Page 15 - DIVYA BHASKAR 021921

Friday, February 19, 2021 | 14

‘ગોરબાપા, મારો દીકરો િવજય ભણવામા� હોિશયાર ��. કોલેજમા� ભણ ��. હવે બે-�ણ વ��ની જ વાર ��. એ
ે
નોકરીએ લાગી ýય એટલે અમારા ઘરની િશકલ બદલાઇ જશે. ’

હ�� �યા� કહ�� ��� ક� તુ� મન �ેમ કર
ે

તુ� તારા મનમા�થી દૂર આ વહ�મ કર

પણ અડધી વાટકીથી વધારે લોટ આપતા ન હતા. પણ આટલાથી બપોરની
�
રોટલીઓ અને રાતની ખીચડી ક� રોટલા નીકળી જતા� હતા. મહ���ભાઇના
આવા �ધકારમય øવનમા� એકમા� �કાશનુ� �કરણ ગણો તો એ તેમનો
દીકરો હતો. દીકરાનુ� નામ િવજય. ભણવામા� શહ�રની સરખામણીએ સામા�ય
પણ ગામડા�ની ક�ાએ હોિશયાર. એ પણ જુવાનીમા� �વેશ કરી ચૂ�યો હતો. Ôગના મા�યમથી
�યારે આખા ગામના પુરુષો �ાિત, ધમ� અને �મરનો ભેદ ભૂલીને ચા�દનીના�
તેજમા� નહાતુ� હોય �યારે િવજય એમા�થી ક�વી રીતે બાકાત રહી શક�? એને
ચા�દની ખૂબ જ ગમી ગઇ હતી. િવજય સહ�જ શામળો હતો. ક�િ�પાકની રોગ�િતકારક
એ સમયે ગામડા�મા� મોબાઇલ ફો�સ પહ��યા ન હતા. એક એસએમએસ
કરીને કોઇ ગમતી છોકરીને પોતાના �દયની વાત જણાવી દેવાની સવલત હજુ
ગામડા�મા� �વેશી ન હતી. િવજયે સીધો અને સ��કારી ર�તો અજમા�યો. એક શ��ત વધારી શકાશે!
િદવસ મ�મીને કહી દીધુ�, ‘મને ગોરબાપાની ચા�દની ગમે છ�. મારે એની સાથે
પરણવુ� છ�. તુ� એમના ઘરે જઇ અને માગુ� નાખ.’
માલતીબહ�ન ઢીલા� પડી ગયા�, ‘બેટા, તુ� થોડોક િવચાર તો કર. ગોરબાપાનુ� પહ�લી નજરે નુકસાનકારક લાગતી Ôગ આપણને
ઘર ખાધેપીધે સુખી છ�. આપણે સાવ ગરીબ છીએ. તારા બાપા ઘરે ઘરે જઇને
લોટ માગે છ�. �યારેક ગોરબાપાના ઘરે પણ જઇ ચડ� છ�. જે બાપ આપણને ઘણી જ�યાએ અિતશય ઉપયોગી સાિબત થાય ��
લોટ આપતો હોય એ �યારેય પોતાની દીકરી આપે ખરો?’
