                                                                                                                   ે
                             �
                ર�તદાનની લાઇનમા કોઇને ન�. વન નથી આવવ ુ�               ચૂપચૂપ �ડ� હો જ�ર કોઇ બાત હ�,           માક� કરý ક� એરપોટ� પર જેવી ફલાઇટની સૂચના સ�ભળાય ક� �લાઇટ
                                                                                                                                       �
                                               (છ�લવાણી)           પહ�લી મુલાકાત હ�, ø પહ�લી મુલાકાત હ�!   પકડવા તરત જ 150 લોકો ભારત-પાક ભાગલા થયા હોય એમ દોડીને લાઇન
           ‘ક�વેલરીના પવ�ત પર ઇશ િ��તને શૂળીએ ચડાવવામા આ�યા એ પછી                           (કમર જલાલાબાદી)  લગાવશ, ýણે વહ�લા જઇને સીટ નહીં પકડાય તો ઊભા ઊભા જવુ� પડશે!
                                            �
                                                                                                                         �
                                                                                                                 ે
                          ુ
                                                                                                                                              �
                                                                                              �
        ભ�ત ýસેફ� ýયુ� ક� એક બીý માણસ માથા પછાડી ર�ો હતો. ýસેફ� એને   નાનપણની જેમ આજેય આપણે સૌ લીંબુ-ચમચીની રેસમા દોડીએ છીએ.   પછી િવમાન �યારે લ�ડ થાય અને દરવાý� ખૂલે એ પહ�લા જ બધા� ઉપરથી
                     ુ
        ક�ુ�, ‘રડ નિહ, ઇશ જેવા પયગ�બરના વધથી દુ:ખ તો થાય, પણ એમા�   øવનમા�થી ‘આન�દ’ નામનુ� લીંબુ કયારનુ�યે નીચે પડી ગયુ� છ�, તોયે ચમચીને   સામાન ખ�ચીને બહાર દોડવા ધ�ામુ�ી કરશે.. ýણે બહાર જઇને બોડ�ર
                                                             �
        આટલુ� બધુ�?’                                      મ�મા મૂકીને સૌ દો�ે રાખે છ�. મુશાયરામા સૌથી પહ�લો શાયર તો હ�� જ   પર લડવા જવાનુ� હોય! ��નમા� પણ સૌ દોડીને �દર ઘૂસશ. વીય�ના લાખો
                                                                                     �
                                                                                                                                               ે
                                   ુ
           પેલાએ તરત જ અટકાવીને ક�ુ�, ‘હ�� ઇશ માટ� નથી રડી ર�ો! અરે, ઇશ  ુ  એમ કહીને કોમળિદલ કિવઓ ક��તી કરે છ�. �ફ�મોના ટાઇટલમા� ‘પહ�લુ�   શુ�ા� સૌથી પહ�લા પહ�ચનારને જ ગભ� બનવાનુ� માન �ા�ત થાય છ� એ
        જેવા ýદૂ તો મને પણ આવડ� છ�! મ� પણ પાણી પર ચાલીને દેખા� છ�, મ� પણ   નામ મારુ� જ’ કહીને મોટા� મોટા� �ટાર છણકા કરે   રીતે સૌને ��નની સીટ પકડવી છ�. ��નનો ડ�બો તરત જ �ધારા ગભા�શયમા  �
                                               ુ�
                       �
                                                                      �
        ભૂ�યાની ખાલી થાળીમા રોટલી ટપકાવી છ�... પણ લોકોએ મને ક�મ શૂળીએ   છ�. થોડા� વષ� પહ�લા એવોડ� ફ�કશનમા� શાહરુખ   પલટાઇ ýય છ�!
