Page 11 - DIVYA BHASKAR 122421
P. 11
Friday, December 24, 2021
�ુિ��ણના છોડ પર જ �ોકત��ન પુ�પ �Ó��ન અન પોષણ પામતુ� હોય છ�. ����મા ��યોના �ૂ�ો�ાર
ુ�
�
ે
અન બરાડા એ��ુ� જ પૂરવાર કરે છ� ક� �ોકત�� જેવી પિવ� બાબત હø કબિજયાતથી મુ�ત નથી
ે
કોઇનો �ેમપ� છાનામાના વા�ચવો એ પણ
21મી ��ીમા અ��યતા ગણાય
�
દ રેક નવી પેઢી નવા નો�સ� લેતી આવે છ�. માણસની �ાઇવસીન ે �સ�ગ મને સ�ભળા�યો �યારે મારી �ખ ભીની થઇ. (તા. 6, �ડસે�બર).
વાત સમજવા જેવી છ�. લોકત�� એક િમýજનુ� નામ છ�. �યા�ક પ�નીને
હવે મૂળભૂત માનવ-અિધકારનો દર�ý �ા�ત થયો છ�. �માટ�
ુ
ુ
ફોન આ બાબત એના માિલકનો શ� સાિબત થઇ ર�ો છ�. કોઇ પોતાનુ� બધુ� જ માનનારો ક�ાગરો લ�લ પિત તરીક� વહાલો લાગે છ�. એ
ે
ગુનેગારની વાત જુદી છ�, પરંતુ બાકી નાગ�રકની �ાઇવસી પર મોટી તરાપ પિત øવી તો ýય છ�, પરંતુ પ�નીની િજ� પ�રવારના ઉમળકાને ન�ટ કરી
તો પડ� જ છ�. આ તરાપ આખરે તો માનવીના અિધકારને ýખમમા મૂકનારી નાખનારી સાિબત થાય છ�. ક�ટલાક તમોગુણી પિતદેવો (ક� પિતદાનવો?)ને
�
�
ખલનાિયકા જ ગણાય. �હોન �ૂયીએ એક મહ�વનુ� િવધાન કયુ� હતુ� : પણ ક�ાગરી પ�ની ગમતી હોય છ�. ફિળયે ફિળયે ક� ‘નગરી નગરી �ારે �ારે’
દરેક પેઢી પેદા થાય તેની સાથોસાથ આવા� કýડા� ýવા મળ� �યારે મન �લાિનથી ભરાઇ ýય છ�, ઊભરાઇ ýય
�ોકત�� નવો જ�મ ધારણ કરત�� હોય �� છ�. સૂનકારની છાતી ચીરીને �ગટ થતા શ�દનો લાવારસ કલમને પજવતો જ
અને એમ બને તે મા��ની દાયણને રહ� છ�! લેખકને થતી આવી પજવણી િદ�ય હોવાની!
���ણ કહ�વામા આવ ��. સારુ� િશ�ણ એ જ એકવીસમી સદીનો ધમ� છ�. એક િશ�ક તરીક� આવા
�
ે
લોકત��ની માવજત િશ�ણ �ારા થતી રહ� છ�. સુિશ�ણના છોડ પર જ ધમ�દયની �તી�ા કરવાનુ� ગમે છ�. બહ�મતી ક� લઘુમતીનો આ �� નથી.
લોકત��નુ� પુ�પ �Ó�લન અને પોષણ પામતુ� હોય છ�. સ�સદમા� સ�યોના આ તો સુમિતનો �� છ�. િશ�ણ સુમિત ક�ળવે છ�. ઉ�મ િશ�કો િવના ઉ�મ
સૂ�ો�ાર અને બરાડા એટલુ� જ પૂરવાર કરે છ� ક� લોકત�� જેવી સમાજ રચાય એ અશ�ય છ�.