�
િવજય કોઇ પણ રીતે ન જ મા�યો. દીકરાની øદ આગળ માની સમજણ શમા ચારે તરફ ખેતી અને એના ��ો િવષે ચચા� ચાલી રહી છ�
હારી ગઇ. બીý િદવસે સવારના પહોરમા� માલતીબહ�ન ગોરબાપાના ઘરે દે �યારે આપણે ય એ િવષયે થોડી વાત કરી લઈએ. �વાભાિવકપણે
�
જઇ ચ�ા. ચા�દની તો શહ�રની હો�ટ�લમા હતી. માલતીબહ�ને દીકરા માટ� આપણી ચચા� પોિલ�ટકલ નહીં પણ સાય��ટ�ફક �ગલ �ગેની
ચા�દનીનો હાથ મા�યો. ગોરબાપા �દરથી તો સમસમી ગયા પણ ચહ�રા હશ. િવ�ાનની નવી નવી �શાખાઓની િ�િતý િવ�તરતી ýય છ�, તેમ તેમ
ે
�
પર �વ�થતા ýળવીને એમણે શાલીનતાપૂવ�ક જવાબ આ�યો, ‘માફ કરý, અનેક નવી પ�િતઓ પણ અમલમા મૂકાતી ýય છ�. ક�િષની વાત કરીએ તો
�
બહ�ન. તમારા ઘરની ��થિત આખુ� ગામ ýણે છ�. મારી દીકરી દુ:ખમા પડ� કીટકોથી પાકનુ� ર�ણ કરવાનો મુ�ો અિતશય મહ�વનો છ�. એમા�ય ý કોઈ
એવુ� મારાથી નહીં થાય.’ ક�િ�મ ક�િમકલ એજ�ટને બદલે ક�દરતી રીતે પાકનુ� ર�ણ થતુ� હોય તો તો પૂછવુ�
માલતીબહ�ને તા�ક�ક દલીલ રજૂ કરી, ‘ગોરબાપા, આવુ� ન જ શુ�!
રણમા� બોલો. મારો દીકરો િવજય ભણવામા� હોિશયાર છ�. કોલેજમા� એક સાય�સ જન�લમા જે અહ�વાલ પ��લશ થયો છ�, એનાથી ઘ� તેમજ
તાજેતરમા� જ �લા��સ અને બોટનીના અ�યાસ (phytology)ને લગતી
ભણે છ�. હવે બે-�ણ વષ�ની જ વાર છ�. એ નોકરીએ લાગી
�
�ી�યુ� ગુલાબ ýય એટલે અમારા ઘરની િશકલ બદલાઇ જશે. તમારી કઠોળ વગેરેના પાકના સ�ર�ણ માટ�ના �ય�નોને એક નવી જ િદશા મળી
તસવીર �તીકા�મક છ� ચા�દની રોટલા વગરની નહીં રહ�.’ છ�. સ�શોધકો જણાવે છ� ક� એક ખાસ �કારની Ôગ ઘ� અને કઠોળના પાકને
ગોરબાપા હ�યા, ‘રોટલા વગરના તો તમેય �યા� એ�ફ�સ સામે ર�ણ આપે છ�. (‘એ�ફ�સ’ એટલે પાકને નુકસાન કરનારા
ડૉ. શરદ ઠાકર
રહો છો? પણ એ રોટલામા� ક�ટલા ઘરનો લોટ હોય છ�?
�� દેરક વષ� પહ�લા�ની ઘટના. ઠીક ઠીક મોટ�� કહી િવજય હોિશયાર છ� એ સાચ. ભિવ�યમા� એ કમાશે એ પણ ખાસ �કારના જ�તુ) આ Ôગને કારણે ઘ� અને કઠોળના છોડમા� એવી
શકાય એ વુ� ગામ. મોટા ભાગના અિશિ�ત
ુ�
રોગ�િતકારક શ��ત પેદા થાય છ� જે એ�ફ�સ સામે ર�ણા�મક કવચ પૂરુ� પાડ�
ે
લોકોની વ�ે એકમા� િશિ�ત કહી શકાય એવુ� સાચ. દસેક વષ� પછી તમારુ� પોતાનુ� ઘર હશ. �ક�ટર હશ, સારા છ�. દરેક છોડની પોતાની ક�દરતી રોગ�િતકારક શ��ત હોય જ છ�. પણ આ
