Page 13 - DIVYA BHASKAR 111320
P. 13

Friday, November 13, 2020   |  13



























                                      ે
                                           �
           માણસ ક��તા� માણસો અન પ�ણ øવન મા�� �ાતુ� �રવુ�  એવી કિવ
           વ���વથ�ની નેમ છ�. માણસ ક�ુ�ક દૈવી લઈને આ��ો છ�,

           તેને સ�કોરીને, િવકસાવીને ક�તાથ� થવુ�.

                                                                                                                        િવ���સાદ િ�વેદી


        ઊગે છ� ��ાત આજ ધીમે ધીમે,                                                                                   �કનારે બાળપણ વી�યુ�. સુરત પણ આખરે તો ‘સૂય�પુર’ હતુ�.
                                                                                                                       ચરણોમા� બેઠા� હોઈએ તેવી ઉપિનષદીય અનુભૂિત થાય
                                                                                                                      છ�. સુરત હતો �યારે �યા તાપી પણ હતી અને �િષતુ�ય
                                                                                                                                     �
                                                                                                                     મુ. િવ��ભાઈ પણ હતા. હવે �યા મા� તાપી છ�. તાપીને
                                                                                                                                          �
                                                                                                                 તાપી એટલે તપતી-સૂય�ની પુ�ી. રા�દેર એટલે ર�નાદે એટલે
        ઊગે છ� ��ાનુ� રા�� ધીમે ધીમે!                                                                      ‘રંદલા’ સૂય�પુ�ીની સ��ાનુ� નામ છ�. રા�દેરથી થોડ�ક છ�ટ� ‘ઓખા’ નામનુ� ગામ
                                                                                                             રા�ીદેવી. સર મોિનયર મોિનયર િવિલય�સના શ�દકોશમા� લ�યુ� છ� ક�

                                                                                                           હતુ�. હવે એ નથી ર�ુ�. ‘ઓખા’ એટલે ‘ઉષા’. વળી સ��યા પરથી એક ગામનુ�
                                                                                                           નામ ‘સ�િધયેર’ પ�ુ�. એ ગામ પણ રા�દેરથી �ા�ુ� દૂર નથી. રા�દેરમા� જ�મ
                                                                                                           થયો તેથી હ�� øવરામ ભ�ીય િમ�યાિભમાન સાથે કહી શક�� ક� હ�� સૂય�પુ� પણ
                                                            ઊગતો સૂય� કિવ નરિસ�હરાવ ભોળાનાથ િદવે��યાને ક�વો જણાયો?
         િહ     માચલ �દેશની યુિનવિસ�ટીનુ� ગે�ટ હાઉસ ભ�ય પવ�ત પર   સા�ભળો:                                  છ��. આજે પણ રા�દેરમા� ર�નાદે માતાનુ� મ�િદર છ�. છ�ક ક�માર અવ�થાથી હ��
                આવેલુ� છ�. એ ‘સમરિહલ’ નામે ઓળખાય છ�. ગે�ટ હાઉસનો
