Page 16 - DIVYA BHASKAR 121721

Friday, December 17, 2021 | 16

�
િશયાળામા �યારે લગભગ સમ� દેશમા વાતાવરણ ઘરની બહાર નીકળીને
�
ફરવા માટ� ક� પછી દેશના અનેક િવ�તારોમા� �મણ માટ� પણ યો�ય હોય
�યારે �લાસીસ, વા�ચન અને પરી�ાની તૈયારીઓ! �દાજે દોઢ સદીથી પણ
વધારે સમયથી સમ� ભારતના �ક�લ અને કોલેજ જતા િવ�ાથી�ઓને આ
�� થતો આ�યો છ� અને એનુ� કોઈ ચો�સ િનરાકરણ થઇ નથી શકતુ�.
િશ�ણ સ��થાના સ�ચાલકો જ�ર કબૂલ કરે છ� ક� આપણા દેશની
�
�
�
આબોહવા ýતા આપણે �યા વેક�શન ઉનાળામા નહીં, પરંતુ
�
ડણક િશયાળામા હોવુ� ýઈએ, પણ આ િવચારનો તેઓ અમલ નથી
કરી શકતા. લગભગ દરેક ચચા�ઓનુ� તારણ એક જ નીકળતુ�
હોય છ� - આપણાથી ક�ઈ ન થાય. સરકારે િનણ�ય લઇ, દેશમા �
�યામ પારેખ અમલી બનાવવો પડ�.
�
વાતના મૂળમા જઈએ તો �યાલ આવશે ક� 19મી સદીની
�
શ�આતમા િ��ટશરોએ ભારતમા� ઉનાળ વેક�શનની શ�આત
�
કરી હતી. કારણ સરળ હતુ� - િ��ટશ સાહ�બો અને અ�ય િ��ટશ
કમ�ચારીઓને ભારતમા� ઉનાળો તકલીફદાયક લાગતો. આ કારણસર
ઉનાળામા શાળાઓ અને કચેરીઓમા� રý રાખવામા આવતી અને હવા
�
�
ખાવાના �થળોએ લોકો જતા� રહ�તા�. આપણા દેશના લોકોની તાસીર
�
િ��ટશરોથી અલગ છ�. આપણને ઉનાળા કરતા� િશયાળામા ફરવાનુ� વધારે
�
માફક આવે છ�, પરંતુ આ જૂની �થાને કારણે આપણે હજુ પણ ભરઉનાળ�
�
�વાસ કરવા પડ� છ� અને મýના િશયાળામા ઘેર બેસવુ� પડ� છ�!
આ જ �માણે દેશના મોટા નેતાઓ, �ા�િતકારીઓ અને સમાજસુધારકોની
એક પણ પૈસાનો ખચ� ના હોય અન ખૂબ સામા�ય લાગે તેવા�, યાદમા� એમના જ�મિદન ક� ��યુિતિથ િનિમ�ે, તેમને �જિલ�પે વધારે કામ
ે
ે
જન સ�ખાકારીના� પગલા�� અન િવચારો ��યે પણ ઉદાસીનતા ક�મ? ક� અ�યાસ કરવાને બદલે રý આપવામા� આવે છ�! આ જ પ�ર��થિત રા��ીય
ક� �તરરા��ીય રીતે અગ�યના િદવસોએ પણ થાય છ�.
��� આપણે �યા� દો�લી બની લગભગ અિનય�િ�ત કહી શકાય તેવા આ �ા�ફકને કારણે કરોડો લોકોના
લગભગ દરેક શહ�ર અને ગામને એક સમ�યા ખૂબ પીડી રહી છ�. �ા�ફક.
િદવસના અનેક કલાકો રોડ પર વેડફાય છ�. આપણા દેશની કાય��મ અને
લોકિ�ય સરકારો દાયકાઓથી આ સમ�યાને પહ�ચી વળવામા ક�મ નપાસ
�
રહી �� સામા�ય બ�િ�? થતી રહી છ�? સામા�ય માણસ કહ�શે ક� �ા�ફક િનયમન એટલુ� અઘરુ� કામ �
નથી ક� સરકાર ન કરી શક�.