પિવ� બાબત હø કબિજયાતથી મુ�ત નથી. આવે વખતે પુ�ને ગમી ગયેલી ક�યા અમુક �ાિતની છ� તેથી બ�નેના �ેમસ�બ�ધમા� િવ�ન
ક�વળ િશ�ણ જ લોકત��ને રોગમુ�ત કરી શક�. િવનોબા ઊભા� કરનારા� માતાિપતા અવ�ય ‘અસ�ય’ ગણાય. વહ�ના ફોન િપયેરથી
જેવા ઋિષએ બોધગયા સવ�દય સ�મેલનમા� એક િવધાન કયુ� આવે �યારે પોતાના કાન સરવા કરીને આસપાસ છાનીમાની ઊભી રહ�નારી
હતુ� : ‘મૂખ� લોકોની બહ�મતી હોય તેવા સમાજમા લોકત�� સાસુ અસ�ય ગણાય. િપયેર જતી વખતે પુ�વધૂએ પેટીમા� શુ� શુ� મૂ�યુ� એની
�
મૂખ�રા�યની છ�ટ પણ આપી શક� છ�.’ આવી છ�ટ ન મળ� તે માટ� માિહતી બેડ�મમા� જઇને છાનામાના ýણી લેવાની ગ�દી ઉ�સુકતા
િશ�ણની ગુણવ�ા જળવાય તે જ�રી છ�. િશ�ણનુ� કત��ય શુ�? િશ�ણ ધરાવનારી સાસુ ઘરડા�ઘરમા� જવાની ઉતાવળમા હોવાની. પુ�
�
�ારા એવા મનુ�યો પેદા થવા ýઇએ, જેઓ નવી સ�યતાનુ� �વાગત અને પુ�વધૂ મોટરબાઇક પર �ફ�મ ýવા ýય પછી તે બ�નેને
કરે અને સ�વધ�ન કરે. આપણા દેશના મહાન ઋિષઓ તરફથી આપણને િવચારોના મોડ�� ક�મ થયુ� તે �ગે અળખામણા ��ો પૂછીને પજવનારો
�
��ોપિનષદ અને ક�નોપિનષદ જેવા� બે ઉપિનષદો મ�યા, જેમા� ��ો સસરો અસ�ય ગણાય. બ�ને જણા� પાછા આવે �યારે
�
પૂછવાની �વત��તાનો મિહમા થયો. �ોફ�સર તરીક� મારા વગ�મા� એક ��ેø ���ાવનમા� ભોજન તૈયાર રાખનારી સાસુને કદી પણ પાછલી �મરે
વા�ય વારંવાર કહ�તો : ‘I don’t want you to answer my questions, ઉપે�ા વેઠવી ન પડ�. ��ેø શ�દ ‘grace’નો ગુજરાતી
I want you to question my answers also.’ િશ�ક વગ�ની આબોહવા સુધરી ગઇ. ચૌદ વષ�ના વનવાસ પછી �ીરામ ગુણવ�ત શાહ પયા�ય ઝટ જડતો નથી. એ શોધવાની માથાક�ટ કરવા કરતા�
બદલી નાખે તે માટ� િશ�ક� પોતાનામા� રહ�લા િવ�ાથી�ને સતત øવતો રાખવો અયો�યા આ�યા. એમણે �યારે અયો�યાના લોકો સમ� એ શ�દ ગુજરાતી ભાષામા �વીકારી લેવામા જ શાણપણ
�
�
પડ� છ�. સો���ટસ આવો મહાન િશ�ક હતો. એ પોતે સ�યશોધક તરીક� ø�યો ýહ�રમા� �દય ખોલીને વાત કરી �યારે ક�ુ� : ‘હ�� અ�યારે જે રહ�લુ� છ�. ઘરમા� નવી નવી આવેલી પુ�વધૂ �ારા �યારે �થમ
�
અને હ�મલ�ક નામનુ� ઝેર ગટગટાવી ગયો �યા સુધી સ�યશોધક તરીક� જ મય�. વાતો કરવા માગુ� છ�� તેમા� કશુ�ક અનુિચત કહ�વાઇ ýય તો મને વાર કાચનુ� વાસણ તૂટી ýય, �યારે જે સાસુ �ેસ બતાવીને કહ� છ�
એ ý ધારે, તો િમ�ોએ નૌકાઓ તૈયાર રાખી હતી જેથી એથે�સ છોડી જઇને િનભ�યપણે તે જ વખતે રોકý અને ટોકý.’ આદરણીય બાપુએ ફોન પર : ‘બેટા, જરાય િચ�તા ન કરતી. મ� પણ ઓછા� વાસણ નથી તો�ા�.’ �ેસને
��યુ ટાળી શકાય. સો���ટસને ��યુ મ�જૂર હતુ�, પણ બચી જવાનુ� મ�જૂર ન રામચ�રતમાનસની ચોપાઇ પણ સ�ભળાવી, જેમા� રામરા�યમા� જળવાયેલો કારણે પ�રવાર જળવાઇ ýય છ� અને ઘષ�ણ ઘટ� છ�.