                                                                                                           રોજ સૂય�પાસના કરતો ર�ો છ��. સૂય� ભગવાન જ મારા ઇ�ટદેવતા છ�. આજે
                મુ�ય દરવાý છોડો �યારે બરાબર ચોથા ઘર પર જળવાયેલી   સામેથી દૂર થકી િનરખી સૂય�િસ�હ,           પણ મારી સૂય�પાસના 365મા�થી 364 િદવસ િનયિમતપણે ચાલ છ�. મા�
                                                                                                                                                  ે
        ત�તી પર કોતરાયેલા શ�દો હø યાદ છ�. એ  ઘર ગા�ધીøના� �તેવાસી એવા�   તેજ�વી થાળ, ભરી ફાળ, કરાળ દેશ,    પ�રવારજનોને જ આ વાતની ખબર છ�. સૂય�પાસનામા સગુણ-િનગુ�ણના ભેદ
                                                                                                                                           �
                                                                                  �
        રાજક�મારી અ�ત કૌરનુ� છ�. ગા�ધીø �યારે દેશના ભાગલા થયા તે પહ�લા�ના   આવ�ત ���નભ�રયા� ધરી નૈન તાતા,  ખરી પડ� છ� અને ક�વળ થ��સ-િગિવ�ગનો ભાવ રહી ýય છ�. કિવ િમ�ટનને
                                                                        �
        સમયગાળામા િશમલા ગયા �યારે એ ઘરમા� થોડાક િદવસ માટ� ર�ા હતા. એ   �ગો �ધા� �ળકતા રુિધરેથી રાતા�.      યાદ કરીને કિવ વ���વથ� થોડાક આ�ોશ સાથે કહ� છ�: ‘માણસનો, આપણો
                 �
                                                                   �
                ે
        ગે�ટહાઉસન બીજે માળ મને એક �વ�છ અને સગવડયુ�ત �મ ફાળવવામા  �  વષ� પહ�લા ગુજરાતના મનીષી અને �ા�ણ�ે�ઠ એવા સ��ગત   સા��કા�રક øવન�યવહાર ક�વો બ�િધયાર થઇ ગયો છ�! િનસગ�મા�
                       �
                                                                                                                                 ુ�
        આ�યો હતો. વડોદરાના એરપોટ� પરના એક બુક�ટોલમા�થી મારા િ�ય લેખક   િવ���સાદ િ�વેદીએ અમદાવાદમા� એક �વચન કયુ� હતુ�.   માણસને ક�મ કશુ� દેખાત નથી?’ આજનો ‘ય��ારુઢાિન’ (ગીતા)
        િ�ટýફ કા�ાનુ� મૂ�યવાન પુ�તક ખરીદી લીધુ� હતુ� : ‘The Uncommon   (એમનુ� �વચન વ�ચાયુ� હતુ�). થોડાક શ�દો મા� આજની   એવો માનવસમૂહ િવ�મયનો �સાદ જ ગુમાવી બેઠો છ�.
        Wisdom.’ �વાસ દર�યાન એ પુ�તક આખુ� વા�ચી લીધુ� અને એના �ીý   જૂની પેઢીને મનનીય જણાશે. તેઓ �વચનમા� ન�ધે છ�:  િવચારોના   હવેના સમયમા� સાધુપુરુષોના� નામોમા� એક હશ: ‘�વામી
                                                                                                                                                   ે
                                                 �
        કવરપેજ પર જે સાર લ�યો તે આજે પણ સચવાયો છ�. કોફીની �� �મમા આવી   • ‘િવ�મય એ જ કલા મા�નુ� અિધ�ઠાન છ�. એ િવના    િવ�મયાન�દø.’ િવ�મય એટલે જ �ફલસૂફીનુ� ઉ��ઘાટન!
                                                 �
        �યારે મ� બા�કનીનુ� બાર�ં ખો�યુ�, તો સામે નગાિધરાજ િહમાલયના દશ�ન   આન�દ નથી... અન�ત ઓ�છવમા� મૂળ� િવ�મય છ�.. રસ   ��દાવનમા�   (Wonder is the beginning of philosophy). મુ.