માનિસક �ાસની વાત કરતી વેળાએ તો જ�ર યાદ હશ ક� આપણા દેશમા
ે
�
�
રોડ પર જમણી બાજુનો ��ક હ�મેશા તી� ગિતએ ચાલતા વાહનો માટ� છ�
�
અને ડાબી બાજુનો ��ક હ�મેશા ધીરે ચલાવવા માટ� છ�, પરંતુ લગભગ બધા�
જ વાહનચાલકો કબૂલે છ� ક� આપણે �યા �ા�ફકમા� અટવાવાનુ� એક મુ�ય
�
�
�
સા. બુ. એટલે ક� સામા�ય બુિ�. એનો અભાવ એટલે ક� ��ેøમા� તેવા� સરળ પ�રવત�નો પણ આપણે �યા આવી શકતા� નથી. ýઈએ આવા કારણ એ છ� ક� જલદી પહ�ચવાના લોભમા� લોકો ડાબ�ુ ક� જમ�ં િવચાયા િવના
ે
મનફાવે �યા ચલાવ છ�. પ�રણામે લગભગ બધા� જ વાહનચાલકોને થોડા
�
કહ�વાય છ� તે ‘કોમન સે�સ ઇઝ મો�ટ અનકોમન’વાળી
અમુક મુ�ા, જેમા� બદલાવ લાવવાથી લોકોની િજ�દગીમા� સારા પ�રવત�નો
પ�ર��થિત. �ચો આઈ.�યુ., ખૂબ પૈસા, સફળતા, લોકિ�યતા આવી શક�, પરંતુ કોઈ અકળ કારણસર આમ થતુ� જ નથી. લોકોની આડોડાઈનો ભોગ બનીને હ�રાન થવુ� પડ� છ�.
ક� સુ�દર દેખાવ ધરાવતા લોકોમા� સામા�ય બુિ� હોય જ એવુ� જ�રી નથી. સામી જેમ ક�, શાળામા ભણતા લગભગ દરેક િવ�ાથી�ને �યારેક તો સવાલ જ�ર અમદાવાદના ર�તાઓને અડીને આવેલી દુકાનો પાસે �ા�ફક પોલીસ
�
ે
�
�
�
બાજુ ત�ન સામા�ય, ગરીબ ક� અભણ �ય��ત પાસે પણ ખૂબ સારી સામા�ય થયો હશ ક� વેક�શન ક�મ હ�મેશા ઉનાળામા જ હોય છ�? ભરઉનાળામા ગરમી ‘અહીંયા પા�ક�ગ નથી’ કહીને ચલણ કાપવા ઉ�સાિહત હોય છ�. દરેક નøવા
બુિ� હોઇ શક� છ�. પરંતુ આગે સે ચલી આતી હ� �માણે િવચારવા અને વત�વા ચરમસીમાએ હોય �યારે વેક�શન પડ� અને િવ�ાથી�ઓ અને વાલીઓએ કોઈ કારણસર વાહનચાલકોને દ�ડવા આતુર પોલીસ ક� સરકાર ક�મ �યારેય એવા
આપણે ટ�વાયેલા હોઇ, સામા�ય બુિ� ક� િવવેકબુિ� આધા�રત જ�રી લાગે દૂરની, મ�ઘી અને �વાસીઓથી ભરચક ઠ�ડી જ�યાએ દોટ લગાવવી પડ� અને (�ન����ાન પાના ન�.19)
કોઈ પણ િવષય �ગે મળતી વધારે પડતી િબનજ�રી
માિહતી લોકોને ભ�લાવામા� નાખે ��. એમના મનમા � ���ોડ�િમક : માિહતીની મહામારી
ે
સાચા અન ખોટા વ�ેનો ભેદ પાડવો મ��ક�લ બન ��
ે
થો ડા સમયથી એક નવો શ�દ �ચિલત થયો છ� – ઇ�ફોડ�િમક. એ ક�ટલાક નેતાઓએ અને અબૂધ લોકોએ કોરોનાની ગ�ભીરતાને જ અવગણી બધી ýતની થેરપીનુ� ‘�ાન’ અપાતુ� ર�ુ�. અખબારો અને ટીવી મા�યમો પર
િવરોધાભાસી િવધાનોનો મારો ચા�યો. િવરોધ પ�ના નેતાઓએ સરકારે
શ�દ ��ેøના ‘ઇ�ફોમ�શન’ અને ‘એિપડ�િમક’ બે શ�દો
અને �ýને ગેરમાગ� દોરી.