ે
ુ�
ે
ે
�ા�ણ ક�ટ��બ. �ેમશ�કર ભ� એ પ�રવારના મોભી. એ જ ગામની કપડા�લતા હશ અને તમારા ઘરનો જ લોટ હશ; આ બધુ� હ�� સમø ખાસ �કારની Ôગ છોડની રોગ�િતકાર શ��તને ખા�સા લેવલ સુધી સુધારી
�
ે
�
શાળામા િશ�ક તરીક� ફરજ બýવે. સા�જે ઘરે આવીને અનુભવના આધારે શક�� છ�� પણ પૂરા� દસ વષ� સુધી તો મારી દીકરીએ દુ:ખમા િવતાવવાનાન? તમે આપે છ�. પ�રણામે કીટકોનો ભય ઘણા �માણમા� ઓછો કરી શકાય છ�. છોડ
ે
દવાખાનુ� ચલાવ અને ગોરપદુ� પણ કરી ýણે. પૂરેપૂરા સા��વક �િ�ના �દય પર હાથ મૂકીને કહો; ચા�દની ý તમારી દીકરી હોય તો તમે એને આવા સાથે Ôગ �લોઝ બો��ડ�ગ (close rapport) �ારા ફ�ગલ
માણસ. આખુ� ગામ એમને ગોરબાપા કહીને આદર આપે. ગોરાણી પણ ક�ગાળ ઘરમા� વરાવો ખરા?’ માલતીબહ�ન પાસે કોઇ જવાબ ન હતો. બે �સુ ���ઇન (fungal strains) બનાવે છ�. આ ફ�ગલ
�
નમણા, ઘાટીલા, �પાળા અને મીઠા �વભાવના. મરતા માણસને ‘મર’ ન કહ� ખેરવીને એ ઊભા થઇ ગયા� અને ઘરે જઇને િવજયને બધુ� જણાવી દીધુ�. ���ઇનથી કીટકોનો ઉપ�વ ઓછો થઇ ýય
ં
�
એવી ઋજુ �ક�િતના�. ગોરાણીએ પહ�લા ખોળ� દીકરીને જ�મ આ�યો. અ�યારે ý વાત અહી પૂરી થઇ ગઇ હોત તો સારુ� હતુ�. ગમે તેવા ગરીબ ઘરનો િસ�પલ છ�. સરવાળ પાકને થતા નુકસાનમા� મોટો
એ દીકરી 33 વષ�ની થઇ છ�. �યારે આ ઘટના બની �યારે એની �મર અઢાર છોકરો ક� છોકરી જગતમા� કોઇ પણ �ીમ�ત પ�રવારના સુ�દર પા� સાથે લ�ન ઘટાડો થાય છ�. િ��સ, �હાઇટ�લાય,
વષ�ની હતી. એનુ� નામ ચા�દની. ચા�દની જ�મી �યારથી જ ગોળ લાડવા જેવુ� કરવાના� સપના� ýઇ શક� છ�. એમા� કોઇ અપરાધ જેવુ� નથી, પણ િવજયે ભૂલ સાય�સ એ�ફ�સ, ક�ટરિપલર, વીવી, ખડમાકડી,
�
�પાળ મ� લઇને જ�મી હતી. જેમ જેમ �મર વધતી ગઇ તેમ તેમ તેજ ખીલત ુ� એ કરી ક� ચા�દનીને પામવાની વાત ઉપર પૂણ�િવરામ મુકાઇ ગયુ� હતુ� તેને એણે કીડી, કોલોરાડો, બટાકાની ભમરો,
�
ુ
ગયુ�. સ�રની થઇ �યા સુધીમા� તો ચ��માની કળા પૂણ�પણે િવકસી ગઇ. અ�પિવરામ માની લીધુ�. પોતાના �ય�નો ચાલ રા�યા. પોતાની કિઝન પાસેથી �વલ�ત નાયક મેલીબ�સ વગેરે જેવા પાકભ�ી કીટકો-
ગામમા� એક પણ એવો છોકરો ન હતો જેને ચા�દની ગમતી ન હોય. એ ચા�દનીની હો�ટ�લનુ� સરનામુ� મેળવીને એક િદવસ એ ચા�દનીને મળવા માટ� øવાતો હ�મલો કરે �યારે પેલા ફ�ગલ