        થયા�. મારી �ખ સામે ýણે ‘બાદશાહ� કા બાદશાહ’ ખડા થા. એવી સ��   મા�ની �િત�ઠા ક�તૂહલ છ�, કૌતુક એ િવ�મયમા છ�.’     િવ��ભાઈ  કહ�  છ�: ‘માનવøવનમા�  સૌથી  િવધાયક
                                                                                      �
        સવાર øવનમા� બીø ýઈ નથી. થોડીક �ણો વીતી �યા િહમાલયની   • ‘કરુણ ઉતમ રસ છ�, ક�મ ક� તે øવનને િવપુલતાથી,  ગુણવ�ત શાહ  પ�રબળો બે ર�ા� છ� : િવ�લીલા અને કલાલીલા. એકની
                                             �
        િશખરમાળા પર તેýમય �કાશ પથરાયો અને સૂય�દયના� દશ�ન થયા�.   �યાપકતાથી અને �ડાણથી �પશ� છ�. øવનનુ� વ�ષ�ય,         વાત નરિસ�હ� ‘અન�ત ઓ�છવ’ તરીક� કરી અને બીýની વાત
        øવનમા� અસ��ય સૂય�દય અને સૂયા��તના� દશ�ન ઉપિનષદીય ભાવના સાથે   ન����ય (��રતા), એની ગ�ભીરતા, એની વેદના, એનુ� દુખદ   રામનારાયણે (પાઠક�) ‘આન�દિસ�ધુ’ તરીક� કરી.’ િવ��ભાઈ
                                                                                                                                                   ે
        કયા�  પછી  મારે  કહ�વુ�  છ�  ક�  સમરિહલના  ગે�ટહાઉસની  બા�કનીમા�થી   વ�િચ�ય, એની કદાચ અથ�હીનતા, એની માયા, એની અિવ�ા,   અહી અટકતા નથી. તેઓ ન�ધે છ� : ‘�યા�ક િવ�ાિમ� બેઉ કા�ઠ�
                                                                                                                     ં
        ભ��તપૂવ�ક િનહાળ�લો એ સૂય�દય કદી ભૂલી શકાય તેમ નથી.  એની ��છા.. બધુ� કરુણમા� આવી ýય છ�. ‘ઉ�રરામચ�રત’નો �ત   વહ�તી ýજરમાન નદીને ક�ુ� છ�: ‘ક�પા કરી માતા બાળકને ધવરાવતા�
                                                                                                                                              ુ�
          કિવ �હાનાલાલની પ���તઓ આ �ણે યાદ આવે છ� :        સમાધાનકારી છ� જ, પરંતુ તેથી શુ�? શક��તલા અને સીતાનુ� ‘ભારેલુ�’ દુઃખ   નીચી નમે તેમ તમે જરા નીચા� નમો. તમારુ� પૂર હળવ કરો, તો હ�� કિવ
                          ે
          ઊગે �� �ભાત આજ ધીમ ધીમ,                         ગયુ�? �વરાજ આ�યુ� પણ ગા�ધીøનુ� દુઃખ ગયુ�? ‘Absent thee from felicity   િવ�ાિમ� મારા સાથીઓ અને સામાન લઈને પેલે કા�ઠ� જઈ શક��. અરે, હ��
                              ે
                                                                                                                      �
          ઊગે �� ��ાનુ� રા�ય ધીમે ધીમે!                   a while’. આમ હ�� કરુણને જ ઉ�મ રસ કહ��.’          કિવ છ��. બદલામા તમારી �શ�સા કરીશ. (હ�� શ�દનો કારીગર છ��).’ �િષતુ�ય
          ýગે �ભુ િવ�મા આજ ધીમ ધીમ,                         આ �વચનનુ� મથાળ હતુ� : ‘અન�ત ��છવ અને આન�દ િસ�ધુ.’ �વચનોમા�   િવ��ભાઈ આગળ વધે છ� અને ન�ધે છ� :
                            ે
                                                                        ��
                                ે
                     �
                                                                                                                                                      �
                            ે
          ýગે �ભુ øવમા� આજ ધીમ ધીમ ે                      િવચારનુ� �ડાણ તો ઘણી વાર ýવા મળ� છ�, પરંતુ કોઈ �વચન �યારે દશ�નનુ�   ‘કિવ કશાય �યેય િવનાના øવનનો િવષાદ અનુભવે છ� અને �યા તો
          ઊગે �� �ભાત આજ ધીમ ધીમ!                         �ડાણ પામીને અવતરે, �યારે આપણા જેવા સામા�ય માણસોને પણ �િષના  �                  (�ન����ાન પાના ન�.19)
                          ે
                              ે
                                                             ઓછાબોલા                                       મરચુ� ઓછ�� નાખý, િદપાલીના સસરાને તીખી રસોઈ પસ�દ નથી. પાછા
                                                                                                           ઓછાબોલા છ� એટલે બીø વાર એમને મા�ગવુ� ના પડ� એમ પીરસý. આપણા
                                                                                                           ઘરનુ� નીચાý�ં ના થાય.’