        ન ચડા�યો? હ�� તો ઇશુથી પણ પહ�લા ýદૂગર બ�યો હતો!’ ઓ�કાર   પહ�લી રોમા� બેઠ�લો તો એને �યા�થી             એક જમાનામા� ગાય-ભ�સ જેવો પોદળો મૂક� ક� તરત કોઇ દોડીને પોદળાની
                              �
        વાઇ�ડની આ લઘુકથામા� માનવમનની ચાવી છ�પાયેલી છ�. સૌને      ઉઠાડીને અિમતાભને બેસાડવા માટ�             આસપાસ ક��ડાળ કરી લેતુ�, જેથી પોદળો એનો થઇ ýય. આપણે સૌએ
                                                                                                                      �ુ
        ગમે તે રીતે ન�.1 બનવુ� અને એ જ આપણો ન�.1 �ો�લેમ છ�.   રાગ   નેતા અમરિસ�હ� ઝઘડો કય� અને             િજ�દગીને પોદળો બનાવીને આસપાસ ક��ડાળાઓ કરવા મા��ા છીએ.  દેશમા  �
                                                                                                                                               �
        કોરોનાના કાળમુખા સમયમા� પણ કયો દેશ સૌથી પહ�લા              થ�પડબાø પણ કરેલી.                       જેવી કોઇ ઘટના બને ક� તરત જ અિભ�ાય આપીને કહ�વાનુ� ક� ýયુ�? મ� તો
        રસી શોધે છ� એની મેડનેસભરી રેસ ચાલી હતી, જે øવલેણ   િબ�દાસ    કોઇ સુ�દર છોકરીના� લ�ન થાય            પહ�લા જ કહ�લુ� ને? ટીવી-ચેનલો ક� સોિશયલ મી�ડયા પર પણ આજે સૌથી
                                                                                                               �
                                                                                                               �
        સાિબત થઇ શક�!                                              તો ઘણા� લોકો તરત જ કોમે�ટ               પહ�લા સમાચાર આપવાની હોડમા� ફ��ટ ચેક કરવાનુ� ભૂલી ýય છ�. મી�ડયાએ
                                                                            �
           એક વાર અમારી ઓ�ફસની બાજુના મકાનમા� કાર   સ�જય છ�લ       આપે, ‘પહ�લા તો એ મારી જ                 �ે�ક�ગ �યૂઝની લાકડીથી સમાજની બુિ�ને ભા�ગીને ભૂ�ો કરી નાખી છ�!
        પા�ક�ગના મુ�ે એક �રટાયડ� ફૌøનુ� પાડોશી �ારા ખૂન કરી       ગલ����ડ હતી ને?’ ýણે છોકરી                  અરે, ઇ�રોમા� પણ ગણેશøને ‘�થમેશ’ એટલે ક� ન�.1 દેવતા ગણવામા�
              �
        નાખવામા આવેલુ�! ‘સૌથી બે�ટ પા�ક�ગ મારુ� જ!’વાળી �િ�થી                                              આવે છ� તો પછી ઇ�સાનોનો શુ� વા�ક? આપણા પ�રવારમા� પણ જે પહ�લુ�
        નાની અમથી વાત પર સરહદ પર લડ�લા ��નુ� ખૂન થઇ ýય?                                                    સ�તાન જ�મે એને ખૂબ માન મળ� છ�! આઇ િથ�ક, બે ન�બરના� સ�તાનોએ એક
        આના� કારણોને સમજવા સહ�જ �ડા ઊતરવુ� પડશે! દસમાનુ� �રઝ�ટ હોય                                         એસોિસએશન  બનાવીને આ અ�યાય સામે લડત લડવી ýઇએ.