શેરીમા�થી પસાર થતી હોય �યારે મોટી �મરના પુરુષો પણ વહ�લા જ��યા એ પહ�ચી ગયો. તેણે સીધુ� જ શ� કયુ�, ચા�દની, તુ� મને ખૂબ ગમે છ�. તારા પ�પા ���ઇનનુ� ઇ�ફ�કશન આ કીટકોને લાગે છ�. અને
બદલ ઇ�રને ઠપકો આપવા મા�ડતા. ચા�દની ભણવામા� હોિશયાર હતી પણ ભલે ના પાડ� પણ તુ� હા પાડી દેને. હ�� તને સારી રીતે રાખીશ.’ ફ�ગલ ઇ�ફ�કશનને કારણે આ કીટકો પાકને મોટા
એ ગામમા� બારમા ધોરણ સુધીની જ સગવડ હતી. એટલે �ેમશ�કરે દીકરીને ચા�દની ભડકી ગઇ. પોતાના ગામનો એક યુવાન આ રીતે હો�ટ�લમા એને �માણમા� નુકસાન પહ�ચાડી શકતા નથી. આ સ�શોધનમા� સામેલ િનકોલાઈ
�
�
કોલેજ કરવા માટ� બાજુમા� આવેલા શહ�રમા� મૂકી હતી. હો�ટ�લમા રહ�વુ� અને મળવા આવી ચડ� એ વાત એને ગમી નહીં. ઉપરા�ત િવજય માટ� એના �દયમા� મેિલ�ગ પોતે કોપનહ�ગન યુિનવસી�ટીમા� એસોિસયેટ �ોફ�સર તરીક� કાય�રત
�
કોલેજમા� ભણવુ�. ચા�દની ડાહી હતી, સ��કારી હતી અને ક�ાગરી હતી. એટલે સહ�જ પણ આકષ�ણ જેવુ� ન હતુ�. એણે ટ��કો જવાબ આપી દીધો, ‘મારી પણ હા છ�. સ�શોધન હø �ાથિમક તબ�ામા છ�. પરંતુ િનકોલાઈના કહ�વા મુજબ
એના માટ� બીø કોઇ િચ�તા કરવાની રહ�તી ન હતી. નથી. તમારે આ રીતે અહી આવવુ� ન ýઇએ. ફરી વાર આવશો તો હ�� મળીશ ખેતીમા� પાકના સ�ર�ણ માટ� છોડની રોગ�િતકારક �મતા વધારતી ચો�સ
ં
ચા�દની કોલેજના બીý વષ�મા� આવી �યારે ગોરાણીએ પિતને ક�ુ�, નહીં.’ હવે તો િવજયની �ેમકથા ઉપર મોટ�� પૂણ�િવરામ મુકાઇ ગયુ� હતુ�, પણ �કારની Ôગનો બહોળા �માણમા� વા�તિવક ઉપયોગ કરવા પહ�લા એ ચો�સ
ુ
‘આપણી દીકરીનુ� �પ ખીલત ýય છ�. આપણી જ નજર લાગે એવી એ લાગવા િવજયે હø પણ એને અ�પિવરામ સમøને �ય�નો ચાલ રા�યા. �કારની Ôગ કઈ રીતે કાય� કરે છ� એ સમજવુ� પડશે. આથી સ�શોધકો હાલ
ુ�
લાગી છ�. મને એની િચ�તા થાય છ�. એના માટ� છોકરો શોધવાનુ� શ� કરો.’ બે વષ� પછી ચા�દનીના� લ�ન શહ�રમા� સારી સરકારી નોકરી કરતા એક આ Ôગની વત��ક અને કાય�પ�િતનો અ�યાસ કરી ર�ા છ�.અ�યાર સુધી જે
ગોરબાપાએ જવાબ આ�યો, ‘હ�� પણ એવુ� જ િવચારુ� છ��. આપણી દીકરી સુખી ઘરના યુવાન સાથે થઇ ગયા�. ગોરબાપાએ ýણીýઇને ગામના તમામ સ�શોધનો થયા છ� એ પરથી તજ�ો જણાવે છ� ક� વાતાવરણમા� આ Ôગ બીજકણ