�
�
હતુ�. એવા બચી ગયેલા અને ભાગી છ�ટ�લા સો���ટસને દુિનયા યાદ કરત ખરી? લોકતા�િ�ક િમýજ પણ �ીરામ તરફથી �ગટ થયો. અમારી વાત પૂરી થઇ રંગુનમા� શરદબાબુ િમ��ીપાડામા રહ�તા હતા. એ િવ�તારમા મજૂરો,
સવારે આદરણીય મોરા�રબાપુએ ફોન પર એક એવી વાત કરી ક� સવાર પછી બાપુને આ �સ�ગ યાદ આ�યો તેથી તરત જ બીø વાર ફોન ýડીને આ (�ન����ાન પાના ન�.19)
આપણી ગુજરાતી ભાષા ભાષા-ક�િત શીખીને આ�યો છ�. બાળકને જેટલી માતા ગમે
એટલી જ શ�દના ઉપાસકને મા�ભાષા ગમે. મા�ભાષા
ँवાસની જેમ જ સતત એન ँवસી છે િદવસે ને િદવસે વધુ તેજ-તોખાર બને છ�. એની પાસે
ે
મें ભજનની જેમ ગુજરાતી ભँल છે પ�થરોમા� �ાણ Ôંકી દેવાની ýદુઇ છડી છ�. એના ખોળામા �
�
આપ અળગી કઇ રीતે કરશો કહો તો માથ�ુ મૂ�યા પછી બધાના �િદયામા નમ�દ રહ�વા આવે છ�.
માपॢભાષાને મें લોહીમાં વણી છે ટલો મૌનનો મિહમા ýણે છ� અથ�ના પારેવડા�ને પોતાના ઘર જેવુ�, પોતાના �યા�ક એ મીરા�બાઇ અને નરિસ�હ મહ�તા જેવા ભ�ત
ે
બાળકોને જેટલી માતા ગમે ને જે એટલો જ મા�ભાષાનો વતન જેવુ લાગે છ�. મા�ભાષાન તો કિવઓના� ગૂઢ પદમા� છ�, તો �યા�ક એ ગીત-ગઝલમા�
એટલી અમને તો ગુજરાતી ગમી છે મિહમા ýણે છ� કિવ! øવનના ભજનની જેમ ઑભજવાની હોય. ખળખળતી નદી છ�. ભાષા આપણા શરીરનુ� ચૈત�ય છ�.
ે
પत्થરોમાં પણ ફૂંકी દ ूાણ એવી મા�ભાષા આપણી લાગણીને �પકડી એનુ� પોત િદવસે ને િદવસે વધુ ઊજળ�� એની �યોિતમા� સૂરજને પણ સલામી ભરવી પડ� એવી
ં
એની પાસ એવી हॄદઇ છડી છે બનાવીને સમાજ સુધી પહ�ચાડ� છ�. �મર હકારની કિવતા અને સોહામ� બને. એને અળગી પિવ�તા છ�.
ુ
ે
�
છે મીરાં, નરिસહ જેવી ગઢ પદમાં અને આપણી સમજણ સાથે �ગટ� છ�. કરવાનુ� શ�ય નથી એનો લોહીમા� આવી પિવ�તામા øવનના હકારને ઉજમાળો કરવાની
ં
ૂ
�
ગીત ગઝલોમાં એ ખળખળતી નદી છે મા�ભાષાનો મિહમા દરેક કિવએ કય� ��કત િ�વેદી વણાઇ ગઈ છ�. આપણી ભાષામા - સરળતા ક�ળવાય છ�. રમેશ ચૌહાણની ‘øવનના હકારની
ુ�
�
-રમેશ ચૌહાણ છ�. મા�ભાષાના પુ�તકો વા�ચવાથી મા�ભાષામા �ેમપ� લખીએ ક� રાøનામુ� આ કિવતા’મા� મા�ભાષાન ગૌરવગાન છ�. આપણી
ે
ભીતરમા� અદક�રો રોમા�ચ �ગટ� છ�. એનો વૈભવ અનાયાસ �ખમા�થી સરી પડ� ગૌરવવ�તી ગુજરાતીનુ� ગઝલ �ારા અવતરેલુ� મિહમાગાન
ુ�
ે
મા�ભાષા આપણને અને આપણે મા�ભાષાન ે છ�. ભાષાન કૌવત કિવ પાસે ખીલ છ� કારણ ક� છ�. ગુજરાતી ભાષાના લહ�કામા� ઢોળાઇ ગયેલા અ�તની
�ાસની જેમ �સીએ છીએ. ભાષાના અ�રોમા� કિવ �ક�િત પાસેથી પોતાની ક�િત રચાય એ પહ�લા�ની સુગ�ધ છ�.