                        �
        ક� કોઇની �મશાનયા�ામા હાજરી આપવાની હોય. બધે જ બધા�ને ‘સૌથી                                             સૌ�થમ વાર િહમાલય પર એવરે�ટ સર કરીને તેનિસ�ગે-િહલેરીએ ઝ�ડો
        પહ�લા આવવુ� છ�.’                                                                                               લહ�રા�યો તો �યા એક મલયાલીએ તરત �ગટ  થઇને
                                                                                                                                  �
           �ફ�મોની �����ટ�ગમા� એક ���ચ શ�દ વારંવાર વપરાય છ� : ‘રૈસન દ’એ�ે’                                               પૂછયુ� ‘સર, નાિળયેર આપુ�?’ આ મલયાલીઓએ
        (Raison d’etre) એટલે ક� હીરોનુ� øવવાનુ� ક� હોવાનુ� મુ�ય કારણ શુ�?                                                 ફ�લાવેલ ýક  છ�.  એમા�  ગુ�જુઓએ  ઉમેયુ�  ક�,
        આપણે �યા ન�.1 આવવુ� એ જ આપણા અ��ત�વની ઓન-ઓફ ��વચ બની                                                             નાિળયેરની  દુકાનમા�થી  ગુજરાતી  શેઠનો  અવાજ
               �
        બેઠી છ�. બધા� જ એક અ��ય સ�ગીતખુરશીની ગેમ રમી ર�ા� છ�. સૌને ખુરશી                                                આ�યો, ‘પૈસા ગણીને લેજે નહીં તો કાઢી મૂકીશ!’ આમ
        પર સૌથી પહ�લા બેસી જવુ� છ�, પણ આસપાસ જે sacuklux øવનસ�ગીત                                                    આ ýકમા� દરેક �ા�તના લોકો પોતાની પ�ચલાઇન ઉમેરતા� જ
                  �
        વાગે છ� એ નથી સા�ભળવુ�.                                                                                       રહ� છ�, કારણ ક� સૌને પહ�લા આવવુ� છ�. સૌથી વધુ સફળ
           એક વાર એક લેખક� ગુનો કય�. રાýએ એને એક વષ� જેલની સý                                                           સાિબત થવુ� છ� પણ છ�વટ� તો આપણે સૌથી સ�ક�િચત
                                                                                                                                           �
        ફરમાવી. મ��ીએ ક�ુ� ક� આ સý ઓછી છ�. રાýએ ક�ુ�, બે વષ�ની જેલ.                                                      ક� છીછરો સમાજ બનાવવામા ન�.1 પુરવાર થઇ ર�ા�
        મ��ીએ ફરી ક�ુ�, આ સý પણ ઓછી છ�. સý વધતા� વધતા� ફા�સી સુધી                                                        છીએ! આ ��ા�ડની અન�તતાના �કગિણતમા� કોઇ
        પહ�ચી. મ��ીએ ક�ુ�, ફા�સીથીયે લેખકને અસર નહીં થાય. રાýએ પૂછયુ�,                                                      ન�. 1 હોય ક� ન�. 1 લાખ..શુ� ફક� પડ� છ�? �
        ફા�સીથી વધારે શુ�? મ��ીએ ક�ુ�, લેખકની સામે એના હરીફનુ� નામ ‘ન�.1
        લેખક’ ýહ�ર કરી દો. એથી મોટી કોઇ સý નહીં હોય! એ �રબાઇ �રબાઇને                                                                  �� �ા���સ
        øવી નહીં શક� ક� મરી પણ નહીં શક�!’                                                                                      આદમ : હ�� જ તારો પહ�લો �ેમ ��� ને?
                                                                                                                               �
                                                                                                                          ઇવ : મ તને પણ અનેક વાર ‘હા’ પાડી �� ને?