ભલે ગમે એટલી ચા�ર�યવાન હોય પણ શહ�રના છોકરાઓનુ� ભલુ પૂછવુ�. �ા�ણોને આમ��ણ આ�યુ�, પણ પ��ાનુ� ખોરડ�� બાકાત રા�યુ�. ગોરબાપા (spores) તરીક� હાજર હોય છ�. �યારે કીટકો પાક પર હ�મલો કરે �યારે છોડની
કોઇ બદમાશ એને ભોળવી પણ ýય. હ�� કાલથી જ સારા મુરિતયાની શોધ નહોતા ઇ�છતા ક� િવજય મા�ડવાની બહાર બેસીને મા�ડવાની �દર બેઠ�લા સપાટી ઉપર, જમીનમા� અથવા હવામા�થી Ôગના બીજકણો કીટકના શરીરમા�
શ� કરી દઇશ.’ આ તે ગામના એક પ�રવારની વાત થઇ. એ જ ગામના વરઘો�ડયાને ýઇને િનસાસા ના�યા કરે. એ પછી બીý વષ� િવજય પણ પરણી �વેશે છ�. એકવાર શરીરમા� દાખલ થયા બાદ કીટકના આખા શરીરમા� Ôગનુ�
�
બીý એક પ�રવારમા� તે જ સમયે શુ� ચાલી ર�ુ� હતુ�? મહ���ભાઇ પ��ા ગયો. હાલમા ચા�દની અને િવજય બ�ને જણા સુખી લ�નøવન માણી ર�ા� છ�. ઇ�ફ�કશન લાગે છ�. ક�ટલીક Ôગ તો કીટકના શરીરમા� રીતસર ઝેર (toxin)
અને માલતીબહ�ન એ ગામના સૌથી ગરીબ પિત-પ�ની હતા. ઘરમા� અનાજ િવજય પણ એક શા ળામા િશ�ક તરીક� ફરજ બýવે છ�, પણ એણે ચા�દનીનો પેદા કરે છ�. આ બધાને �તાપે છ�વટ� પેલા ઇ�ફ��ટ�ડ કીટકનુ� ��યુ િનિ�ત!
�
�
સ�ઘરવાની કોઠીની જ�ર ન હતી. મહ���ભાઇના પે�ટ-શટ�મા� િખ�સાની જ�ર પીછો છો�ો નથી. હવે એની હરકતો અપરાધની ક�ાએ પહ�ચી ગઇ છ�. કીટક મારે એ પછી આ Ôગ એના શરીરના બા� આવરણમા� પણ ફ�લાઈ ýય
ન હતી. એમના મકાનને બારણા�ની જ�ર નથી. ઘર, કોઠી અને િખ�સામા � �યા�કથી ચા�દનીનો મોબાઇલ ન�બર મેળવીને િવજયે ફરી પાછી એને છ�, જે બીý કીટકોને ઇ�ફ�કશન લગાડવામા કારણભૂત બને છ�. આમ Ôગનુ�
�
�
ુ
ક�ઇ મૂકવા જેવુ� ન હત�ુ. મહ���ભાઇ રોજ સવારે ઊઠીને િશરામણ પતાવીને લલચાવવાની કોિશશ ચાલ કરી દીધી છ�. ચા�દનીએ એને ધૂ�કારી કા�ો, આ ચ� ચાલત રહ� છ�. પહ�લી નજરે નુકસાનકારક લાગતી Ôગ આપણને
ુ�
બે-�ણ ઝોળીઓ લઇને લોટ માગવા માટ� નીકળી પડતા. બપોરે બાર વાગે ઘરે ‘હ�� હવે કોઇ પુરુષની પરણેતર છ��. બે સ�તાનોની માતા છ��. મારા પિતને હ�� ઘણી જ�યાએ અિતશય ઉપયોગી સાિબત થાય છ�. બીý મોટો ફાયદો એ છ�
�
પાછા આવે �યા સુધીમા� દસેક ઘર ફરી વળતા. આ તો રોજનુ� થયુ�. એટલે લોકો (�ન����ાન પાના ન�.17) (�ન����ાન પાના ન�.17)