�
ુ
મળીને બ�યો છ�. માિહતી અને મહામારી. માિહતીની િબનઅિધક�ત માિહતીની ��થિત મા� િવદેશોમા� જ નહોતી, આપણા લીધેલા દરેક પગલા�નો િવચાર કયા� િવના િવરોધ કરવાનુ� ચાલ રા�યુ�. સામે
�
મહામારી. નવાઈ લાગે, માિહતી તો બહ� જ�રી બાબત છ�, એની પણ દેશમા પણ અધકચરી માિહતીઓનુ� �માણ ઘ�ં હતુ�. વેબ પર અધૂરી સ�ાવાળાઓએ ક�ટલાક અધૂરા અથવા વધારે પડતા દાવા પેશ કયા�. ક�ટલા�ક
મહામારી? એ શ�દને ��ેø �ડ�શનરીમા� આ રીતે સમý�યો છ� : માિહતીઓનો ધોધ વ�ો. અધકચરુ� �ાન ધરાવતા ક� વા�તિવક અખબારો અને ટીવીની ક�ટલીક �યૂઝ ચેનલોએ એમને અપાયેલા એજ�ડા
ુ
‘ઇ�ફોડ�િમક એટલે સ�ય, અધ�સ�ય અને જૂઠી માિહતીઓનો પ�ર��થિતથી સાવ અ�ાન લોકોએ સોિશયલ મી�ડયાનો લાભ �માણે એકપ�ીય બૂમબરાડા ચાલ રા�યા. એવી અિવ�સનીયતાની
અિત ઝડપે ફ�લાવો. આગળ જતા� એ �કારની માિહતીઓના� ડ�બકી ઉઠા�યો. સારવારના ક�ટલાય નુસખા ચારેકોર ફરી વ�યા. વ�ે પણ ભારતના� સ�િન�ઠ અખબારો અને �યૂઝ
સારા અને માઠા બ�ને �કારના� પ�રણામ આવી શક�. કોઈ ચેનલોએ તટ�થ માિહતી અને િવ�ેષણ
�
�
રોગના સ�દભ�મા� િવચારીએ તો િબનપાયાદાર, અનિધક�ત આપવાની જવાબદારી ગ�ભીરતાપૂવ�ક
�
માિહતીઓથી અફવા ફ�લાય છ� અને ભયનુ� વાતાવરણ ઊભુ� વીનેશ �તાણી િનભાવી. છતા સામા�ય જનતા માિહતીના
ુ�
થાય છ�. સાચી માિહતીના અભાવ સમ�યાનુ� અધકચરુ�, ધૂ�ધળ�� આ પૂરમા�થી સાચ શુ� અને ખોટ�� શુ� તે �ગે
ે
િચ� મળ� છ�.’ કોઈ પણ િવષય �ગે મળતી વધારે પડતી અને િવમાસણ અનુભવતી રહી. અનેક ભિવ�યવે�ા
િબનજ�રી માિહતી લોકોને ભુલાવામા નાખે છ�. એમના મનમા� સાચા રાતોરાત �ગટ થયા, સારવારની પાયા િવનાની
�
અને ખોટા વ�ેનો ભેદ પાડવો મુ�ક�લ બને છ�. િવગતોથી લોકોનુ� મગજ ડહોળાઈ ગયુ�. કોઈ
કહ�વાય છ� ક� આ શ�દ પહ�લી વાર 2003મા� ચલણી થયો હતો. પણ મેસેજ ક� વી�ડયોને ફોરવડ� કરવાની
�ાસો�છવાસની તકલીફ ફ�લાવતા વાઇરસના સ�દભ�મા� તે સમયે ચચા� હાથવગી સગવડથી ઘાસમા પલીતો ચ�પાયો.
�
ે
ચાલી હતી. લોકોને આપવામા� આવેલી િવિવધ �કારની સાચી-ખોટી કોિવડ-19ના ઉ���ગમ�થાન ચીને એ િવશ કોઈ
માિહતી પરથી એ પ�ર��થિતને ‘ઇ�ફોડ�િમક’ – માિહતીની મહામારી તરીક� �કારની માિહતી આપવા સામે ýણે દીવાલ
ઓળખાવાન શ� થયુ�. �યાર પછી કોિવડ-19ની િવ��યાપી મહામારીના ચણી દીધી અને દુિનયાને જૂઠી માિહતી આપી.
ુ�
સમયે પણ માિહતીની મહામારીનો રોગચાળો ફા�ો અને ‘ઇ�ફોડ�િમક’ તે કારણે શ�આતમા દુિનયા �ધારામા રહી અને પછી
�
�
શ�દ ફરી છ�ટથી �યોýતો થયો. કોરોનાના �ધકારથી ઘેરાઈ ગઈ. આવુ�
કોિવડનો ફ�લાવો અટકાવવા માટ� લોકોને િવિવધ માિહતી આપવાની બધુ� સાચી માિહતીના અભાવથી બ�યુ�,
જ�ર ઊભી થઈ હતી. એનાથી બચવા સાવધાનીના� ક�વા� પગલા� લેવા�, એના� આવ�યક માિહતીઓ ‘ઇ�ફોડ�િમક’નો
લ�ણો ýણીને આગળ શુ� કરવુ� એવી ઉપયોગી માિહતી માસ મી�ડયા અને ભોગ બની.
સોિશયલ મી�ડયા �ારા લોકો સુધી ફટાફટ પહ�ચવા લાગી. પછીથી તે �ગે માિહતીની મહામારીની સમ�યા
િવદેશમા કરવામા� આવેલા અ�યાસ પરથી ýણવા મ�યુ� ક� અિધક�ત લોકો �ારા મા� કોિવડ-19 ક� તબીબી બાબતો
�
આપવામા� આવતી સાચી અને યો�ય માિહતીઓની સાથે અિતશયો��તભરી પૂરતી જ સીિમત રહી નથી. એનો
અને અધ�સ�ય તથા જૂઠી માિહતીઓનો પણ રોગચાળો ફા�ો હતો. એ માટ� �યાપક ફ�લાવો આપણા ýહ�ર અને
ે
પરદેશમા થોડા �શ �યા�ના માસ મી�ડયાને જવાબદાર ઠ�ર�યુ�. િવદેશના (�ન����ાન પાના ન�.19)