                અબ હમ કહા� િમલ�ગે, Ôલમિણ?                                                                  પહાડ, ��ોની પૂý કરે છ�, પશુપ�ીઓની આમા�યા ýળવે છ�. અરુણાચલ
                                                                                                                                   �
                                                                                                           �દેશની ક�ટલીક આિદવાસી ýિતમા ગભ�વતી પશુમાદાના િશકાર પર
                                                                                                           �િતબ�ધ છ�. કોઈનો િશકાર કયા� પછી તેઓ �માયાચના કરે છ�. એમની એક
                                                                                                           લોકકથા �માણે મોટા થઈને એમના મુખી બનેલા બાળકને એક શાહ�ડીએ
                                                                                                           પોતાનુ� દૂધ પાઈને ઉછ�ય� હતો. એથી તેઓ માતાતુ�ય શાહ�ડીનો િશકાર કરતા
          �હ�   દીના કિવ અશોક િસ�હની એક કિવતામા� આિદવાસી પુરુષ એની                                         નથી. દાિજ�િલ�ગના લેપચા આિદવાસીઓએ પહાડોને અધ�માનવ�પે ક��યા છ�.
                                                                                                           પહાડો પણ માનવોની જેમ �મશ: �મરમા� મોટા થાય છ�. કા�ચનજ�ગા િવશેની
                િ�યતમા Ôલમિણને સ�બોધીને કહ� છ� : ‘અબ હમ કહા� િમલ�ગે,
                Ôલમિણ? કયા જ�ગલમા�, કયા પહાડ પર? આપણા ગામની                                                વાતા�મા� ક�ુ� છ� : ‘એક સમયે બાળ કા�ચનજ�ઘા હરણના દા�ત જેવડો નાનો
                                                                                                                                        �
        પાછળનુ� જ�ગલ કપાઈ ગયુ� છ�. પહાડો યા તો ખોદાઈ ગયા છ�, યા તો નાગા                                    હતો.’ પૂવ� િહમાલયની એક આિદવાસી ýિતમા કોઈ �ય��ત ઘર બા�ધવા એક
                                                                                                                                           �
        અને ક��પ થઈ ગયા છ�. થોડા પહાડો બ�યા છ�, પરંતુ �યા ન�સલવાદીઓના�                                     ઝાડ કાપે તો એણે ફરિજયાતપણે દસ નવા� ઝાડ વાવવા પડ� છ�. એમની ���ટએ
                                          �
                     �
        થાણા� છ�. આપણે �યા મળીએ તો ખતરો છ�. આપણી પોતાની કહી શકાય એવી                                       ધરતીમાતાના ઉપકારનો દસ ગણો બદલો વાળવો પડ�.
        કોઈ જ�યા બચી નથી. આપણી વસતી નøક નાની પહાડી હતી. આપણે �યા  �                                           સ���ટની ઉ�પિતની ઘણી વૈ�ાિનક માિહતી આપણને છ�. એ જ વાતને
        ગાય-બકરીઓ ચરાવવાને બહાન મળતા હતા. �યા ‘સ���ટ ઉ�ાન’ બની ગયુ�                                        અરુણાચલ �દેશની લોકવાતા� રસ�દ રીતે સમýવે છ�. ઇ�રે �થમ ��ીનુ�
                            ે
                                �
                                   �
                                      �
        છ�. એ પહાડી પર નથી ર�ા� પલાશ, નથી વા�સના� ઝૂ�ડ. કા�ટાળા તારની વાડ                                  સજ�ન કયુ�. એનો આકાર ધુ�મસ જેવો હતો. એને એક દીકરો અને દીકરી
        બ�ધાઈ ગઈ છ�. દરવાý પર પહ�રો છ�. આપણા જેવા�ને �દર જવાની મનાઈ                                        જ��યા�. બ�નેનો દેખાવ બરફ જેવો હતો. એમણે લ�ન કયા� પછી બે સ�તાન થયા�.