                                                                                                             િદપાલીના આવતા�ની સાથે કલબલાટથી ઘર ભરાઈ ગયુ�. ક�ટ��બના બધા�
                                                                                                           સ�યો એકસાથે બોલતા� હતા, દૂર ખૂણામા� ઓછાબોલા અ�તભાઈ ચૂપચાપ
                                                                                                                            �
                                                              સગુણાબ��ને દીકરીને બ�ગ�ી આપી ��ારે           બેઠા હતા અને વેવાણ સાથે ખપ પૂરતી વાતો કરતા હતા. લ�ચ રંગેચ�ગે પતી
                                                                                                           ગયુ�. સગુણાબહ�ને િદપાલીને પાસે બોલાવી. ઓિશકા નીચેથી બે સોનાની
                                                                      અ�ત�ા�એ �ુ� ક�ુ�?                    બ�ગડી કાઢીને િદપાલીને આપી દેતા� એ બો�યા�, ‘હવે મારી �મરનો કોઈ
                                                                                                           ભરોસો નહીં. માનુ� સોનુ� તો દીકરીને જ હોય. મને મારા બ�ને  દીકરા પર
                                                           સ      ગુણાબહ�ન સોફામા�થી સહ�જ �ચા થઈને �કચન તરફ    તો પૂરો ભરોસો છ�, પણ તને øવતે øવ આપતા� મને રાøપો થશે.’
                                                                  ýઈ ર�ા�. બ�ને વહ�વારુને  માથુ� �ચુ� કરવાની પણ
                                                                                                                    અચાનક  અ�તભાઈ  ઊભા  થયા.  િદપાલીના   હાથમા�થી
                                                                  Óરસદ ન હતી. સગુણાબહ�ન બ�ને દીકરા સાથે આ          બ�ગડીઓ લઈને �ખે લગાડીને વ�દી લીધી અને બો�યા, ‘વેવાણ,
                                                          �લેટમા� ભેગા રહ�તા હતા. આજે ઘણા વખતે િદપાલી પણ   લઘુકથા  તમને વા�ધો ના હોય તો આ બે બ�ગડી તમારી વહ�વારુને આપી
                                                          જમાઈ અને સાસુ-સસરા સાથે િદવાળીનુ� મળવા આવવાની            દ�? છ��લા વીસ વષ�થી દીકરીની જેમ જ સેવા તો એ જ આપની
                                                          હતી.  હવે  પગ  ઘસાઈ  ગયા  હોવાને  કારણે  મોટા  ભાગે   હ�મલ વ��ણવ  કરે છ� અને હા વેવાણ,  િદપાલી હવે અમારા ઘરની દીકરી જ છ�
                                                          સગુણાબહ�ન િલિવ�ગ�મના સોફા પર જ બેઠા� રહ�તા�. બાથ�મ       હ�. મારી વાઈફ પણ એના� øવતે øવ જ િદપાલીને.... આપ
                                                          સુધી જવા પણ વહ�વારુનો ટ�કો લેવો પડતો.                  સમý છો ને?’ ઓછાબોલા અ�તભાઈ જ�ર પૂરતુ� જ બોલીને પાછા
                                                                                             �
                                                            આજ સવારથી એ બ�ને વહ�ઓને સૂચના આપી ર�ા� હતા, ‘શાકમા  �  ચૂપ થઇ ગયા.
   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18