        છ�. યાદ છ�, તે િદવસે આપણે એ પહાડી પાછળ બેસી સુખદુ:ખની વાતો કરતા�                                   દીકરો આકાશ અને દીકરી ��વી. બ�નેનો એક દીકરો પવન. આ રીતે સ���ટના�
                                 �
        હતા, �યારે ચોકીદારે ધમકાવીને ભગા�ા હતા. તુ� જ કહ�, Ôલમિણ, હ�� તને                                        બીý� ત�વો પણ ઉ�પ�ન થયા�. માનવો ��વીને માતા કહ� છ�, પરંતુ
           �
                                    �
        �યા� મળવા આવુ�?’                                                                                           સૌથી વધારે અ�યાચાર માતા પર કરે છ�. સહનશીલ ક�દરત �ોધે
                  �
           આ કા�યમા આિદવાસી �ેમીયુગલની �યથા સમ� આિદવાસી �ýની                                                        ભરાય �યારે હાહાકાર મચાવે છ�. કમનસીબે એમા� ક�દરતની
                                                                          ે
        ચીસ જેમ સ�ભળાય છ�. થોડા િદવસ પહ�લા ઉ�રાખ�ડમા� �લેિશયર ખસવાથી   પ�ા�વરણ બાબત આિદવાસીઓ સ��      ��બકી          પૂý કરનાર �થાિનક લોકોનો ભોગ લેવાય છ�. લેપચા ýિતનો
                                  �
        િવનાશ સý�યો પછી િવકાસ અને પયા�વરણર�ાની ચચા� થોડા િદવસ ચાલી.                                                  સ�ગદુપ તાસો ક�દરતનો પૂજક અને લોકકથાનો અ�યાસુ હતો.
            �
        �વાથી માણસýતે �ાક�િતક સ�તુલન ન�ટ કરી ના�યુ� છ�. િવકાસ જ�રી છ� તો   માનવýિતથી વધુ સýગ છ�    વીનેશ �તાણી       એ માનતો ક� પયા�વરણની ýળવણીનો સ�દેશ ભાિવ પેઢીને
                                                                                                                                                     ુ�
        પયા�વરણનુ� સ�તુલન વધારે આવ�યક છ�. રા��િહતની સાથે �થાિનક લોકોના                                              આપવો ýઈએ. ‘આપણે આપણી લોકપરંપરા ýળવીશ નહીં
        િહતની ýળવણીને આપણે િવસાર પાડી છ�.                 સમજવાની ચાવી છ�, પરંતુ આપણે એમને સા�ભળવાનુ� બ�ધ કરી      તો ભાિવ પેઢીનુ� શુ� થશે? એમને ખબર પડશે ક� વાઘ આપણો
                             ે
                               ે
           આિદવાસીઓમા� પયા�વરણ િવશ ડહાપણભરી સમજ હોય છ�. એમા�થી   ના�યુ� છ�. આિદવાસીઓના øવનનો આધાર �ાક�િતક સ�સાધનો પર   મહાન ર�ક છ�, પહાડો આપ�ં વતન છ�. ભાિવ પેઢીને ખબર જ નહીં
        પયા�વરણની ýળવણી માટ� આવ�યક નૈિતક ફરýનુ� માગ�દશ�ન મળ� છ�. તેઓ   છ�. પયા�વરણ બાબત આિદવાસીઓ સ�ય માનવýિતથી વધારે સýગ હોય   પડ� ક� ક�દરતના આપણા પર અગિણત ઉપકાર છ�.’ �ક�િત જ Ôલમિણ નામની
                                                                      ે
        માને છ� ક� સમયની સાથે માનવે ક�દરત સાથેના સ�બ�ધને નવેસરથી સમજવાની   છ�. એમની ધાિમ�ક અને સામાિજક પરંપરાઓ, મા�યતાઓ, લોકસાિહ�ય,   �ેિમકા છ� અને એને મળવા માટ� આપણે કોઈક જ�યા તો બચાવી રાખવી પડશે
        તૈયારી રાખવી પડ�. આિદવાસીઓની કોઠાસૂઝમા� પયા�વરણના પડકારોને   બાળવાતા�ઓમા� �ક�િતનુ� �થાન ઇ�ર સમાન હોય છ�. તેઓ નદી, તળાવ,   ને?
   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23